Από την Υπάτη, μετανάστες στην Αμερική (1906-1923)

Εισαγωγή

   Η προσπάθεια τούτη είναι πολύχρονη, όπως και πολλές άλλες αντίστοιχες, έχουν δε καταγραφεί πλέον των 4.000 μεταναστών της Φθιώτιδας. Φυσικά υπάρχουν πολλοί περισσότεροι. Η προσπάθειά μου ήταν να κατανεμηθούν στους τόπους προέλευσης (πόλεις ή χωριά). Όμως, όταν καταγράφηκαν στην Αμερική (μετά την άφιξή τους), δεν δήλωναν ακριβώς τον τόπο απ’ όπου ήρθαν. Αρκετοί λοιπόν από γειτονικούς οικισμούς και χωριά είπαν - και έτσι καταγράφηκε - ότι γεννήθηκαν ή ότι τελευταία διαμονή τους ήταν η Υπάτη, ή η Λαμία. Εδώ λοιπόν βρίσκεται το πρόβλημα, για κάποιον που δεν ξέρει επώνυμα, ώστε να προσδιορίσει τον πραγματικό τόπο καταγωγής των ατόμων.

   Η προσπάθεια αυτή κατέγραψε 60 μεταναστευτικά ταξίδια, από 166 άτομα που όλα δήλωσαν ως πατρίδα τους την Υπάτη. Προφανώς δεν προήλθαν όλοι από την Υπάτη, εφόσον αρκετά επώνυμα που δήλωσαν ως πατρίδα την Υπάτη τα συναντούμε σε μετανάστες από γειτονικά χωριά (π.χ. Ξηροτύρης και Ρούσκας στην Καστανιά, Παλαντάς στις Κομποτάδες, Στεργιόπουλος σε Βογόμιλο, Σφήκας σε Χαλίλη, κ.ά.). Στις αρχές του 20ού αι. η Υπάτη είχε 1.600 κατοίκους (βλ. παρατιθέμενο πίνακα 1) περίπου και το ποσοστό του πληθυσμού που έφυγε στη μετανάστευση είναι 10 % (μεγαλύτερο από το μέσο όρο της χώρας μας που ήταν 8 %).

   Ο σκοπός μου είναι αυτά να διαβαστούν από ανθρώπους της περιοχής Υπάτης (από οικισμούς και χωριά που βρίσκονται κοντά), όπου κάποιοι θα ξέρουν επώνυμα, χωριά και ίσως πρόσωπα. Αυτοί να συμπληρώσουν ή να διορθώσουν τον τόπο γέννησης ή διαμονής, από την Υπάτη που δήλωσαν οι μετανάστες, στο σωστό τόπο. Έτσι κάθε τόπος της περιοχής θα βρει τους “δικούς” του μετανάστες.

    Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Υπάτης, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

      Μετά από ένα και πλέον αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                    φυσικός

Η πανδημία γρίπης του 1918 στη Λαμία

Πρόλογος

   Τα συμπτώματα της γρίπης περιέγραψε για πρώτη φορά ο έλληνας «πατέρας της ιατρικής» Ιπποκράτης το 412 π.Χ. Σε αντίθεση με τις εποχικές επιδημίες γρίπης, οι πανδημίες αυτές εκδηλώνονται ξαφνικά και σχετικά σπάνια. Η πρώτη πανδημία γρίπης καταγράφηκε το 1580 και από τότε σημειώνεται με περιοδικότητα[1] περίπου κάθε 10 έως 30 χρόνια.

  Η πρώτη ασιατική γρίπη εκδηλώθηκε το Μάιο του 1889 στη Μπουχάρα του Ουζμπεκιστάν και εξαπλώθηκε μέχρι τον Απρίλιο του 1890 σ’ όλο τον κόσμο. Ήταν πολύ φονική με 1 εκατ. θανάτους.

  Η σοβαρότερη στη σύγχρονη ιστορία ήταν η φονική ισπανική[2] γρίπη το 1918-19. Εκδηλώθηκε σε τρία κύματα.

   Από το Μάρτιο του 1918 εμφανίστηκε[3] σε αμερικανούς στρατιώτες στο Κάνσας και μέσα σε 6 μήνες εξαπλώθηκε (ανομοιόμορφα) - χαρακτηρίστηκε «ήπιο» - σε Αμερική, Ευρώπη και πιθανά στην Ασία. Κατά το πρώτο κύμα, παρά τον υψηλό ρυθμό εξάπλωσης του ιού, τα ποσοστά θνησιμότητας δεν εμφανίζονταν ιδιαίτερα αυξημένα.

   Το δεύτερο κύμα της πανδημίας, άρχισε το Σεπτέμβριο του 1918, και το τρίτο την άνοιξη του 1919, αλλά ήταν πολύ πιο «φονικά», όπως υποστηρίζουν οι ειδικοί. Εξαπλώθηκε σ’ όλο τον κόσμο μολύνοντας 2,5-5% του πληθυσμού. Η συνολική διάρκεια της πανδημίας ήταν 18 μήνες, ήταν φονική και επικίνδυνη, αλλά εξαλείφθηκε γρήγορα, με 50 εκατομμύρια νεκρούς (ίσως και διπλάσια).

  Στην παρούσα εργασία με στοιχεία που προέρχονται από τα Βιβλία Θανάτων όλων των ιερών ναών της Λαμίας, θα γίνει μια αποτίμηση αυτής της πανδημίας γρίπης στη Λαμία, με αριθμητικά δεδομένα, αλλά με όσο γίνεται απλό και συνοπτικό τρόπο. Η παρουσίαση θα είναι χωριστή για κάθε ενορία της πόλης.

--------------------------------------------

Σημείωση : Θυμίζουμε ότι την περίοδο που μας ενδιαφέρει, δεν υπήρχαν ενορίες των ναών Ευαγγελίστριας και Αγίου Δημητρίου. Το υπάρχον αρχειακό υλικό των παλαιότερων βιβλίων του Ι. Ναού της Ευαγγελίστριας καλύπτει την περίοδο 1923-1971, ενώ τα πρώτα Βιβλία του Ι. Ναού  του Αγίου Δημητρίου καλύπτουν την περίοδο 1929-1965.

 

Η Λαμία το 1918 (φωτ. Fred Boissonas)

Οι γιατροί της Ανατολικής Φθιώτιδας (μέχρι το 1960)

Πρόλογος

    Η παρούσα εργασία αποτελεί τμήμα μιας ανέκδοτης μεγάλης εργασίας-μελέτης με τίτλο “Οι γιατροί της Φθιώτιδας (1860-1960)”, που ολοκληρώθηκε το 2009.

   Κατά την προγενέστερη περίοδο 1835-1881, η Λαμία αριθμούσε 35 γιατρούς, που κατάγονταν από διάφορα μέρη (Ήπειρο, Επτάνησα, κλπ.), αλλά οι περισσότεροι προέρχονταν από οικογένειες της Λαμίας.

   Στη διάρκεια του μισού 19ου αι. και του άλλου μισού 20ού αι. (1860-1960) στην ακριτική (πριν το 1881) Φθιώτιδα που πέρασε χρόνια πολέμων, ληστοκρατίας, Κατοχής, Εμφυλίου με συνθήκες φτώχειας του αναλφάβητου στην πλειοψηφία λαού, το λειτούργημα του γιατρού ήταν ένας άθλος. Χωρίς να υπάρχει δευτεροβάθμια νοσοκομειακή περίθαλψη, ο γιατρός γενικής ιατρικής φτάνοντας στον τόπο του ασθενή και διαθέτοντας ελάχιστα μέσα, έπρεπε να διαγνώσει την ασθένεια, να συστήσει φάρμακα, αλλά και να επέμβει άμεσα για να σώσει κάποια ζωή που κινδύνευε.

    Πηγή της προσπάθειας αυτής αποτέλεσε το υπάρχον αρχείο των Ιατρικών Συλλόγων Φθιώτιδας και Λοκρίδας (δεν βρέθηκε αντίστοιχο του Δομοκού). Σε διάρκεια ενός αιώνα (1860-1960) καταγράφηκαν 363 γιατροί που εργάστηκαν στον φθιωτικό χώρο. Τα ελλειμματικά (ή περιορισμένα) στοιχεία εμπλουτίστηκαν ή διορθώθηκαν από άλλα αρχεία ή τρόπους τεκμηρίωσης, ώστε να διασφαλιστεί η ακρίβειά τους.

    Ως καταληκτικός χρόνος της προκείμενης εργασίας τέθηκε το έτος 1960, εφόσον έπρεπε να οριοθετηθεί το υλικό για να είναι δυνατή και η μελέτη του. Είναι προφανές ότι όσοι γιατροί απέκτησαν άδεια άσκησης επαγγέλματος μετά το 1960 δεν περιλήφθηκαν στην παρούσα εργασία. Αποτελούν αντικείμενο μιας επόμενης, που θα συμπληρώσει το “παζλ” αυτής της κοινωνικής τάξης.

   Οφείλω και αποδίδω τις ευχαριστίες μου σε όσους συνέβαλαν στην πραγματοποίησή της. Αναφέρω ιδιαίτερα τον τότε πρόεδρο του Ι.Σ.Φ. κ. Κων. Χαντζή για την εμπιστοσύνη του στο σεβασμό της  χρήσης των στοιχείων του αρχείου.

Γιατροί της Ανατολικής Φθιώτιδας

        Καταγράφηκαν 21 γιατροί συνολικά, που εγκαταστάθηκαν : 10 στη Στυλίδα, 5 στην Πελασγία  1 στις Ράχες, 1 στον Αχινό και 1 στο Αυλάκι. Οι γιατροί που επέλεξαν ως τόπο άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος τη Στυλίδα κατάγονταν : 4 από τη Στυλίδα (Θεοδώρου, Πετρίδης, Λασκόπουλος, Μπαρούτης), 2 από τη Λαμία (Τσάγγας, Καραγεώργος), 1 από τα Μέγαρα (Καστάνης), 1 από τα Κύθηρα (Τζαννές), 1 από τη Μ. Ασία (Σαραφίδης) και 1 από την Αθήνα (Τριανταφύλλου).

       Οι γιατροί που εγκαταστάθηκαν στην Πελασγία κατάγονταν : 1 από την Πελασγία (Ζάχος), 1 από το Βαθύκοιλο (Μακροδήμος), 1 από το Ζαγόρι της Ηπείρου (Κιτσικόπουλος), 1 από τους Πενταγιούς (Γρίβας) κι 1 από τις Θεσπιές Θηβών (Κουρούνη).

      Τις Ράχες επέλεξε για επαγγελματική εξάσκηση ένας ντόπιος (Κορμάζος). Στον Αχινό βρέθηκε ένας γιατρός που καταγόταν απ’ το Κεραμίδι Λάρισας (Παπαχατζόπουλος). Στο Αυλάκι έμεινε ένας απ’ το Καρλόβασι Σάμου (Πετμεζάκης).

Από την Ελάτεια (Δραχμάνι), μετανάστες στην Αμερική (1907-1914)

Πρόλογος

   Η προσπάθεια αυτή αναζήτησε και κατέγραψε 82 μεταναστευτικά ταξίδια ανθρώπων της Ελάτειας προς την Αμερική στις πρώτες 10ετίες του 20ού αιώνα. Δεν έχω επισκεφθεί την Ελάτεια και δεν ξέρω επώνυμα των ανθρώπων της. Ευτυχώς όμως με βοήθησε το άλλο όνομα της Ελάτειας, το Δραχμάνι, ώστε να είμαι σίγουρος για την προέλευση των μεταναστών. Θυμίζω ότι υπάρχει και Ελάτεια Λάρισας.

    Πιθανά υπάρχουν κι άλλοι μετανάστες που δεν εντοπίστηκαν και θα βρεθούν στη συνέχεια. Η όλη αναζήτηση είναι δύσκολη και χρονοβόρος, εφόσον τα στοιχεία του αμερικανικού αρχείου είναι χειρόγραφα και μερικά δεν διαβάζονται εύκολα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Ελάτειας (Δραχμάνι), για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

      Μετά από ένα και πλέον αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                    φυσικός

Α. Από το Δραχμάνι στην Ελάτεια (Διοικητικές μεταβολές)

   Η ονομασία Δραχμάνι προήλθε από τον Τούρκο Δραχμάν Αγά, που ήταν στην περιοχή κατά την τουρκοκρατία και έδωσε το όνομά του στον οικισμό.   

   Στο ελεύθερο νεοελληνικό κράτος, από τις 20-4-1835, ο οικισμός Δραχμάνι ορίστηκε ως έδρα του δήμου Ελάτειας του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος.