Από τη Στυλίδα Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1905-1922)

Τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα

 

Προλεγόμενα

   Το μεγαλύτερο μέρος του υλικού για μετανάστες της Στυλίδας, το είχα από πολύ καιρό, εφόσον κάνω μια γενικότερη καταγραφή των μεταναστών της Φθιώτιδας, αλλά το είχα αφήσει αναξιοποίητο. Με τη Στυλίδα έχω δεσμούς από την περίοδο που υπηρέτησα στην εκπαίδευση (τη διετία 1980-82 στο Γυμνάσιο Στυλίδος), αλλά και καλούς συναδέλφους και φίλους. Ιδιαίτερα θα ήθελα να αναφερθώ στο φιλόλογο (συνταξιούχο πλέον καθηγητή) Δημήτρη Καραθεοδώρου και καλό φίλο, αλλά προσκρούω στη μετριοφροσύνη και τη σεμνότητα του πνευματικού ανθρώπου.

   Αναζήτησα στοιχεία με βάση τα ονόματα που πήρα από πίνακα με “Στυλιδιώτες αγωνιστές του 1821” (στα Γενικά Αρχεία του Κράτους), αλλά και από επώνυμα πρώην μαθητών μου στο Γυμνάσιο Στυλίδος, όσο και από άλλα που βρήκα τυχαία το αμερικάνικο αρχείο EllisIsland. Αρχικά εντόπισα 65 μεταναστευτικά ταξίδια ανθρώπων της Στυλίδας στην Αμερική. Η βοήθεια που έλαβα στη συνέχεια από τον κ. Κώστα Αλπόγλου ήταν σημαντική, εφόσον κατάφερα και εντόπισα επιπλέον άτομα. Συνολικά καταγράφηκαν 85 ταξίδια μεταναστών.

   Μετά από επεξεργασία των στοιχείων αυτών, προσπάθησα να ανασυνθέσω το παρελθόν. Για το σκοπό αυτό, έγραψα το Μεταναστευτικό Χρονικό των ανθρώπων αυτών, δηλ. με τη χρονική σειρά που έφυγαν και όλες τις γνωστές λεπτομέρειες. Στα στοιχεία έγινε στατιστική επεξεργασία και σε χωριστή ενότητα δόθηκαν οι προορισμοί των μεταναστών πάλι με τη σωστή χρονική σειρά που έφτασαν.

   Η εργασία αυτή ήταν μεγάλη σε διάρκεια, αλλά νομίζω ότι απέδωσε τον όγκο των μεταναστών της Στυλίδας. Είναι πιθανό κάποιοι μετανάστες να μην εντοπίστηκαν - παρά την επίμονη προσπάθεια που έκανα. Δεν είμαι Στυλιδιώτης και γι’ αυτό δεν ήξερα όλα τα επώνυμα των ανθρώπων της, ώστε να είμαι σίγουρος για κάποιους μετανάστες, που - αντί για τη Στυλίδα - δήλωσαν τη Λαμία ως τόπο γέννησης ή τελευταίας διαμονής. Οφείλω και αποδίδω θερμές ευχαριστίες στον κ. Κώστα Αλπόγλου.

   Η προσπάθεια αυτή θα μπορούσε στη συνέχεια να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Ο πολιτιστικός Σύλλογος Στυλίδας ή και μεμονωμένα πρόσωπα μπορούν να αναζητήσουν και να βρουν κάποιες φωτογραφίες που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

    Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Στυλίδας, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

π. Δαμασκηνού Ζαχαράκη, αρχιμανδρίτου και ηγουμένου της Ιεράς Μονής Αγάθωνος

Εις μνήμην

   Αιφνίδια και σημαντική απώλεια για τον τόπο μας αποτελεί η εκδημία του καθηγουμένου της Ι. Μονής Αγάθωνα αρχιμανδρίτου Δαμασκηνού Ζαχαράκη, προς τις αιώνιες μονές.   Μετά τη Θεία Λειτουργία το πρωί της Πέμπτης 23 Ιουνίου 2017 και τον πατερικό λόγο του στους πιστούς-προσκυνητές της μονής έφυγε ήσυχα για την αιωνιότητα. Η μεγάλη καρδιά ενός αγαπημένου ιερωμένου, του καλύτερου μαθητή του οσίου Βησσαρίωνα, χώρεσε πολύν κόσμο, αλλά η αντοχή της στο χρόνο ήταν οριακή.

Δαμασκηνός Ζαχαράκης

    Ο π. Δαμασκηνός (κατά κόσμον Δημήτριος) Ζαχαράκης γεννήθηκε το 1949 στο ορεινό χωριό Νέο Αργύριο Ευρυτανίας, από ευσεβείς γονείς (Θεοφάνη και Χαρίκλεια). Από μικρός ήθελε να γίνει ιερέας. Σπούδασε τα ιερά γράμματα στην Εκκλησιαστική Σχολή Λαμίας και στη Θεολογική Σχολή Θεσσαλονίκης.

   Από τα μαθητικά χρόνια (σε ηλικία 15 ετών) γνώρισε τον γέροντα Βησσαρίωνα, που τον κάλεσε στη Μονή του Αγάθωνα. Εκεί πρωτογνώρισε τον τότε ηγούμενο Γερμανό Δημάκο, μια ιστορική μορφή για την εκκλησία και την Ελλάδα. Το δίδυμο Γερμανού και Βησσαρίωνα με την ευσέβεια του λόγου και το δημιουργικό παράδειγμα της ζωής τους, μαζί με την αγάπη για την εκκλησία, οδήγησε τον π. Δαμασκηνό στην απόφαση να παραμείνει οριστικά στη Μονή.

  Σε στίχο του με τίτλο “ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΤΟΥ ΑΓΑΘΩΝΑ” ο αείμνηστος Δαμασκηνός, έγραψε για τα πρώτα χρόνια :

            …..

           Με συντροφιά τις πέρδικες, τ’ αηδόνια ξυπνητήρι

           ανέβηκα στου Αγάθωνα τ’ όμορφο μοναστήρι.

           Εδώ ανταμώνει ο ουρανός με τα καλά του κόσμου,

           να τα χαρώ, τη δύναμη, ω Παναγιά μου, δος μου. 

           Περνάω την πόρτα την τρανή, βλέπω ομορφιά μεγάλη,

           των μοναχών τους ίδρωτες, τους κόπους και την πάλη 

           .…

Το Έκτακτο Στρατοδικείο Λαμίας - Οι θανατικές καταδίκες

Μελέτη

Προλεγόμενα-Γενικά

   Το Έκτακτο Στρατοδικείο Λαμίας (ΕΣΛ) συστάθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1946, με τομέα αρμοδιότητας τους νομούς Φθιώτιδας Φωκίδας και μέρους του νομού Ευρυτανίας. Η Λοκρίδα και μέρος της Φωκίδας υπαγόταν στα στρατοδικεία Θηβών και Μεσολογγίου αντίστοιχα. Λειτούργησε πλέον των 3 ½ ετών, από τις 30 Οκτωβρίου 1946 μέχρι τις 23 Ιουνίου 1950, που καταργήθηκε. Από τις αποφάσεις του, για 435 άτομα ήταν θανατικές καταδίκες. Απ’ αυτές έγιναν 210 θανατικές εκτελέσεις (ανδρών και γυναικών).

   Πρόεδρος του ΕΣΛ[1] ήταν ο συνταγματάρχης Γεώργιος Γιαννόπουλος[2], αποκαλούμενος λαϊκά “Κινίνος[3]”, λόγω της δηκτικότητας των λόγων του και της πλήρους έλλειψης επιείκειας προς τους κατηγορουμένους, εφόσον ο συνήθης επίλογος-απόφαση στη δίκη ήταν “εις θάνατον”. Το προεδρείο ήταν πενταμελές. Η σύνθεση ήταν μεταβλητή, με χαμηλόβαθμους - συνήθως μάχιμους - στρατιωτικούς κάθε ειδικότητας (και όχι κατ’ ανάγκην της στρατιωτικής δικαιοσύνης). Βασιλικός Επίτροπος ήταν ο Αριστομένης Ζωζωνάκης.

   Οι συνεδριάσεις γίνονταν στο δικαστικό μέγαρο, στην οδό Καποδιστρίου 10 (κέντρο της πόλης). Οι φυλακές ήταν στην ίδια οδό (Καποδιστρίου 36). Το στρατόπεδο των μελλοθανάτων (επονομαζόμενο “Νταχάου”) και των κρατούμενων γυναικών ήταν στο σημερινό 10ο Δημοτικό Σχολείο (Όθωνος 40), που ήταν απέναντι από τις φυλακές, στα ανατολικά της Λαμίας.

  Ένα δρακόντειο νομοθέτημα της Βουλής “το Γ’ Ψήφισμα” «Περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα του κράτους» ήταν το “νομικό οπλοστάσιο” των Έκτακτων Στρατοδικείων, του οποίου η κυριότερη διάταξη ήταν :

Όστις θέλων να αποσπάση εν μέρος της Επικρατείας ή να ευκολύνη τα προς το τέλος τείνοντα σχέδια συνώμοσεν εντός του κράτους ή συνεννοήθη με ξένους ή διήγειρε στάσιν ή κατήρτισεν ενόπλους ομάδας, ή μετέσχεν είς αυτάς, τιμωρείται με θάνατον.

   Αυτό το ψήφισμα όριζε τη σύσταση έκτακτων στρατοδικείων, που οι αποφάσεις τους ήταν τελεσίδικες. Κανένα ένδικο μέσο δεν υπήρχε και σε περίπτωση θανατικής καταδίκης η εκτέλεσή της έπρεπε να γίνει μέσα σε τρεις μέρες. Μόνο βασιλική χάρη μπορούσε να αποσπάσει το μελλοθάνατο από τις κάννες του εκτελεστικού αποσπάσματος. Και τα έκτακτα στρατοδικεία, συγκροτούμενα από αμείλικτους στρατοδίκες, λειτουργούσαν με πρωτοφανή δραστηριότητα.

Καταστροφή Μονής και Σανατορίου Αντίνιτσας

Μνήμες γερμανικής Κατοχής, 73 χρόνια μετά

    Το τελευταίο έτος της Κατοχής, με την αντιστασιακή δράση σε κορύφωση, οι κατακτητές εφάρμοζαν σκληρά αντίποινα σε αθώους. Στις αρχές Ιουνίου του 1944 είχε προηγηθεί μια ενέδρα, στη θέση “Πηγή του Αχιλλέα” σε γερμανικό στρατιωτικό αυτοκίνητο, με 3 αξιωματικούς νεκρούς. Αυτό ίσως ήταν η αφορμή.

Το ιστορικό Καθολικό της Μονής (φωτ. 1930)

   Ήταν 13 Ιουνίου 1944, όταν ένα γερμανικό στρατιωτικό απόσπασμα με αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες, εκρηκτικά και ολμοβόλα έφτασε στην Αντίνιτσα.

   Πρώτο (πιθανά) χτύπησαν με ολμοβόλα το Σανατόριο Αντίνιτσας “… καίγοντας αρρώστους και προσωπικό”. Να σημειωθεί ότι οι Γερμανοί δεν προειδοποίησαν κανένα για τις προθέσεις τους, ούτε ζήτησαν από το προσωπικό και τους ασθενείς να εγκαταλείψουν τα κτίρια. Κατέστρεψαν το κτίριο μαζί με τους ασθενείς του! Αναφέρεται ο αριθμός 36 ασθενών.

   Η Μονή Αντίνιτσας ήταν ο επόμενος στόχος. Δυστυχώς, δεν είναι γνωστός με βεβαιότητα ο τρόπος καταστροφής των κτιρίων της Μονής. Οι υπάρχουσες καταγραφές αναφέρουν ότι αυτά καταστράφηκαν  : “με πυροβόλα και έγινε παρανάλωμα πυρός”, είτε “ από θεμέλια με δυναμίτη, το Μοναστήρι και το γειτονικό Σανατόριο ”, ή “ από τις κατοχικές δυνάμεις έγινε ανατίναξη ”. Το πλέον πιθανό είναι συνδυασμός των παραπάνω τρόπων καταστροφής.