Από την Βίδαβη (ή Άγιοι Πάντες) Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1902-1925)

 

Προλεγόμενα

   Η Βίδαβη (το 1930 μετονομάστηκε σε Άγιοι Πάντες) είναι μικρό χωριό της Δωρίδας. Αποτελείται από τρεις οικισμούς (ανατολικό, δυτικό και παραλιακό) σε υψόμετρο 80 μ. κοντά στο Γαλαξίδι. Δεν το έχω επισκεφτεί.

Οικισμός Βίδαβη (ή Άγιοι Πάντες) Δωρίδας

  Η συγκέντρωση του υλικού για μετανάστες άρχισε πριν από χρόνια. Βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 40 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 28 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 40 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

 

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λιδωρίκι) ή άλλο χωριό της περιοχής.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από την Βίδαβη, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

 

Αυτοδιοικητικά

 Από τον οικισμό Βίδαβη, στους Αγίους Πάντες

   Από τις 20 Απριλίου 1835 ο οικισμός Βίδαβος προσαρτήθηκε στο δήμο Τολοφώνος (με πρωτεύουσα τη Βιτρινίτσα) του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος. Στις 31 Αυγούστου 1912, το όνομα του οικισμού διορθώθηκε σε Βύδαβη του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος. Ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Τολοφώνος. Συστάθηκε Κοινότητα Βύδαβης, με τον οικισμό αυτόν και δική της έδρα.

   Στις 24 Ιουλίου 1930, ο οικισμός και η Κοινότητα μετονομάστηκαν σε Άγιοι Πάντες. Στις 31 Μαρτίου 1943, ο νομός Φθιωτιδοφωκίδος διαιρέθηκε και η Κοινότητα Άγιοι Πάντες υπάγεται πλέον στο νομό Φωκίδος.

    Στις 4 Δεκεμβρίου 1997, η Κοινότητα Άγιοι Πάντες καταργήθηκε και ο οικισμός Άγιοι Πάντες προσαρτήθηκε στο δήμο Γαλαξιδίου. Από τις 7 Ιουνίου 2010 ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Γαλαξιδίου και προσαρτήθηκε στο δήμο Δελφών.

   Ο πληθυσμός του οικισμού (απογραφή 2021) είναι 120 κάτοικοι.

 

 

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση από την Βίδαβη στην Αμερική[1]

   Από τα 40 ονόματα μεταναστών που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι σχετικά περισσότεροι (8 άτομα) έφυγαν το έτος 1911 (ποσοστό 20 %). Συνολικά καταγράφηκαν 28 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν και 4 μετανάστες που έκαναν διπλά ταξίδια.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 11,5 % του πληθυσμού, που είναι μεγαλύτεροαπό το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8 %). Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία και κτηνοτροφία. Η περιοχή κάλυπτε σχετικά τις ανάγκες της ζωής[2] των κατοίκων της.

    Οι μετανάστες ήταν όλοι άνδρες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή βλέπουμε ότι κυριάρχησαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών, με 16 άτομα (ποσοστό 40 %)! Ακολούθησαν σε αριθμό οι μικρότερες ηλικίες μέχρι και 20 ετών (με 12 άτομα) και μετά ήταν οι μεγαλύτερες ηλικίες 31-40 ετών (με 10 άτομα). Η κατανομή των μεταναστών από την Βίδαβη σε ομάδες ηλικιών δίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 3.

 

       Μικρότερες ηλικίες μεταναστών είχαν οι :

(α) Τσάμης Χαράλαμπος, ετών 17 (πήγε το 1911)

(β) Γαλάνης Σωτήριος, ετών 18 (πήγε το 1909)

(γ) Ηλιόπουλος Γεώργιος, ετών 18 (πήγε το 1909)

(δ) Κρίκος Αθανάσιος, ετών 18 (πήγε το 1905)

(ε) Μπούρας Αθανάσιος ετών 18 (πήγε το 1907)

(ς) Παπανικολάου Χρήστος, ετών 18 (πήγε το 1906)

        Μεγαλύτερες ηλικίες μεταναστών είχαν οι :

(α) Γεροσιδέρης Νικόλαος, ετών 43 (πήγε το 1925)

(β) Κόντος Νικόλαος, ετών 43  (πήγε το 1920)

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 27 έτη.

   Ως προς την οικογενειακή τους κατάσταση, οι σχετικά περισσότεροι μετανάστες από την Βίδαβη (24 άτομα) ήταν άγαμοι (ποσοστό 60 %), οι δε υπόλοιποι 16 ήταν έγγαμοι (Πίνακας 4).

   Από τις οικογένειες του χωριού, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

 

   Συνολικά καταγράφηκαν 28 ταξίδια πλοίων, που διακίνησαν τους 40 μετανάστες από την Βίδαβη. Ο μεγαλύτερος αριθμός μεταναστών (27 άτομα) έφυγαν από το λιμάνι της Πάτρας (μεγάλο ποσοστό 67,5 %). Από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν μόνο 4 άτομα. Οι υπόλοιποι  έφυγαν από ξένα λιμάνια (βλ. Πίνακα 5). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

   Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση, οι περισσότεροι μετανάστες από την Βίδαβη (31 άτομα) έφυγαν με πλοία ξένης πλοιοκτησίας και με ελληνικά πλοία έφυγαν οι υπόλοιποι (9 άτομα).

   Σε ένα ταξίδι, το 1909, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν 4 μετανάστες με το πλοίο “Alice”. Το έτος 1911, από το ίδιο λιμάνι της Πάτρας, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 3 μετανάστες με το πλοίο “Oceania”. Το ίδιο έτος 1911, από το ίδιο λιμάνι, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 3 μετανάστες της Βίδαβης με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles”.

   Έγιναν 7 ομαδικά ταξίδια και 21 από μεμονωμένα άτομα. Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 6, που παρατίθεται.

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του EllisIsland (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο μέχρι τον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες από την Βίδαβη φαίνονται στον Πίνακα 7. Κυριάρχησε η πολιτεία του Νιου Τζέρσεϋ, με 14 άτομα (ποσοστό 35 %), που εργάστηκαν στις πόλεις Όραντζ και Νιούαρκ. Ακολούθησαν οι πολιτείες : της Πενσυλβάνια (με 12 άτομα, στην πόλη Πίτσμπουργκ), της Νέας Υόρκης (με 9 άτομα), της Καλιφόρνια (με 2 άτομα)και του Ουισκόνσιν (με 2 άτομα).  Υπήρξε και 1 μεμονωμένη επιλογή τόπου.

   Πιο αναλυτικά, στον επόμενο πίνακα δίνονται και οι τόποι που επέλεξαν οι μετανάστες (σε παρένθεση δίνεται ο αριθμός μεταναστών):

 ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ - ΤΟΠΟΙ

 

 

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

     Από το σύνολο των 40 μεταναστών, η μεγάλη πλειοψηφία τους, δηλ. 34 άτομα (ποσοστό 94 %) δήλωσαν εργάτης (laborer, worker, workman. Περισσότερα στοιχεία ακολουθούν:

  

3.   Διπλά ταξίδια στην Αμερική

    Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 4άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας.

  Περισσότερα χρόνια στην Αμερική (στο α’ ταξίδι) έμεινε ο Νικόλαος Γεροσιδέρης, για 18 χρόνια. Για 10 χρόνια εργάστηκε (στο α’ ταξίδι) ο Νικόλαος Κόντος.

   Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Άγγελος Λάκος:  Το α’  ταξίδι έγινε το 1908 στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1911 στην πόλη Όραντζ του Νιου Τζέρσεϋ.

2.    Ιωάννης Πρίμαλης:  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στην πόλη Σουπήριορ του Ουισκόνσιν. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στη Νέα Υόρκη.

3.    Νικόλαος Κόντος :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1902-12 στην πόλη Όραντζ του Νιου Τζέρσεϋ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Νικόλαος Γεροσιδέρης:  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-1925 στην πόλη Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1925 πάλι στον ίδιο προορισμό.

 

 

4. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών από τη Βίδαβη

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellisisland) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες  από την Βίδαβη, που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών από την Βίδαβη δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως καταγράφηκαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

 

α/α          Ονοματεπώνυμο         χρον. άφιξης    ηλικία  έγγαμος    Πλοίο που ταξίδεψε    Λιμάνι αναχ.

1       Γαλάνης Σωτήριος              4-5-1909        18      όχι       Martha Washington      Πάτρα

2       Γαλάνης Χαράλαμπος          20-4-1907       20      όχι       Neustria                      Πειραιάς

3       Γεροδήμος Αλέξης              3-4-1912        19      όχι       Laura                         Πάτρα

4       Γεροδήμος Γεώργιος           28-3-1910       20      όχι       Martha Washington      Πάτρα

5       Γεροδήμος Ιωάννης            9-4-1909        27      ναι        Alice                          Πάτρα

6       Γεροδήμος Παναγιώτης       2-5-1911        28      όχι       Laura                         Πάτρα

7       Γεροσιδέρης Ευθύμιος         13-8-1912       31      ναι       Columbia (1908)         Πάτρα

8       Γεροσιδέρης Νικόλαος        31-12-1925     43      όχι        Byron                         Πειραιάς

9       Ζαχαρόπουλος Ζαχαρίας    16-11-1911     38      ναι        Patris                          Πάτρα

10      Ηλιόπουλος Γεώργιος         21-4-1909       18      όχι       Patris                          Πάτρα

11      Κατραβάς Γεώργιος            2-9-1905        22      όχι       La Lorraine                 Χάβρη

12      Κόντος Ιωάννης                  7-9-1904        31      ναι       Gerty                          Τεργέστη

13      Κόντος Νικόλαος                27-11-1920     43      ναι       Megali Hellas              Πειραιάς

14      Κοτσάνος Νικόλαος             3-7-1910        23      όχι       Martha Washington      Πάτρα

15      Κρίκος Αθανάσιος               2-9-1905        18      όχι       La Lorraine                 Χάβρη

16      Κρίκος Ιωάννης                  22-11-1903     20      όχι       La Bretagne                Χάβρη

17      Λέκος Αγγελής                   9-4-1909        26      ναι       Alice                          Πάτρα

18      Λέκος Άγγελος                   27-5-1911       30      ναι       Themistocles               Πάτρα

19      Λέκος Αθανάσιος                12-4-1911       19      όχι       Oceania                      Πάτρα

20      Μαμαρέλης Κων/νος          5-5-1907        22      όχι       Italia                          Νάπολη

21      Μπούρας Αθανάσιος           2-7-1907        18      όχι       Sofia Hohenberg         Πάτρα

22      Μπούρας Ιωάννης               27-5-1911       30      ναι       Themistocles               Πάτρα

23      Παπανικολάου Γεώργιος     2-6-1905        35      ναι       Montreal                     Χάβρη

24      Παπανικολάου Χρήστος       21-5-1906       18      όχι       Neustria                      Πειραιάς

25      Παπασπύρου Ζαχαρίας       10-5-1907       23      όχι       Sofia Hohenberg         Πάτρα

26      Πάππος Αθανάσιος             4-12-1906       24      όχι       Sicilian Prince             Νάπολη

27      Πάππος Παναγιώτης           18-3-1910       25      ναι       Patris                          Πάτρα

28      Πέτας Γεώργιος                  27-5-1911       38      ναι       Themistocles               Πάτρα

29      Πρίμαλης Ευστάθιος            30-10-1905     38      ναι       La Gascogne               Χάβρη

30      Πρίμαλης Ζαχαρίας             29-9-1912       22      όχι       Martha Washington      Πάτρα

31      Πρίμαλης Θωμάς                21-4-1909       25      όχι       Patris                          Πάτρα

32      Πρίμαλης Ιωάννης              22-3-1914       39      ναι       Carpathia                    Πάτρα

33      Πρίμαλης Νίκος                  29-9-1912       25      όχι       Martha Washington      Πάτρα

34      Σιδέρης Νικόλαος               5-5-1907        23      όχι       Italia                          Νάπολη

35      Σουλάντζος Δημήτριος        9-4-1909        32      ναι       Alice                          Πάτρα

36      Τσάμης Γεώργιος                9-4-1909        35      ναι       Alice                          Πάτρα

37      Τσάμης Χαράλαμπος           12-4-1911       17      όχι       Oceania                      Πάτρα

38      Τσάμης Χαράλαμπος           29-9-1912       19      όχι       Martha Washington      Πάτρα

39      Τσανής Δημήτριος               12-4-1911       30      ναι       Oceania                     Πάτρα

40      Φλώρος Παναγιώτης          20-4-1910       35      όχι       Laura                         Πάτρα

 

 

5.     Χρονικό της μετανάστευσης από τη Βίδαβη Φωκίδας στις ΗΠΑ

 

(i)   Ο πρωτοπόρος του 1902

   Ήταν ο Νικόλαος Κόντος. Το έτος 1902, σε ηλικία 25 ετών πήγε στην Αμερική. Εργάστηκε την περίοδο 1902-1912, στην πόλη Όραντζ (Orange) του Νιου Τζέρσεϋ.

 

 

(ii)  Από μια μεμονωμένη αναχώρηση στα έτη 1903 και 1904

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1903 έγινε από τον Ιωάννη Κρίκο. Με πλοίο έφυγε από την Ελλάδα μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης. Από εκεί, στις 14 Νοεμβρίου ταξίδεψε με το πλοίο “La Bretagne” και στις 22 Νοεμβρίου αντίκρισε το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 20 ετών. Με 15 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ένας φίλος του.

 

Πλοίο“La Bretagne” (Photo: Frank Richardo Collection)

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1904 έγινε από τον Ιωάννη Α. Κόντο (Condes). Από την Ελλάδα αναχώρησε με πλοίο μέχρι το αυστριακό λιμάνι της Τεργέστης (Triest). Από εκεί, στις 12 Αυγούστου 1904 έφυγε με το πλοίο “Gerty” και στις 7 Σεπτεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 31 ετών και παντρεμένος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δρόσος Α. Δρόσος[4].

  

(iii)         Μικρή αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1905

   Στη διάρκεια του έτους καταγράφηκαν τρία ταξίδια πλοίων (1 ομαδικό και 2 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 4 άτομα από το χωριό Βίδαβη. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1905 έγινε από τον Γεώργιο Παπανικολάου. Από την Ελλάδα έφυγε με πλοίο μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης. Από εκεί στις 20 Μαΐου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Montreal”  και στις 2 Ιουνίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά, με 50 $ μαζί του, στην πόλη Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο αδερφός του Κωνσταντίνος.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1905 έγινε από δύο άτομα, τους Γεώργ. Κατραβά και Αθαν. Κρίκο. Με πλοίο ταξίδεψαν μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης. Από εκεί, στις 26 Αυγούστου ανέβηκαν στο πλοίο “LaLorraine” και στις 2 Σεπτεμβρίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν γι’ αυτούς ότι:

·         Ο Γεώργιος Κατραβάς ήταν 22 ετών. Με 20 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Κρίκο.

·         Ο Αθανάσιος Κρίκος ήταν 18 ετών. Προορισμός του για δουλειά (με 20 $ μαζί του) ήταν η πόλη Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, κοντά στον αδερφό του Ιωάννη Κρίκο.

 

Ατμόπλοιο “La Lorraine” (Photo: Richard Faber Collection)

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1905 έγινε από τον Ευστάθιο Πρίμαλη. Από την Ελλάδα ταξίδεψε με  πλοίο μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης. Από εκεί, στις 21 Οκτωβρίου αναχώρησε με το πλοίο “La Gascogne” και στις 30 Οκτωβρίου αντίκρισε το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 38 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Με 50 $ για να αναγκαία πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Κρίκος.

 

 

 

(iv) Δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις στο 1906

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από τον Αθανάσιο Πάππο. Με πλοίο αναχώρησε από την Ελλάδα και πήγε στο ιταλικό λιμάνι της Νάπολης. Από εκεί, στις 4 Δεκεμβρίου 1906 έφυγε με το πλοίο “Sicilian Prince” και έφτασε στην Αμερική. Ήταν 24 ετών. Αναζητούσε δουλειά, με 10 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Κόντος.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από τον Χρήστο Παπανικολάου. Την 1η Μαΐου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε  με το πλοίο “Neustria” και στις 21 Μαΐου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 18 ετών. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε αόριστα “Δωρίδα”. Προορισμός του για δουλειά (με 15 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συγγενής του Γεώργιος Παπανικολάου.

  

(v)   Νέα αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1907

   Στη διάρκεια του έτους καταγράφηκαν τέσσερα ταξίδια πλοίων (1 ομαδικό και 3 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 5 άτομα από τη Βίδαβη. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Χαράλαμπο Γαλάνη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 2 Απριλίου επέλεξε για ταξίδι το πλοίο “Neustria” και στις 20 Απριλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 20 ετών. Με 10 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ένας κουνιάδος[5] του.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από δύο άτομα, τους : Κων. Μαμαρέλη, Νικ. Σιδέρη. Από την Ελλάδα αναχώρησαν με πλοίο μέχρι το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης. Από εκεί, στις 23 Απριλίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Italia” και στις 5 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το διαθέσιμο αρχειακό υλικό μας αναφέρει ακόμη ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Μαμαρέλης ήταν 22 ετών και αναλφάβητος. Προορισμός του για δουλειά (με 12 $ μαζί του) ήταν η πόλη Όραντζ (Orange) του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στον ξάδερφό του Ευστάθιο Σιδέρη.

·         Ο Νικόλαος Σιδέρης ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Με 12 $ για τα πρώτα του αναγκαία έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Όραντζ (Orange) του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στον αδερφό του Ευστάθιο Σιδέρη.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Ζαχαρία Α. Παπασπύρου. Στις 22 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 10 Μαΐου έφτασε στις ΗΠΑ. Ήταν 23 ετών. Αναζητούσε δουλειά, με 10 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ευστάθιος Σιδέρης.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Αθανάσιο Μπούρα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 13 Ιουνίου έφυγε με το πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 2 Ιουλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 18 ετών. Με 10 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Όραντζ (Orange) του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Κοντόπουλος.

 

(vi)     Αυξημένος αριθμός μεταναστών στο 1909

   Στη διάρκεια του έτους καταγράφηκαν τρία ταξίδια με πλοία (2 ομαδικά και 1 από μεμονωμένο) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 7 άτομα από τη Βίδαβη. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 αριθμούσε τέσσερα άτομα και περιλάμβανε τους : Ιωάν. Γεροδήμο, Αγγ. Λέκο, Δημ. Σουλάντζο και Γεώρ. Τσάμη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 22 Μαρτίου ανέβηκαν στο πλοίο “Alice” και στις 9 Απριλίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Πρόσθετα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ιωάννης Γεροδήμος ήταν 27 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Το όνομα του πατέρα του πρέπει να ήταν Αστέριος (Ast. Gerodimos). Προορισμός του για δουλειά (με 10 $ μαζί του) ήταν η πόλη Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Μαμαρέλης.

 

Ατμόπλοιο “Alice” (Photo: Eric Johnson)

·         Ο Αγγελής Λέκος ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Τασούλα. Με 10 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Κρίκος.

·         Ο Δημήτριος Σουλάντζος ήταν 32 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Σουζάνα. Αναζητούσε δουλειά, με 10 $ μαζί του στη Νέα Υόρκη, κοντά στο ξάδερφό του Χρήστο[6] Μαμαρέλη.

·         Ο Γεώργιος Τσάμης ήταν 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Γεννήθηκε στη Βίδαβη, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε το Γαλαξίδι. Η γυναίκα του ονομαζόταν Μαρία. Με 15 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Μαμαρέλης.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από δύο άτομα, τους Γεώργ. Ηλιόπουλο και Θωμά Πρίμαλη. Στις 31 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 21 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε ακόμη γι’ αυτούς ότι:

·         Ο Γεώργιος Ηλιόπουλος ήταν 18 ετών. Στο χωριό είχε τον πατέρα του Ηλία. Προορισμός του για δουλειά (με 12 $ μαζί του) ήταν η πόλη Ντουλούθ(Duluth) της Μινεσότα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνστ. Παπαδημητρίου.

·         Ο Θωμάς Πρίμαλης ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο χωριό δήλωσε τον αδερφό του Ευστάθιο. Με 12 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά την πόλη Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο συγγενής του Αθανάσιος Πολύζος.

 

Ατμόπλοιο “Πατρίς” (Patris)

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Σωτήριο Γαλάνη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 19 Απριλίου ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 4 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 18 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Νικόλαος. Αναζητούσε δουλειά, με 50 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Γιατράς.

 

 

(vii)   Λίγοι μετανάστες στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους καταγράφηκαν τέσσερα μεμονωμένα ταξίδια με πλοία προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 4 άτομα. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Παναγιώτη Πάππο. Στις 2 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Patris”  και στις 18 Μαρτίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 25 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Όραντζ(Orange) του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο φίλος του Χρήστος Παπανικολάου[7].

   Η δεύτερημεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Γεώργιο Γεροδήμο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 14 Μαρτίου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 28 Μαρτίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Στη Βίδαβη είχε τη μητέρα του Διαμάντω. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η πόλη Όραντζ του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στον ξάδερφό του Χρήστο Παπανικολάου.

   Η τρίτημεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Παναγιώτη Φλώρο. Στις 4 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Laura” και στις 20 Απριλίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 35 ετών και αναλφάβητος. Ως πλησιέστερο συγγενή του δήλωσε τον Ιωάννη Φλώρο στη Βίδαβη. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δημ. Τζάθας.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Νικόλαο Κοτσάνο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 20 Ιουνίου ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 3 Ιουλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε  φάρμα, με 56 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Γεροδήμο.

  

(viii)       Ο μεγαλύτερος αριθμός μεταναστών έφυγε στο έτος 1911

   Στη διάρκεια του έτους σημειώθηκαν πέντε ταξίδια με πλοία (2 ομαδικά και 2 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 8 άτομα από τη Βίδαβη. Συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από τρία άτομα, τους : Αθαν. Λέκο, Χαρ. Τσάμη και Δημ. Τσανή. Στις 27 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Oceania” και στις 12 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Συμπληρωματικά στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι:

·         Ο Αθανάσιος Λέκος ήταν 19 ετών. Στη Βίδαβη είχε τον πατέρα του Λ. Λέκο. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στην πόλη Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Κρίκος.

·         Ο Χαράλαμπος Τσάμης ήταν 17 ετών. Το όνομα της μητέρας του ήταν Μαρία. Προορισμός του για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ μαζί του) ήταν το Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια, κοντά στον πατέρα του Γεώργιο Τσάμη.

·         Ο Δημήτριος Τσανής ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Αικατερίνη. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια, όπου ήταν ο φίλος του Σπύρος Κατσάμπας.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Παναγιώτη Γεροδήμο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 17 Απριλίου έφυγε με το πλοίο “Laura” και στις 2 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του ονομαζόταν Δήμος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Αναστ. Σουλάντζος.

 

Ατμόπλοιο “Themistocles”, πρώην “Moraitis”

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από τρία άτομα. Ήταν οι : Άγγ. Λέκος, Ιωάν. Μπούρας 2 και Γεώργ. Πέτας. Στις 8 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 27 Μαΐου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υπάρχον αρχειακό υλικό μας γνωρίζει επίσης ότι :

·         Ο Άγγελος Λέκος ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Βασίλω. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Όραντζ (Orange) του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Κρίκο. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Άγγελος Λέκος το 1908 και εργάστηκε στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια.

·         Ο Ιωάννης Μπούρας[8] ήταν 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Βασίλω. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η πόλη Όραντζ του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Κουτάς.

·         Ο Γεώργιος Πέτας ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Γεωργού. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Ιωάννης Κρίκος.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Ζαχαρία Ζαχαρόπουλο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 31 Οκτωβρίου ταξίδεψε με το πλοίο “Patris” και στις 16 Νοεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 38 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Όραντζ (Orange) του Νιού Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Κοράκης.

 

 

(ix)     Μείωση του αριθμού μεταναστών στο έτος 1912

   Στη διάρκεια του έτους σημειώθηκαν τρία ταξίδια με πλοία (1ομαδικό και 2 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 5 άτομα από τη Βίδαβη. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Αλέξη Γεροδήμο. Στις 18 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Laura” και στις 3 Απριλίου αντίκρισε το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 19 ετών. Στο χωριό είχε τη μητέρα  του Διαμάντω. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στον αδερφό του Γεώργιο.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912  έγινε από τον Ευθύμιο Γεροσιδέρη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 22 Ιουλίου αναχώρησε με το πλοίο “Columbia (1908)” και στις 13 Αυγούστου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 31 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Μαρία. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η πόλη Νιούαρκ (Newark) του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στον αδερφό του Νικόλαο Σιδέρη.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1912  αριθμούσε τρία άτομα και περιλάμβανε τους : Ζαχ. Πρίμαλη, Νικ. Πρίμαλη και Χαρ. Τσάμη. Στις 16 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 29 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη γι’ αυτούς ότι:

·         Ο Ζαχαρίας Πρίμαλης ήταν 22 ετών. Ως πλησιέστερη συγγενή του στη Βίδαβη δήλωσε την αδελφή του Ελένη. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο κουνιάδος του Ιωάννης Σενοφάκης.

·         Ο Νίκος Πρίμαλης ήταν 25 ετών. Ως πλησιέστερη συγγενή του στο χωριό δήλωσε την αδερφή του Γαρυφαλιά. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 30 $ μαζί του, στην πόλη Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ευστ. Γεροσιδέρης.

·         Ο Χαράλαμπος Τσάμης[9]ήταν 19 ετών. Το όνομα της μητέρας του ήταν Μαρία. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στον ξάδερφό του Ευστάθιο Σιδέρη.

 

Ατμόπλοιο“Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

 

(x)      Μία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914

   Έγινε από τον Ιωάννη Πρίμαλη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 6 Μαρτίου ταξίδεψε με το πλοίο “Carpathia” και στις 22 Μαρτίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Ευθυμία. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Τσίγκας. Για τον Ιωάννη Πρίμαλη, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Την πρώτη φορά πήγε την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε στην πόλη Σουπήριορ (Superior) του Ουισκόνσιν.

 

(xi)     Μία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920

   Έγινε από το Νικόλαο Κόντο. Στις 8 Νοεμβρίου 1920, από το λιμάνι του Πειραιά, ανέβηκε στο ελληνόκτητο πλοίο “Megali Helllas” και στις 27 Νοεμβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 43 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Τασία. Με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Όραντζ (Orange) του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο αδερφός του Ιωάννης. Ο Νικόλαος Κόντος είχε ξαναπάει στην Αμερική την περίοδο 1902-1912 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

 

Πλοίο “Byron”, πρώην “Megali Hellas” (Photo: Richard Faber Collection)

(xii)   Μεταναστευτικός επίλογος στο 1925

   Έγινε μία μεμονωμένη αναχώρηση από το Νικόλαο Γεροσιδέρη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 10 Δεκεμβρίου 1925 έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Byron” και στις 31 Δεκεμβρίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 43 ετών και παντρεμένος. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο χωριό δήλωσε τον αδερφό του Ευθύμιο. Αναζητούσε δουλειά, με 60 $ μαζί του, στην πόλη Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Καρανάσος. Για το Νικόλαο Γεροσιδέρη, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι που έκανε στην Αμερική. Πρωτοπήγε την περίοδο 1907-1925 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

 

-------------------------------

 

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    “Από την περιοχή Δωρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1897-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από το Μάρτιο 2016. Αναρτήθηκε στο www.amfictyon.blogspot.gr από τις 20-3-2016 (Α’ & Β’ μέρη).

6.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

7.    Βικιπαίδεια

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 

---

[1]Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2]Στο σύνολο των 40 ονομάτων μεταναστών από την Βίδαβη βρέθηκαν 13 αναλφάβητοι (ή ποσοστό 33 % των μεταναστών).

[3]Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4]Από το Λιδωρίκι.

[5]Στο χειρόγραφο φύλλο του αρχείου, το όνομα είναι Γιώργος, αλλά το επώνυμο είναι δυσανάγνωστο.

[6]Στο αρχείο ερευνήθηκε το όνομα αυτό, αλλά δεν βρέθηκε, με το όνομα Χρήστος. Ίσως δήλωσε λάθος το όνομα αυτό, αντί για Κωνσταντίνος.

[7]Από τη Δωρίδα (όπως δήλωσε αόριστα). Πήγε στην Αμερική το 1906, σε ηλικία 18 ετών. Προορισμός του για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συγγενής του Γεώργιος Παπανικολάου.

[8]Βρέθηκε και 2η καταγραφή στοιχείων του μετανάστη για ταξίδι με άλλο πλοίο (MarthaWashington) και σε άλλη ημερομηνία αναχώρησης (13 Απριλίου 1911). Σ’ αυτή είχε δηλώσει το όνομα της γυναίκας του Ασήμω και άλλον τόπο προορισμού (την πόλη Weed της Καλιφόρνιας).

[9]Δεν δήλωσε ότι είχε πάει στην Αμερική και το έτος 1911.