Από τη Μολόχα Καρδίτσας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1920)

 

Προλεγόμενα

   Η Μολόχα είναι ένα πολύ ορεινό χωριό στα σύνορα των νομών Καρδίτσας και Ευρυτανίας, στην πλαγιά του όρους Καπροβούνι των Αγράφων, σε υψόμετρο 800 μ. Δεν το έχω επισκεφθεί.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τη Μολόχα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 5 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του 2025. 

 

Το χωριό Μολόχα με χιόνια το 2012 (Φωτογραφία από το Διαδίκτυο)

    Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκε πολύς χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 4 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ένας μετανάστες έκαναν διπλό ταξίδι) και τελικά ανευρέθηκαν στοιχεία για τα 5 άτομα. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από τη Μολόχα, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν και κατοικούσαν σ’ αυτήν. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Καρπενήσι, Λαμία, Αθήνα). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από τη Μολόχα, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

 --------

 Αυτοδιοικητικά

Οικισμός Μολόχα Καρδίτσας

   Από τις 8 Δεκεμβρίου 1845 ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Κτημενίων (με έδρα τη Φουρνά) του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας. Στις 25 Φεβρουαρίου 1877 αποσπάστηκε από το δήμο Κτημενίων και προσαρτήθηκε στο δήμο Δολόπων (με έδρα το Καροπλέσι) του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας.

   Στις 31 Αυγούστου 1912, ο οικισμός Μολόχα αποσπάστηκε από το δήμο Δολόπων. Συστάθηκε κοινότητα Μολόχας, με τον οικισμό και ομώνυμη έδρα. Στις 22 Μαρτίου 1943 η κοινότητα Μολόχας αποσπάστηκε από το νομό Αιτωλοακαρνανίας και υπάχθηκε στο νομό Ευρυτανίας. Από τις 2 Ιουλίου 1974, αποσπάστηκε από το νομό Ευρυτανίας και πλέον υπάγεται στο νομό Καρδίτσας.

   Στις 4 Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο “Καποδίστριας”) η Κοινότητα Μολόχας καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Καλλιφώνου (ή Καλλιφωνίου). Από τις 7 Ιουνίου 2010 (σχέδιο “Καλλικράτης”) ο δήμος Καλλιφωνίου καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Καρδίτσας.

   Ο πληθυσμός της (απογραφή 2011) είναι 203 κάτοικοι.

 

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 5 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (3) έφυγαν το έτος 1907. Συνολικά έγιναν 4 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκε 1 μετανάστης που έκανε διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε (τα 5 άτομα) ως προς τον πληθυσμό του χωριού ήταν 2 %, που είναι το ¼  σε σχέση με το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8%). Η περιοχή είχε μόνο κτηνοτροφία, ήταν πολύ ορεινή και κάλυπτε τις ανάγκες[2] των κατοίκων της.

    Οι μετανάστες ήταν μόνον άρρενες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι μεγαλύτερες ηλικίες 31-40 ετών, 31-40 ετών (με 4άτομα). Η κατανομή σε ομάδες ηλικιών των μεταναστών από τη Μολόχα, δίνεται στον πίνακα 3.

 

Μικρότερη ηλικία μετανάστη :

    Κρικέλης Κωνσταντίνος ετών 27 (πήγε το 1907)

Μεγαλύτερη ηλικία μετανάστη :

    Καπώνης Κωνσταντίνος, ετών 40 (πήγε το 1920)

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 32 έτη (πολύ μεγάλος)!

    Οι σχετικά περισσότεροι μετανάστες από τη Μολόχα ήταν έγγαμοι. Πιο συγκεκριμένα, από τους 5 μετανάστες, οι 4 ήταν έγγαμοι και μόνον 1 ήταν άγαμος.

   Από τις οικογένειες του χωριού, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψε το επώνυμο Κρικέλης (3 φορές).

     Συνολικά έγιναν 4 ταξίδια, που διακίνησαν τους 4 μετανάστες από τη Μολόχα. Οι περισσότεροι μετανάστες (3 άτομα) έφυγαν από το λιμάνι της Πάτρας, ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν 2 μετανάστες (βλ. πίνακα 5). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες από τη Μολόχα (4 άτομα) έφυγαν με ξένα πλοία. Με ελληνικά πλοία έφυγε 1 άτομο.

   Σε σύγκριση, τα μεμονωμένα ταξίδια ήταν περισσότερα από τα ομαδικά. Συγκεκριμένα, έγιναν 3 μεμονωμένα ταξίδια και  μόνον 1ομαδικό.Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 6, που παρατίθεται.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του EllisIsland (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

 Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες από τη Μολόχα φαίνονται στον Πίνακα 7. Πρώτη σε προτίμηση ήταν η πολιτεία της Νέας Υόρκης με 3 άτομα. Ακολούθησε η πολιτεία του Νιου Χαμσάιρ. Τα αριθμητικά στοιχεία των προορισμών φαίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 7.

   Αναλυτικά, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

 

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

  Συνήθη επαγγέλματα. Στοιχεία αυτών ακολουθούν:

 

  

3.  Πολλαπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκε 1 άτομο που έκανε διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά ο μετανάστης έφευγε πάλι.

   Το όνομα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

  Κωνσταντίνος Καπώνης: Το πρώτο ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-1912 στην πόλη Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ. Το δεύτερο ταξίδι έγινε το 1920 πάλι στον ίδιο προορισμό.

 

        4. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών από τη Μολόχα

   Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellisisland) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες από τη Μολόχα που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών από τη Μολόχα δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

 

α/α            Ονοματεπώνυμο         χρ. άφιξης  ηλικία  έγγαμος   Πλοίο που ταξίδεψε    Λιμάνι αναχώρησης

1         Καπώνης Κωνσταντίνος      14-7-1920       40       ναι        Patris                          Πάτρα

2         Κρικέλης Ανδρέας             27-11-1907     30        ναι        Sicilian Prince              Πειραιάς

3         Κρικέλης Ανδρέας             14-6-1909       30       ναι        Martha Washington        Πάτρα

4         Κρικέλης Κωνσταντίνος      10-5-1907       27       όχι        Sofia Hohenberg           Πάτρα

5         Σαμαράς Ιωάννης              27-11-1907     35       ναι        Sicilian Prince              Πειραιάς

 

 

5.  Χρονικό της  μετανάστευσης από τη Μολόχα Ευρυτανίας

  

1. Η θαρρετή αρχή στο 1907

   Στη διάρκεια του έτους καταγράφηκαν δύο ταξίδια πλοίων (1 ομαδικό και άλλο 1 από μεμονωμένο) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν τρία άτομα από τη Μολόχα. Πιο συγκεκριμένα :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Κωνσταντίνο Κρικέλη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 22 Απριλίου έφυγε με το πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 10 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Το επώνυμο γράφτηκε λανθασμένα ως Tsikelis. Ήταν 27 ετών. Με 10 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Αναγνώστου[4].

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από δύο άτομα, τους : Ανδρ. Κρικέλη και Ιωάν. Σαμαρά. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 6 Νοεμβρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Sicilian Prince” και στις 27 Νοεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Ανδρέας Κρικέλης ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό Μολόχα είχε τον πατέρα του Ε. Κρικέλη. Αναζητούσε δουλειά, με 20 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Σπ. Ράγκο[5].

·         Ο Ιωάννης Σαμαράς ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του γράφτηκε ως P. Samara (πιθανά Παρασκευή). Με 10 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σπ. Ράγκος.

  

2.    Μία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909

   Έγινε από τον Ανδρέα Κρικέλη. Στις 31 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 14 Ιουνίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 30 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Ευφροσύνη. Προορισμός του για δουλειά (με 20 $ μαζί του) ήταν η πόλη Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, κοντά στον ξάδερφό του Νικόλαο Παυλέτση.

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

  

3.    Τελευταία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920

   Έγινε από τον Κωνσταντίνο Καπώνη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 25 Ιουνίου ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 14 Ιουλίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Βασιλική. Με 39 $ για τα αναγκαία πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο φίλος του Δημ. Καλτσάς. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Κωνσταντίνος Καπώνης την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

 

Ατμόπλοιο “Πατρίς” (Patris)

---------------------------

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

 

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκwww.amfictyon.blogspot.gr

6.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τη Βράχα Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1934)”. Ανέκδοτη εργασία από το Σεπτέμβριο 2019. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr την 1η Οκτ. 2019.

7.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

8.    περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

9.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

10.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

11.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

12.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

13.  Ιστοσελίδα http://www.mariailiaki.gr/

14.  Βικιπαίδεια

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1]Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2]Στο σύνολο των 5 μεταναστών από το  Νόστιμο, δεν βρέθηκε κανείς αναλφάβητος.

[3]Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4]Γεννήθηκε στη Βράχα. Πήγε στην Αμερική το 1906, σε ηλικία 22 ετών. Ως τόπο διαμονής δήλωσε το Καρπενήσι. Ο πατέρας του ονομαζόταν Κώστας. Αρχικός προορισμός του για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη. Εργάστηκε 6 χρόνια στην πόλη Πάσκο(Pasco) της πολιτείας Ουάσιγκτον και το 1912 επέστρεψε. Το 1914 έκανε και δεύτερο ταξίδι.

[5]Από τη Βράχα. Πήγε στην Αμερική το Μάιο 1907, σε ηλικία 18 ετών. Ο πατέρας του πρέπει να ονομαζόταν Γεώργιος. Προορισμός του για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν και ο αδερφός του Νικόλαος.