Αμπλιανίτες από την περιοχή Λαμίας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1914)

Πρόλογος

  Τούτη η εργασία πρωτογράφτηκε τον Οκτώβριο του 2008. Ακολούθησε δημοσίευση  στην εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143-144, Σεπ.-Δεκ. 2008, Αθήνα, του Συλλόγου Αμπλιανιτών “Η Αγία Παρασκευή”, με έδρα την Αθήνα. Στις  11 Ιουνίου 2015 η εργασία αναρτήθηκε και στο www.amfictyon.blogspot.gr.

   Στα χρόνια που ακολούθησαν, έκανα επιπλέον αναζητήσεις για άλλους μετανάστες της Άμπλιανης, από την περιοχή Λαμίας, που τους αποκαλούσαν και Ζητούνηδες[1]. Βρέθηκαν μερικά ακόμη ονόματα, Παράλληλα, ερεύνησα για επώνυμα Αμπλιανιτών, από την περιοχή Μεσολογγίου. Δεν βρέθηκαν μετανάστες! Ήταν μια απόδειξη ότι οι οικογένειες αυτές κάλυπταν ικανοποιητικά τις ανάγκες με την κτηνοτροφία και δεν χρειάστηκε τα παιδιά τους να γίνουν μετανάστες την ίδια χρονική περίοδο.

  Έγιναν επίσης και οι απαραίτητες διορθώσεις, αποκλείοντας κάποια επώνυμα για τα οποία δεν υπήρχε απόλυτη βεβαιότητα. Η τελική μορφή της εργασίας ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2025. 

                                                                                       Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος,  φυσικός

 

Από την Αβαρίτσα (τώρα Μελιταία) Δομοκού, μετανάστες στην Αμερική (1907-1914)

 

Προλεγόμενα

   Η Αβαρίτσα (το 1915 μετονομάστηκε σε Μελιταία) ήταν οικισμός από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες της Όθρυος, σε υψόμετρο 540 μ., σε απόσταση 21 χλ. από το Δομοκό. Δεν την έχω επισκεφθεί.

    Από τη μελέτη των μεταναστών βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 26 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 9 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 26 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της. 

Η μαρτυρική θανάτωση του μητροπολίτη Χρυσοστόμου Σμύρνης

 Μια μαρτυρία

του Κ.Α.Μ. 

 

   Αυτή η προσωπική μαρτυρία προέρχεται από τον Γεώργιο Εμμ. Μυλωνά (1898-1988), αρχαιολόγο, καθηγητή πανεπιστημίου και ακαδημαϊκό, που γεννήθηκε στη Σμύρνη. Την ανακοίνωσε και καταγράφηκε για πρώτη φορά στις 14 Δεκεμβρίου 1982, στο τέλος της ομιλίας του, σε μια έκτακτη συνεδρίαση της Ακαδημίας Αθηνών, για τη συμπλήρωση 60 χρόνων, από τη Μικρασιατική Καταστροφή.

   Τη μεταφέρουμε, όπως ελέγχθηκε :

 

Από το Ρεγγίνι Λοκρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1914)

 

Προλεγόμενα

   Το Ρεγγίνι ή Ρεγκίνι είναι πεδινό χωριό (υψόμετρο 180 μ.) στα ΒΔ του όρους Καλλίδρομο, κοντά στα Καμένα Βούρλα. Δεν το έχω επισκεφθεί.

Ρεγκίνι Λοκρίδας (από το Διαδίκτυο)

    Από τη μελέτη των μεταναστών αυτών των χωριών (που δεν μπορεί να εντοπιστεί η ιδιαίτερη πατρίδα τους), βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 34 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 14 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 34 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

 

Από το Βελενίκο (ή Ελαία) Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1909-1920)

 

Προλεγόμενα

   Ο Βελενίκος (το 1955 μετονομάστηκε σε Ελαία) είναι μικρό χωριό στα νότια της Φωκίδας, σε υψόμετρο 340 μ. με θέα προς τον Κορινθιακό Κόλπο. Δεν το έχω επισκεφτεί.

Οικισμός Βελενίκο (ή Ελαία) Δωρίδας

  Η συγκέντρωση του υλικού για μετανάστες άρχισε πριν από χρόνια. Βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 18 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 10 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 18 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λιδωρίκι) ή άλλο χωριό της περιοχής. 

11 χρόνια χρειάστηκαν για την ανακαίνιση του Δικαστικού Μεγάρου Λαμίας

Καθυστερημένο ενδιαφέρον 

του Κωνσταντίνου Αθαν. Μπαλωμένου 

 

    Το κτίριο των δικαστηρίων Λαμίας είναι γνωστό τοπόσημο και ιστορικό κτίριο της πόλης από το 1911. Στο χώρο του έγιναν περιώνυμες δίκες, όπως η «Δίκη της Λαμίας» το 1922, οι δίκες του Στρατοδικείου Λαμίας την περίοδο του Εμφυλίου 1945-1950, η δίκη της Σπυριδούλας το 1956, η δίκη του Γοργοποτάμου το 1965 και άλλες. Στο κτίριο αυτό στεγάζεται και ο Δικηγορικός Σύλλογος Λαμίας, ένας από τους αρχαιότερους της Ελλάδας που ιδρύθηκε το 1866.

   Το ιστορικό αυτό κτίριο μετά από την υπεραιωνόβια προσφορά του, χρειάστηκε ανακαίνιση. Δεν μας έγινε γνωστή αν είχε γίνει προηγούμενη ανακαίνιση, κάτι που μάλλον θα ήταν απαραίτητο. Η εγκατάλειψη για έναν αιώνα είχε δημιουργήσει φθορές και λειτουργικά προβλήματα. Χρειαζόταν στεγανοποίηση, είχε διαβρωθεί από την υγρασία και ίσως έπεφταν κεραμίδια από τη στέγη.

   103 χρόνια μετά την κατασκευή του κτιρίου και τη λειτουργία του, αποφασίστηκε η ανακαίνιση. Δυστυχώς συνέπεσε με την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Ή λύση που δόθηκε ήταν απλή και σχετικά φτηνή. Το 2014, έγινε σύμβαση με μια εταιρεία, που έβαλε περιφερειακά σκαλωσιές, ώστε να μην πέσουν δομικά υλικά και κινδυνέψουν περαστικοί, ζητώντας αποζημιώσεις.

Θύμησες από τα τελευταία 43 χρόνια, της 90χρονης εφημερίδας “Λαμιακός Τύπος”

 Επετειακά

του Κωνσταντίνου Αθαν. Μπαλωμένου, φυσικού 

 

   Είναι η μακροβιότερη εφημερίδα της Λαμίας. Ιδρύθηκε το 1935 από τον Μιλτιάδη Αλεξανδρή (1907-1982) και φέτος συμπλήρωσε 90 χρόνια. Η έκδοση της εφημερίδας ανεστάλη αναγκαστικά στην περίοδο 1941-45 της Κατοχής. Από τις 7 Μαρτίου 1945 εκδόθηκε πάλι μέχρι το 1982, που πλέον μεταβιβάστηκε στους αδελφούς Ρίζου. Ήταν συνήθως 2σέλιδη μεγάλου σχήματος. Τα πιεστήρια τότε ήταν στην οδό Διάκου αρχικά και μετά στα στενά της Λαμίας (περιοχή 7 βρύσες).

Παλαιός λογότυπος

   Τον Αύγουστο 1982, ο αείμνηστος Δημήτριος Ρίζος, χρόνια τυπογράφος, εξαγόρασε τον τίτλο και όλο το τυπογραφικό υλικό. Μεταφέρθηκαν στην οδό Ροζάκη-Αγγελή 42. Ακολούθησαν αλλαγές στο σχήμα της εφημερίδας και στον αριθμό σελίδων. Άλλαξε και το κλισέ (λογότυπος) του τίτλου.

Από τη Χωμίργιανη Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1920)

p> 

Προλεγόμενα

Ανατολή (οδική πινακίδα σε έλατο)

   Με το όνομα Χωμίργιανη υπήρξαν δύο χωριά-οικισμοί της δυτικής Φθιώτιδας, σε υψόμετρα 1.120 μ. και 1.200 μ. στις βόρειες πλαγιές των Βαρδουσίων. Ήταν η Εδώθε Χωμίργιανη (που μετονομάστηκε σε Δάφνη) και η Πέρα Χωμίριανη (που μετονομάστηκε σε Ανατολή).

    Από τη μελέτη των μεταναστών αυτών των χωριών (που δεν μπορεί να εντοπιστεί η ιδιαίτερη πατρίδα τους), βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 42 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 25 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 42 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της. 

“ΓΙΑΝΝΙΤΣΟΥ, Πατρίδα μου”, του Θωμά Ζέρβα, συνταξιούχου

 Βιβλιοπαρουσίαση

 Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος, φυσικός

 

   Ήταν ο πλέον κατάλληλος άνθρωπος για να υλοποιήσει το επαναλαμβανόμενο ερώτημα των συμπατριωτών του : “Κάποιος πρέπει να γράψει την  Ιστορία του χωριού μας”. Η αυτογνωσία και η σεμνότητα του ευγενικού αυτού ανθρώπου, μαζί με την απόφαση να αναλάβει το δύσκολο αυτό έργο, έφερε τη δήλωσή του ότι “η έρευνά μου ξέρω ότι δεν θα είναι ολοκληρωμένη αλλά είναι μια αρχή, που θα συνεχίσουν οι επόμενες γενιές”.

   Στην περιοχή αυτή υπήρξαν οι μικροί προεπαναστατικοί οικισμοί Λυτά, Θέρμα, Λαβανίτσα, Τοπόλου, Καστριά και Κούνιες. Από την Παλαιά Γιαννιτσού, στο “φρύδι της Όθρυος”, με υψόμετρο 950 μ., σε σημείο που δεσπόζει στο Θεσσαλικό και Φθιωτικό κάμπο και προς τα Άγραφα, από το 1833 προήλθε η Νέα Γιαννιτσού (πριν λεγόταν Γιαννιτσιώτικα Καλύβια). Η χάραξη της οροθετικής γραμμής από το 1829 μέχρι το 1832 ήταν ο λόγος της μετακίνησης των κατοίκων από την Παλαιά Γιαννιτσού στη Νέα. Μέχρι το 1881 ήταν τα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας. Από το 1971 το όνομα είναι Γιαννιτσού. Από το 1912 είχε συσταθεί η Κοινότητα Γιαννιτσούς, μέχρι το 1997 που καταργήθηκε και προσαρτήθηκε στο δήμο Μακρακώμης. Έχει 413 κατοίκους (απογραφή 2021).

Από το Νικολίτσι Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1908-1937)

 

Προλεγόμενα

   Το Νικολίτσι είναι χωριό της Δυτικής Φθιώτιδας, 25 χμ. από τη Σπερχειάδα, σε υψόμετρο 660 μ. στις πλαγιές του όρους Γουλινάς. Από τη μελέτη των μεταναστών αυτού του χωριού βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 29 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2025. Δεν το έχω επισκεφθεί.

Εκκλησία στο Νικολίτσι (από το Διαδίκτυο)

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 12 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 29 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λαμία, Σπερχειάδα, Γαρδίκι Ομιλαίων) ή άλλο χωριό της περιοχής.

“Το Νικολίτσι, τόπος μου αγαπημένος”, του Κωνσταντίνου Δ. Ζησίμου

Βιβλιοπαρουσίαση 

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Μπαλωμένο 

 

   Η μεγάλη αγάπη του συγγραφέα για τον πατρογονικό τόπο του ήταν το κίνητρο της γραφής αυτού του βιβλίου. Φιλόλογος και εκπαιδευτικός, με ισχυρές μνήμες από τα νεανικά του χρόνια στο χωριό, ήταν το ιδανικό άτομο για να καταγράψει τόσο προσωπικά βιώματα, όσο και μαρτυρίες συγχωριανών του, σε ένα βιβλίο, που συνοδεύτηκε με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και το υπάρχον αρχειακό υλικό της Κοινότητας και του Σχολείου.

Το εξώφυλλο του βιβλίου

   Είναι ένας χείμαρρος τοπικού ιστορικού και αναλυτικού λαογραφικού υλικού, που εμπλουτίζει τη φθιωτική βιβλιογραφία.

   Το Νικολίτσι είναι ορεινό χωριό της Δυτικής Φθιώτιδας, σε υψόμετρο 700 μ., με λίγη καλλιεργήσιμη γη και πολλές βελανιδιές. Παλιότερα είχε 35 πετρόκτιστα σπίτια και τρία καφεμπακάλικα. Τώρα λίγα απ’ αυτά έμειναν. Τοπόσημα χαρακτηριστικά του χωριού είναι η Εκκλησία, το Σχολείο, οι πετρόκτιστες κρήνες, οι δυο πλατείες και η εκκλησία του νεκροταφείου. Στο βιβλίο ακολουθεί αναλυτική καταγραφή τοπωνυμίων του χωριού, με επεξηγήσεις.

  Η πρώτη ενότητα του βιβλίου αναφέρεται στη συμμετοχή των κατοίκων του χωριού στα ιστορικά γεγονότα της χώρας (στην Επανάσταση 1821-29, στο 1897, στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Α’ Π. Π., στην εκστρατεία στην Ουκρανία και στη Μικρασιατική Εκστρατεία) με ανάλογα θύματα. Είναι συγκινητική και άξια ιδιαίτερης μνείας η συμμετοχή του πρώην μετανάστη στην Αμερική, Σπυρ. Ριρή, σε όλους αυτούς τους αγώνες, αλλά και στη συνέχεια. Το χωριό πέρασε δύσκολα στην Κατοχή, είχε συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση, με κορύφωση των παθών στα χρόνια του Εμφυλίου, όπου θρήνησε 18 άτομα και έγινε στόχος παρακρατικών συμμοριών. Πολλά σπίτια πυρπολήθηκαν. Οι διώξεις ήταν μια διαρκής πληγή στις επόμενες δεκαετίες.  

Από το Βούτυρο Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1936)

 

Προλεγόμενα

   Το χωριό με το παράξενο όνομα Βούτυρο είναι ένα ορεινό χωριό του νομού Ευρυτανίας, σε υψόμετρο 840 μέτρων, στις πλαγιές του όρους Χελιδόνα. Χαρακτηριστικός είναι ο πετρόκτιστος Ναός της Αγίας Παρασκευής (του 1926) που είναι ο μεγαλύτερος σε μέγεθος στην Ευρυτανία.

Το Βούτυρο Ευρυτανίας  (φωτογραφία από www.visitkarpenissi.gr)

    Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν απ’ το Βούτυρο. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 51 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2021.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές μέρες και ώρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 27 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (κάποιοι μετανάστες έκαναν πολλαπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν 51 μετανάστες. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από το Βούτυρο, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν και κατοικούσαν σ’ αυτό. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Καρπενήσι, Λαμία). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

Από τη Γόλιανη (ή Στεφάνι) Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1931)

 

Προλεγόμενα

    Η Γόλιανη (το 1928 μετονομάστηκε σε Στεφάνι) είναι ένα ορεινό χωριό του νομού Ευρυτανίας, σε υψόμετρο 900 μ. Δεν το έχω επισκεφθεί,

Γόλιανη ή Στεφάνι Ευρυτανίας (εικόνα από το Διαδίκτυο)

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τη Γόλιανη. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 31 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2025.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές μέρες και ώρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 11 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (5 μετανάστες έκαναν πολλαπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν στοιχεία για 31 άτομα. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από τη Γόλιανη, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν και κατοικούσαν σ’ αυτήν. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. 

 

Από την Βίδαβη (ή Άγιοι Πάντες) Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1902-1925)

 

Προλεγόμενα

   Η Βίδαβη (το 1930 μετονομάστηκε σε Άγιοι Πάντες) είναι μικρό χωριό της Δωρίδας. Αποτελείται από τρεις οικισμούς (ανατολικό, δυτικό και παραλιακό) σε υψόμετρο 80 μ. κοντά στο Γαλαξίδι. Δεν το έχω επισκεφτεί.

Οικισμός Βίδαβη (ή Άγιοι Πάντες) Δωρίδας

  Η συγκέντρωση του υλικού για μετανάστες άρχισε πριν από χρόνια. Βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 40 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 28 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 40 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

Τα πυρπολικά στην ελληνική Επανάσταση

 

 Ο τρόμος των Οθωμανών

 Η συμβολή τους στον νικηφόρο αγώνα του Εικοσιένα

 

Πρόλογος

   Η μεγάλη ακτογραμμή της ηπειρωτικής Ελλάδας, με τον επίσης μεγάλο αριθμό νησιών στο Αιγαίο, απέφερε τον αναγκαίο δεσμό των Ελλήνων με τη θάλασσα, αναδεικνύοντας την ικανότητα των ναυτικών μας. Αντίθετα, οι Τούρκοι δεν διακρίθηκαν στο θαλάσσιο χώρο.

   Η Οθωμανική αυτοκρατορία δημιούργησε το αυτοκρατορικό ναυτικό, με σημαντικό αριθμό πολεμικών πλοίων, σε μέγεθος και σε αριθμό. Μιλάμε φυσικά για μεγάλα ιστιοφόρα, που ήταν δυσκίνητα, είχαν πολύ μεγάλο πλήρωμα, αλλά με γραφειοκρατικό και άπειρο ανώτερο προσωπικό και διοίκηση.

   Η ελληνική επανάσταση του 1821 έφερε τη σύγκρουση μεταξύ τους, που θα έλεγε κανείς ότι έμοιαζε με την πάλη Δαβίδ και Γολιάθ. Όταν η σωματική δύναμη είναι άνιση, τότε έρχεται η πνευματική και η ψυχική ικανότητα, για να την ανταγωνιστεί. Μπροστά στο τουρκικό τεράστιο πολεμικό ιστιοφόρο πλοίο, το ελληνικό μικρό πλοίο βρήκε το όπλο της νίκης. Ήταν η φωτιά. Οι Έλληνες μετέτρεψαν τα πλοία τους σε πυρφόρα ή πυρπολικά, που τα έκαιγαν για να μεταδώσουν τη φωτιά στα τουρκικά ξύλινα πλοία.

   Το ιστορικό της ιδέας, της κατασκευής των πυρπολικών και κυρίως των ανθρώπων που τα οδήγησαν με κίνδυνο της ζωής τους, με σκοπό την καταστροφή των εχθρικών πλοίων, θα αποδοθεί στην παρούσα εργασία, με όσο γίνεται σύντομο, αλλά περιεκτικό τρόπο.

   Είναι η ελάχιστη αναγκαία τιμή, στους γνωστούς, αλλά κυρίως στους άγνωστους και αφανείς πυρπολητές (ή μπουρλοτιέρηδες[1]) , που μας έδωσαν την ελευθερία.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                   φυσικός

 

Από την Κουφάλα (Δάφνη) Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1928)

 

Προλεγόμενα

    Η Κουφάλα (μετονομάστηκε το 1951 σε Δάφνη) είναι ένα ορεινό χωριό του νομού Ευρυτανίας, σε υψόμετρο 600 μ. στις πλαγιές των νοτίων Αγράφων. Μετά το σεισμό του 1966 το χωριό μετεγκαταστάθηκε σε νέα θέση. Δεν το έχω επισκεφθεί,

Κουφάλα ή Δάφνη (Ελήφθη από το Διαδίκτυο)

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από την Κουφάλα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 90 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2025.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές μέρες και ώρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 38μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (16 μετανάστες έκαναν πολλαπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν στοιχεία για 90 άτομα. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από την Κουφάλα, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν και κατοικούσαν σ’ αυτήν. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής.

Χαρακτηριστικά επώνυμα κατοίκων από τόπους της Ευρυτανίας

 του Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου

 

Πρόλογος

   Τα παλιότερα χρόνια που τα χωριά μας έσφυζαν από κόσμο, με πολυπληθείς οικογένειες και σόγια που έφεραν το ίδιο επώνυμο, μπορούσαν κάποιοι αμέσως από το επώνυμο, να καταλάβουν τον τόπο καταγωγής τους, π.χ. Σερετάκης από το Καρπενήσι, Ράγκος από τη Βράχα, Ντεληθέος από τον Κλειτσό, κ.ά.

   Η σκέψη για τον μεγάλο πίνακα που ακολουθεί, προήλθε από την αξιοποίηση του αρχειακού υλικού που έχω, με την μακρόχρονη καταγραφή στοιχείων μεταναστών, χάρις τη βοήθεια του αμερικανικού αρχείου EllisIsland. Από το σύνολο των 4.306 επωνύμων, που έχω μέχρι τώρα καταγράψει, έγινε η επιλογή που ακολουθεί. Θυμίζω ότι τα επώνυμα αυτά υπήρξαν την περίοδο 1900-1930, που έφυγαν από τα χωριά τους οι μετανάστες για την Αμερική. Ίσως κάποιοι δυσκολευτούν επειδή τα ονόματα των χωριών της Ευρυτανίας είναι τα αρχικά (κάποια έχουν αλλαχτεί).

    Παραδείγματα των μεταβολών στα ονόματα ακολουθούν :

Αντράνοβα-Ασπρόπυργος, Γόλιανη-Στεφάνι, Έλοβα-Άγ. Χαράλαμπος, Έλσιανη-Μαυρομάτα, Ερκίστα-Αγ. Βλαχέρνα, Κεράσοβο-Κερασοχώρι, Κουφάλα-Δάφνη, Λάσπη-Άγ. Νικόλαος, Λάστοβο-Χελιδώνα, Σπινάσα-Νεράιδα και Τέρνος-Μεσοκώμη.

 

Από την Αγλαβίστα (ή Περιβόλι) Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1920)

 

Προλεγόμενα

   Η Αγλαβίστα (το 1959 μετονομάστηκε σε Περιβόλι) είναι μικρό ορεινό χωριό της Δωρίδας, σε υψόμετρο 640 μ. στις πλαγιές των Βαρδουσίων. Δεν το έχω επισκεφτεί.

Εκκλησία στο Περιβόλι (Αγλαβίστα) Δωρίδας

  Η συγκέντρωση του υλικού για μετανάστες άρχισε πριν από χρόνια. Βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 54 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 17 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 54 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λιδωρίκι) ή άλλο χωριό της περιοχής.

Pre-war ice factory by hydrokinesis, in the Mills of Frantzis (Lamia, Greece)

 Constantinos Ath. Balomenos, physicist

 

Prologue

   Cold water, especially in the summer months, has always been liked and liked by everyone. In our mountain villages, the almost frozen spring was a sample of quality water, which everyone drank with pleasure. In it, the fruits (mainly water melons and melons) brought by it inerrant green grocers to the mountain villages cooled. Snow was the only cooling medium, but it was only for certain months. Natural places of low temperature - for cheese mainly - were the caves, where they existed.

   A pioneer in the establishment and operation of an ice factory that operated with hydraulic energy was Ioannis (John) Cranakis from 1928, at the installation of Mills Frantzis, in the Lamia region.

   This effort will be given in the present paper, as concisely as possible.

 

Ιούνιος 1944 : Μαρτυρικός μήνας

 Χρόνια γερμανικής Κατοχής

 του Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου

 

Πρόλογος

   Η είσοδος του θέρους από τον μήνα Ιούνιο 1944 με πολλαπλασιασμό των αντιστασιακών πράξεων και την τακτική των γερμανικών αντιποίνων, είχε αυξήσει την ανασφάλεια του πληθυσμού. Οι γερμανικές ήττες σε άλλα μέτωπα τους έκανε να χάσουν την υπεροψία του δυνατού και ανίκητου, αυξάνοντας και τη δική τους ανασφάλεια. Αδυνατώντας να χτυπήσουν το αντάρτικο, ξεσπούσαν στον άμαχο πληθυσμό.

   Στη Στερεά Ελλάδα, τα πλέον σκληρά περιστατικά ήταν τα επόμενα. Η παρουσίασή τους είναι σύντομη, αλλά επαρκής για να τα επαναφέρει στη μνήμη μας, με τις τραγικές τους συνέπειες. Αποτελεί οφειλόμενη τιμή η αναφορά τους.

Water mill using artesian water at Megali Vryssi, Lamia, Greece

 by Constantinos Balomenos

 

Introduction

   In 1986 I was fortunate enough to meet and interview the last miller of this watermill, namely Giannis Ververis (1921-2002), who described to me everything he knew about it. By that time the mill was in ruins, surrounded by water and copious plant growth, preventing anyone from being able to approach it. Therefore, I necessarily confined myself to the miller's description and along with his help I attempted to sketch how the watermill was built and operated.

 

“Αυτοί οι άπιστοι Έλληνες” (Those Infidel Greeks)

 Ο Ελληνικός Πόλεμος της Ανεξαρτησίας μέσα από Οθωμανικά Αρχειακά Έγγραφα

 Μια μοναδική έκδοση του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη

Βιβλιοπαρουσίαση

 

Το εξώφυλλο το βιβλίου

   Η ελληνική επανάσταση ήταν το σημαντικότερο γεγονός στο 19ο αι. που είχε ευρύτερο αντίκτυπο. Αποκάλυψε τον αδύναμο πλέον χαρακτήρα της άλλοτε οθωμανικής αυτοκρατορίας και επιτάχυνε τη διάλυσή της. Σε διεθνές πολιτικό επίπεδο απέδειξε ότι είναι ο “μεγάλος ασθενής”. Έδειξε το δρόμο σε άλλους λαούς των Βαλκανίων να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους διαμορφώνοντας εθνικές συνειδήσεις. Για τους Έλληνες ο αγώνας αυτός ήταν σημαντικός, επειδή έβγαλε πάλι την Ελλάδα στην επιφάνεια του δυτικού πολιτισμού με ιδέες, αξίες και αρετές όπως η αυτοθυσία, η ανδρεία και ο ρομαντισμός. Σε μια Ευρώπη με αυτοκρατορίες, η ελληνική επανάσταση πρόβαλε την αρχή της αυτοδιάθεσης, ώστε από οθωμανική επαρχία να γίνει ανεξάρτητο κράτος.

   Οι παράγοντες που συνέβαλαν στη διαμόρφωση και κατανόηση του ιστορικού γεγονότος είναι πολλαπλοί, η πλήρης γνώση των οποίων συμβάλλει στη σφαιρική γνώση. Από τη μελέτη της Ελληνικής Επανάστασης έλλειπε η οθωμανική άποψη. Έπρεπε να γίνει γνωστή και αυτό είναι το περιεχόμενο του βιβλίου που μιλάμε. Πρόκειται για αδημοσίευτο αρχειακό υλικό, το οποίο προέρχεται από το υπουργικό συμβούλιο και το άμεσο περιβάλλον του Σουλτάνου, παρουσιάζοντας πτυχές και γεγονότα του πολέμου της ελληνικής Ανεξαρτησίας.

   Στα κείμενα των εγγράφων αποκαλύπτεται η  αντίδραση της “Υψηλής Πύλης” στο ξέσπασμα των τοπικών εξεγέρσεων του 1821, τον τρόπο που οι Οθωμανοί αντιλήφθηκαν την πραγματικότητα και ποια ήταν η αντίδρασή τους απέναντι στους “άπιστους Έλληνες”.

Από το Κυριακοχώρι Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1921)

Προλεγόμενα

   Το Κυριακοχώρι είναι χωριό της Φθιώτιδας, σε υψόμετρο 900 μ. στις ΝΑ πλαγιές των Βαρδουσίων. Διοικητικά ανήκει στο δήμο Μακρακώμης.

Οδοδείκτης

    Από τη μελέτη των μεταναστών αυτού του χωριού βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 70 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 21 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 70 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή οι μετανάστες τότε να δήλωσαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λαμία) ή άλλο χωριό της περιοχής.

 

Ο ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΣ ΘΡΟΝΟΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΣΤΥΛΙΔΟΣ

 Ιστορικά εκκλησιαστικά κειμήλια

 του Δημήτρη Κ.  Καραθεοδώρου, φιλολόγου

 

   Πέρισυ, τέτοιον καιρό, Άνοιξη του 2024, είχα δημοσιεύσει μια λαϊκή παράδοση για τον Επιτάφιο του Αγίου Αθανασίου Στυλίδος.

   Ωραία ιστορία, άρεσε γενικώς και με ρωτούσαν γνωστοί και φίλοι αν αυτή η συγκινητική ιστορία έχει και συνέχεια. Και ιδού εκείνη η μαγευτική διήγηση έχει και συναρπαστική συνέχεια.

   Ο παπα-Ζαχαρίας δεν πήρε μόνο τον Επιτάφιο από τον Άγιο Αθανάσιο της Οδησσού της Ρωσίαςˑ πήρε και τον Επισκοπικό Θρόνο της Εκκλησίας και άλλα ιερά σκεύη και χρυσοκέντητα καλύμματα, όπως κι ένα πανέμορφο Αντιμήνσιον (Αντί και Mensa, λατινική λέξη που σημαίνει τραπέζι) που τοποθετείται το τετράγωνο αυτό ύφασμα πάνω στην Αγία Τράπεζα ή χρησιμοποιείται αντί γι’ αυτήν, για την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας.

Ο Χατζή Χαλήλ Εφέντης και η ελληνική Επανάσταση του 1821

 Η θυσία του Οθωμανού Ιεροεξεταστή

Αρνήθηκε στο Σουλτάνο να γίνουν σφαγές των ρωμιών

 

«O τουρκικός λαός, από την ημέρα της εμφανίσεώς του στην παγκόσμια αρένα, δεν έκανε τίποτα για να νομιμοποιήσει την ύπαρξή του από την άποψη του πολιτισμού. Μπήκε στη ζωή των άλλων λαών, σκορπώντας χειμάρρους αίματος και δακρύων. Δεν επιβεβαιώθηκε μέσα στον κόσμο παρά με τον πόλεμο και τις αλυσίδες. Δεν έζησε παρά με σκλαβωμένους.»

[Andre Mandelstam, Καθηγ. Δικαίου του Πανεπ. της Αγίας Πετρούπολης]

 

            Πρόλογος

   Η εκδήλωση της ελληνικής επανάστασης του 1821 τάραξε τα λιμνάζοντα νερά της παρηκμασμένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Σουλτάνος και οι σύμβουλοι της Αυλής του αμέσως σκέφτηκαν να την καταπνίξουν, με τον συνήθη αιματηρό τρόπο, δηλ. με συλλήψεις, βασανισμούς και ομαδικές σφαγές. Η απόφαση όμως αυτή, με βάση το εθιμικό δίκαιο, έπρεπε να γίνει με την έκδοση εγκυκλίου (φετφά) από τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη του ισλάμ στη χώρα (τον σεϊχουλισλάμ).

   Ήταν ο Χατζή Χαλήλ Εφέντης. Αρνήθηκε τη γενική σφαγή των Ελλήνων, εφαρμόζοντας το γράμμα του Κορανίου, που δεν επέτρεπε τη σφαγή αθώων. Ο Σουλτάνος τον καθαίρεσε και τον εξόρισε μαζί με τη σύζυγό του, με αποτέλεσμα τον σύντομο θάνατό του. Ήταν ένα σπάνιο άτομο, το οποίο στην υψηλή θέση που κατείχε, με προσωπική θυσία, κράτησε ψηλά τη μεγάλη αξία του ανθρώπου.

   Η παρουσίαση του θέματος θα γίνει με όσο είναι δυνατό σύντομο, αλλά και περιεκτικό τρόπο.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                 φυσικός

 

Τι απέγιναν τα υλικά του μεταλλικού περιπτέρου της Π.Ε.Λ.;

Το ερώτημα που αγνοήθηκε

                                   του Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου

                                                     φυσικού

 

    Στο φύλλο της 11ης Οκτωβρίου 2024, σελ. 7, του “Λαμιακού Τύπου”, διατύπωσα ένα λογικό και πρακτικό ερώτημα :

 Ποια θα είναι η τύχη των μεταλλικών κυρίως αλλά και των άλλων μερών (σε καλή κατάσταση) των τριών περιπτέρων στο χώρο της Πανελλήνιας Έκθεσης Λαμίας ;

   Οι επιλογές ήταν τουλάχιστον δύο :

(α) να δοθούν για ανακύκλωση ή

(β) να χρησιμοποιηθούν πάλι, αλλά σε άλλη χρήση.

   Μέχρι τώρα, δεν υπήρξε απάντηση από κανέναν. Υπήρξε πλεόνασμα ενδιαφέροντος!

   Διατύπωσα τότε το σκεπτικό κάθε πρακτικού δημότη και πολίτη, αναλύοντας τις επιλογές αυτές. Η πρώτη περίπτωση, ήθελα να σκέφτομαι ότι θα αποκλειόταν αμέσως, από τους αρμοδίους. Έτσι απέμενε η άλλη επιλογή, που προσφέρει αμέσως και δωρεάν τη δημιουργία τριών μεγάλων στεγασμένων χώρων.

Αποξήλωση του περιπτέρου στην Π.Ε.Λ. (ελήφθη από Mag24).

   Να θυμίσω ότι τα μεταλλικά μέρη (σίδερα) των τριών περιπτέρων σχεδιάστηκαν από τον Λαμιώτη αρχιτέκτονα Κώστα Δαρδιώτη και είναι λυόμενα. Δεν είναι γνωστός ο βαθμός συντήρησης όλα αυτά τα χρόνια, αλλά είναι βέβαιο ότι ανταποκρίθηκαν πολύ καλά. Τα περίπτερα αυτά εξυπηρέτησαν για αρκετές δεκαετίες τις δράσεις της Έκθεσης. Η αποσυναρμολόγηση ενός περιπτέρου άρχισε από τον Οκτώβριο του 2024 και ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2025. Περνώντας από την περιοχή της Π.Ε.Λ. δεν είδα πουθενά τα σίδερα αυτά. Εδώ και 4 μήνες, στο παραπάνω ερώτημά μου δεν πήρα καμία απάντηση.

   Μου μετέφεραν την είδηση ότι κατέληξαν σε εταιρία σκραπ στα ανατολικά της Λαμίας. Αν είναι αλήθεια, τότε είναι αξιέπαινοι! Είμαστε μια πλούσια χώρα και ειδικά η Αυτοδιοίκηση (Περιφέρεια Στερεάς, δήμος Λαμίας) είναι πιο πλούσια, που πετάει πολύτιμο υλικό σε χαλεπούς καιρούς.

   Επιβαλλόταν να δοθούν για τη στέγαση αθλητικών εγκαταστάσεων σε οικισμούς του δήμου Λαμίας ή γενικότερα σε ΟΤΑ της Φθιώτιδας. Η επανασυναρμολόγησή τους σε άλλον τόπο είναι μια πολύ εύκολη και ανέξοδη εργασία, με άμεσο χρηστικό αποτέλεσμα.

   Αν είναι αλήθεια, τότε ντροπή τους. Θα λάβω κάποια απάντηση ;