Από την Ιτέα Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1927)

 

Προλεγόμενα

   Η Ιτέα είναι γνωστή κωμόπολη στον Κρισσαίο Κόλπο, βόρεια του Κορινθιακού Κόλπου, σημαντικό λιμάνι και επίνειο της Άμφισσας.

  Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια. Βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 28 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Ιανουάριο του 2025.

Το λιμάνι της Ιτέας (από κάρτα, 1910)

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 16 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 28 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Άμφισσα) ή άλλο χωριό της περιοχής. 

 

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από την Ιτέα, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

 

Αυτοδιοικητικά

 

Οικισμός Ιτέα

   Από τις 20 Απριλίου 1835, ο οικισμός Ιτέα προσαρτήθηκε διοικητικά στο δήμο Ποτιδανείας του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος. Στις 25 Ιουλίου 1879, ο οικισμός Ιτέα εμφανίζεται προσαρτημένος στο δήμο Αμφίσσης του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος.

   Στις 31 Αυγούστου 1912, ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Αμφισσέων. Συστάθηκε Κοινότητα Ιτέας, που περιλάμβανε τον οικισμό με ομώνυμη έδρα. Στις 31 Μαρτίου 1943, ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος διαιρέθηκε και η κοινότητα Ιτέας υπάγεται πλέον στο νομό Φωκίδος. Στη συνέχεια η κοινότητα μετατράπηκε σε δήμο Ιτέας.

   Από τις 7 Ιουνίου 2010, ο δήμος Ιτέας καταργήθηκε (σχέδιο “Καλλικράτης”) και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Δελφών.

   Ο πληθυσμός της (απογραφή 2011) ήταν 4.362 κάτοικοι.

 

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση από την Ιτέα στην Αμερική[1]

   Από τα 28 ονόματα μεταναστών που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι σχετικά περισσότεροι (9 και 8) έφυγαν στα έτη 1911 και 1920. Συνολικά καταγράφηκαν 16 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν και 4 μετανάστες που έκαναν διπλά ταξίδια.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 3 % του πληθυσμού, που είναι μικρότερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8 %). Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία, το εμπόριο, τη ναυτιλία και μεταγενέστερα με τον τουρισμό. Η περιοχή κάλυπτε ικανοποιητικά τις ανάγκες της ζωής[2] των κατοίκων της.

    Οι μετανάστες ήταν άνδρες (υπήρξαν και τρεις γυναίκες). Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή βλέπουμε ότι μοιράστηκαν ομοιόμορφα περίπου οι μετανάστες στις τρεις κατηγορίες ηλικιών. Η κατανομή των μεταναστών από την Ιτέα σε ομάδες ηλικιών δίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 3.

       Μικρότερες ηλικίες μεταναστών είχαν οι :

(α) Μπελούμπασης Γεώργιος, ετών 11 (πήγε το 1911)

(β) Τολιάτος Σπυρίδων, ετών 11 (πήγε το 1911)

(γ) Βούλγαρης Ιωάννης, ετών 13 (πήγε το 1920)

 

     Μεγαλύτερες ηλικίες μεταναστών είχαν οι :

(α) Καραθάνος Ιωάννης, ετών 54 (πήγε το 1908)

(β) Παπαλάγιος Αριστείδης, ετών 48 (πήγε το 1915)

(γ) Τολιάτος Χαράλαμπος, ετών 42 (πήγε το 1911)

(δ) Λέκας Λέκος, ετών 41 (πήγε το 1920)

    Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 29 έτη.

   Ως προς την οικογενειακή τους κατάσταση, οι σχετικά περισσότεροι μετανάστες την Ιτέα (17 άτομα) ήταν έγγαμοι (ποσοστό 61 %), οι δε υπόλοιποι 11 ήταν άγαμοι (Πίνακας 4).

 

   Από τις οικογένειες του χωριού, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

 

   Συνολικά καταγράφηκαν 16 ταξίδια πλοίων, που διακίνησαν τους 28 μετανάστες από την Ιτέα. Ο μεγαλύτερος αριθμός μεταναστών (20 άτομα) έφυγαν από το λιμάνι της Πάτρας (ποσοστό 71 %). Από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν 8 άτομα (βλ. Πίνακα 5). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

   Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση, οι περισσότεροι μετανάστες από την Ιτέα(17 άτομα) έφυγαν με ελληνικά, ενώ με πλοία ξένης πλοιοκτησίας έφυγαν οι υπόλοιποι (11).

   Σε ένα ταξίδι, το 1911, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν 7 μετανάστες με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles”. Το έτος 1920, από το λιμάνι του Πειραιά, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 3 μετανάστες με το ελληνόκτητο πλοίο “Megali Hellas”. Το ίδιο έτος 1920, από το ίδιο λιμάνι, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 4 μετανάστες της Ιτέας με το ίδιο πλοίο “Megali Hellas”.

   Έγιναν 4 ομαδικά ταξίδια και 12 από μεμονωμένα άτομα. Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 6, που παρατίθεται.

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του EllisIsland (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο μέχρι τον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες από την Ιτέα φαίνονται στον Πίνακα 7. Κυριάρχησε η πολιτεία της Νέας Υόρκης, με 15 άτομα (ποσοστό 54 %). Ακολούθησαν οι πολιτείες του Νιου Τζέρσεϋ (με 9 άτομα), και του Μίσιγκαν (με 2 άτομα). Μεμονωμένες επιλογές τόπων υπήρξαν για άλλες δύο πολιτείες.

   Πιο αναλυτικά, στον επόμενο πίνακα δίνονται και οι τόποι που επέλεξαν οι μετανάστες (σε παρένθεση δίνεται ο αριθμός μεταναστών):

 

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

 

 

 

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

   Από το σύνολο των 28 μεταναστών, η μεγάλη πλειοψηφία τους, δηλ. 19 άτομα (ποσοστό 68 %) δήλωσαν εργάτης (laborer, worker, workman).  Υπήρξαν όμως κι άλλα επαγγέλματα. Περισσότερα στοιχεία ακολουθούν:

 

Συγκεκριμένα ήταν : έμπορος (Ιωάν. Καραθάνος), ναυτικός (Λουκ. Σαρανταένας)

 

             3.   Πολλαπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 4 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ήταν οι :

1.    Χαράλαμπος Τολιάτος : Το α’ ταξίδι έγινε το 1908 στην πόλη Χόκβιαμ της πολιτείας Ουάσιγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το  1911 στη Νέα Υόρκη.

2.    Λέκος Λέκος : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-1912 στην πόλη Όραντζ (Orange) του Νιου Τζέρσεϋ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στην πόλη Νιούαρκ πάλι του Νιου Τζέρσεϋ.

3.    Πέτρος Τσακίρης : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1914-1920 πόλη Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Νικόλαος Ρώμας: Δεν είναι γνωστό πότε έγινε το α’ ταξίδι και ποια διάρκεια εργάστηκε. Πάντως ο Νικόλαος Ρώμας είχε αποκτήσει την αμερικανική υπηκοότητα. Το β’ ταξίδι έγινε το  1927, μαζί με τη σύζυγό του, στο Ντιτρόιτ του Μίσιγκαν.

 

 

4. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών από την Ιτέα

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellisisland) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες  από την Ιτέα, που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Ιτέας δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως καταγράφηκαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

  

α/α      Ονοματεπώνυμο                         χρ. άφιξης   ηλικία  έγγαμος    Πλοίο ταξιδιού       Λιμάνι αναχ.

1        Ανάγνου Ανάγνος Δ.               28-8-1910         22      όχι         Patris                        Πάτρα

2        Αντωνίου Αναστασία               4-10-1920         21      όχι         Megali Hellas            Πειραιάς

3        Αντωνίου Νικόλαος                 24-10-1911       17      όχι         Martha Washington    Πάτρα

4        Αντωνίου Σωτήριος                 10-11-1910       18      όχι         Laura                       Πάτρα

5        Βούλγαρης Ιωάννης                4-10-1920         13      όχι         Megali Hellas            Πειραιάς

6        Βούλγαρης Παναγιώτης           26-2-1920         39      ναι         Presidente Wilson     Πάτρα

7        Γκλάβανος Αργύριος Γ.           10-5-1907         17      όχι         Sofia Hohenberg       Πάτρα

8        Καραθάνος Ιωάννης                19-11-1908       54      ναι         Laura                       Πάτρα

9        Καπαρέλης Γεώργιος               4-4-1911           21      όχι         Themistocles             Πάτρα

10      Κυτέας Δημήτριος                    22-6-1920         40      ναι         Megali Hellas            Πειραιάς

11      Λέκας Λέκος                           12-10-1910       32      ναι         Martha Washington    Πάτρα

12      Λέκας Λέκος                           22-4-1920         41      ναι         Megali Hellas            Πειραιάς

13      Λέκος Παναγιώτης                  4-5-1909           25      όχι         Martha Washington    Πάτρα

14      Μανιός Κώστας                       29-10-1910       30      ναι         Eugenia                    Πάτρα

15      Μπασόπουλος Απόστολος        24-9-1910         18      όχι         Atlanta                     Πάτρα

16      Μπελούμπασης Γεώργιος Μ.    4-4-1911           11      όχι         Themistocles             Πάτρα

17      Μπελούμπασης Μιχαήλ            4-4-1911           38      ναι         Themistocles             Πάτρα

18      Μπίρμπης Σπυρίδων                4-4-1911           38      ναι         Themistocles             Πάτρα

19      Μπουλούμπασης Μιχαήλ          22-6-1920         35      ναι         Megali Hellas            Πειραιάς

20      Ντελής ή Δελής Ευστάθιος       4-4-1911           26      ναι         Themistocles             Πάτρα

21      Παπαλάγιος Αριστείδης           16-3-1915         48      ναι         Athinai                      Πάτρα

22      Ρώμα Φωτεινή Ν.                    4-12-1927         20      ναι         Presidente Wilson     Πάτρα

23      Ρώμας Νικόλαος                     4-12-1927         32      ναι         Presidente Wilson     Πάτρα

24      Σαρανταένας Λουκάς               22-6-1920         35      ναι         Megali Hellas            Πειραιάς

25      Τολιάτος Σπυρίδων Χ.             4-4-1911           11      όχι         Themistocles             Πάτρα

26      Τολιάτος Χαράλαμπος             4-4-1911           42      ναι         Themistocles             Πάτρα

27      Τσακίρη Αλεξάνδρα Π.            4-10-1920         21      ναι         Megali Hellas            Πειραιάς

28      Τσακίρης Πέτρος Ι.                 4-10-1920         36      ναι         Megali Hellas            Πειραιάς

 

 ---

5. Χρονικό της μετανάστευσης από την Ιτέα Φωκίδας στις ΗΠΑ

 

i.  Ο πρωτοπόρος του 1907 και οι επόμενοι μεμονωμένοι μετανάστες στα έτη 1908 και 1909

   Ως πρωτοπόρος μετανάστης της Ιτέας πρέπει να θεωρηθεί ο Αργύριος Γ. Γκλάβανος. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 22 Απριλίου 1907 αναχώρησε με το πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 10 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 17 ετών. Με 10 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, με γνωστό του στις ΗΠΑ  το φίλο του Ιωάννη Γκλάβανο[4], που ήταν σε τόπο της Βιρτζίνια.

Ατμόπλοιο Laura (Photo: Peabody Essex Museum)

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1908, που ακολούθησε έγινε από τον Ιωάννη Καραθάνο. Στις 2 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Laura” και στις 19 Νοεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 54 ετών και παντρεμένος. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν έμπορος (merchant). Αναζητούσε δουλειά, με 50 $ μαζί του στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σωτήριος Μοσχαχλαϊδής.

 

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Παναγιώτη Λέκο. Στις 19 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 4 Μαΐου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 25 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ευθύμιος. Με 10 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στην πόλη Νιούαρκ (Newark)του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στον κουνιάδο του Αθανάσιο Τσίβα[5].

 

 

ii.       Αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν πέντε μεμονωμένες αναχωρήσεις μεταναστών από την Ιτέα, με πλοία προς την Αμερική. Πιο αναλυτικά έχουμε :

Πλοίο “Patris”

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον   Ανάγνο Ανάγνου. Από το λιμάνι της Πάτρας στις 3 Αυγούστου επιβιβάστηκε στο ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 28 Αυγούστου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 22 ετών. Ο πατέρα του ονομαζόταν Δημήτριος. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν το Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνιας, όπου ήταν ο φίλος του Παρ. Κανουτσούκης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Απόστολο Μπασόπουλο ή Αποστόλου. Στις 5 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Atlanta” και στις 24 Σεπτεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 18 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στην Ιτέα δήλωσε το θείο του Κ. Κουλουβάτο. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Παπαϊωάννου.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Λέκο[6] Λέκα. Από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 12 Οκτωβρίου 1910 αντίκρισε το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Όραντζ (Orange) του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Αργύρης[7].

Πλοίο “Eugenia” (Photo: Maurizio Eliseo Collection)

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Κώστα Μανιό. Στις 10 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Eugenia” και στις 29 Οκτωβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Με 40 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Τσαρός.

   Η πέμπτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Σωτήριο Αντωνίου. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 24 Οκτωβρίου έφυγε με το πλοίο “Laura”  και στις 10 Νοεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 18 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στην Ιτέα δήλωσε τον αδερφό του Κώστα. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ευστάθιος Τζίβας[8] (ή Τσίβας).

 

iii.   Αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν δύο μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό κι άλλο 1 από μεμονωμένο) με πλοία προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 8 άτομα από την Ιτέα. Πιο συγκεκριμένα :

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε επτά (7) άτομα και περιλάμβανε τους : Γεώρ. Καπαρέλη, Γεώρ. Μπελούμπαση, Μιχ. Μπελούμπαση, Σπ. Μπίρμπη, Ευστ. Δελή (ή Ντελή), Σπ. Τολιάτο και Χαρ. Τολιάτο. Στις 13 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 4 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ακόμη ότι:

·         Ο Γεώργιος Καπαρέλης ήταν 21 ετών. Στην Ιτέα ήταν η μητέρα του Μαριγώ. Με 29 $ για τα πρώτα αναγκαία έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Τσάρας.

·         Ο Μιχαήλ Μπελούμπασης ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Ευγενία. Αναζητούσε δουλειά, με 40 $ μαζί του (για 2 άτομα) στη Νέα Υόρκη, κοντά στο συμπατριώτη του Λεκο Λέκο, στην πόλη Όραντζ της Νέας Υόρκης.

·         Ο Γεώργιος Μπελούμπασης ήταν 11 ετών. Το όνομα της μητέρας του ήταν Ευγενία. Μαζί με τον πατέρα του πήγαινε στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Σπυρίδων Μπίρμπης ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Μαριγώ. Με 20 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Οδυσσέας Μαρινόπουλος.

·         Ο Ευστάθιος Δελής (ή Ντελής) ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Χρυσούλα. Προορισμός του για δουλειά (με 21 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Τσάρας.

·         Ο Χαράλαμπος Τολιάτος[9] ήταν 42 ετών και παντρεμένος. Στην Ιτέα ήταν η γυναίκα του Μαριγώ. Με 72 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ένας φίλος[10] του. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Χαράλαμπος Τολιάτος, το 1908 και εργάστηκε στην πόλη Χόκβιαμ της πολιτείας Ουάσιγκτον.

·         Ο Σπυρίδων Τολιάτος[11] ήταν 11 ετών. Γράφτηκε ως μαθητής (pupil). Μαζί με τον πατέρα του Χαράλαμπο πήγαινε στη Νέα Υόρκη.

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

 

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Νικόλαο Αντωνίου. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 9 Οκτωβρίου ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 24 Οκτωβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 17 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στην Ιτέα δήλωσε την αδελφή του Αικατερίνη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, κοντά στο αδερφό του Σωτήριο Αντωνίου.

 

iv.      Μία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1915

   Έγινε από τον Αριστείδη Παπαλάγιο. Στις 26 Φεβρουαρίου 1915, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το ελληνόκτητο πλοίο “Athinai” και στις 16 Μαρτίου αντίκρισε το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 48 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Ευσταθία. Με 30 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Χόκβιαμ (Hoquiam) της πολιτείας Ουάσιγκτον, κοντά στο γιό του Ευθύμιο Παπαλάγιο.

 

 

v.        Κορύφωση της μεταναστευτικής φυγής στο 1920

   Στη διάρκεια του έτους καταγράφηκαν τέσσερα μεταναστευτικά ταξίδια (2 ομαδικά και άλλα 2 από μεμονωμένους) με πλοία προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν εννέα άτομα από την Ιτέα. Αναλυτικά:

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Παναγιώτη Βούλγαρη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 9 Φεβρουαρίου ανέβηκε στο πλοίο “Presidente Wilson” και στις 26 Φεβρουαρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Στην Ιτέα ήταν η γυναίκα του Αστέρω. Προορισμός του για δουλειά (με 20 $ μαζί του) ήταν η πόλη Νιούαρκ (Newark) του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο κουνιάδος του Κωνσταντίνος Τζίβας[12].

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από τον Λέκο Λέκο. Από το λιμάνι του Πειραιά, την 1η Απριλίου έφυγε με το πλοίο “Megali Hellas” και στις 22 Απριλίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 41 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Ελένη. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στο συγγενή του Αθανάσιο Τζίβα[13]. Για τον Λέκο Λέκο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Πρωτοπήγε την περίοδο 1910-1912 και εργάστηκε στην πόλη Όραντζ (Orange) πάλι του Νιου Τζέρσεϋ.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1920 αριθμούσε τρία άτομα. Ήταν οι : Δημ. Κυτέας, Μιχ. Μπελούμπασης και Λουκ. Σαρανταένας. Στις 8 Ιουνίου, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Megali Hellas” και στις 22 Ιουνίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το υλικό του αρχείου αντλούμε επιπλέον στοιχεία που αναφέρουν ότι:

·         Ο Δημήτριος Κυτέας ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Παράσχω. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του στην πόλη Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο κουνιάδος του Γεώργιος Τζίβας.

·         Ο Μιχαήλ Μπελούμπασης (Mpelumpassis) ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Στην Ιτέα είχε τη γυναίκα του Ευγενία. Με 40 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Λέκος Λέκος.

·         Ο Λουκάς Σαρανταένας ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν ναυτικός (seaman). Το όνομα της γυναίκας του ήταν Γεωργία. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ένας φίλος[14] του.

Πλοίο Megali Hellas (Photo: Richard Faber Collection)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1920 αριθμούσε τέσσερα άτομα και περιλάμβανε τους : Αναστ. Αντωνίου, Ιωάν. Βούλγαρη, Πέτ. Τσακίρη και Αλεξ. Τσακίρη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 14 Σεπτεμβρίου ανέβηκαν στο πλοίο “Megali Hellas” και στις 4 Οκτωβρίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον πληροφορίες από το υλικό του αρχείου μας γνωρίζουν ότι :

·         Η Αναστασία Αντωνίου ήταν 21 ετών. Επάγγελμα οικιακά (domestic). Ως πλησιέστερη συγγενή της στην Ιτέα δήλωσε την αδερφή της Αικατερίνη. Με 30 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο αδερφός της Σωτήριος.

·         Ο Ιωάννης Βούλγαρης ήταν 13 ετών και αναλφάβητος. Γράφτηκε ως μαθητής (scholar). Το όνομα του πατέρα του ήταν Γεώργιος. Με 20 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στον κουνιάδο του Πέτρο Τσακίρη.

·         Ο Πέτρος Τσακίρης ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Στην Ιτέα ήταν ο πατέρας του Ιωάννης. Αναζητούσε δουλειά, με 100 $ μαζί του (για δύο άτομα) στην πόλη Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Σταύρος Αργύρης[15](ή Αργυρίου). Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Πέτρος Τσακίρης, την περίοδο 1914-1920 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Η Αλεξάνδρα Τσακίρη ήταν 21 ετών και παντρεμένη. Επάγγελμα “οικιακά”. Με το σύζυγό της Πέτρο πήγαινε στην πόλη Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ.

 

vi.   Μεταναστευτικός επίλογος στο 1927

   Στη διάρκεια του έτους έγινε μία ομαδική αναχώρηση από ένα έγγαμο ζεύγος, τους Νικόλαο και Φωτεινή Ρώμα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 21 Νοεμβρίου 1927 έφυγαν με το πλοίο “Presidente Wilson” και στις 4 Δεκεμβρίου έφτασαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε επιπλέον ότι:

·         Ο Νικόλαος Ρώμας ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Ήταν ήδη Αμερικανός πολίτης (American Citizen), γεγονός που σημαίνει ότι είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι (ή ταξίδια) και εργάστηκε κάποια χρόνια. Είχε επιστρέψει στην Ελλάδα για να παντρευτεί και τώρα με 25 $ μαζί του, γύριζε στο σπίτι του, όπως δήλωσε (My home), στην οδό Ferdinand 1402, στο Ντιτρόιτ[16] του Μίτσιγκαν.

·         Η Φωτεινή Ρώμα ήταν 20 ετών. Επάγγελμα “οικιακά”. Στην Ιτέα ήταν ο πατέρας της Νικόλαος Παναγόπουλος. Συνοδευόμενη από το σύζυγό της Νικόλαο, πήγαινε στο Ντιτρόιτ (Detroit) του Μίσιγκαν.

 

Πλοίο “Presidente Wilson” (Photo: Richard Faber Collection)

---

 

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : Από την Κολοπετινίτσα (Τριταία) Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1905-1933). Ανέκδοτη εργασία από τον Σεπτέμβριο 2024. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 17 Σεπτεμβρίου 2024.

6.    “Από την περιοχή Δωρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1897-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από το Μάρτιο 2016. Αναρτήθηκε στο www.amfictyon.blogspot.gr από τις 20-3-2016 (Α’ & Β’ μέρη).

7.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

8.    Βικιπαίδεια

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1]Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2]Στο σύνολο των 28 ονομάτων μεταναστών από την Ιτέα βρέθηκε 1 αναλφάβητος.

[3]Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4]Από το Χρισσό. Πήγε το1906 στην Αμερική, σε ηλικία 19 ετών, με προορισμό τη Νέα Υόρκη. Είχε γεννηθεί στην Ιτέα.

[5]Από την Κολοπετινίτσα (ή Τριταία) Φωκίδας. Πήγε στην Αμερική το 1907, σε ηλικία 27 ετών και παντρεμένος. Προορισμός του για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη.

[6]Είναι περίεργο για ελληνικό όνομα, αλλά έτσι έχει γραφεί. Αναρωτιέμαι μήπως ήταν [Α]λέκο, κι απέμεινε Λέκο.

[7]Από την Άμφισσα. Πήγε στην Αμερική το 1906, σε ηλικία 21 ετών και εργάστηκε 6 χρόνια στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ. Επέστρεψε το 1912. Το 1914 έκανε δεύτερο ταξίδι με προορισμό την πόλη Όραντζ (Orange) του Νιου Τζέρσεϋ..

[8]Από την Κολοπετινίτσα (ή Τριταία) Φωκίδας. Πήγε στην Αμερική το 1909, σε ηλικία 18 ετών. Ο πατέρας του ονομαζόταν Γεώργιος. Προορισμός του για δουλειά ήταν η πόλη Όραντζ (Orange) του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στον αδερφό του Ιωάννη.

[9]Φέρει σφραγίδα που γράφει DEPORTED, δηλ. απελάθηκε.

[10]Το όνομά του στο χειρόγραφο αρχείο, είναι δυσανάγνωστο.

[11]Φέρει σφραγίδα που γράφει DEPORTED, δηλ. απελάθηκε. Επίσης φέρει σφραγίδα IN HOSPITAL DISCHARGED, δηλ. παραπέμφθηκε στο νοσοκομείο (προφανώς για ιατρικές εξετάσεις).

[12]Από την Κολοπετινίτσα. Πήγε στην Αμερική το 1909, σε ηλικία 19 ετών. Αρχικός προορισμός του για δουλειά ήταν η πόλη Όραντζ του Νιου Τζέρσεϋ.

[13]Από την Κολοπετινίτσα. Πήγε στην Αμερική το 1907, σε ηλικία 26 ετών και εργάστηκε μέχρι το 1911 στην πόλη Όραντζ (Orange) του Νιου Τζέρσεϋ. Επέστρεψε στην Ελλάδα και το ίδιο έτος (1911) έκανε δεύτερο ταξίδι για τη Νέα Υόρκη.

[14]Στο χειρόγραφο αρχείο το όνομα είναι δυσανάγνωστο.

[15]Από την Κολοπετινίτσα.Πήγε στην Αμερική το 1907, σε ηλικία  19 ετών. Αρχικός προορισμός του για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη.

[16]Αρχικά είχε γραφεί N.Y. NewYork, ως τόπος προορισμού.