Μερικά κοινωνικά στοιχεία των ΟΤΑ της Φθιώτιδας, πριν το τέλος του 20ού αι.

Έρευνα

 

Πρόλογος

  Την περίοδο 1994-96, έγινε μια καλή προσπάθεια αποτύπωσης-καταγραφής του Φθιωτικού περιβάλλοντος (φυσικού και ανθρωπογενούς). Ήταν ιδέα των Κωνσταντίνου Μπαλωμένου, φυσικού και Κωνσταντίνου Στασινού, βιολόγου. Στηρίχθηκε σε ένα πολύ αναλυτικό  και αρκετά εξαντλητικό  ερωτηματολόγιο, που δημιούργησε η ομάδα αυτή. Με τη στήριξη του τότε Νομάρχη Φθ/δας Θύμιου Παπαβασιλείου, όλοι οι ΟΤΑ της Φθ/δας έλαβαν το ερωτηματολόγιο  αυτό και το απάντησαν. Θυμίζουμε ότι δεν είχε ακόμη εφαρμοστεί το σχέδιο “Καποδίστριας” και υπήρχαν ακόμη οι παλιότεροι δήμοι και κοινότητες.

   Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 είχε γίνει άλλη μία ανάλογη προσπάθεια, αλλά με πολύ συνοπτικό ερωτηματολόγιο, η συμπλήρωση του οποίου γινόταν από εμάς, με επισκέψεις στις κοινότητες. Παρέμεινε ημιτελής.

  Στην παρούσα προσπάθεια, από 182 ΟΤΑ της Φθιώτιδας, απάντησαν οι 128 (ποσοστό 70%). Δυστυχώς δεν λάβαμε απαντήσεις από τους δήμους Λαμίας, Δομοκού, κ.ά. Αυτό στέρησε την προσπάθεια από πολύτιμα στοιχεία. Κρίμα ...

    Η όλη έρευνα και εργασία δεν  έτυχε  καμιάς  οικονομικής  στήριξης.

   Στο υλικό αυτό που λάβαμε (στις απαντήσεις) έγινε επεξεργασία και ακολούθησαν ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Η τελική εργασία, σε έντυπη μορφή δόθηκε στη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση και στο τμήμα Περιβάλλοντος της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Φθιώτιδας, το Δεκέμβριο 1998. Αντίγραφο επίσης υπάρχει στο Ιστορικό Αρχείο Λαμίας.

  Ευχαριστίες αποδόθηκαν στον τέως νομάρχη Θύμιο Παπαβασιλείου και στους ανθρώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (δημάρχους, πρόεδρους, γραμματείς και πολίτες) που χωρίς τη βοήθειά τους, η προσπάθεια  θα έμενε  ανολοκλήρωτη.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

Από το Περίβλεπτο Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1909-1922)

 

Προλεγόμενα

   Το Περίβλεπτο είναι ένα ορεινό χωριό της Δυτικής Φθιώτιδας, σε υψόμετρο 925 μ., στην πλαγιά του όρους Τυμφρηστός (Βελούχι).Ανήκει διοικητικά στο δήμο Μακρακώμης.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από το Περίβλεπτο. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 21 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2023.

Οδική πινακίδα

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκε πολύς χρόνος εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 11 μεταναστευτικά ταξίδια και τελικά ανευρέθηκαν 21 ονόματα μεταναστών. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από το Περίβλεπτο, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν ή κατοικούσαν σ’ αυτό.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να δήλωσαν άλλον τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Μακρακώμη, Λαμία). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από το Περίβλεπτο, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

Από τον αρχικό οικισμό, στη λουτρόπολη Καμένα Βούρλα Λοκρίδας

 

Εισαγωγή

    Είναι κάποιο χρονικό διάστημα που επέστρεφε η σκέψη ότι δεν ήξερα παρά μόνον λίγα πράγματα για το τουριστικό πόλο έλξης του νομού, τα Καμένα Βούρλα. Στο Διαδίκτυο δεν βρήκα πολλά. Μόνο τα προπολεμικά πανέμορφα αλλά ερειπωμένα ξενοδοχεία “Ράδιον” και “Θρόνιον” ήταν αρκετά να αναζητήσω περισσότερα στοιχεία για το άγνωστο παρελθόν του οικισμού αυτού. Το υλικό που βρέθηκε θα αποδοθεί όπως πάντα, με όσο γίνεται συνοπτικό, αλλά και περιεκτικό τρόπο.

 

 

1.    Η θέση και το όνομα του οικισμού

   Η θέση των Καμένων Βούρλων στα παράλια του βορείου Ευβοϊκού Κόλπου, σε απόσταση 175 χμ. από την Αθήνα και 40 χμ από τη Λαμία είναι μάλλον γνωστή. Συνδυάζει τη θάλασσα και το δασωμένο βουνό Κνημίς, αποτελώντας ένα θαυμάσιο θέρετρο. Εκτός του θαλασσίου τουρισμού, προσελκύει σημαντικό αριθμό επισκεπτών για τις σημαντικές ιαματικές πηγές του.

   Η αρχική ονομασία των Καμένων Βούρλων ήταν «Παλιοχώρι», σ’ έναν τόπο που περιβαλλόταν από υδρόβια φυτά, τα γνωστά ως βούρλα. Για την προέλευση του ονόματος “Καμένα Βούρλα”, αναφέρεται η εκδοχή : Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, οι κάτοικοι, για να γλιτώσουν από μια επιδρομή Τούρκων στο χωριό τους, κρύφτηκαν μέσα στα βούρλα, στα υδροχαρή φυτά που περιέβαλλαν τον οικισμό, κι έτσι σώθηκαν. Μόλις πέρασε ο κίνδυνος, και καθώς οι Παλιοχωρίτες σχολίαζαν τη σωτηρία τους, ένας απ’ αυτούς είπε “ας είναι καλά τα καημένα τα βούρλα!” κι από αυτή τη φράση πήρε το νέο όνομά του ο οικισμός.

   Σύμφωνα με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, “η ονομασία της κωμόπολης οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο έγινε η αποστράγγιση και η αποξήρανση της ελώδους περιοχής που κάλυπτε παλιότερα τον χώρο”. Αυτό σημαίνει ότι μετά την αποξήρανση, για να απαλλαγούν από τα βούρλα, με φωτιά τα έκαψαν. Έτσι, αυτή μπορεί να είναι η άλλη πλέον πιθανή εκδοχή για το όνομα του οικισμού ως Καμένα Βούρλα.

   Η πρώτη εκδοχή αναφέρεται στην Τουρκοκρατία, στη διάρκεια της οποίας δεν υπήρξε καν οικισμός στη σημερινή θέση, οι δε κάτοικοι διέμεναν στα ορεινά χωριά Θρόνιο ή Καρυά, όπου ήταν πιο ασφαλείς. Η τωρινή περιοχή των Καμένων Βούρλων κατοικήθηκε από το τέλος του 19ου αι. και μετά.

 

Οι μπαρουτόμυλοι του Μαυρίλου

 

   Στη Ρούμελη και στην ορεινή νοτιοδυτική Θεσσαλία (περιοχή Αγράφων) στα παλιότερα χρόνια, οι ορεσίβιοι  ανυπότακτοι κάτοικοι, παρέμειναν ελεύθεροι ακόμα και στα χρόνια των Βυζαντινών, των Βενετσάνων, όπως και με τους Αρβανίτες και τους Τούρκους. Διατήρησαν δικαιώματα στον τόπο τους, που αργότερα κατοχυρώθηκαν με τη Συνθήκη του Ταμασίου (1525). Βέβαια υποχρεώθηκαν να πληρώνουν φόρο, αλλά είχαν το δικαίωμα να συντηρούν ένοπλα τμήματα με καπετάνιο, για την τάξη, χωρίς τους Τούρκους. Αυτό το προνόμιο των ενόπλων τμημάτων εξαπλώθηκε και σε άλλες περιοχές της Στερεάς Ελλάδας, ώστε τελικά έγινε αποδεκτό από τους Τούρκους, δηλ. να υπάρχουν τα αρματολίκια, που τον αρχηγό τον διόριζαν οι Τούρκοι. Με τον τρόπο αυτό απλώθηκε η κλεφτουριά στη Ρούμελη, που μετά έγινε η δύναμη της επανάστασης για εθνική απελευθέρωση.

   Έπρεπε λοιπόν να καλυφθεί η ανάγκη για να βρίσκουν όπλα και φυσικά για μπαρούτι.  Η παραγωγή, διακίνηση και αγορά μπαρούτης, ως πολεμικό υλικό, ελεγχόταν από τους Τούρκους και για τους Έλληνες ήταν απαγορευμένη. Έτσι έπρεπε να βρουν τρόπο, ώστε κρυφά και μόνοι τους να φτιάξουν αυτή τη βασική πολεμική ύλη.