Ο Χαλήλ μπέης της Λαμίας και το σαράι του

Πριν και μετά την ελληνική επανάσταση

 

1.    Η Λαμία στα προεπαναστατικά χρόνια

   Με την είσοδο του 19ου αι., το Ζητούνι, όπως λεγόταν είχε 3.000 περίπου κατοίκους, οι περισσότεροι των οποίων ήταν Έλληνες. Την επόμενη δεκαετία ο πληθυσμός της περίπου διπλασιάστηκε. Οι περιηγητές έγραψαν :

“ … Είναι κτισμένο στην πλαγιά ενός κωνικού βουνού. Στεφανώνεται από έναν ερειπωμένο πύργο, δίνει όψη γραφική με τα εξακόσια σπίτια, διάσπαρτα σε επίπεδα, ανάμεσα σε τζαμιά και κυπαρίσσια.” (Φραγκίσκος Πουκεβίλ, 1810)

“ … Το Ζητούνι μπορεί να περιγραφεί ως μια μικρογραφία των Αθηνών. Η πόλη κινδύνευσε σοβαρά από μία πυρκαγιά, τρεις μήνες πριν”. (Έντουαρντ Ντάνιελ Κλαρκ,1801)

“ …Το Ζητούνι είναι σήμερα μία από τις πιο σημαντικές πόλεις της Θεσσαλίας, που διαδέχτηκε την αρχαία Λαμία, από την οποία δεν έμεινε τίποτε. Στο Ζητούνι υπάρχουν πολλές ελληνικές εκκλησίες και 4 μιναρέδες των Τούρκων περιτριγυρισμένοι από κυπαρίσσια και πολλούς κήπους με δένδρα που δημιουργούν μια λαμπρή θέα. Αυτή είναι η πρωτεύουσα της περιοχής και κατοικείται από 3.000 κατοίκους από τους οποίους μόνο το 1/10 είναι Τούρκοι και πολλοί Αλβανοί…” (Σιμόνε Πομάρντι, 1805)

Η Λαμία από το βορρά (Ντυπρέ, 1819)

   Οι κάτοικοι υπέφεραν κυρίως από την ελονοσία, που δημιουργούσαν τα στάσιμα νερά της κοιλάδας. Η έλλειψη ποιοτικού νερού και σε επαρκείς ποσότητες ήταν επίσης ένα σημαντικό πρόβλημα.

  Στους πρόποδες του λόφου του Κάστρου (η ελληνική συνοικία) και ιδιαίτερα στην απέναντι δυτική πλαγιά (ο τουρκομαχαλάς), ήταν “διασκορπισμένη” η πόλη, χτισμένη άναρχα με τον ανατολίτικο τρόπο. Οι ασχολίες των κατοίκων ήταν ποικίλες (εμπόριο, κτηνοτροφία σημαντική στην ευρύτερη περιοχή με σημαντικές ποσότητες προϊόντων της (τυρί, μαλλιά, βούτυρο, δέρματα), γεωργία (καπνά, αμπέλια, δημητριακά, κλπ.), σηροτροφία, εργάτες, κ.ά. Επίσης είχε αλυκή, παράγοντας αλάτι.

Προϊόντα της περιοχής Ζητουνίου (Λαμίας) και λοιπής Στερεάς

(από κείμενα ξένων και Ελλήνων περιηγητών)

Στο 18ο και στο 19ο αιώνα

Προλεγόμενα

  Στη Στερεά Ελλάδα και ειδικότερα στην επαρχία Ζητουνίου[1], την προαναφερόμενη περίοδο, η κυρίαρχη παραγωγή ήταν η κτηνοτροφία. Τα τσιφλίκια στα πεδινά που ανήκαν σε Τούρκους, δεν επέτρεπαν τη γεωργική ιδιοκτησία και παραγωγή. Οι Έλληνες αυτών των περιοχών ήταν κολλήγοι (ακτήμονες αγρότες). Τα προϊόντα της κτηνοτροφίας (γάλα, τυρί, μαλλιά, κρέας, δέρματα) των ημιορεινών και ορεινών περιοχών κάλυπταν τις ανάγκες των οικογενειών (αυτοτέλεια) και επέτρεπαν κάποιο μικρό εμπόριο.

Έλληνες χωρικοί την Τουρκοκρατία (λιθογραφία)

    Στα πεδινά παράγονταν δημητριακά, στις δε πλαγιές τα αμπέλια έδιναν ποιοτικό κρασί.  Ο καπνός ήταν σημαντικό προϊόν. Άλλα είδη που παράγονταν ήταν βαμβάκι, ρύζι, μετάξι και αλάτι. Επίσης στη Στερεά Ελλάδα σημαντικά ήταν τα φυτικά προϊόντα βαφής από ριζάρι και κρεμέζι.

   Πιο αναλυτικά στοιχεία, που προέρχονται από καταγραφές των ξένων και Ελλήνων περιηγητών, την αναφερόμενη περίοδο, ακολουθούν με όσο γίνεται σύντομο τρόπο.

Δημιουργία υδατοδρομίου στη Φθιώτιδα

Μια πρόταση από το 1931

   Η πρόσφατη είδηση (δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα  “Λαμιακός Τύπος[i]”) αναφέρει για νομοσχέδιο στη Βουλή, που μεταξύ άλλων επιτρέπει την ίδρυση υδατοδρομίου σε δημόσιους φορείς, σε ΟΤΑ, αλλά και σε ιδιώτες της Ε.Ε. Ο δήμος Μώλου-Αγ. Κωνσταντίνου Λοκρίδας ενδιαφέρεται άμεσα για την απόκτηση της άδειας λειτουργίας, ώστε να είναι έτοιμη από τη νέα τουριστική περίοδο, με την εταιρεία Hellenic Seaplanes S.A.

   Κι όμως, το 1931, με κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου, από το 1929 δημιουργήθηκε το υπουργείο Αεροπορίας, με υπουργό τον ίδιο. Από τις 19 Νοε. 1930 το υπουργείο Αεροπορίας ανέλαβε ο Αλέξ. Ζάννας. Το έτος 1931 η κυβέρνηση αυτή μελετούσε την ίδρυση δύο κεντρικών αεροδρομίων (ένα για αεροπλάνα και ένα για υδροπλάνα)!

   Αναζητούσε τους κατάλληλους χώρους για την εγκατάστασή τους. Για το αεροδρόμιο αεροπλάνων η επικρατούσα πρόταση ήταν να γίνει στη Θήβα. Για το αεροδρόμιο υδροπλάνων δεν είχαν καταλήξει, αλλά μελετούσαν τις προτάσεις για το Βόλο ή τη Χαλκίδα.

Από τη Σαρμουσακλή (Ροδίτσα) Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1925)

Προλεγόμενα

   Σε απόσταση 3 χμ, στα ανατολικά της Λαμίας είναι το χωριό Ροδίτσα, γνωστό στους παλαιότερους με το όνομα Σαρμουσακλή. Στη ντοπιολαλιά, το προφέρουν “Σαραμσακλή”.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν απ’ το χωριό αυτό. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 45 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 2018.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 26 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν διπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν 45 μετανάστες. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες της Σαρμουσακλής, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν και κατοικούσαν σ’ αυτήν. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λαμία) της περιοχής. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.