Φαρμακείο (πρώην) Τομαρά στη Λαμία

Ένας αιώνας λειτουργίας

   Για τους παλιότερους Λαμιώτες δεν χρειάζεται να ορίσουμε τη θέση του, αλλά για τους νεότερους βρίσκεται στην πλατεία Πάρκου, γωνία με οδό Καραγιαννοπούλου. Ήταν το γωνιακό κατάστημα στο ισόγειο ενός πανέμορφου νεοκλασικού[1] κτιρίου διώροφης οικοδομής ιδιοκτησίας[2] κληρονόμων Νικ.  Αθανασίου (1826-1900), που κτίστηκε στις αρχές του 20ού αι. Στο ανώγειο - παλιότερα - ήταν κατοικίες.

   Ο Παναγιώτης Ι. Τομαράς γεννήθηκε στη Λαμία. Είχε και έναν αδελφό τον Κωνσταντίνο[3], που έγινε αξιωματικός του στρατού. Η μητέρα τους καταγόταν (μάλλον) από τη Δίβρη. Ο Παναγιώτης γράφτηκε στη Φαρμακευτική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και αποφοίτησε[4] το έτος 1903-1904, με πρύτανη τον Ιωάννη Παπαλουκά Ευταξία, που καταγόταν από την Αμφίκλεια.

Φαρμακείο Παν. Τομαρά, στο ισόγειο

(φωτ. δεκαετίας ’60)

   Παντρεύτηκε τη Μαρίκα Στουγιάννη ή Αναστασίου και απέκτησαν 3 κόρες (Ελένη, Ιφιγένεια και Ελπίδα). Στη Λαμία τότε, δεν υπήρχε η δυνατότητα να ανοίξει φαρμακείο, εφόσον το επάγγελμα του φαρμακοποιού ήταν κλειστό, δηλ. ο αριθμός φαρμακείων σε κάθε τόπο ήταν ορισμένος και σταθερός (σε αναλογία με τον πληθυσμό του τόπου). Μόνον όταν έκλεινε ένα φαρμακείο, τότε έπαιρνε την άδεια λειτουργίας ο επόμενος.

   Στις αρχές του 20ού αιώνα, υπήρχαν στη Λαμία τα φαρμακεία Φωκ. Ζαγγογιάννη, Στυλ. Αναστασίου, Χρ. Δράκου και Γεωργ. Σπ. Πιπιλίγκα. Έτσι ο Παναγιώτης Τομαράς άνοιξε Φαρμακείο πρώτα στο Δαδί (Αμφίκλεια). Η πρώτη κόρη τους Ελένη γεννήθηκε (το 1913) στην Αμφίκλεια.

   Είναι πιθανό, μετά τα αποτελέσματα της απογραφής πληθυσμού, με την οποία διαπιστώθηκε αύξηση των κατοίκων της Λαμίας, να δόθηκε επιπλέον άδεια[5] για λειτουργία φαρμακείου στην πόλη. Έτσι, το 1914 περίπου, ο Παναγιώτης Ι. Τομαράς άνοιξε στη Λαμία το γνωστό Φαρμακείο, στην Πλατεία Σιταγοράς (Σταροπάζαρο) και γωνία με οδό Καραγιαννοπούλου. Η κατοικία  τους ήταν στην αρχή της οδού Καραϊσκάκη, όπου γεννήθηκε (το 1917) η δεύτερη κόρη τους Ιφιγένεια. Αργότερα, ενοικίασαν το ανώγειο (α’ όροφος) επάνω από το Φαρμακείο, όπου και γεννήθηκε η Ελπίδα, η τρίτη κόρη τους.

Παναγιώτης Τομαράς (1912)

   Ο Παναγιώτης Τομαράς, συμμετέχοντας στα κοινά της πόλης, εξελέγη δημοτικός σύμβουλος Λαμίας την περίοδο 1925-29, με δήμαρχο τον Ιωάννη Μακρόπουλο. Δυστυχώς, πέθανε πολύ νωρίς[6] στις 17-12-1931 (σε ηλικία 54 ετών). Η γυναίκα του,  μακροβιότερη, πέθανε σε ηλικία 100 ετών.

   Από τις 3 κόρες του, οι δύο (Ελένη και Ιφιγένεια[7]) σπούδασαν και έγιναν φαρμακοποιοί. Η τρίτη κόρη, η Ελπίδα[8] έγινε βοηθός φαρμακοποιού (δεν σπούδασε) και εργαζόταν στο Φαρμακείο της οικογένειας. Μετά το θάνατο του Παν. Τομαρά, το Φαρμακείο ανέλαβε πρώτα η Ελένη και αργότερα, όταν πήρε το πτυχίο της (το 1939) ανέλαβε η Ιφιγένεια. Τον προηγούμενο χρόνο (1938) η Ελένη παντρεύτηκε[9] το φαρμακοποιό Ανάργυρο Γεωργ. Πιπιλίγκα και αποσύρθηκε από το πατρικό φαρμακείο. Έτσι το φαρμακείο Τομαρά κράτησαν η Ιφιγένεια[10], που είχε πτυχίο φαρμακοποιού και άδεια φαρμακείου, με βοηθό την αδελφή της Ελπίδα, μέχρι τη συνταξιοδότησή τους.

   Μέχρι το 1936, στα δεξιά, μπαίνοντας στο φαρμακείο, υπήρχαν τουλάχιστον 1-2 μικρά ιδιαίτερα δωμάτια  για εξέταση των ασθενών από τους γιατρούς. Θυμίζουμε ότι μέχρι το 1936, οι γιατροί δεν είχαν ιδιωτικά ιατρεία και περίμεναν τους ασθενείς-πελάτες σε φαρμακείο. Μετά το 1936 υποχρεώθηκαν να διαθέτουν ιατρείο. Στο φαρμακείο Τομαρά έκαναν ιατρείο οι γιατροί : Παναγιώτης Μητρόπουλος[11], Νίκος Κ. Καββάδης, Νικ. Ε. Αναστασίου, κ.ά. Επίσης εκεί έκανε ιατρείο[12] και ο κτηνίατρος Τηλέμαχος Μαρκουλής (1927).

   Τα έτη 2004-05 το συγκεκριμένο νεοκλασικό κτίριο αναπαλαιώθηκε[13] (κυρίως το ανώγειο) και αποτελεί στολίδι της πλατείας Δημοκρατίας (ή Πάρκου).

   Σήμερα στον ίδιο ισόγειο χώρο λειτουργεί το Φαρμακείο του Γεωργίου Κ. Πλιάτσικα.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ

1.      Βιβλίο Γεννήσεων & Βαπτίσεων Ι. Ναού Παναγίας Δέσποινας Λαμίας.

2.      εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών  1927-1939.

3.      Βασ. Μάργαρη : “Φθιώτιδα-Λαμία”, σ. 164, έκδ. Πολυοδηγός, 2000, Λαμία.

4.      Κωνστ. Αθ. Μπαλωμένου : “Τα Φαρμακεία της Λαμίας (1833-1973)” περ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2007, σ. 69-93, Λαμία.

5.      Νικολ. Δαβανέλλου : “Λαμία - Τα πρόσωπα (1760-1930)”,  2003, Λαμία.

6.      Αθανασίου Κ. Μπαλωμένου :  «Δρόμοι, Καταστήματα και ιδιοκτησίες της προπολεμικής Λαμίας (δεκαετία ’30), περιοδ. “Φθιωτικά Χρονικά” 2001 (22), Λαμία.

7.      Κωνσταν. Αθ. Μπαλωμένου : “Οι άνθρωποι που έκτισαν την προπολεμική Λαμία”, εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, 3-11/6/2014 σε συνέχειες, σελ. 6, Λαμία.

----------------------------------

Δημοσιεύτηκε στην εφ. “ΗΜΕΡΑ”, φ. 1330, σ. 12, στις 18-3-2015, Λαμία

---

[1] Κωνσταν. Αθ. Μπαλωμένου : “Οι άνθρωποι που έκτισαν την προπολεμική Λαμία”, εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, από τις 3-6-2014 (φ. 20623) σε συνέχειες, σελ. 6, μέχρι και τις 11-6-2014 (φ.20628) , Λαμία.

[2] Ως ιδιοκτήτες αναφέρονται οι : Ταξιαρχόπουλος, Τομαρά και Αθανασίου [βλ. Βασ. Μάργαρη : “Φθιώτιδα-Λαμία”, σ. 164, έκδ. Πολυοδηγός, 2000, Λαμία]

[3] Αυτός παντρεύτηκε στη Λάρισα κι απέκτησε μια κόρη την Αλεξάνδρα. Δυστυχώς οι δύο γονείς πέθαναν νωρίς και τη 15χρονη ορφανή πήρε στο σπίτι του και ανέθρεψε ο Παναγιώτης Ι. Τομαράς (που μετά έλεγε ότι «έχω 4 κόρες»).

[4] Την ίδια χρονιά αποφοίτησε και ο Δημ. Ι. Αναστασόπουλος (φαρμακοποιός απ’ το Μώλο).

[5] Η άποψη αυτή εκφράζεται με επιφύλαξη.

[6] Ως αιτία του θανάτου αναφέρθηκαν τότε οι μετεγχειρητικές επιπλοκές, μετά από έλκος στομάχου. Όμως στην πραγματικότητα ο Παναγιώτης Τομαράς είχε φυματίωση. Το 1930, πήγε για νοσηλεία στο Σανατόριο Κορφοξυλιάς στο όρος Μαίναλο, που μόλις τότε άρχισε τη λειτουργία του. Τον επόμενο χρόνο πέθανε. Ετάφη στην Αθήνα, στο 1ο Νεκροταφείο Αθηνών. Επικήδειο λόγο εκφώνησε ο γιατρός Λαμίας Παναγιώτης Μητρόπουλος.

[7] Από την εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, Κοινωνικά – Νέοι επιστήμονες - φ. 1367, σ.4, 22-7-1939, Λαμία : “ Την εκλεκτήν συνάδελφον Ιφιγένειαν Π. Τομαρά, λαβούσαν το πτυχίον της φαρμακευτικής με τον επίζηλον βαθμόν «Λίαν Καλώς» συγχαίρω, ευχόμενος καλήν σταδιοδρομίαν. Α. Π. (Ανάργυρος Πιπιλίγκας)”          

[8] ήταν «Ερυθροσταυρίτισσα» και συμμετείχε σε πολλές αποστολές (ήταν μάλιστα βαθμοφόρος του Ερυθρού Σταυρού).

[9] Στα  «Κοινωνικά – Γάμοι» της εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1303, σ. 4, Πέμπτη 3-11-1938, Λαμία εγράφη  : “Ο Ανάργυρος Γ. Πιπιλίγκας  - Φαρμακοποιός και η Ελένη  Π.  Τομαρά – Φαρμακοποιός, ετέλεσαν τους γάμους των. Παράνυμφος παρέστη ο κ. Κ.  Δ. Ψύλλος.  Η «Επαρχία» εύχεται τον βίον όλβιον”.

[10] Απεβίωσε το 2011, σε ηλικία 94 ετών.

[11] για 10 χρόνια περίπου.

[12] Από διαφήμιση στην εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1, σελ. 2, 13-11-1927, Λαμία.

[13] Έργο του μηχανικού κ. Γεωργ. Αν. Πιπιλίγκα.