ΡΟΥΜΕΛΙΩΤΙΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

Προλεγόμενα

   Η παρούσα εργασία είναι αποτέλεσμα πολυετούς έρευνας, του συγγραφέα. Αναφέρεται στο ρουμελιώτικο γλωσσικό ιδίωμα (ρουμελιώτικο λεξιλόγιο), που χαρακτηρίζει μεν τη Ρούμελη, αλλά καλύπτει τη Θεσσαλία, Ήπειρο και Μοριά.

Σεραφείμ Ν. Κακούρας

   Ο φιλόλογος Σεραφείμ Ν. Κακούρας, ευρυτάνας στην καταγωγή, με σπουδές στην κλασική φιλολογία και (συνταξιούχος πλέον) καθηγητής σε σχολεία της Φθιώτιδας (κυρίως της Λαμίας) συνδύασε τη βιωματική χρήση και άκουσμα των ρουμελιώτικων (εφόσον έζησε στα παιδικά-εφηβικά του χρόνια σε χωριό της Ευρυτανίας), με την ειδικότητα του φιλόλογου. Έτσι συγκέντρωσε 2.156 λέξεις (με την ερμηνεία τους) στο Λεξικό που θα ακολουθήσει, αναφέροντας και την προέλευση των λέξεων από αρχαιοελληνικές, ελληνιστικές, μεσαιωνικές,  λατινικές ρίζες, όπως και μεταγενέστερες επιδράσεις από βενετσιάνικες, σλαβικές, αλβανικές, ιταλικές, αραβικές, περσικές και τουρκικές λέξεις.

  Επιπλέον όμως έδωσε και Γραμματικές Παρατηρήσεις του ρουμελιώτικου ιδιώματος, που συνοδεύονται από παραδείγματα κλίσης άρθρων, ουσιαστικών-επιθέτων και ρημάτων. Επίσης, δίνει τις πλέον χαρακτηριστικές μονοσύλλαβες λέξεις και τις χαρακτηριστικές φράσεις των ρουμελιωτών.

  Η προσπάθεια αποβλέπει στη διάσωση του γλωσσικού ιδιώματος, αλλά και στην ανάδειξη της διαχρονικής αξίας και της αντοχής του στο χρόνο. Η ικανότητα της ελληνικής γλώσσας με τον προφορικό λόγο, να διατηρεί αρχαιοελληνικές και ελληνιστικές ρίζες, αλλά και να ενσωματώνει ξένες λέξεις, από τους κατά καιρούς κατακτητές, αποδεικνύει τον πλούτο της αλλά και τη δύναμή της, παρά τη μεγάλη διείσδυση των νέων γλωσσών.

  Η προσθήκη λέξεων και φράσεων, όσο και κάθε τι που θα συμβάλει στον εμπλουτισμό της προσπάθειας αυτής είναι πολύ επιθυμητή. Ως διαχειριστής αυτής της μορφής ιστοσελίδας “amfictyon.blogspot.gr” οφείλω και αποδίδω τα συγχαρητήριά μου στον κ. Σεραφείμ Νικ. Κακούρα, για την εξαιρετική αυτή εργασία.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

             φυσικός

---

Το Ρουμελιώτικο γλωσσικό ιδίωμα 

(μέρος Α’)

 

Από την Ομβριακή Δομοκού, μετανάστες στην Αμερική (1906-1923)

Προλεγόμενα

   Δεν έχω επισκεφθεί δυστυχώς την Ομβριακή και λυπάμαι που το λέω. Ξέρω ότι είναι σε αμφιθεατρική θέση στα βόρεια της Όθρυος (οροπέδιο της πρώην λίμνης Ξυνιάδας) και υπήρξε έδρα του πρώην δήμου Ξυνιάδας. Το όνομα προήλθε από τα “όμβρια ύδατα” που λίμναζαν μετά από συχνές βροχές. Ο οικισμός Ομβριακή πρέπει να υπήρχε από τα μέσα του 14ου αιώνα. Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία, κτηνοτροφία και αλιεία.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν από την Ομβριακή. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια. Η επεξεργασία έγινε τμηματικά και η εργασία ολοκληρώθηκε το Μάιο του 2017. Πολύ σημαντική ήταν η βοήθεια που έλαβα από το βιβλίο “Το Γενεαλόγιο των Ομβριακιτών”, του Θ. Αποστολοπούλου, 2009 (με την ευκαιρία να τον συγχαρώ για την εξαιρετική έρευνα που έκανε).

Η Ομβριακή

(από την ιστοσελίδα http://fonografos.net)

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 19 μεταναστευτικά ταξίδια (λίγοι μετανάστες έκαναν 2 ταξίδια) και ανευρέθηκαν 52 μετανάστες. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Δομοκό, Λαμία) της περιοχής, ενώ γεννήθηκαν και ζούσαν σε γειτονικό χωριό. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Ο τοπικός Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) μπορεί να αναζητήσει και να βρεθούν στο χωριό κάποιες φωτογραφίες, που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Ομβριακής, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

Η μπύρα στην Ελλάδα

Μια  ιστορία  που … πίνεται

 

Προλεγόμενα-Εισαγωγή

  Η ιστορία της μπύρας πρέπει να άρχισε 5-6 χιλιάδες χρόνια π.Χ. από τη Μεσοποταμία. Οι Αιγύπτιοι όμως την ανέπτυξαν και το 2.000 π.Χ. έφτασε στην Ευρώπη. Η μπύρα των Βαβυλωνίων ήταν γλυκιά με υπόξινη και φρουτώδη γεύση, ενώ αυτή των Αιγυπτίων ήταν σκουρόχρωμη με λίγο αλάτι και μανδραγόρα. Από τα ευρωπαϊκά μοναστήρια, πέρασε στις λαϊκές μάζες. Πρώτος το 1516 έθεσε τις προδιαγραφές για την παρασκευή μπύρας, ο Βίλχελμ IV, δούκας της Βαυαρίας, με κύρια συστατικά το νερό, τη βύνη και το λυκίσκο.

   Οι Έλληνες δεν έπιναν μπύρα, εφόσον κυριαρχούσε ο οίνος. Στην Ελλάδα ήρθε με τους Βαυαρούς του βασιλιά Όθωνα.

Από τα χρόνια του Όθωνα μέχρι τις μέρες μας

   Το 1840 ιδρύθηκε στην Αθήνα το πρώτον ζυθοποιείο, για λογαριασμό των Γερμανών που υπηρετούσαν στον ελληνικό στρατό, αργότερα δε ιδρύθηκαν και άλλα δύο (μέχρι το 1850). Δεν είναι ακριβώς γνωστά τα ονόματα[1] των πρώτων αυτών ζυθοποιών. Για τον μοναδικό που υπάρχουν στοιχεία είναι ο Ιωάννης Γεωργ. Φουξ (μετέπειτα Φιξ) ο οποίος όμως ασχολήθηκε με την ζυθοποιία αρκετά αργότερα.

Κωνσταντίνος Παν. Αγαθοκλής

Πρωτοπόροι βιομήχανοι στη Φθιώτιδα

 

Προλεγόμενα

Κωνστ. Π. Αγαθοκλής

   Στην αρχή ήταν … η ιδέα. Είναι όμως απαραίτητο και το προχωρημένο μυαλό για να αξιοποιήσει την ιδέα. Επιπλέον χρειάζεται και ο δραστήριος χαρακτήρας, για να υλοποιήσει όσα οργάνωσε με το δημιουργικό μυαλό του. Όπως συμβαίνει στην ιστορία, για άριστο αποτέλεσμα είναι απαραίτητη η ευνοϊκή συγκυρία. Φαίνεται ότι στην οικογένεια Αγαθοκλή λειτούργησαν όλοι οι ευεργετικοί παράγοντες, για να γίνει ένα τεράστιο εργοστάσιο και μια εκτεταμένη εμπορική εταιρία, στη Φθιώτιδα και ειδικά στη Στυλίδα, μετατρέποντας το όνειρο σε πραγματικότητα.

   Στην παρούσα εργασία, θα δοθεί η προσπάθεια της οικογένειας Αγαθοκλή, με βασικό εκπρόσωπο τον Κωνσταντίνο, να λειτουργήσει στη Στυλίδα μια μεγάλη βιομηχανική μονάδα, με παράλληλη εμπορική δράση, εγκαινιάζοντας  τη βιομηχανική εποχή στην κεντρική Στερεά Ελλάδα.

Α. Η αρχή και η καταστροφή

   Ο Παναγιώτης Αγαθοκλής καταγόταν από το Άργος. Εγκαταστάθηκε στον Πειραιά, όπου είχε κατάστημα Γενικού Εμπορίου (μεγαλομπακάλικο της εποχής). Εκεί έκανε και την οικογένειά του.

   Τέκνα του ήταν : Ηρακλής (;-1894), Κωνσταντίνος (;-1908), Σωτήριος (;-1918), Γεώργιος (;-1921), Αριστείδης[1] (;-1921) και (κόρες) Μαριγώ, Καλλιόπη (;-1902), Αρχοντούλα. Όλα τα άρρενα τέκνα ασχολήθηκαν με το εμπόριο αρχικά στον Πειραιά. Δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για τα πρώτα χρόνια της εμπορικής δραστηριότητας της οικογένειας.

Κατάστημα Ανδρώνου, στη Λαμία

Ενάμιση αιώνα ζωής

   Ένα από τα πλέον παλαιά καταστήματα, που παραμένει στην ίδια θέση περισσότερο από έναν αιώνα είναι αυτό που ίδρυσε ο Ιωάννης Ανδρώνος, το 1871. Από τις αρχές του 20ού αι. βρίσκεται στην ίδια θέση (πρέπει να είναι μάλλον το μοναδικό στην πόλη) και συγκεκριμένα στην οδό Ρήγα Φεραίου 9 της Λαμίας. Η συνολική διάρκεια ζωής του καταστήματος είναι 144 έτη! Μετά τον ιδρυτή του Ιωάννη Ανδρώνο, το ανέλαβαν τα παιδιά του.

Το κατάστημα (φωτ. 2015, Κ.Α.Μ.)