Από το Γαρδικάκι (Οίτη) Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1921)

 

 

Προλεγόμενα

Κτίριο της πρώην Κοινότητας Οίτης (από το Διαδίκτυο)

   Το Γαρδικάκι (το 1930 μετονομάστηκε σε Οίτη) είναι χωριό της Φθιώτιδας, σε υψόμετρο 636 μ. στις ΝΑ πλαγιές του όρους Οίτη, σε αμφιθεατρική θέση, βλέποντας στα γύρω βουνά Παρνασσό, Βαρδούσια, Γκιώνα, Καλλίδρομο και Όθρη, αλλά και προς την κοιλάδα του Κηφισού ποταμού και προς τον κάμπο της Λαμίας.

  Από τη μελέτη των μεταναστών αυτού του χωριού βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 42 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 22 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 42 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της. 

 

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή οι μετανάστες τότε να δήλωσαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λαμία) ή άλλο χωριό της περιοχής.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από το Γαρδικάκι, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

-------

Αυτοδιοικητικά

 

Οικισμός Γαρδικάκι (Οίτη)

   Από τις 20 Απριλίου 1835 ο οικισμός Γαρδικάκι προσαρτήθηκε στο δήμο Ροδοντίων (Οιτών), με έδρα την Παύλιανη) του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος. Στις 2 Ιουλίου 1841 ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Ροδοντίων και προσαρτήθηκε στο δήμο Ηρακλειωτών, του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος.

    Στις 31 Αυγούστου 1912, ο οικισμός Γαρδικάκι αποσπάστηκε από το δήμο Ηρακλειωτών. Συστάθηκε Κοινότητα[1] Γαρδικακίου, με τον οικισμό και ομώνυμη έδρα. Στις 24 Ιουλίου 1930, ο οικισμός και η κοινότητα μετονομάστηκαν σε Οίτη, του νομού Φθιωτιδοφωκίδος.

   Στις 31 Μαρτίου 1943 ο νομός Φθιωτιδοφωκίδος διαιρέθηκε και ο οικισμός Οίτη υπάγεται πλέον στο νομό Φθιώτιδος.

   Στις 4 Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο “Καποδίστριας”), η κοινότητα Οίτης καταργήθηκε και ο οικισμός Οίτη προσαρτήθηκε στο δήμο Γοργοποτάμου (με έδρα το Μοσχοχώρι).

   Στις 7 Ιουνίου 2010 (σχέδιο “Καλλικράτης”), ο δήμος Γοργοποτάμου καταργήθηκε και ο οικισμός Οίτη προσαρτήθηκε στο δήμο Λαμιέων.

   Ο πληθυσμός (απογραφή 2011) ήταν 167 κάτοικοι.

 

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση από το Κλωνί στην Αμερική[2]

   Από τα 42 ονόματα μεταναστών που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (17 άτομα) έφυγαν το 1910 (ποσοστό 40 %). Συνολικά καταγράφηκαν 22 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα). Δεν υπήρξαν μετανάστες που έκαναν διπλά ταξίδια.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 10 % του πληθυσμού, που είναι λίγο   μεγαλύτερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8 %). Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Η περιοχή κάλυπτε σχετικά τις ανάγκες της ζωής[3] των κατοίκων της.

    Οι μετανάστες ήταν μόνον άνδρες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή βλέπουμε ότι κυριάρχησαν οι ηλικίες 21-30 ετών (με 19 άτομα). Ακολούθησαν σε αριθμό οι μετανάστες μικρότερων ηλικιών μέχρι και 20 ετών (με 15 άτομα). Η κατανομή των μεταναστών από το Γαρδικάκι σε ομάδες ηλικιών δίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 3.

         Μικρότερες ηλικίες μεταναστών είχαν οι :

          (α) Παππάς Μιχαήλ, ετών 16 (πήγε το 1920)

 (β) Παπανικολάου Ευθύμιος, ετών 17 (πήγε το 1914)

 (γ) Μερμίρης Ιωάννης, ετών 18 (πήγε 1909)

 (δ) Παναγής Δημήτριος, ετών 18 (πήγε 1909)

 (ε) Παπανδρέου Ανδρέας, ετών 18 (πήγε 1914)

 

       Μεγαλύτερες ηλικίες μεταναστών είχαν οι :

(α) Αναστάσης Γεώργιος, ετών 38 (πήγε το 1920)

(β) Μαλισόβας Δημήτριος, ετών 30  (πήγε το 1907)

(γ) Νακάκης Παναγιώτης, ετών 37 (πήγε το 1910)

(δ) Σούλιας Ηλίας, ετών 36 (πήγε το 1910)

    Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 25 έτη.

   Ως προς την οικογενειακή τους κατάσταση, οι περισσότεροι μετανάστες από το Γαρδικάκι (24 άτομα) ήταν άγαμοι και οι υπόλοιποι 18 ήταν έγγαμοι (Πίνακας 4).

   Από τις οικογένειες του χωριού, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

 

   Συνολικά καταγράφηκαν 22 ταξίδια πλοίων, που διακίνησαν τους 42 μετανάστες από το Γαρδικάκι. Ο σχετικά μεγαλύτερος αριθμός μεταναστών (18 άτομα) έφυγαν από το λιμάνι της Πάτρας (ή ποσοστό 43 %). Από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν 10 άτομα (βλ. Πίνακα 5). Οι υπόλοιποι έφυγαν από ξένα λιμάνια. Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

   Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων.

   Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση, οι περισσότεροι μετανάστες από το Γαρδικάκι (39 άτομα) ταξίδεψαν με πλοία ξένης πλοιοκτησίας ενώ με ελληνικά πλοία έφυγαν μόνον 3 άτομα.

   Σε ένα ταξίδι, το 1907, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν  μετανάστες με το πλοίο “Sicilian Prince”. Το έτος 1910, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 8 μετανάστες με το πλοίο “Chicago”. Το ίδιο έτος 1910, από το ίδιο λιμάνι της Χάβρης, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 3 μετανάστες του χωριού με το πλοίο “La Gascogne”. Το 1910 επίσης, από το λιμάνι της Πάτρας, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 3 μετανάστες από το Γαρδικάκι με το πλοίο “Oceania”.

   Έγιναν 8 ομαδικά ταξίδια και 14 από μεμονωμένα άτομα. Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 6, που παρατίθεται.

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του EllisIsland (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο μέχρι τον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες από το Γαρδικάκι φαίνονται στον Πίνακα 7. Κυριάρχησε σε τόπους προορισμών η πολιτεία της Ουάσιγκτον, με 16 άτομα (ποσοστό 38 %). Ακολούθησε σε επιλογή η πολιτεία του Όρεγκον και συγκεκριμένα στην πόλη Πόρτλαντ (Portland), όπου πήγαν 12 άτομα! Λιγότερα άτομα επέλεξαν για δουλειά τις πολιτείες της Νέας Υόρκης και της Μασαχουσέτης. Μεμονωμένες επιλογές τόπων υπήρξαν για άλλες πέντε πολιτείες.

   Πιο αναλυτικά, στον πίνακα που ακολουθεί, δίνονται και οι τόποι που επέλεξαν οι μετανάστες (σε παρένθεση δίνεται ο αριθμός μεταναστών):

 ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ - ΤΟΠΟΙ

 

 

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

   Από το σύνολο των 42 μεταναστών, η μεγάλη πλειοψηφία τους, δηλ. 36 άτομα (ποσοστό 86 %) δήλωσαν εργάτης (laborer, worker, workman).  Δηλώθηκαν όμως κι άλλα επαγγέλματα. Περισσότερα στοιχεία ακολουθούν:

 

Σιδηρουργός : Γεώρ. Αδάμ.

Κτηματίας : Παν. Λάμπρου

 

3. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών από το Γαρδικάκι

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellisisland) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες από το Γαρδικάκι, που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[4]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών από το Γαρδικάκι δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως καταγράφηκαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

 

 

α/α       Ονοματεπώνυμο            χρ. άφιξης        ηλικία  έγγαμος  Πλοίο ταξιδιού     Λιμάνι αναχ.

1             Αδάμ Γεώργιος                3-4-1912         22        όχι          Laura                      Πάτρα

2             Αναστάσης Γεώργιος       22-4-1920       38        ναι          Megali Hellas          Πειραιεύς

3             Γιάτσος Γεώργιος            25-3-1909       26        όχι          Atlanta                    Πάτρα

4             Γιάτσος Δήμος                 29-3-1910       30        όχι          Chicago                   Χάβρη

5             Γρούσπας Ιωάννης          12-9-1910       19        όχι          La Gascogne            Χάβρη

6             Γρούσπας Παναγιώτης    27-11-1907     23        όχι          Sicilian Prince         Πειραιάς

7             Ευσταθίου Ευθύμιος        28-2-1921       28        όχι          King Alexander        Πειραιάς

8             Ευσταθίου Ιωάννης         2-1-1907         19        όχι          Francesca                Παλέρμο

9             Ζορμπάς Ιωάννης            12-9-1910       20        όχι          La Gascogne            Χάβρη

10           Κεφαλάς Αθανάσιος        29-9-1910       19        όχι          Oceania                  Πάτρα

11           Κεφαλάς Ηλίας               30-3-1907       21        όχι          Napolitan Prince      Πειραιάς

12           Κεφαλάς Ιωάννης           5-9-1907         20        όχι          Mexico (1905)         Χάβρη

13           Κολοφώτης Ζάχος           20-4-1910       33        ναι          Laura                      Πάτρα

14           Κοτσιμπός Ιωάννης         29-3-1910       31        ναι          Chicago                   Χάβρη

15           Κοτσιμπός Οδυσσέας       20-4-1910       25        ναι          Laura                      Πάτρα

16           Λάμπρου Παναγιώτης      24-4-1914       19        όχι          Pannonia                 Πάτρα

17           Λεπίδας Ανδρέας             1-3-1911         19        όχι          Alice                       Πάτρα

18           Μαλισόβας Δημήτριος      27-11-1907     38        ναι          Sicilian Prince         Πειραιάς

19           Μανίκας Βασίλειος          29-3-1910       22        όχι          Chicago                   Χάβρη

20           Μανίκας Ιωάννης 1          29-9-1910       30        ναι          Oceania                  Πάτρα

21           Μανίκας Ιωάννης 2          29-10-1910     25        ναι          Eugenia                   Πάτρα

22           Μερμίρης Ιωάννης           25-3-1909       18        όχι          Atlanta                    Πάτρα

23           Μπαλματίνης Αναστ.       24-11-1909     23        όχι          Oceania                  Πάτρα

24           Νακάκης Παναγιώτης      29-3-1910       37        ναι          Chicago                   Χάβρη

25           Νικογεώργος Αθανάσ.    29-3-1910       25        ναι          Chicago                   Χάβρη

26           Νικολαΐδης Αθανάσιος     28-9-1916       24        ναι          Duca di Genova       Νάπολη

27           Παναγής Γεώργιος          12-9-1910       30        ναι          La Gascogne            Χάβρη

28           Παναγής Δημήτριος         25-3-1909       18        όχι          Atlanta                    Πάτρα

29           Παναγής Παναγιώτης      27-11-1907     19        όχι          Sicilian Prince         Πειραιάς

30           Παναγής Χαράλαμπος      29-3-1910       31        ναι          Chicago                   Χάβρη

31           Παπανδρέου Ανδρέας      10-10-1907     25        ναι          Giulia                      Πάτρα

32           Παπανδρέου Ανδρέας      2-4-1914         18        όχι          Laconia (1912)        Πάτρα

33           Παπανδρέου Κων/νος     29-3-1910       19        όχι          Chicago                   Χάβρη

34           Παπανικολάου Ευθύμ.     2-4-1914         17        όχι          Laconia (1912         Πάτρα

35           Παππάς Μιχαήλ               14-12-1920     16        όχι          Calabria                  Πάτρα

36           Ρόπας Αθανάσιος            29-3-1910       19        όχι          Chicago                   Χάβρη

37           Ρόπας Βασίλειος             27-11-1907     32        ναι          Sicilian Prince         Πειραιάς

38           Σούλιας Ηλίας                 29-9-1910       36        ναι          Oceania                  Πάτρα

39           Σούλιας Ιωάννης             30-3-1907       28        ναι          Napolitan Prince      Πειραιάς

40           Σούλιας Κων/νος            21-4-1909       28        ναι          Patris                      Πειραιάς

41           Σούλιας Παναγιώτης       13-5-1909       24        ναι          Argentina                Πάτρα

42           Ταξιάρχης Αθανάσιος      30-3-1907       21        όχι          Napolitan Prince      Πειραιάς

 

Χρονικό της μετανάστευσης από τοΓαρδικάκι (Οίτη) Φθιώτιδας

 

i.     Η μαζική αρχή της φυγής μεταναστών από το 1907

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν πέντε μεταναστευτικά ταξίδια (2 ομαδικά και 3 από μεμονωμένους) με πλοία προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν δέκα άτομα από το Γαρδικάκι. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη άφιξη στο 1907 έγινε από τον Ιωάννη Ευσταθίου. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο μέχρι το ιταλικό λιμάνι του Παλέρμο. Από εκεί, στις 18 Δεκεμβρίου 1906 έφυγε με το πλοίο “Francesca” και στις 2 Ιανουαρίου 1907 έφτασε στην Αμερική. Ήταν 19 ετών. Γεννήθηκε στο Γαρδικάκι, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Με 22 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Σπυρόπουλος.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 αριθμούσε τρία άτομα και περιλάμβανε τους : Ηλ. Κεφαλά, Ιωάν. Σούλια και Αθαν. Ταξιάρχη. Στις 9 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Napolitan Prince” και στις 30 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Ηλίας Κεφαλάς ήταν 21 ετών και αναλφάβητος. Το όνομα του πατέρα του ήταν Γεώργιος. Ως τόπο διαμονής του δήλωσε τη Λαμία. Αναζητούσε δουλειά, με 28 $ μαζί του στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Ευσταθίου.

·         Ο Ιωάννης Θ. Σούλιας (Joannis Th. Soulias) ήταν 28 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Με 23 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Ευσταθίου.

·         Ο Αθανάσιος Π. Ταξιάρχης ήταν 21 ετών. Προορισμός του για δουλειά (με 24 $ μαζί του) ήταν το Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Ευσταθίου.

 

Πλοίο Napolitan Prince (Photo: World Ship Society)

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Ιωάννη Κεφαλά. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης. Από εκεί, στις 24 Αυγούστου ταξίδεψε με το πλοίο “Mexico (1905)” και στις 5 Σεπτεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 20 ετών. Δήλωσε ότι γεννήθηκε στην Παύλιανη, ότι διαμένει στη Λαμία, αλλά ο πατέρας του Κωνσταντίνος είναι στο Γαρδικάκι. Με 22 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Παναγιώτης Ελευθερίου[5].

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Ανδρέα Παπανδρέου. Στις 17 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Giulia” και στις 10 Οκτωβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά, με 22 $ μαζί του, στην πόλη Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Σπυρόπουλος[6].

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1907 αριθμούσε τέσσερα άτομα. Ήταν οι : Παν. Γρούσπας, Δημ. Μαλισόβας, Παν. Παναγής και Βασ. Ρόπας. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 6 Νοεμβρίου ανέβηκε στο πλοίο “Sicilian Prince”  και στις 27 Νοεμβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το αρχειακό υλικό γνωρίζουμε ακόμη ότι:

·         Ο Παναγιώτης Γρούσπας[7] ήταν 23 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Γεώργιος. Με 15 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Σούλιας.

·         Ο Δημήτριος Μαλισόβας ήταν 38 ετών και παντρεμένος[8]. Η μητέρα του ονομαζόταν Χαρίκλεια. Με 15 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο ανεψιός του Ιωάννης Ευσταθίου.

·         Ο Παναγιώτης Παναγής ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του ονομαζόταν Παναγής Παναγής. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν το Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο κουνιάδος του Ιωάννης Σούλιας.

·         Ο Βασίλειος Ρόπας ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Λεμονιά. Με 15 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Σούλιας.

 

ii.    Μείωση του αριθμού μεταναστών στο 1909

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τέσσερα μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 3 από μεμονωμένους) με πλοία προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν έξη άτομα από το Γαρδικάκι. Αναλυτικά έχουμε :

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από τρία άτομα, τους Γεώρ. Γιάτσο, Ιωάν. Μερμίρη και Δημ. Παναγή. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 27 Φεβρουαρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Atlanta” και στις 25 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία του αρχείου αναφέρουν:

·         Ο Γεώργιος Γιάτσος ήταν 26 ετών και αναλφάβητος. Στο Γαρδικάκι είχε τον πατέρα του Παναγιώτη. Αναζητούσε δουλειά, με 34 $ μαζί του, στην πόλη Κέμας (Camas) της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Σούλιος.

·         Ο Ιωάννης Μερμίρης ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του ονομαζόταν Αθανάσιος. Με 20 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Σωλτ Λέικ Σίτυ της Γιούτα, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Καντάς.

·         Ο Δημήτριος Παναγής ήταν 18 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Παναγιώτης. Προορισμός του για δουλειά (με 13 $ μαζί του) ήταν η πόλη Κέμας (Camas) της πολιτείας Ουάσιγκτον, κοντά στο θείο του Γ. Σούλια.

 

Πλοίο “Atlanta”

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Κωνσταντίνο Σούλια. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 29 Μαρτίου έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 21 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Κωνσταντίνα. Με 15 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Γκας Σταμάτης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Παναγιώτη Σούλια. Στις 26 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Argentina” και στις 13 Μαΐου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 24 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Ζωίτσα. Αναζητούσε δουλειά, με 13 $ μαζί του στην πόλη[9] Ντάβενπορτ (Davenport) της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Γουστάβος Ζαλαώρας.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Αναστάσιο Μπαλματίνη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 8 Νοεμβρίου ταξίδεψε με το πλοίο “Oceania” και στις 24 Νοεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 23 ετών. Το όνομα της μητέρας του ήταν Μαρία. Με 26 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Χάβερχιλ (Haverhill) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Σταθόπουλος.

 

iii.  Κορύφωση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν πέντε μεταναστευτικά ταξίδια (4 ομαδικά και 1 από μεμονωμένο) με πλοία προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 17 άτομα από το Γαρδικάκι. Συγκεκριμένα έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε οκτώ άτομα και ήταν η μεγαλύτερη. Περιλάμβανε τους : Δήμο Γιάτσο, Ιωάν. Κοτσιμπό, Βασ. Μανίκα, Παναγ. Νακάκη, Αθαν. Νικογεώργο, Χαρ. Παναγή, Κων. Παπανδρέου και Αθαν. Ρόπα. Από την Ελλάδα έφυγαν με πλοίο μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης. Από εκεί, στις 20 Μαρτίου, ανέβηκαν στο πλοίο “Chicago” και στις 29 Μαρτίου έφτασαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το διαθέσιμο αρχειακό υλικό μας πληροφορεί ακόμη ότι:

·         Ο Δήμος Γιάτσος ήταν 30 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του ονομαζόταν Παναγιώτης. Προορισμός του για δουλειά ήταν η πόλη Σποκέιν (Spokane)  της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Γκας Σταμάτης.

·         Ο Ιωάννης Κοτσιμπός ήταν 31 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Ολυμπιάδα. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Κομπάκης.

·         Ο Βασίλειος Μανίκας ήταν 22 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Δημήτριος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη ημέρας, με 23 $ μαζί του, στην πόλη Σποκέιν της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Γκας Σταμάτης.

 

Πλοίο “Chicago” (Photo: Frank Pichardo Collection)

·         Ο Παναγιώτης Νακάκης ήταν 37 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Ευθυμία. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κώστας Κομπάτης.

·         Ο Αθανάσιος Νικογεώργος ήταν 25 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Βασίλω. Προορισμός του για δουλειά (με 26 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κώστας Κουμπάκης.

·         Ο Χαράλαμπος Παναγής ήταν 31 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Ελένη. Με 24 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, κοντά στον ανεψιό του Τομ Παναγή.

·         Ο Κωνσταντίνος Παπανδρέου ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ιωάννης. Αναζητούσε δουλειά, με 18 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Κομπάκης.

·         Ο Αθανάσιος Ρόπας ήταν 18 ετών. Το όνομα της μητέρας του πρέπει να ήταν Δέσπω. Με 14 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Κώστας Σταμάτης.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από δύο άτομα, τους Ζάχο Κολοφώτη και Οδυσ. Κοτσιμπό. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 4 Απριλίου αναχώρησαν με το πλοίο “Laura” και στις 20 Απριλίου αντίκρισαν το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε επιπλέον ότι:

·         Ο Ζάχος Κολοφώτης ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Δάφνη. Προορισμός του για δουλειά (με 35 $ μαζί του) ήταν η πόλη Μάλντεν[10] (Malden) της πολιτείας Ουάσιγκτον, κοντά στον ξάδερφό του Παν. Γρούσπα.

·         Ο Οδυσσέας Κοτσιμπός ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Στο Γαρδικάκι είχε τη γυναίκα του Παναγιού. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η  Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κ. (ή Χ.) Τσάρας.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε τρία άτομα και ήταν οι : Ιωάν. Γρούσπας, Ιωάν. Ζορμπάς και Γεώρ. Παναγής. Από την Ελλάδα έφυγαν με πλοίο, μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης. Από εκεί, στις 3 Σεπτεμβρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “La Gascogne” και στις 12 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Περισσότερα στοιχεία του αρχείου αναφέρουν ότι:

·         Ο Ιωάννης Γρούσπας[11]ήταν 19 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Γεώργιος. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Γκας Σταμάτης.

·         Ο Ιωάννης Ζορμπάς ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του ονομαζόταν Μιχαήλ. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Σ. Γεωργίου.

·         Ο Γεώργιος Παναγής ήταν 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Ασπασία. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Σηάτλ (Seattle) της πολιτείας Ουάσιγκτον, κοντά στον ανεψιό του Τομ Παναγή.

 

Πλοίο La Gascogne   (Photo: Richard Faber Collection)

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τρία άτομα, τους : Αθαν. Κεφαλά, Ιωάν. Μανίκα 1 και Ηλ. Σούλια. Στις 12 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Oceania” και στις 29 Σεπτεμβρίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Αθανάσιος Κεφαλάς ήταν 19 ετών. Στο Γαρδικάκι δήλωσε ότι δεν έχει κανένα συγγενή. Προορισμός του για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ μαζί του) ήταν η πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσιγκτον, κοντά στον αδερφό του Ελ. Κεφαλά.

·         Ο Ιωάννης Μανίκας 1 ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του ονομαζόταν Σοφία. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Σποκέιν (Spokane) της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου ήταν ο αδερφός του Βασ. Μανίκας.

·         Ο Ηλίας Σούλιας (Soulios) ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Στο Γαρδικάκι είχε τη γυναίκα του Ζωίτσα. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Σποκέιν της πολιτείας Ουάσιγκτον, κοντά στον ξάδερφό του Ι. Γεωργίου[12].

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Ιωάννη Μανίκα 2. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 9 Οκτωβρίου έφυγε με το πλοίο “Eugenia”  και στις 29 Οκτωβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Ελένη. Με 40 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Μπρίτζπορτ (Bridgeport) του Κονέκτικατ, όπου ήταν ο φίλος του Ηλίας Μπαλάσκας.

 

iv.      Μεμονωμένες αναχωρήσεις στα έτη 1911 και 1912

      Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Ανδρέα Λεπίδα. Στις 13 Φεβρουαρίου 1911, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Alice”  και την 1η Μαρτίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 19 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο Γαρδικάκι δήλωσε τον αδερφό του Δημήτριο. Προορισμός του για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 50 $ μαζί του) ήταν η πόλη Κολάμπους (Columbus) του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Παπανάγνου[13].

      Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Γεώργιο Αδάμ. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 18 Μαρτίου 1912 έφυγε με το πλοίο “Laura” και στις 3 Απριλίου αντίκρισε το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 22 ετών. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν σιδηρουργός (iron molder). Στο Γαρδικάκι είχε τη μητέρα του Ασπασία. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για ανάλογη δουλειά στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, κοντά στον συγγενή του Αχιλλέα Κόντο.

 

v.    Μικρή αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1914

      Στη διάρκεια του έτους καταγράφηκαν 2 μεταναστευτικά ταξίδια με πλοία (1 ομαδικό και άλλο 1 από μεμονωμένο) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 3 άνθρωποι από το Γαρδικάκι. Αναλυτικά:

      Η ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από δύο άτομα, τους Ανδ. Παπανδρέου και Ευθ. Παπανικολάου. Στις 17 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Laconia (1912)” και στις 2 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του ονομαζόταν Ιωάννης. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του στην πόλη Έβερετ (Everett) της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Π. Παναγής.

·         Ο Ευθύμιος Παπανικολάου ήταν 17 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Νικόλαος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Π. Παναγής.

 

Πλοίο Laconia (1912) [Photo: Hisashi Noma Collection]

      Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Παναγιώτη Λάμπρου. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 3 Απριλίου ταξίδεψε με το πλοίο “Pannonia” και στις 24 Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Ως επάγγελμα δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Στο χωριό είχε τον πατέρα του Δημήτριο. Προορισμός του για δουλειά ήταν η πόλη Πάσκο (Pasco) της πολιτείας Ουάσιγκτον, κοντά στον ξάδερφό του Νικ Πάππας.

 

vi.   Μια μεμονωμένη αναχώρηση στο 1916

      Έγινε από τον Αθανάσιο Νικολαΐδη. Από την Ελλάδα έφυγε με πλοίο μέχρι το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης. Από εκεί, στις 13 Σεπτεμβρίου, αναχώρησε με το πλοίο “Duca di Genova” και στις 28 Σεπτεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 24 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Χρυσούλα. Με 28 $ για τα αναγκαία πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Κλίντον της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Χρήστος Τέζας.

 

vii. Δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις στο 1920

      Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από τον Γεώργιο Αναστάση. Την 1η Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Megali Hellas” και στις 22 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Παναγιώτα. Αναζητούσε δουλειά, με 30 $ μαζί του, στην πόλη Γουώρτσεστερ (Worcester) της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Αθανάσιο Παππά.

 

Πλοίο Megali Hellas (Photo: Richard Faber Collection)

      Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από τον Μιχαήλ Παππά. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 25 Νοεμβρίου ανέβηκε στο πλοίο “Calabria” και στις 14 Δεκεμβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 16 ετών. Στο Γαρδικάκι είχε τη μητέρα του Ασπασία. Με 50 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Γουώρτσεστερ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο θείος του Αθανάσιος Παππάς.

 

viii.   Μεταναστευτικός επίλογος στο 1921

      Έγινε με μία μεμονωμένη αναχώρηση από τον Ευθύμιο Ευσταθίου. Στις 12 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκε στο ελληνόκτητο πλοίο “King Alexander”  και στις 28 Φεβρουαρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 28 ετών. Η μητέρα του στο Γαρδικάκι ονομαζόταν Γεωργία. Προορισμός του για δουλειά (με 106 $ μαζί του) ήταν η πόλη Φοίνιξ (Phoenix) της Αριζόνα, κοντά στον αδερφό του Ιωάννη.

 

------------------------------

 

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Γενικές απογραφές πληθυσμού στα έτη 1889, 1896, 1920.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Επίσης αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gt από τις 7& 14 Ιουλίου 2014 (α’ & β’μέρος).

6.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου :“Από την Παύλιανη Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1901-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από το Μάιο 2019. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 8 Μαΐου 2019.

7.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

8.    περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

9.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

10.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

11.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

12.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

13.  Βικιπαίδεια

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1] Περιλαμβάνει και το χωριό Προκοβενίκος (Σκαμνός).

[2] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[3] Στο σύνολο των 42 ονομάτων μεταναστών από το Γαρδικάκι βρέθηκαν 9 αναλφάβητοι (ποσοστό 21 %).

[4] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[5] Από την Παύλιανη. Πήγε στην Αμερική στις 15 Απριλίου 1907, σε ηλικία 35 ετών και παντρεμένος. Προορισμός του για δουλειά ήταν το Καστλ Γκέιτ της Γιούτα (ανθρακωρυχεία).

[6] Από τη Λαμία (όπως δήλωσε). Πήγε στην Αμερική το 1905, σε ηλικία 24 ετών και εργάστηκε κυρίως στο Ώκλαντ (Oakland) της Καλιφόρνιας, μέχρι το 1912. Το 1914 έκανε και δεύτερο ταξίδι.

[7] Επιστρέφοντας από την Αμερική άνοιξε μαγαζί στο χωριό. Παντρεύτηκε και απέκτησε 2 κόρες κι 1 γιο.

[8] Έτσι γράφτηκε, αλλά μπορεί να μην αληθεύει, επειδή δεν δήλωσε το όνομα της γυναίκας του (όπως θα έπρεπε), αλλά το όνομα της μητέρας του.

[9] Έγινε αλλαγή τόπου προορισμού του από New York σε Davenport.

[10] Ο αρχικός τόπος προορισμού ήταν η πόλη Τακόμα της ίδιας πολιτείας (Tacoma, Wash.).

[11] Από την Αμερική επέστρεψε. Άνοιξε μπακάλικο στο χωριό. Έφτιαξε και σπίτι. Η γυναίκα του λεγόταν Ευθυμία. Απέκτησε 2 γιούς (Γεώργιος, Μιχαήλ).

[12] Από την Παύλιανη. Πήγε στην Αμερική το 1909, σε ηλικία 19 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Λουκάς. Αρχικός προορισμός του για δουλειά ήταν το Πόρτλαντ του Όρεγκον.

[13] Από το Γαρδίκι (όπως δήλωσε). Πήγε στην Αμερική το 1910, σε ηλικία 30 ετών. Το όνομα της μητέρας του ήταν Αικατερίνη. Προορισμός του για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η πόλη Κολάμπους  (Columbus) του Οχάιο.