Ο ανδριάντας του Εύζωνα (“Τσολιά”) στη Λαμία

Γλυπτά μνημεία της περιοχής Λαμίας

Ο ανδριάντας

   Η Στερεά Ελλάδα και ειδικά η Φθιώτιδα με γεωγραφικό κέντρο τη Λαμία, από τα πρώτα ελεύθερα χρόνια της χώρας μας χαρακτηριζόταν από το ορεινό ανάγλυφό της με τους ευσταλείς γεροδεμένους ορεσίβιους κατοίκους της και ταυτόχρονα μέχρι το 1881 αποτελούσε τα σύνορα της Ελλάδας. Η εθνική άμυνα επέβαλε το σχηματισμό τακτικού στρατού και την εγκατάσταση ισχυρών δυνάμεων, με έδρα τη Λαμία.

   Γι’ αυτό, από νωρίς έγιναν μονάδες ευζώνων, παράλληλα με την οργάνωση τακτικού στρατού με δομή και στολές δυτικού τύπου, που επεκράτησαν τελικά. Στον 20ό αι. οι - σχετικά λίγες - μονάδες  ευζώνων (θεωρείται κορυφαίο το 5/42 Σύνταγμα της Λαμίας), με την εξαιρετική εθνική δράση τους έγιναν επίλεκτες και έφτασαν στα όρια του θρύλου.  

   Την καλύτερη περιγραφή τους έκανε ο Ε. Τιρό, ανταποκριτής του γαλλικού περιοδικού “Le Tour de Monde”, που  έγραψε το 1898 :

Από τη Δεσφίνα Παρνασσίδας, μετανάστες στην Αμερική (1901-1925)

Προλεγόμενα

   Η Δεσφίνα είναι ορεινή κωμόπολη του νομού Φωκίδας. Βρίσκεται σε υψόμετρο 680 μ. και είναι χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού Κίρφυς. Κατοικήθηκε από την αρχαιότητα, η δε αρχαία πόλη λεγόταν Εχεδάμεια. Αναφέρεται από τον Παυσανία, αλλά καταστράφηκε και ερειπώθηκε από το βασιλιά Φίλιππο της Μακεδονίας την περίοδο 355-346 π.Χ. Στη Δεσφίνα γεννήθηκε ο επίσκοπος Σαλώνων Ησαΐας (1780-1821), που πολέμησε και σκοτώθηκε με τον Αθανάσιο Διάκο. Επίσης η Δεσφίνα είναι η πατρίδα του Σπύρου Παπαλουκά (1892-1957), σημαντικού Έλληνα ζωγράφου.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τη Δεσφίνα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 172 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του 2019.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 44 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν διπλά ταξίδια) και τελικά βρέθηκαν 172 καταγραφές. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής (υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα κατοίκων της). Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Άμφισσα) ή άλλο χωριό της περιοχής. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

Από τα Άγραφα Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1924)

Προλεγόμενα

  Τα Άγραφα είναι ορεινό χωριό του νομού Ευρυτανίας, σε υψόμετρο 840 μέτρων, στη μέση της ομώνυμης οροσειράς. Από τους πρόποδες του χωριού πηγάζει ο ποταμός Αγραφιώτης.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τα Άγραφα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 38 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2019.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές μέρες και ώρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 23 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν διπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν οι 38 μετανάστες. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Καρπενήσι, Λαμία). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΛΑΜΙΩΤΩΝ (κατά το πρώτο μισό του 20ού αι.) - Μέρος 5ο

συνέχεια από το 4ο μέρος

Πρόλογος (όλης της σειράς)

   Είναι πολλά χρόνια, που άρχισε αυτή η συλλογή και καταγραφή στοιχείων των ανθρώπων που έζησαν και τελεύτησαν στη Λαμία. Το υλικό αυτό προήλθε από τα Βιβλία Αποβιώσεων των Ιερών Ναών της Λαμίας. Η αρχή έγινε το 2006 από την ενορία των Αγίων Θεοδώρων και καλύπτει την περίοδο 1912-50 (με ανεπαρκή στοιχεία για την περίοδο 1912-25). Το 2007 συγκεντρώθηκε υλικό από την ενορία του Ι.Ν. Αγίου Νικολάου, που αναφέρεται στην περίοδο 1913-65 (με κενό όμως για την περίοδο 1922-29). Συνεχίστηκε το 2008 με υλικό από την ενορία του Ι.Ν. Παναγίας Δέσποινας, για την περίοδο 1913-51 (τα προηγούμενα χρόνια 1900-12 δυστυχώς λείπουν). Ακολούθησε το 2009, η καταγραφή από την ενορία του Ι.Ν. Ευαγγελιστρίας, που καλύπτει την περίοδο 1923-71. Τέλος, το 2011 συμπληρώθηκε ο κατάλογος αυτός, με στοιχεία από την ενορία του Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου, που αναφέρονται στην περίοδο 1929-65.

   Τα στοιχεία αυτά, μετά από κατάλληλη επεξεργασία, πήραν τη μορφή Ευρετηρίου, με αλφαβητική σειρά, ώστε η αναζήτηση να είναι εύκολη. Είναι 2.212 ονόματα και καλύπτουν περίπου το πρώτο μισό του 20ού αιώνα.

   Ο αριθμός των γυναικών, που δηλώθηκε ως ασχολία τους τα “οικιακά” ήταν πολύ μεγαλύτερος από τους άνδρες. Στην παρούσα φάση, δεν έγινε ανάλογη καταγραφή, αλλά είναι δυνατή - σε εύθετο χρόνο - η δημιουργία αναλόγου Ευρετηρίου για τις Λαμιώτισσες κατά την ίδια χρονική περίοδο. Στο παρόν Ευρετήριο υπάρχουν λίγα ονόματα γυναικών, για τις οποίες δηλώθηκε κάποιο άλλο επάγγελμα (όχι τα “οικιακά”).

   Είναι προφανές, ότι δεν κατάγονταν όλοι από τη Λαμία. Απλά έζησαν και απεβίωσαν στη Λαμία και με αυτή την έννοια γράφονται ως Λαμιώτες. Εξάλλου, στο Ευρετήριο υπάρχει στήλη, που γράφει “καταγωγή”, αν και δεν είναι πάντα σωστή, εφόσον έτσι δηλώθηκε και γράφτηκε στο Βιβλίο Αποβιώσεων του Ναού.

  Τα στοιχεία αυτά εμπλουτίζουν το υπάρχον αρχειακό υλικό για ερευνητές, αλλά έχουν μεγάλο ενδιαφέρον για γνώση από συγγενείς (συμβολή στο γενεαλογικό τους δένδρο) και παλιούς ή νεότερους Λαμιώτες. Οι στήλες δίνουν στοιχεία για τα έτη γέννησης-θανάτου, την ηλικία, την καταγωγή και το επάγγελμά τους.

  Λόγω της μεγάλης έκτασης της εργασίας, θα αναρτηθεί στο www.amfictyon.blogspot.gr σε συνέχειες. Συγκεκριμένα με τα γράμματα Α, Β, Γ, Δ, Ε-Ζ-Η-Θ-Ι, Κ, Λ. Μ, Ν-Ξ-Ο, Π-Ρ-Σ-Τ-Υ-Φ-Χ-Ψ.

                           Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                                            φυσικός