Ο Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής Νέας Άμπλιανης Λαμίας

Πρόλογος

   Οι πρώτοι κάτοικοι στην περιοχή νότια της Λαμίας, ήταν νομάδες κτηνοτρόφοι από την Άμπλιανη Ευρυτανίας, που έφερναν τα κοπάδια με πρόβατα για την περίοδο του χειμώνα (από την εορτή του Αγίου Δημητρίου μέχρι την εορτή του Αγίου Γεωργίου). Οι οικογένειές τους διέμεναν σε καλύβες, τις οποίες κατασκεύαζαν οι ίδιοι μέσα στα βοσκοτόπια, που ήταν τότε όλη η περιοχή γύρω από τη Λαμία . Μετά - το μήνα Απρίλιο - έφευγαν και σε 2-3 μέρες πορεία με τα πόδια (μέσω Γαρδικίου Ομιλαίων και Σαράνταινας) έφταναν στην ορεινή Άμπλιανη, όπου είχαν ήδη πετρόκτιστα σπίτια. Εκεί υπήρχε Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής, όπου εκκλησιάζονταν. Κορυφαία ετήσια γιορτή ήταν το πανηγύρι στις 26 Ιουλίου, εορτή της Αγίας Παρασκευής, με παραδοσιακούς χορούς στο χοροστάσι Στέγκο και γλέντι στην πλατεία του χωριού, κάτω από υπεραιωνόβια πλατάνια.

   Από το 1920 αποφάσισαν τη μόνιμη εγκατάστασή τους στα νότια της περιοχής Λαμίας, δηλ. εκεί όπου ήταν τα χειμαδιά τους. Τότε έκαναν και τις πρώτες αγορές κτημάτων από τους μεγαλοκτηματίες Μακρή, Σκληβανιώτη, Γεωργιάδη, Χαλκιόπουλο, Κοτρωνιά, κ.ά. Το πρώτο πετρόκτιστο σπίτι ήταν του Δημητρίου Ν. Τσιφτσή (υπάρχει ερειπωμένο μέχρι σήμερα). Ακολούθησαν και άλλοι. Τα σπίτια ήταν δίπατα συνήθως με εξωτερική σκάλα και σχεδόν όλα έγιναν κατά μήκος της επαρχιακής οδού Αθηνών και της Αλατόστρατας (που σήμερα λέγεται οδός Καβάφη).

Το ναΐδριο του Αγ. Γεωργίου Ελασσωνείου (φωτ. 1981)

   Η ανάγκη για την ίδρυση και λειτουργία Ναού στην περιοχή Νέας Άμπλιανης έγινε έντονη στην πρώτη πενταετία του ’20, εφόσον οριστικοποιήθηκε η εγκατάσταση των ημινομάδων κατοίκων της, με την εγκατάλειψη των βλαχοκάλυβων και την κατασκευή πετρόχτιστων σπιτιών, για τη χειμερινή διαμονή της οικογένειας. Στην περιοχή κάτω της σιδηροδρομικής γραμμής, υπήρχε το ναΐδριο του Αγίου Γεωργίου του Ελασσωνείου Νοσοκομείου (από τα τέλη του 19ου αι.), που ήταν για τις έκτακτες ανάγκες και δεν είχε μόνιμο εφημέριο (δεν ήταν ενοριακός ναός).

1.    Η κάλυψη των θρησκευτικών αναγκών πριν το 1929

Οι Ιδιωτικές Κλινικές της Λαμίας (3ο Μέρος)

Προλεγόμενα

   Ολοκληρώνοντας την αναφορά στις Κλινικές της Λαμίας, θα δοθούν τα υπάρχοντα στοιχεία για όσες ιδρύθηκαν και λειτούργησαν στα μεταπολεμικά χρόνια. Αυτές ήταν : η Παθολογική Κλινική Παν. Μανδρέκα, η Παθολογική Κλινική Νικ. Ξυδιά, η Χειρουργική Κλινική Γεωργ. Σπυρίδωνος, η Παθολογική Κλινική Αθαν. Μπουργανού, η Νευρολογική Κλινική Δημ. Ντούμα, η Γενική Κλινική Κων. Τσεκούρα και μετά το έτος 2000 η “Κλινική Λαμίας”.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

               φυσικός

1. Παθολογική Κλινική Παν. Μανδρέκα

Η πινακίδα στην πρόσοψη της Κλινικής

   Ο Παναγιώτης Μανδρέκας γεννήθηκε το 1913[1] στο Μαυρολιθάρι του σημερινού Δήμου Καλλιέων. Οι γονείς του ονομάζονταν Δημήτριος και Μαρία.  Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 1936 πήρε πτυχίο  κι έγινε γιατρός παθολόγος.

    Το 1941 διορίστηκε ως γιατρός[2] του νέου τότε Γενικού Νοσοκομείου Λαμίας. Το 1944 γράφτηκε στον Ι. Σ. Φθιώτιδας.

     Το 1955, στη Λαμία,  παντρεύτηκε[3] την Αναστασία Δημ. Μωραΐτου (γεν. το 1930 στην Αθήνα). Απέκτησαν 4 παιδιά (2 αγόρια και 2 κόρες).

Ο Παν. Μανδρέκας με τη σύζυγό του (1952)

Ιδιωτική εκπαίδευση και Φροντιστήρια στη Λαμία

Στα προπολεμικά χρόνια

Προλεγόμενα

   Στη Λαμία, η διαδρομή της δημόσιας εκπαίδευσης από τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους ήταν προβληματική, με έλλειψη της βασικής υποδομής σε όλο το 19ο αιώνα, δηλ. χωρίς μόνιμο κτίριο. Από τις αρχές του 20ού αι., με τη δωρεά του ευεργέτη Κωνσταντίνου Μουστάκα, τα σχολεία της Λαμίας (Ελληνικό Σχολείο και Γυμνάσιο) απέκτησαν κτίριο και σχετικά μόνιμο προσωπικό. Η δυνατότητα ανάγκης και παροχής ιδιωτικών υπηρεσιών στην εκπαίδευση, ουσιαστικά εμφανίστηκε στο Μεσοπόλεμο. Τότε, κυριάρχησε η πλέον οργανωμένη δομή της Ιδιωτικής Σχολής του Αθανασίου Παπαρούπα, κατά την περίοδο 1931-1956 που ανέπτυξε όλες τις σχολικές βαθμίδες και επιπλέον Φροντιστήρια.

   Η παρούσα εργασία θα αναφερθεί στην προπολεμική περίοδο, παρά τα περιορισμένα στοιχεία, παρουσιάζοντας στο θέμα με όσο γίνεται συνοπτικό τρόπο.

Στη διάρκεια του 19ου αιώνα

   Ήταν το 1858, που άρχισε να λειτουργεί στη Λαμία το πρώτο Φροντιστήριο[1]. Το ίδρυσε ο Ιωάννης Ζηλήμων. Δίδασκε[2] Αρχαία Ελληνικά, Λατινικά και Γαλλικά. Ήταν ο πρώτος φροντιστής στη Λαμία και πιθανά στη Στερεά Ελλάδα. Από την ξενόγλωσση παιδεία, η πρώτη γλώσσα που διδάχτηκε ήταν η Γαλλική. Από το 1835 που ιδρύθηκε και λειτούργησε το Ελληνικό Σχολείο (Σχολαρχείο) της Λαμίας, όπως και από το 1850 που άρχισε να λειτουργεί το Γυμνάσιο της Λαμίας, η μόνη ξένη γλώσσα ήταν η Γαλλική[3].

Από την Παλαιοβράχα Φθιώτιδος, μετανάστες στην Αμερική (1904-1924)

Προλεγόμενα

  Δεν έχω επισκεφτεί την Παλαιοβράχα δυστυχώς, αν και υπάρχουν γνωστοί και φίλοι που κατάγονται από κει. Θυμάμαι ιδιαίτερα την αείμνηστη Λούλα Πολίτη-Τσεργά, που μου μιλούσε για τον τόπο που γεννήθηκε και τα αδέρφια της. Δεν ξέρω βέβαια επώνυμα των ανθρώπων από την Παλαιοβράχα, αλλά άλλη Παλαιοβράχα δεν υπάρχει στην Ελλάδα και έτσι δεν υπήρχε φόβος κάποιου λάθους.

   Η προσπάθεια αυτή αναζήτησε και κατέγραψε 39 μεταναστευτικά ταξίδια των ανθρώπων της προς την Αμερική στις πρώτες δύο 10ετίες του 20ού αιώνα. Εντοπίστηκαν έτσι 152 μετανάστες (απ’ αυτούς οι 16 έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική).

  Πιθανά να υπάρχουν κι άλλοι μετανάστες που δεν εντοπίστηκαν και θα βρεθούν στη συνέχεια. Η όλη αναζήτηση είναι δύσκολη και χρονοβόρος, εφόσον τα στοιχεία του αμερικανικού αρχείου είναι χειρόγραφα και μερικά δεν διαβάζονται εύκολα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Παλαιοβράχας, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

      Μετά από ένα και πλέον αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                    φυσικός

Η εκκλησία της Παλαιοβράχας

Οι Ιδιωτικές Κλινικές της Λαμίας (2)

Πρόλογος

   Σε συνέχεια προηγούμενων παρουσιάσεων για τις Ιδιωτικές Κλινικές της Λαμίας, ακολουθούν τέσσερις κλινικές που άρχισαν τη λειτουργία τους στα προπολεμικά χρόνια (δεκαετία του ’30), αλλά μερικές συνέχισαν και μεταπολεμικά. Στο επόμενο θα δοθούν άλλες 5 κλινικές, που ιδρύθηκαν και λειτούργησαν στα μεταπολεμικά χρόνια.

                                                                     Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                                                                                        φυσικός

1.    Παθολογική Κλινική των Καρπούζα-Μπαρμπούτη

Δημοσθένης Καρπούζας

    Ο Δημοσθένης Καρπούζας γεννήθηκε στην Καΐτσα (Μακρυρράχη), του σημερινού Δήμου Ξυνιάδας Δομοκού) το 1902. Οι γονείς του ονομάζονταν Αθανάσιος και Ευφροσύνη. Σπούδασε γιατρός στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και απέκτησε την ειδικότητα του παθολόγου.

   Από το 1928 άρχισε την άσκηση του ιατρικού έργου. Εργάστηκε σε διάφορα Νοσοκομεία και το 1929 εγκαταστάθηκε στην Καΐτσα[1] Λοκρίδας, ως μόνιμος γιατρός. Στο Παρίσι πήγε και έκανε τριετή εξειδίκευση στα παιδιατρικά, αποκτώντας σημαντική εμπειρία. 

   Από τα μέσα της δεκαετίας του ’30, εγκαταστάθηκε στη Λαμία[2]. Δεχόταν ασθενείς στο Φαρμακείο του Γεωργ. Πιπιλίγκα, στην Πλατεία Πάρκου. Το 1932 γράφτηκε ως μέλος στον Ιατρικό Σύλλογο Φθιώτιδας.