Επιτυχημένοι μετανάστες της Φθιώτιδας με πολυετή εργασία στην Αμερική

 

Εισαγωγή

   Μετά από πολύχρονη ενασχόληση με τη μετανάστευση στη Φθιώτιδα και την καταγραφή από το αμερικανικό αρχείο EllisIslandτων διαθέσιμων στοιχείων 6.000 ονομάτων μεταναστών, από 55 τόπους προέλευσης (Λαμία, κωμοπόλεις και χωριά) της Φθιώτιδας, η σκέψη ήταν να επιλεγούν όσοι εργάστηκαν τα περισσότερα χρόνια. Απ’ αυτούς, είναι φανερό ότι θα υπήρξαν επιτυχημένοι επαγγελματικά και οικονομικά, μερικοί δε θα εγκαταστάθηκαν μόνιμα στις ΗΠΑ. Τα στοιχεία αναφέρονται σε όσους μετανάστες έκαναν τουλάχιστον 2 ταξίδια ή περισσότερα. Βασική πηγή υπήρξε το αμερικανικό αρχείο EllisIsland.

   Ταυτόχρονα, εκτός από προσωπικά στοιχεία, θα παρουσιαστούν οι τόποι προέλευσης αυτών, τα έτη εργασίας, οι τόποι προορισμού και το αντικείμενο εργασίας τους. Αυτά θα δοθούν με όσο γίνεται συνοπτικό αλλά και περιεκτικό τρόπο.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                φυσικός

Από το Μώλο Λοκρίδος, μετανάστες στην Αμερική (1906-1920)

Πρόλογος

   Η εργασία αυτή αναζήτησε και κατέγραψε 30 μεταναστευτικά ταξίδια ανθρώπων του Μώλου προς την Αμερική στις δύο πρώτες 10ετίες του 20ού αιώνα. Εντοπίστηκαν 76 μετανάστες. Έχω επισκεφτεί το Μώλο, αλλά δεν ξέρω επώνυμα των ανθρώπων της, ώστε να είμαι βέβαιος για την προέλευση των μεταναστών. Ευτυχώς το όνομα της κωμόπολης Μώλος εντοπίζεται μόνο στη Λοκρίδα.

  Πιθανά υπάρχουν κι άλλοι μετανάστες που δεν εντοπίστηκαν και θα βρεθούν στη συνέχεια. Η όλη αναζήτηση είναι δύσκολη και χρονοβόρος, εφόσον τα στοιχεία του αμερικανικού αρχείου είναι χειρόγραφα και μερικά δεν διαβάζονται εύκολα.

   Η προσπάθεια αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους του Μώλου, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από ένα και πλέον αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                    φυσικός

 

Μώλος Λοκρίδας (πανοραμική)

Από τη Μερκάδα Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1921)

 

Προλεγόμενα

Ο Ι. Ν. Αγίας Παρασκευής Μερκάδας

   Η Μερκάδα είναι ένα ορεινό χωριό της Δυτικής Φθιώτιδας, σε υψόμετρο 850 μ., στην πλαγιά του όρους Τυμφρηστός. Ανήκει διοικητικά στο δήμο Μακρακώμης.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τη Μερκάδα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 17 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του 2022.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκε πολύς χρόνος εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 9 μεταναστευτικά ταξίδια και τελικά ανευρέθηκαν 17 μετανάστες. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από τη Μερκάδα, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν ή κατοικούσαν σ’ αυτήν.

ΠΑΙΔΙΚΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ

 

Το αγγελάκι

 

                                                                    του Δημήτρη Κ. Καραθεοδώρου

 

   1958. Μια ξεχωριστή χρονιά για τη μικρή μας πόλη. Ιδρύεται Γυμνάσιον Στυλίδος και χαρά μεγάλη σε μας τους αποφοίτους μαθητές του Δημοτικού Σχολείου. Με εισιτήριες εξετάσεις τον Ιούλιο του ’58, να ’μαι κι εγώ μαθητής της Α’ τάξεως του Γυμνασίου Στυλίδος, το Φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς.

   Εφηβάκι - βραχνοκοκοράκι (λόγω μεταφώνησης) και ποιος με πιάνει.

   Με το πηλήκιο της σοφής μου κουκουβάγιας, πλαισιωμένης εκατέρωθεν με τα μεταλλικά γράμματα Γ.Σ. (Γυμνάσιο Στυλίδος ή γάιδαρος σαμαρωμένος, όπως μας παίρναν κάποιοι στο ψιλό, ως είναι το συνήθειό τους, οι απαίσιοι), φούσκωνα από περηφάνια και καμάρι που κι εγώ έμπαινα στον ναό της Γνώσης και επένδυα στα Γράμματα και τη θεραπευτική δύναμη της Παιδείας.

   Είχα μια προδιάθεση Νίκης... Αυστηρό το Γυμνάσιο, αυστηροί και οι καθηγητές (Νικολακοπούλου, φιλόλογος, Καρτσακλής, φιλόλογος, Κουτρούμπας, μαθηματικός, Νάκος, φυσικός), αφοσιωνόμουνα με αγάπη κι ευχαρίστηση στα μαθήματα εκείνα που πολλά είχαν να πουν στα ενδιαφέροντά μου.

   Εξηγούμαι, τα φιλολογικά. Τα διάβαζα μετά μανίας, τα ερευνούσα, τα αποστήθιζα, γιατί υφάρπαζαν το μυαλό και την ψυχούλα μου και μου υπόσχονταν κάτι καλό και σοφό για το μέλλον μου.

   Πλησίαζαν τα Χριστούγεννα του ’58 και οι καθηγητές μας μάς είπαν να φέρουμε όλοι στο Σχολείο από ένα τάλιρο για να αγοράσουμε δώρα, παιχνίδια και λαμπιόνια χριστουγεννιάτικα και να τα κληρώσουμε παραμονές των Χριστουγέννων σε όλα τα παιδιά. Για μας τους φτωχούς μαθητές με τα μπαλωμένα παντελόνια, τα τρύπια παπούτσια και τα λερά και σχισμένα πανωφόρια ήταν ασήκωτο ποσόν.

Από την Αγόριανη (Επτάλοφο) Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1901-1921)

Προλεγόμενα

    Η Αγόριανη (παλιότερα υπήρχε Άνω και Κάτω), που το 1927 μετονομάστηκε σε Επτάλοφο, είναι ορεινός οικισμός (σε υψόμετρο 830 μ.), στις ΒΑ πλαγιές του Παρνασσού, της περιοχής Παρνασσίδας, του νομού Φωκίδας. 

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από την Αγόριανη. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια. Βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 72 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του 2022.

Η πλατεία Αγόριανης (Από https://passenger.gr/)

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 28 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (10 μετανάστες έκαναν διπλό ταξίδι) και τελικά βρέθηκαν οι 72 καταγραφές. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της. Η προσπάθεια ήταν πολύ δύσκολη, επειδή υπάρχει και Αγόριανη Λακωνίας, με κίνδυνο λάθους. Στηρίχθηκα περισσότερο στα επώνυμα του Εκλογικού Καταλόγου του 1865 του παλαιού δήμου Δωριέων.

Το Μυλαύλακο της Λαμίας

 

Ξηριάς Λαμίας (ελήφθη από το https://elsito.gr/)

   Η δημιουργία και η χρήση του πρέπει να ανάγονται στα χρόνια της Μυκηναϊκής περιόδου, όπως αποδεικνύεται από τους αντίστοιχους τάφους που βρέθηκαν στην περιοχή Ταράτσας, όταν έγιναν τα έργα για το δίκτυο φυσικού αερίου. Πιθανά λοιπόν κατοικήθηκε από τότε και το αυλάκι βοήθησε στην άρδευση μικρών καλλιεργειών.

   Από τα προεπαναστατικά χρόνια στα βόρεια της Λαμίας αναφέρεται ο οικισμός Ταράτσα. Ο περιηγητής Πουκεβίλ, το 1810 κατέγραψε 20 σπίτια. Ο πληθυσμός του οικισμού[1] στο τέλος του 19ου αι. ήταν 292 κάτοικοι (1889) και 110 κάτοικοι (1896), ενώ το 1920 ήταν 219 κάτοικοι.

Μνήμη Βασιλείου Ι. Φαρμάκη (1934-2022)

 

Σ’ έναν πρωτοπόρο έμπορο

   Η ευγένεια σε μερικούς ανθρώπους είναι έμφυτη, αλλά αναδεικνύεται μέσα στις δυσκολίες της ζωής ως ιδιαίτερο γνώρισμα. Ως επαγγελματίας για αρκετές δεκαετίες σε κεντρικές θέσεις της Λαμίας ήταν κοινωνικά αναγνωρίσιμος, με μεγάλη εκτίμηση για το έργο του.

   Γεννήθηκε στην Παύλιανη το 1934. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης και η μητέρα του Ειρήνη. Ο πατέρας του ήταν αγρότης και παράλληλα αγωγιάτης. Η οικογένεια είχε 6 παιδιά (Βαγγελιώ, Γεωργία, Βασίλης, Θανάσης, Νίκος και Κώστας).

   Τα παιδικά χρόνια του Βασίλη συνέπεσαν με τη σκληρή Κατοχή και το αντάρτικο. Ακολούθησε ο Εμφύλιος. Ο Βασίλης τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο της Παύλιανης, που είχε τότε 300 παιδιά με 4 δασκάλους. Το 1947, όλη η οικογένεια μετακινήθηκε υποχρεωτικά στη Λαμία.

Από την Κάνιανη Φωκίδας μετανάστες στην Αμερική (1907-1921)

 

Προλεγόμενα

   Η Κάνιανη, που μέχρι το 1927 είχε 2 οικισμούς, Άνω και Κάτω Κάνιανη ανήκει στο νομό Φωκίδας. Η Κάτω Κάνιανη μετονομάστηκε και πήρε το όνομα Αποστολιάς. Είναι στα βόρεια του νομού, ανάμεσα στα όρη Οίτη (στα νότια) και Γκιώνα (στα βόρεια), σε υψόμετρο 530 μ. Στην παρούσα εργασία χρησιμοποιούμε το παλιό όνομα Κάνιανη, επειδή οι μετανάστες έτσι το ήξεραν στα χρόνια εκείνα. Η  Άνω Κάνιανη έχει μετονομαστεί σε Οινοχώρι.

  Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από την Κάνιανη (Άνω και Κάτω). Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια. Η έκπληξη είναι ότι βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 45 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2022.

“Ιστορία του Ευρυτανικού Τύπου (1865-2021)”, του Δημητρίου Νάτσιου

    Βιβλιοπαρουσίαση

                        Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου, φυσικού                                                                                                                   

 

   Οφείλω εξαρχής να ευχαριστήσω το συγγραφέα κ. Δημήτριο Νάτσιο για την τιμητική πρόταση να παρουσιάσω το πρόσφατο (και σίγουρα όχι τελευταίο) πόνημά του με τίτλο “Ιστορία του Ευρυτανικού Τύπου (1865-2021)”, ένα πολύ δύσκολο ερευνητικά, αλλά και πολυετές έργο με συνολική διάρκεια 30 ετών!

   Εκτιμώ ότι λόγω της μεγάλης του εμπειρίας στην ιστοριοδιφία, με πολλές μελέτες και βιβλία, σε συνδυασμό με την εντατική ενασχόλησή του για συλλογή αρχειακού υλικού, αλλά και την πολύχρονη θέση του Διευθυντή του Ιστορικού Αρχείου Λαμίας, ότι ήταν ο μοναδικός που θα μπορούσε να φέρει σε πέρας αυτό το εκτεταμένο θέμα.

Μετανάστες στην Αμερική, από Αλπόσπιτα, Βαρδάτες και Δυο Βουνά Φθιώτιδας (1907-1914)

 

Εισαγωγή

   Είναι τρία χωριά σε σχετικά μικρές αποστάσεις μεταξύ τους και κοντά στη Λαμία, που τώρα είναι προσαρτημένα στον καλλικρατικό δήμο Λαμιέων. Ο μικρός αριθμός μεταναστών από αυτά μας δίνει την ευκαιρία να τα παρουσιάσουμε μαζί.

   Η προσπάθεια στηρίχθηκε όπως πάντα στο ηλεκτρονικό αμερικανικό αρχείο EllisIsland, από το οποίο αντλήθηκαν οι υπάρχουσες πληροφορίες. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια.  Πλήρη στοιχεία βρέθηκαν για 3 άτομα από τα Αλπόσπιτα, 2 άτομα, από τις Βαρδάτες και 7 άτομα από τα Δυο Βουνά. Φυσικά υπήρξαν κι άλλοι μετανάστες, τα ονόματα των οποίων δεν μου είναι γνωστά, εφόσον δεν κατάγομαι από αυτά τα μέρη. Η εργασία ολοκληρώθηκε στον Οκτώβριο 2022.

Ο Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής Νέας Άμπλιανης Λαμίας

 

(με επιπλέον στοιχεία)

 

Πρόλογος

 

   Οι πρώτοι κάτοικοι στην περιοχή νότια της Λαμίας, ήταν νομάδες κτηνοτρόφοι από την Άμπλιανη Ευρυτανίας, που έφερναν τα κοπάδια με πρόβατα για την περίοδο του χειμώνα (από την εορτή του Αγίου Δημητρίου μέχρι την εορτή του Αγίου Γεωργίου). Οι οικογένειές τους διέμεναν σε καλύβες, που κατασκεύαζαν οι ίδιοι μέσα στα βοσκοτόπια, που ήταν τότε όλη η γύρω από τη Λαμία περιοχή. Μετά έφευγαν και σε 2-3 μέρες πορεία με τα πόδια - μέσω Γαρδικίου Ομιλαίων και Σαράνταινας - έφταναν στην ορεινή Άμπλιανη, όπου είχαν πετρόκτιστα σπίτια. Εκεί υπήρχε Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής, όπου εκκλησιάζονταν. Κορυφαία ετήσια γιορτή ήταν το πανηγύρι στις 26 Ιουλίου, εορτή της Αγίας Παρασκευής, με παραδοσιακούς χορούς στο χοροστάσι Στέγκο και γλέντι στην πλατεία του χωριού, κάτω από υπεραιωνόβια πλατάνια.

Από τον Τέρνο (ή Μεσοκώμη) Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1901-1932)

 

Προλεγόμενα

     Ο Τέρνος (παλιά ονομασία του χωριού) είναι ένα πολύ ορεινό χωριό του νομού Ευρυτανίας, στην απότομη πλαγιά του Παναιτωλικού όρους, σε υψόμετρο από 870-1000 μ. Βρίσκεται στα νότια του νομού Ευρυτανίας, κοντά στο νομό Αιτωλοακαρνανίας.

Ο Ι. Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου (του 1911) στη Μεσοκώμη (Τέρνο).

Η φωτογραφία ελήφθη από https://oreinografies.wordpress.com

 

    Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τον Τέρνο (ή Μεσοκώμη). Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 163 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Σεπτέμβριο του 2022.

Οι Μικρασιατικές σφαγές του 1922 και η πολιτική σιωπή του 2022

 

Ελληνική αναντίστοιχη στάση

 

Χρυσόστομος, μητροπολίτης Σμύρνης

   Πέρασε το τέλος Αυγούστου και είμαστε στις πρώτες μέρες του Σεπτέμβρη 2022. Συμπληρώθηκαν ακριβώς 100 χρόνια από την Μικρασιατική Καταστροφή. Η θύμηση “τρέχει” αμέσως σε τραγικές μέρες τότε. Θα αναφέρω συνοπτικά μερικές αντιπροσωπευτικές (αν και όλες ήταν ίδιες) :

  Στις 13 Αυγούστου 1922, με την τουρκική αντεπίθεση, σπάζει το μέτωπο. Ο ελληνικός στρατός στις επόμενες 15 μέρες διαλύθηκε και αναζήτησε τη σωτηρία του στα παράλια. Από τις 26 Αυγούστου μέχρι τις 5 Σεπτεμβρίου ο στρατός έφυγε από τη Σμύρνη και τον Τσεσμέ. Ο ελληνικός πληθυσμός εγκαταλείφθηκε με την πολιτική εντολή του πρωθυπουργού Πρωτοπαπαδάκη και την αντίστοιχη  στρατιωτική εντολή “Στρατόν σώσατε, πολίτας εγκαταλείψατε”! Έτσι, οι κάτοικοι της Μικρασιατικής ενδοχώρας παράτησαν τις περιουσίες τους κι έφυγαν για κάποιο λιμάνι, ελπίζοντας να σωθούν.

   Στις 26 Αυγούστου 1922, ο Αριστείδης Στεργιάδης, ύπατος αρμοστής Σμύρνης και προδότης όπως χαρακτηρίστηκε για τη ρήξη του με την τοπική, πολιτική, στρατιωτική και θρησκευτική ηγεσία του τόπου, φεύγει με αγγλικό πλοίο από τη Σμύρνη για τη Γαλλία και δεν επέστρεψε ποτέ στην Ελλάδα.

Στα 40 νεότερα χρόνια του “Λαμιακού Τύπου”

 

Επετειακά

 

   Ήταν Αύγουστος το 1982, που μια παρέα καλών φίλων καθόταν στην πλατεία Ελευθερίας της Λαμίας. Μεταξύ αυτών ήταν ο (αείμνηστος) Δημήτρης (ή Τζίμης) Ρίζος, που έφερε την είδηση στους άλλους. Είχε πρόταση από τον υπερήλικα τότε (αείμνηστο) Μιλτιάδη Αλεξανδρή (1907-1982), ιδρυτή και διευθυντή της ιστορικής εφημερίδας “Λαμιακός Τύπος”, ότι πουλούσε τον τίτλο και τα μηχανήματα της εφημερίδας. Μας ζήτησε τη γνώμη και το συζητήσαμε. Ο Τζίμης κατείχε άριστα την τυπογραφική τέχνη, εργαζόμενος από νέος, αλλά είχε επιφυλάξεις για να αναλάβει μια εφημερίδα.

Ο παλαιότερος λογότυπος

 

Η ενορία του Ι.Ν. Αγίας Παρασκευής Νέας Άμπλιανης (την περίοδο 1929-1949)

Πρόλογος

    Πριν από μήνες, με αίτησή μου προς το Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Φθιώτιδας ζήτησα να έχω πρόσβαση στα πρώτα (παλαιότερα) βιβλία του Ι. Ναού της Αγίας Παρασκευής Νέας Άμπλιανης. Είχα την έγκρισή του και ο καλός μας εφημέριος π. Αθανάσιος Κυρίτσης εφάρμοσε την εντολή αυτή. Είναι συγκινητικό να συναντά κανείς τα ονόματα (γνωστά τα περισσότερα) των παλαιότερων κατοίκων που πριν έναν αιώνα εγκαταστάθηκαν στην περιοχή αυτή και αποτέλεσαν τον πυρήνα της συνοικίας αρχικά της Λαμίας και του μεγάλου σήμερα προαστίου αυτής.

   Στο αρχειακό υλικό των βιβλίων θα γίνει αξιοποίηση μετά από επεξεργασία, ώστε να έχουμε χρήσιμα συμπεράσματα. Είναι προφανής ο επιβαλλόμενος σεβασμός στα προσωπικά δεδομένα που φέρουν μαζί τους τα στοιχεία των βιβλίων.

   Σε μια πρώτη παρουσίαση, επειδή ο χρόνος που παρήλθε είναι μικρός, θα δοθούν γενικά στοιχεία και μερικές δραστηριότητες της περιόδου 1929-1949. Η παρουσίαση θα γίνει με όσο γίνεται συνοπτικό, αλλά και περιεκτικό τρόπο.

 Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                φυσικός

Μια καταγραφή της χλωρίδας στη Φθιώτιδα (δένδρα, θάμνοι, βότανα)

 

Εισαγωγή

    Στη δεκαετία 1990-2000 έγινε μια καλή προσπάθεια Καταγραφής Δεδομένων του Φθιωτικού Περιβάλλοντος. Στηρίχθηκε σε ένα πολυσέλιδο πολύ αναλυτικό Ερωτηματολόγιο, που κάλυπτε πλήρως το θέμα. Δημιουργοί του ήταν οι Κωνστ. Μπαλωμένος, φυσικός και Κωνστ. Στασινός, βιολόγος. Με τη στήριξη της τότε Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης το  Ερωτηματολόγιο εστάλη σε όλους τους τότε ΟΤΑ (πριν εφαρμοστεί το Πρόγραμμα “Καποδίστριας”) και απαντήθηκε από το 70 % αυτών. Ακολούθησε επεξεργασία των απαντήσεων και εξαγωγή πολύτιμων συμπερασμάτων. Το όλο Πρόγραμμα ολοκληρώθηκε το 1998, αλλά παρέμεινε ανέκδοτο, με ευθύνη της τότε Νομαρχίας.

μέντα

   Από αυτό, στην παρούσα εργασία αντλούνται στοιχεία για το κεφάλαιο “Χλωρίδα”. Από τα επιμέρους ερωτήματα που τέθηκαν ήταν τα είδη δένδρων, θάμνων και σπάνια βότανα που ευδοκιμούν σε κάθε τόπο.

   Τα ονόματα των φυτών αποδίδονται, όπως ακριβώς μας τα έγραψαν στις απαντήσεις οι ντόπιοι. Η όλη παρουσίαση θα γίνει με όσο γίνεται συνοπτικό, αλλά και περιεκτικό τρόπο.

 

                          Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                               φυσικός

 

Ο Ι Γ Ε Ρ Ο Ι

του Δημήτρη Καραθεοδώρου, φιλολόγου

 

       Απ’ τις δυο κορφές της Λιάκουρας τη χαμηλότερη τη λένε Γεροντόβραχο. Εκεί ανέβαζαν οι γιοί τους πατεράδες τους όταν παραγερνούσαν, τούς έβαναν σε ένα καλάθι και τους εγκρέμιζαν απ’ την κορφή στη θάλασσα. Μια φορά ένας γέρος κει που τον έβανε ο γιος του στο καλάθι τού λέει : «φύλαξέ το το καλάθι, γιέ μου, γιατί θα χρειαστεί και στα παιδιά σου, όταν γεράσεις». Αυτά τα λόγια τον έφεραν το γιό του σε συναίσθηση, και δεν εγκρέμισε τον πατέρα του. Από τότε παράτησαν αυτή τη συνήθεια όλοι.⁽¹⁾

      Κι’ όμως δεν παρατήσαμε τη συνήθεια αυτή όλοι;

Από το Σκλήθρο Φωκίδας μετανάστες στην Αμερική (1907-1921)

Προλεγόμενα

   Το Σκλήθρο είναι ορεινός οικισμός (σε υψόμετρο 760 μ.) της περιοχής Παρνασσίδας, του νομού Φωκίδας. Δεν το έχω επισκεφτεί.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από το Σκλήθρο. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια. Βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 32 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2022.

Οδική πινακίδα

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 15 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (1 μετανάστης έκανε διπλό ταξίδι) και τελικά βρέθηκαν οι 32 καταγραφές. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Άμφισσα) ή άλλο χωριό της περιοχής.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους του Σκλήθρου, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

Η μούσα της Στυλίδας

του Δημήτρη Κ. Καραθεοδώρου, φιλολόγου

 

   Στην αρχαία μας Μυθολογία μια από τις εννέα Μούσες ήταν και η Καλλιόπη και μάλιστα η πιο σεβαστή. Συνήθως η Καλλιόπη :

”παρίσταται εις στάσιν ρεμβώδη. Η κεφαλή της ακουμβά επί της χειρός της ž  ο αγκών της στηρίζεται επί των γονάτων της. Καλλίφωνος και καλλιεπής ρητορική, δι’ ης και πολιτεύονται και δήμους προσφωνούσιν, άγοντες πειθοί και ου βία εφ’ ό,τι αν προαιρώνται”.

 

Η κεντρική πλατεία της Στυλίδας (το 1937)

Από το Βασίλειο Καϊλάνη, στο Νικόλαο Κατσούδα

 

Ένα ακόμα αιωνόβιο Φαρμακείο στη Λαμία

    Ήταν στη δεκαετία του ’20, όταν στα υπάρχοντα τότε φαρμακεία της Λαμίας προστέθηκε άλλο ένα. Αυτό ήταν του φαρμακοποιού Βασιλείου Κ. Καϊλάνη. Η θέση του ήταν σε ενοικιασμένο κτίριο, στα δυτικά της πλατείας Βασιλέως Κωνσταντίνου (Σταροπάζαρο), δίπλα από το κτίριο, όπου τώρα στεγάζεται η Τράπεζα Αττικής.

   Ο Βασίλειος Καϊλάνης είχε αναπτύξει και κοινωνική δράση. Μετά από λαϊκό έρανο, ως εκπρόσωπος λαϊκής επιτροπής το 1935 παρέδωσε στο Δήμο Λαμιέων αναθηματική στήλη, η οποία στήθηκε στην Καμηλόβρυση, εις μνήμην των πεσόντων κατά το 1897 (προϊόν λαϊκού εράνου). Η εκδήλωση έγινε την Κυριακή 12 Μαΐου 1935, στο καθιερωμένο ετήσιο μνημόσυνο[1] στην Ταράτσα Λαμίας.

Από τα Βελωτά Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1914)

 

Προλεγόμενα

  Τα Βελωτά είναι ένας ορεινός οικισμός στα ΝΔ του νομού Ευρυτανίας και σε υψόμετρο 780 μ. Ο Προυσός είναι σε απόσταση 18 χμ. στα ΝΔ του χωριού. Δεν το έχω επισκεφθεί.

 

Το χωριό Βελωτά και στο βάθος η Χελιδόνα (Η φωτογραφία ελήφθη από www.katelanos,blogspot.gr)

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τα Βελωτά. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 17 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Ιούλιο του 2022. 

 

Οι πρώτοι μαθητές του Δημοτικού Σχολείου Νέας Άμπλιανης Λαμίας

 Στο σχολικό έτος 1935-1936

      Γενικά

       Στα νότια της Λαμίας, η περιοχή ήταν χωρίς κατοικίες, τα δε κτήματα ανήκαν σε διάφορους ιδιοκτήτες, με κάποια αμπέλια, και γι’ αυτό ονομαζόταν  “Παλιάμπελα Λαμίας”. Για κάποιους νομάδες κτηνοτρόφους, που προέρχονταν από το χωριό Άμπλιανη Ευρυτανίας, μετά τα μέσα του 19ου αι., η περιοχή ήταν τα χειμαδιά τους, όπου διέμεναν και οι οικογένειες σε καλύβες, ενώ τα κοπάδια έβοσκαν στα γύρω μέρη.

   Από το 1920 περίπου οι αμπλιανίτες κτηνοτρόφοι αποφάσισαν να εγκατασταθούν μόνιμα και από τότε έγιναν οι πρώτες πετρόκτιστες κατοικίες τους, κυρίως κατά μήκος της οδού Αθηνών. Οι θρησκευτικές ανάγκες οδήγησαν στην κατασκευή και λειτουργία ως ενοριακού του Ι. Ναού της Αγίας Παρασκευής, από τον Ιούλιο 1929.

   Στη δεκαετία του ’30, ο οικισμός πήρε το όνομα Νέα Άμπλιανη (ή αμπλιανίτικα) και έγινε επιτακτική η ανάγκη δημοτικού σχολείου. Μέχρι το 1935-36, κάποια αγόρια πήγαιναν στο Α’ Δημοτικό Σχολείο Λαμίας, τα δε κορίτσια τα κρατούσαν στο σπίτι, μένοντας αναλφάβητα.

                         Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                                           φυσικός

 

Από τη Γραμμένη Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1913)

 

Προλεγόμενα

 

  Η Γραμμένη είναι ένα ημιορεινό χωριό της Φθιώτιδας, σε υψόμετρο 180 μ., στους νοτιοδυτικούς πρόποδες του όρους Όθρυς, ανάμεσα στα χωριά Αρχάνι και Καστρί. Ανήκει διοικητικά στο δήμο Μακρακώμης. Δεν το έχω επισκεφτεί.

 

Το χωριό Γραμμένη  (ελήφθη από το https://www.grammeni-fthiotidas.blogspot.gr)

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν απ’ τη Γραμμένη. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 19 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Μάιο του 2022.

Γυρεύοντας και τιμώντας τον Νικόλαο Κασομούλη (1795-1872)

150 χρόνια από το θάνατό του στη Στυλίδα

                                                                                   του Δημήτρη Κ. Καραθεοδώρου, φιλολόγου

 

Προτομή Ν. Κασομούλη στον

παλιό ανθόκηπο της Στυλίδας (1980)

   Κοιτάξαμε ένα πρωί γύρω-γύρω το άγαλμα του Κασομούλη, εκεί στο πέτρινο τεχνητό αλωνάκι του ανθόκηπου. Από το μέρος τής πλατείας η χλαλοή των ανθρώπων ρουφούσε αχόρταγα το φούσκωμα της ζωής, αλλά κι από το μέρος τής παραλίας μια θάλασσα πράσινη και χωρίς αναλαμπή, μας δέχτηκε μαρμαρωμένη και παραδομένη σε ταμαχιάρηδες δανειστές μας με την απόφαση μιας απουσίας παντοτινής.  

   Σε κάποια στιγμή, το φως του ήλιου έστριψε διαμαντικά στην ορειχάλκινη προτομή κι αντιχτυπώντας τις σγουρές λεβαντίνες του γήλοφου, μια οσμήν ανέδωκεν που ερέθισε ιστορικά δυσάρεστα τα οπτικά και οσφρητικά μου νεύρα.  Ο ΚΑΣΟΜΟΥΛΗΣ άγνωστος και λησμονημένος από όλους μας και ένα κενό[1].

   Ποιος να ’ταν ο Νικόλαος Κασομούλης που τον γυρεύουμε προσεκτικά σε τούτον τον ανθόκηπο, εκατόν πενήντα χρόνια μετά τον θάνατό του; Ποιος να ’ταν άραγε;

   Να ’ταν αυτός που μνημονεύει ο Βλαχογιάννης, βασισμένος στις πληροφορίες και έρευνές του :

“Άνθρωπος μετρίου αναστήματος, ευτραφής, εύμορφος, σοβαράς φυσιογνωμίας, φορών πάντα την ελληνική ενδυμασία”,

 ή ήταν αυτός που καταγράφει το διαβατήριο της Ύδρας, στις 10 Δεκ. 1821 :

“ανάστημα σωστόν, μαλλιά καστανά, μέτωπον ευρύχωρον, ομμάτια γαλανά, μύτη σωστή, μουστάκια καστανά, στόμα μέτριον – ιδιαίτερα σημεία δεν έχει;”[2]

Εργοστάσιο Μακαρονοποιίας Μεγαλιού-Ράμμου στη Λαμία

 

Παλιές βιομηχανίες της περιοχής

 

Κων/νος Μεγαλιός

   Ήταν στις αρχές του 1900 που από τους αδελφούς  Παναγιώτη Μεγαλιό (1858-1922) και Κωνσταντίνο Μεγαλιό (1860-1924), δημιουργήθηκε ένα Εργοστάσιο Μακαρονοποιίας, με τη φίρμα Αφοί Μεγαλιού & Σια. Το κτίριο που στεγάστηκε βρισκόταν στη γωνία των οδών Ροζάκη-Αγγελή και Αγίου Νικολάου.

   Το έτος 1912 το Εργοστάσιο περιήλθε στους Λάζο και Παπαναστασίου. Ήταν ατμοκίνητο. Χρησιμοποιούσε ρωσικά σιμιγδάλια από άριστα σιτάρια της περιοχής Ταϊγανίου. Θυμίζουμε ότι ήταν πόλη της Ρωσίας και πρωτεύουσα περιοχής της Β. Καυκασίας που κατέληγε στην Αζοφική Θάλασσα. Είχε ανώτερης ποιότητας σιτηρά[1].

 

Παναγιώτης Μεγαλιός

“Ιστορία από … ζάχαρη”

Βιβλιοπαρουσίαση

Το εξώφυλλο του βιβλίου

   Η ιστορία της ζαχαροπλαστικής έχει καταγραφές τουλάχιστον 4.000 ετών, όταν οι Αιγύπτιοι απεικόνιζαν τις λιχουδιές τους σε πάπυρο. Τα ζαχαρωτά ήταν ήδη από το 1566 π.Χ. ένα εμπορεύσιμο προϊόν. Παρ' όλα αυτά, στην Ελλάδα και γενικότερα στην Ευρώπη, άργησαν να γίνουν γνωστά πολύ σημαντικά υλικά της ζαχαροπλαστικής (όπως  η σοκολάτα, τα μπαχαρικά, κ.ά.).

   Στο ελεύθερο από τους Τούρκους νεοελληνικό κράτος, το καίριο πρόβλημα ήταν η προμήθεια της βασικής πρώτης ύλης, της ζάχαρης. Ο μεγάλος ευεργέτης Νικόλαος Στουρνάρης επέλεξε τη Λοκρίδα για να δημιουργήσει το πρώτο εργοστάσιο ζαχαρουργίας στην Ελλάδα, με πρώτη ύλη τα τεύτλα, από το έτος 1842. Δυστυχώς αυτό δεν έμελλε να πραγματοποιηθεί. Το πρώτο εργαστήριο ζαχαροπλαστικής στη Λαμία, λειτούργησε από το έτος 1838, από το ζαχαροπλάστη Εμμανουήλ Φράγκου.

   Στη διάρκεια του 19ου αι., η οικιστική ανάπτυξη της Λαμίας με νέα κτίρια και η ανάλογη αύξηση σε πληθυσμό, δημιούργησε και αρκετά εργαστήρια ζαχαροπλαστικής, που τροφοδοτούσαν τα κεντρικά καφενεία και εστιατόρια της πόλης. Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. καταγράφηκαν πλέον των 15 ζαχαροπλαστών στη Λαμία. Θυμίζουμε ότι τότε συνυπήρχαν τα επαγγέλματα του γαλακτοπώλη και του ζαχαροπλάστη, με χώρους πώλησης τα γαλακτοπωλεία και τα καφενεία (που είχαν τίτλο καφεζαχαροπλαστεία).

Από τις Τσοπανλάτες (Λυγαριά) και τη Νταϊτσά (Αγριλιά) Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική

 

Προλεγόμενα

 

  Οι Τσοπανλάτες (μετονομάστηκαν σε Λυγαριά) είναι ένα μικρό χωριό της Δυτικής Φθιώτιδας, σε απόσταση 12 χλ. περίπου στα ΒΔ της Λαμίας, κτισμένο αμφιθεατρικά, στη θέση Στρογγυλόλακα της Όθρυος, σε υψόμετρο 160 μ. Διοικητικά ανήκει στο δήμο Λαμίας.

   Η Νταϊτσά (μετονομάστηκε σε Αγριλιά) είναι οικισμός μεταξύ Λαμίας και Λυγαριάς. 

Το χωριό Λυγαριά (ελήφθη από το http://ellinika-xwria.blogspot.com)

 

Χρήστος Κ. Μόσχος (1888-1974)

 

Φιλόλογος καθηγητής, Γυμνασιάρχης και Γενικός Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης

Χρήστος Μόσχος

   Γεννήθηκε το έτος[1] 1888 στα Βασιλικά Υπάτης. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Σε ηλικία 3 ετών έμεινε ορφανός από πατέρα και με τη μητέρα του πήγε στην Καστανιά Υπάτης όπου και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο. Μετά, τελείωσε το Γυμνάσιο στη Λαμία και στη συνέχεια σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μετά από 4ετείς σπουδές αποφοίτησε και πήρε πτυχίο το 1912.

   Στις 27 Φεβρουαρίου 1912 διορίστηκε στο Ελληνικό Σχολείο Αγά (Σπερχειάδας), ως τριτοβάθμιος ελληνοδιδάσκαλος. Τον ίδιο χρόνο πήρε προαγωγή κι έγινε σχολάρχης στο ίδιο σχολείο. Το 1914 μετατέθηκε ως σχολάρχης στο Α’ Ελληνικό Σχολείο Λαμίας. Πήρε προαγωγή κι έγινε καθηγητής το 1918.

   Στις 27 Δεκεμβρίου 1918 νυμφεύτηκε την Αμαλία (1902-1972) και απέκτησαν τρία παιδιά: το Γεώργιο (γεν. 1920), την Ειρήνη (γεν. 1921) και την Ευφροσύνη (γεν. 1925). Δυστυχώς ο Γεώργιος πέθανε από τύφο σε μικρή ηλικία.