Με διαρκείς υπερχειλίσεις
Οι περιφερειακές υπηρεσίες (αντιπεριφερειάρχης, προϊστάμενοι και τεχνικές υπηρεσίες) δεν χρειάζεται να δείχνουν μεγάλη δραστηριότητα και να ξενυχτούν, μόλις ο κάμπος του Σπερχειού γίνεται θάλασσα, όπως τώρα. Είναι τουλάχιστον υποκριτικό - αν όχι παράλειψη καθήκοντος - να αδιαφορούν όλο το καλοκαίρι, που μπορούν να γίνουν εργασίες καθαρισμού της κοίτης και να κινητοποιούνται μετά το κακό, χωρίς να προσφέρουν έργο.
Βιβλιοπαρουσίαση
Κάθε αλήθεια περνάει από τρία στάδια. Πρώτα γελοιοποιείται. Μετά βρίσκει σφοδρή αντίδραση. Και τέλος θεωρείται αυτονόητη.
Arthur Schopenhauer, Γερμανός φιλόσοφος
Πρόλογος
Στις αρχές Ιανουαρίου 2016 κυκλοφόρησε το βιβλίο “ΚΟΥΡΝΟΒΟ, η απομυθοποίηση ενός σαμποτάζ”, του Νίκου Κ. Τσίτσα. Σ’ αυτό ο συγγραφέας επανέφερε στη δημοσιότητα και ανέδειξε - με παράθεση όλων των σχετικών δημοσιευμάτων - την ανατίναξη της σιδηροδρομικής σήραγγας Κούρνοβου στις 2 Ιουνίου 1943, κατά τη στιγμή της διέλευσης ιταλικής επιβατικής αμαξοστοιχίας από Αθήνα προς τη Λάρισα, με αποτέλεσμα το θάνατο 200 περίπου αδειούχων Ιταλών στρατιωτών, 7 Γερμανών, αλλά και 50 Ελλήνων αιχμαλώτων. Το εγχείρημα όλα τα χρόνια που πέρασαν αναδείχθηκε ως μεγάλη αντιστασιακή πράξη, αποκρύπτοντας ή υποβαθμίζοντας την ανώφελη, άδικη και απερίσκεπτη θυσία των αθώων Ελλήνων.
Η αποκατάσταση της αλήθειας, σε συνδυασμό με το χρέος προς τον Κώστα Τσίτσα, πατέρα του συγγραφέα, που χάθηκε μαζί με τους υπολοίπους Έλληνες, ήταν ο λόγος της συγγραφής του βιβλίου.
Από στοιχεία των Ιερών Ναών
Πρόλογος
Σε άλλες ανάλογες εργασίες που αφορούσαν επαγγέλματα του τριτογενή τομέα παραγωγής (υπηρεσίες) έχουν αναφερθεί ονόματα υπαλλήλων, που προήλθαν από τα Βιβλία των Ιερών Ναών. Τέτοια ήταν για εκπαιδευτικούς και γιά ένστολους (στρατιωτικούς, σώματα ασφαλείας). Για τους υπολοίπους υπαλλήλους σε υπηρεσίες του δημοσίου, δήμων, του ιδιωτικού τομέα δεν έγινε κάποια αναφορά.
Γι’ αυτούς θα αναφερθούμε, σε διάρκεια 4-5 δεκαετιών του 20ού αι., από το 1912 μέχρι το 1965 περίπου, που έζησαν με το επάγγελμα του υπαλλήλου στη Λαμία όπου και τελεύτησαν. Ο αριθμός τους δεν ήταν μεγάλος, εφόσον τα κύρια επαγγέλματα ανήκαν στο πρωτογενή και δευτερογενή τομέα. Η απασχόληση σε μορφή εξαρτημένης εργασίας αναφερόταν σε εργάτες κυρίως.
Παρ’ όλα αυτά υπήρξαν 137 υπάλληλοι την περίοδο που προαναφέρθηκε. Προφανώς κυριάρχησαν οι άνδρες, οι δε γυναίκες ήταν ελάχιστες. Η παρουσίαση θα γίνει με όσο γίνεται συνοπτικό, αλλά και περιεκτικό τρόπο.
Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος
φυσικός
Βιβλιοπαρουσίαση
του Αθανασίου Αλ. Βελέντζα, φιλολόγου
Πριν 200 χρόνια, στο σκλαβωμένο ακόμη ελλαδικό χώρο, λειτούργησε ο λόγος του Γάλλου συγγραφέα Βίκτωρα Ουγκώ :
“Τίποτε δεν μπορεί να αντισταθεί σε μια ιδέα που έχει έρθει η ώρα της”.
Η φλόγα της επανάστασης που άναψε, ήταν αδύνατο να σβήσει κι έτσι απλώθηκε σε Μωριά και Ρούμελη, χωρίς να υστερήσουν τα άλλα μέρη και φυσικά τα νησιά. Ο εθνομάρτυρας Θανάσης Διάκος έδωσε το παράδειγμα της θυσίας, μετά από έναν ηρωικό αγώνα στην Αλαμάνα. Τον πλαισίωσαν παλικάρια από πολλά χωριά μας. Ήταν δυνατό να μην είχε συμπολεμιστές από το γειτονικό Μοσκοχώρι;
Προλεγόμενα
Το Λιτόσελο είναι ένας ορεινός οικισμός της Δυτικής Φθιώτιδας, σε υψόμετρο 740 μ. στις ανατολικές πλαγιές του Τυμφρηστού. Ανήκει διοικητικά στο δήμο Μακρακώμης. Δεν το έχω επισκεφτεί.
 |
| Μια εικόνα από το χωριό Λιτόσελο (https://www.facebook.com |
Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν απ’ το Λιτόσελο. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 13 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2021.
Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές μέρες και ώρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 7 μεταναστευτικά ταξίδια και τελικά ανευρέθηκαν 13 μετανάστες. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από το Λιτόσελο, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν ή κατοικούσαν σ’ αυτό.
Τα εργαστήρια της φωτιάς
Μετά τη Δημητσάνα, το ιστορικό χωριό της Γορτυνίας στην Αρκαδία, με τους 11 μπαρουτόμυλους, το χωριό Μαυρίλο της Δυτικής Φθιώτιδας, ήταν η 2η περιοχή, που ιστορικά παρήγαγε πυρίτιδα (μπαρούτι) στον ελληνικό χώρο κατά την περίοδο από το 1700 περίπου μέχρι το 1914 περίπου, οπότε ουσιαστικά έπαψε. Είναι γνωστή η ιδιόχειρη επιστολή που έστειλε ο ήρωας Αθανάσιος Διάκος στις 11 Απριλίου 1821 στους άρχοντες της Λειβαδιάς για βοήθεια, όπου αναφέρει :
“… μας υποσχέθησαν εις του Μαυρήλου να μας προφθάσουν 80 οκάδες μπαρούτι και σήμερις εστείλαμε τα άσπρα[1] δια να μας την φέρουν …”
Από τα δύσκολα χρόνια της τουρκοκρατίας οι μπαρουτόμυλοι λειτούργησαν στο Μαυρίλο, με υδροκίνηση από τα πολλά νερά του ρέματος της Γκούρας.
Προλεγόμενα
Το Κόμμα είναι γνωστό στη Φθιώτιδα πεδινό χωριό 5 Km νότια της Λαμίας, στην οποία και ανήκει διοικητικά. Δίπλα στο χωριό και νότια αυτού, περνάει ο ποταμός Σπερχειός από τον οποίο πλημμύριζε πολλές φορές.
 |
| Ο Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο Κόμμα (ελήφθη από το Διαδίκτυο) |
Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν απ’ το Κόμμα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 9 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2021.
Πρώτη απόδοση τιμής στον αγώνα του 1821
Εισαγωγή
 |
| Η προτομή |
Το γεγονός γνώρισε ευρύτατη κάλυψη στον τύπο της εποχής και προβλήθηκε στο σύνολο σχεδόν των ελληνόφωνων εφημερίδων της Ελλάδας αλλά και του παροικιακού ελληνισμού. Στην παρούσα εργασία, θα παρουσιαστεί όλο το ιστορικό της κατασκευής του Μνημείου, αλλά και τα εγκαίνια αυτού, που ήταν οφειλόμενη τιμή στον Οδυσσέα Ανδρούτσο και τα 120 παλικάρια τα οποία έδωσαν ένα σπάνιο αγώνα, μέσα σ’ ένα ταπεινό χάνι.
Το αναγκαίο ιστορικό υλικό είχε δημοσιευτεί σε 23 εφημερίδες την περίοδο Μαΐου και Ιουνίου του 1888. Η βοήθεια του Σωτ. Αλεξοπούλου είναι πολύ σημαντική. Στην παρούσα εργασία έγινε η σύνθεση του υλικού αυτού, ώστε να αποτελεί ιστορικό ανάγνωσμα. Ελπίζω αυτό να αποδόθηκε.
Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος
φυσικός
Στο Νοσοκομείο Λαμίας
Αναμονή συνοδού ασθενούς … στο κρύο
Τον υπερήλικα ασθενή 96 ετών, με συνοδό την επίσης υπερήλικη 93 ετών μετέφερε το νοσοκομειακό στα Επείγοντα του Νοσοκομείου Λαμίας. Τον ασθενή ανέλαβε το ιατρικό προσωπικό του Τμήματος. Ήταν βράδυ της περασμένης Παρασκευής 8 Οκτωβρίου 2021, μετά από βροχερή ημέρα, με αρκετή υγρασία και μειωμένη θερμοκρασία.
Προλεγόμενα
Το Μεγάλο Χωριό είναι το πολύ γνωστό ορεινό χωριό του νομού Ευρυτανίας, σε υψόμετρο 720 μέτρων, μέσα σε πυκνό δάσος από έλατα, στις πλαγιές του όρους Καλιακούδα. Είναι παραδοσιακός οικισμός με αρκετά πετρόκτιστα πανέμορφα δίπατα σπίτια. Ήταν έδρα του καποδιστριακού δήμου Ποταμιάς, μέχρι το 2010.
Η παρούσα εργασία αναφέρεται στη μετανάστευση προς την Αμερική στο πρώτο τρίτο του 20ού αι. και πριν το Β’ Παγκ. Πόλεμο. Το σημαντικό εύρημα αυτής είναι ότι εντόπισε μετανάστη του χωριού, που από την Κωνσταντινούπολη, πήγε μετά στην Αμερική.
 |
| Άποψη του Μεγάλου Χωριού (φωτ. Μαρ. Χαραλαμπόπουλος) |
Από Βιβλία Ιερών Ναών της
Λαμίας
Πρόλογος
Ήταν οι πλέον ταραγμένες περίοδοι της χώρας μας στα μέσα σχεδόν του 20ού αι. Η ζωή του ελληνικού λαού δυσκολεύτηκε πολύ και μπορούσε να χαθεί κάθε στιγμή. Ο κίνδυνος του κακού βέβαια ενυπάρχει κάθε στιγμή, ακόμη και στην καθημερινή ζωή, με ατυχήματα. Η κυκλοφορία αυτοκινήτων πρόσθεσε επιπλέον κίνδυνο και θανάτους.
Εδώ όμως προστέθηκαν βομβαρδισμοί, συλλήψεις πατριωτών για αντίποινα στη δράση της Εθνικής Αντίστασης, αλλά και θανατηφόρα όπλα (χειροβομβίδες, νάρκες, κλπ.). Χάθηκαν αρκετά παιδιά και έφηβοι από την έκρηξη παρατημένων χειροβομβίδων.
Στην παρούσα εργασία εντοπίστηκαν 133 περιστατικά βίαιων θανάτων, από τα οποία τα 31 ήταν παιδιά μέχρι 15 ετών. Σημαντικός είναι ο αριθμός, όσων φονεύτηκαν στις μάχες του Εμφυλίου, οι περισσότεροι των οποίων κατάγονταν από διάφορα μέρη της Ελλάδας.
Η γραφή αυτή δεν θέλει να αναμοχλεύσει την αντιπαλότητα του Εμφυλίου, αλλά να αποδώσει τη σκληρή πλευρά με αναίτια θύματα, μιας περιόδου, που δεν πρέπει να ξανάρθει ποτέ.
Η εργασία θα παρουσιαστεί με όσο γίνεται σύντομο, αλλά και περιεκτικό τρόπο.
Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος
φυσικός
Χρόνια ελληνικού Εμφυλίου και μετά
Πρόλογος
Ήταν ένας 65χρονος Αμερικανός γεωπόνος, με μεγάλη εμπειρία στις αρδεύσεις που εργάστηκε σε πολλές χώρες. Ήρθε στην Ελλάδα στα πλαίσια της αμερικανικής Αποστολής (Σχέδιο Μάρσαλ) για τα μη παραγωγικά[1] εδάφη, με σκοπό να τα κάνει γόνιμα, σε όσο γίνεται μεγαλύτερη έκταση.
Ο Ουώλτερ Πάκαρντ επέλεξε τα χωράφια της Ανθήλης Φθιώτιδας. Από το Φεβρουάριο του 1949, εργάστηκε μαζί με τους ντόπιους και με οδηγό τις γνώσεις του και χρηματοδότηση του Σχεδίου Μάρσαλ, υλοποίησε το όνειρό τους, με αποτέλεσμα από τον πρώτο χρόνο αυτά τα χωράφια να γίνουν γόνιμοι και παραγωγικοί ορυζώνες.
Παρέμεινε στην Ελλάδα από το 1948, στα σκληρά χρόνια του ελληνικού Εμφυλίου, μέχρι το 1954, που αποχώρησε. Η περιγραφή της ζωής του στην Ελλάδα έχει ενδιαφέρον, επειδή - παράλληλα με το σημαντικό έργο του - αναδεικνύει το ευρύτερο κλίμα (πολιτικό, οικονομικό), τις επιλογές στα πολλά αντικείμενα έργων που είχε να κάνει η αμερικανική αποστολή (υποδομές, ηλεκτρική ενέργεια, κλπ.), αλλά και οι απλές ανθρώπινες σχέσεις με επίσημα και ανεπίσημα άτομα.
Το υλικό αυτό προήλθε από συνέντευξη που έδωσε ο Ουώλτερ Πάκαρντ το 1970 και έχει καταγραφεί από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Βιβλιοθήκη Bancroft του Μπέρκλεϋ).
Προλεγόμενα
Είναι ένα ορεινό χωριό, σε υψόμετρο 1.050 μ., που βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές του όρους Βαρδούσια, στο νομό Φωκίδας. Το πλήρες όνομά της ήταν Άνω Μουσουνίτσα. Έγινε ευρύτερα γνωστή, επειδή ήταν το χωριό καταγωγής του ήρωα της Αλαμάνας Αθανασίου Διάκου. Προς τιμήν του, από το 1959, το χωριό μετονομάστηκε σε Αθανάσιο Διάκο.
Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν από τη Μουσουνίτσα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 27 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 2021.
 |
| Η προτομή του Αθαν. Διάκου στη Μουσουνίτσα (φωτ. Σπ. Σαλαμούρα) |
Πρόλογος
 |
| Θανάσης Διάκος |
Η παρούσα εργασία είναι μια μερική - κατ’ ανάγκην - απόδοση τίτλων των έργων, που αναφέρονται στον αγώνα και τη θυσία του Διάκου, στην ποίηση και σε άλλες μορφές τέχνης. Συνοδεύονται από μικρά αντιπροσωπευτικά δείγματα των έργων αυτών. Σίγουρα υπάρχουν κι άλλοι λογοτέχνες, εικαστικοί καλλιτέχνες, κλπ. που έχουν έργα με αναφορά στο Θανάση Διάκο. Δεν υπήρξε καμία σκέψη να αποκλειστούν.
Τιμή και αιώνια δόξα στον εθνομάρτυρα ήρωα της Αλαμάνας.
Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος
φυσικός
Προλεγόμενα
Υπάρχουν δύο οικισμοί, η Παλαιά Γιαννιτσού, σε υψόμετρο 950 μ. και η Νέα Γιαννιτσού, σε υψόμετρο 430 μ. στην κορυφογραμμή και στην πλαγιά της Όθρυος. Διοικητικά ανήκουν στο δήμο Μακρακώμης.
Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τη Γιαννιτσού. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 44 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2021.
 |
| Νέα Γιαννιτσού– Η πλατεία και η εκκλησία του χωριού (Από mapio.gr) |
Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να δήλωσαν άλλον τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Μακρακώμη, Λαμία). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.
Μελέτη
Η αναζήτηση των κοινωνικών χαρακτηριστικών της Λαμίας τόσο στα χρόνια του Μεσοπολέμου, όσο και στα αμέσως μεταπολεμικά, αφού καλύφθηκαν (με προηγούμενες εργασίες) οι ενοριακές ζώνες των Αγίων Θεοδώρων, του Αγίου Νικολάου, της Παναγίας Δέσποινας και του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (ή Ευαγγελίστριας, όπως είναι πιο γνωστή) οδηγεί υποχρεωτικά στη ζώνη του Ι. Ν. του Αγίου Δημητρίου. Είναι το τελευταίο κομμάτι του παζλ που λείπει. Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που παρουσιάζει είναι ότι:
(α) γεωγραφικά αποτελεί το νότιο τμήμα της πόλης Λαμίας, μέχρι το ύψος της σιδηροδρομικής γραμμής.
(β) καλύπτει με το αρχειακό υλικό των βιβλίων του Ι. Ναού της, τη σχετικά νεότερη περίοδο 1929-1965.
Όπως και στην προηγούμενη εργασία[1], θα παρουσιαστεί μόνο ένα τμήμα της εργασίας για τη ζώνη της ενορίας αυτής. Θα μελετηθούν η Καταγωγή και η Απασχόληση-Επαγγέλματα των ανθρώπων που έζησαν και τελεύτησαν σ’ αυτήν.
Από το σύνολο των 799 ατόμων, μελετήθηκαν 383 άτομα, από τα οποία τα 306 απετέλεσαν το ενεργό δυναμικό της. Για 33 άτομα απ’ αυτά, για τα οποία βρέθηκαν περισσότερα στοιχεία, έγινε επιπλέον παρουσίαση της δραστηριότητάς τους, με τη μορφή μικρού βιογραφικού.
Στα παλιότερα χρόνια
Εισαγωγή
Οι ασθένειες έχουν μια ιστορία και κάθε εποχή έχει τις “δικές της” ασθένειες. Μερικές απ’ αυτές υπάρχουν ήδη από την προϊστορική εποχή ή από την Αρχαιότητα. Αυτό το γνωρίζουμε από ίχνη τους που ανευρέθηκαν σε οστά στις ανασκαφές. Βέβαια οι ασθένειες βιώνονται διαφορετικά σε κάθε εποχή, εφόσον αλλάζουν οι κοινωνικές συνθήκες (που εξαρτώνται από τις οικονομικές), αλλά και από την εξέλιξη της παθολογίας των ασθενειών και την αντίσταση στους οργανισμούς.
Οι επιδημίες αποτελούσαν τις κυρίαρχες ασθένειες στην κοινωνία, για πολλούς αιώνες. Από το μεγάλο αριθμό θανάτων που προκαλούσαν, άλλαζαν δημογραφικά μια επαρχία ή μια χώρα. Έτσι η μαύρη πανώλη από το 1347 προκάλεσε 26 εκατ. θανάτους. Από τον 6ο αι. εμφανίστηκε η λέπρα, που κορυφώθηκε το 13ο αι. και εξαλείφθηκε στη συνέχεια. Στο τέλος του 15ου αι. εμφανίστηκε στην Ευρώπη η σύφιλη. Μη λησμονούμε την ελονοσία με πολλά θύματα, τη φυματίωση, τον τύφο, τον τυφοειδή πυρετό, τον κοκίτη, την ιλαρά, τη δυσεντερία, τη διφθερίτιδα, κ.ά. πολύ θανατηφόρες στα παλιότερα χρόνια. Τον 19ο αι., ενώ είχε εξαλειφθεί στην Ευρώπη η πανώλη, ήρθε η χολέρα από την Ασία (με εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους).
Προλεγόμενα
Το Ζωριάνο (ή Ζοριάνο) είναι ορεινό χωριό της Δωρίδας (νομού Φωκίδας), σε υψόμετρο 800 μέτρων, στις πλαγιές του όρους Βαρδούσια, με πυκνή βλάστηση από καστανιές και δρυς. Προϋπήρχε από τα χρόνια του Βυζαντίου και ήταν κέντρο βυζαντινής περιφέρειας.
Το όνομα του χωριού μού έγινε γνωστό από τον τόπο καταγωγής του Αθανασίου Τσαλτάκη, ήρωα του 1897, στη μάχη της Καμηλόβρυσης Λαμίας. Δεν το έχω επισκεφτεί.
Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από το Ζωριάνο. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 83 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2021.
Βιβλιοπαρουσίαση
Ο κ. Μώκος είναι βέρος Λαμιώτης. Κι όμως δεν έτυχε να τον γνωρίσω μέχρι τώρα (μόνον τηλεφωνικά έχω επικοινωνήσει μαζί του). Ο ίδιος πήρε την πρωτοβουλία και μου έστειλε πρώτα το βιβλίο του “Άτιμη … Κενωνία …!” και μετά ένα δεύτερο με τίτλο “Ναι, είναι παυσίλυπα …”, του 2012, σε πρόσφατη επανέκδοση.
Ο Μπάμπης Μώκος γεννήθηκε στη Λαμία, όπου έζησε τα νεανικά του χρόνια, αλλά πέρασε τα επόμενα 35 χρόνια στον Πειραιά κυρίως. Κατά τις σπουδές του στη δημοσιογραφία, η επίδραση από το δάσκαλό του Νίκο Τσιφόρο, φαίνεται άμεσα στο πρώτο βιβλίο του. Στην παρούσα γραφή θα γίνει αναφορά στο δεύτερο βιβλίο.
Από Οθωμανικά αρχεία
Πρόλογος
Η παρούσα εργασία στηρίζεται σε πρωτογενές υλικό καταγραφής του πρώτου μισού του 16ου αι., που έγινε την περίοδο 1514-1550, για φορολογικούς λόγους, μετά την οριστική κατάληψη της Ρούμελης από τους Οθωμανούς Τούρκους. Ήταν καιρός να αντλήσουμε στοιχεία και από τα αρχεία της πλευράς αυτής.
Η εργασία αυτή, όπως συνηθίζω και σε άλλες ανάλογες, θα αποδοθεί με όσο γίνεται σύντομο, αλλά και περιεκτικό τρόπο.
Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος
φυσικός
---------
1. Γεωγραφική διαίρεση της περιοχής (Οθωμανική ορολογία)
Θυμίζουμε τη γεωγραφική διαίρεση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, που έγινε στη διάρκεια του πρώτου μισού του 16ου αι., με σουλτάνο το Σουλεϊμάν το Μεγαλοπρεπή (1494-1566). Η διαίρεση έγινε σε Εγιαλέτια (όπως π.χ. Ρούμελης, Θεσσαλίας, Μωριά, κ.ά.), που αυτά χωρίζονταν σε μικρότερα και ονομάζονταν λιβά ή σαντζάκ (όπως π.χ. Τρικάλων, Ευρίπου, κ.ά.). Ακόμη μικρότερα τμήματα ήταν ο καζάς (όπως π.χ. Ζητουνίου, Καρπενησίου, Φαρσάλων, Λειβαδιάς, Θήβας, κ.ά.) και υποδιαίρεση αυτού ήταν η ναχιγιέ δηλ. επαρχία (όπως π.χ. Μενδενίτσας, Δομοκού, Λειβαδιάς, κ.ά.) Σκοπός της ήταν να ακολουθήσει απογραφή των οικισμών και του πληθυσμού για επιβολή φορολογίας.
Έργα του Ιωάννη Καρπάκη
Προλεγόμενα
 |
| Η υπογραφή του γλύπτη Ιωάννη Καρπάκη |
Μαζί με τα έργα των Αφών Μαλακατέ, που παρουσιάστηκαν στην προηγούμενη ανάλογη εργασία, όπως και μερικών άλλων, που θα ακολουθήσουν, αποτελούν έναν καλλιτεχνικό θησαυρό της Λαμίας, που είναι αφημένος στη φθορά του χρόνου. Εκτιμώ ότι ούτε η Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων τα έχει καταγράψει, όπως θα έπρεπε, εφόσον είναι διατηρητέα μνημεία.
Και στην παρούσα εργασία θα δοθούν τα διαθέσιμα στοιχεία για κάθε μνημείο, με φωτογραφικό υλικό και περιγραφή του μνημείου στον επιτρεπτό βαθμό. Επίσης θα δοθούν στοιχεία για το τιμώμενο πρόσωπο (ή πρόσωπα). Αναγκαία τέλος είναι και η αναφορά στον καλλιτέχνη γλύπτη και δημιουργό του έργου.
Η παρουσίαση θα γίνει με συνοπτικό - κατά το δυνατόν - αλλά και περιεκτικό τρόπο.
Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος
φυσικός
Για τα 200 χρόνια από το Εικοσιένα
Πρόλογος
 |
|
Αναμνηστική πλάκα στον πλάτανο της πλατείας Άμπλιανης (1825) |
Τα πρόσωπα, ο αγώνας και τα γεγονότα της περιόδου της επανάστασης, στην οποία συμμετείχαν οι Αμπλιανίτες, θα αποδοθούν (λόγω περιορισμένου χώρου) με όσο γίνεται σύντομο, αλλά και περιεκτικό τρόπο.
Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος
φυσικός
Προλεγόμενα
 |
| Η Ι.Μ. Αγίου Νικολάου του Νέου στα Καμπιά (1890) |
Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τα Καμπιά. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 55 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2021.
Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές μέρες και ώρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 23 μεταναστευτικά ταξίδια και τελικά ανευρέθηκαν 55 μετανάστες. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από τα Καμπιά, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν ή κατοικούσαν σ’ αυτό. Το πρόβλημα ήταν ότι υπάρχουν στην Ελλάδα κι άλλοι οικισμοί με το ίδιο όνομα (π.χ. Καμπιά Αιγιαλείας, κ.ά.).
(Μέρος Α’, Έργα Αφών Μαλακατέ)
Προλεγόμενα
Η συλλογή του υλικού ξεκίνησε στις αρχές του 2000. Οι επισκέψεις στο χώρο του Κοιμητηρίου Ξηριώτισσας ήταν πολλές. Το φωτογραφικό υλικό έπρεπε να υποστηριχθεί με βιογραφικά στοιχεία των θανόντων. Ευτυχώς βρέθηκαν πηγές, τόσο γραπτές όσο και μαρτυρίες.
Το Κοιμητήριο είχε μιαν άναρχη πορεία ως προς τις θέσεις των ταφικών μνημείων, κυρίως στο αρχικό τμήμα του και λιγότερη στις επεκτάσεις που ακολούθησαν. Είναι φανερό ότι στο παρελθόν δεν υπήρξε σχεδίαση των θέσεων των μνημείων και επιπλέον - πλην του κεντρικού δρόμου - δεν υπήρχαν κοινόχρηστοι χώροι (διάδρομοι προσπέλασης, μικρά πάρκα και χώροι πρασίνου). Στα νεότερα χρόνια σχεδιάστηκαν-ορίστηκαν οι θέσεις των μνημείων και υπάρχουν διάδρομοι, λείπει όμως το πράσινο και δεν υπάρχουν δένδρα. Πώς λοιπόν επιβεβαιώνεται η χριστιανική γραφή για “τόπο χλοερό και τόπο αναψύξεως”;
Τα χρονικά παλαιότερα ταφικά μνημεία από τη δεκαετία 1870-80 είναι υψηλής ποιότητας γλυπτά έργα τέχνης. Είναι διατηρητέα μνημεία και - δυστυχώς - δεν έχουν συντηρηθεί και δεν έχουν αναδειχθεί. Αποτελούν ένα θησαυρό του Δημοτικού Νεκροταφείου Ξηριώτισσας Λαμίας, άγνωστο και παρατημένο από τις κατά καιρούς δημοτικές αρχές.
Από το βιβλίο “Εισαγωγή στην Ινδοευρωπαϊκή Γλωσσολογία”, του Νικολάου Π. Ανδριώτη (1906-1976), αειμνήστου καθηγητή Γλωσσολογίας του Πανεπ. Θεσσαλονίκης, έλαβα ένα πολύ ενδιαφέρον απόσπασμα με τον τίτλο “Γύφτοι”. Με ερέθισμα την εργασία “Σλα μαχαλάς – Γύφτικα Λαμίας”, μου το έστειλε ο καλός φίλος, καθηγητής φιλόλογος και λογοτέχνης κ. Δημήτρης Καραθεοδώρου και τον ευχαριστώ ιδιαίτερα.
Περιλαμβάνει ενδιαφέροντα στοιχεία γι’ αυτό το λαό και πρέπει να παρουσιαστούν από τούτο το βήμα. Το παραθέτουμε αμέσως :
------------------------------
Προ αιώνων είχε παρατηρηθεί ότι ανάμεσα στους Ινδροευρωπαίους της Ευρώπης υπήρχε και ένας λαός που περιφερόνταν νομαδικά και για τον οποίον δεν ήξεραν από πού προέρχεται. Στην Ελλάδα τους έλεγαν Αιγυπτίους-Γύφτους και Αθιγγάνους-Ατσιγγάνους. Με βεβαιότητα δεν μπορούσε να λεχθεί τίποτα για την καταγωγή τους, γιατί, λόγω της νομαδικής ζωής τους, δεν αφήνουν γραπτά μνημεία αλλά ούτε και οι ίδιοι ξέρουν τίποτα. Οι Γάλλοι που τους γνώρισαν ως πρόσφυγες από τη Βοημία, τους ονόμασαν Bohémes (Βοημούς). Οι τσιγγάνοι της Γερμανίας λένε ότι είναι Rom, δηλ. Ρωμαίοι, γιατί η ιστορική τους μνήμη εξικνείται μέχρις της εποχής που ήσαν υπήκοοι του Ανατ. Ρωμαϊκού Κράτους.
Προλεγόμενα
Τα Φιδάκια είναι ορεινό χωριό του νομού Ευρυτανίας, σε υψόμετρο 920 μέτρων, στις πλαγιές του όρους Χελιδόνα. Είναι παραδοσιακός οικισμός με αρκετά πετρόκτιστα πανέμορφα δίπατα σπίτια. Υπάρχει μια άποψη ότι εκεί βρισκόταν η αρχαία Οιχαλία, που ήταν η πρωτεύουσα των Ευρυτάνων. Δεν είναι γνωστή η προέλευση του ονόματος Φιδάκια.
Η παρούσα εργασία αναφέρεται στη μετανάστευση προς την Αμερική στο πρώτο τέταρτο του 20ού αι. Υπήρξε όμως κι άλλη μετανάστευση, που έγινε μεταπολεμικά και μείωσε σημαντικά τον πληθυσμό του χωριού. Δεν είναι όμως αντικείμενο τούτης της εργασίας.
 |
| Τα Φιδάκια (φωτογραφία akisdrakis) |
Από παλαιά Οθωμανικά αρχεία
Πρόλογος
 |
| Το Κάστρο του Δομοκού (από τη Βικιπαίδεια) |
Η εργασία αυτή, όπως συνηθίζω και σε άλλες ανάλογες, θα αποδοθεί με όσο γίνεται σύντομο, αλλά και περιεκτικό τρόπο.
Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος
φυσικός
Προλεγόμενα
Η Σεργούλα είναι ημιορεινό χωριό της Δωρίδας, του νομού Φωκίδας, σε υψόμετρο 480 μέτρων, στην πλαγιά του όρους Τρίκορφο.
Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τη Σεργούλα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 30 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Μάρτιο του 2021.
 |
| Σεργούλα Φωκίδας (φωτογραφία από το Διαδίκτυο) |
Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές μέρες και ώρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 17 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ένας μετανάστης έκανε διπλό ταξίδι) και τελικά ανευρέθηκαν 30 μετανάστες. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Άμφισσα, Ευπάλιο, Λαμία). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.
Από οθωμανικά αρχεία
Πρόλογος
Η Υπάτη με τη μεγάλη ιστορία της, με το όνομα Νέαι Πάτραι από τα χρόνια του Μεσαίωνα, ως πρωτεύουσα ηγεμονίας της Θεσσαλίας και ως έδρα φραγκικού σταυροφορικού δουκάτου (1313-1390), ονομάστηκε Πατρατζίκι (μικρή Πάτρα) από τους Οθωμανούς Τούρκους.
Στα Οθωμανικά κατάστιχα των ετών 1514-1550 θα στηριχθεί και η παρούσα εργασία, αντλώντας ενδιαφέροντα στοιχεία για την περίοδο του πρώτου μισού του 16ου αι. Θα αποδοθεί με όσο γίνεται σύντομο, αλλά και περιεκτικό τρόπο.
Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος
φυσικός
---
Προλεγόμενα
Οι Ξυλικοί είναι ορεινό χωριό, σε υψόμετρο 720 μ. της Λοκρίδας του νομού Φθιώτιδας, χαμηλά στην πλαγιά του Παρνασσού. Έχει πλούσια πανίδα και είναι ο “παράδεισος των κυνηγών”. Απέχει 10 χμ. από την Αμφίκλεια (Δαδί).
 |
| Ξυλικοί (πανοραμική φωτογραφία. Ελήφθη από το www.greece.com) |
Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τους Ξυλικούς. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 19 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Φεβρουάριο του 2021.
