Φωτογραφική τέχνη και φωτογράφοι της Λαμίας

Από τα προπολεμικά χρόνια

Α. Σύντομη ιστορία της φωτογραφίας

   Η φωτογραφία είναι τέχνη. Αποτυπώνει εικόνες με τη βοήθεια συστήματος οπτικών φακών και κατάλληλου μέσου καταγραφής ή αποτύπωσης (φωτογραφική μηχανή). Το φως περνώντας από μια μικρή οπή μέσα σ’ ένα σκοτεινό θάλαμο ή κουτί σχηματίζει στην απέναντι πλευρά το είδωλό του.

   Η αρχή του σκοτεινού θαλάμου ήταν γνωστή από παλιά. Στα 1550 προστέθηκε ένας κοίλος φακός και το διάφραγμα. Εξέλιξη ήταν ένα σύστημα φακών, που βελτίωσε την εικόνα. Η αποτύπωση της εικόνας ήταν δύσκολη. Στο 18ο αι. βρέθηκαν ευαίσθητες ουσίες (άλατα του αργύρου) σε χαρτί, αλλά δεν ήταν εφικτή η στερέωσή της (για να μένει μόνιμα). Οι Λουί Νταγκέρ και Ουίλλιαμ Φοξ Τάλμποτ αντί της αρνητικής εικόνας κατάφεραν τη στερέωσή της στη θετική εικόνα. 

Υπαίθριος φωτογράφος

   Από τις δύσχρηστες γυάλινες πλάκες, το 1888 ανακαλύφθηκε το φιλμ σε ρολό από τον αμερικανό Τζώρτζ Ήστμαν (George Eastman) με τη φωτογραφική μηχανή κουτί, που ονόμασε Kodak. Την εμφάνιση (αποτύπωση) των φωτογραφιών αναλάμβανε μετά η Kodak. Έτσι η φωτογραφία αναπτύχθηκε πολύ.

   Η έγχρωμη φωτογραφία με ειδικό φιλμ είναι δημιούργημα του 20ού  αι., που επέκτεινε τον καλλιτεχνικό και αισθητικό χαρακτήρα αυτής της μορφής τέχνης.

   Η δημιουργία ηλεκτρονικών φωτο-αισθητήρων, όπου το φως αναλύεται και με κατάλληλο πρόγραμμα γίνεται σύνθεση της εικόνας, έφερε την ψηφιακή φωτογραφία. Έτσι το χημικό φιλμ καταργήθηκε. Από την ψηφιακή μηχανή (από το 1990) οι εικόνες μεταφέρονται στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και αποθηκεύονται σε αρχεία. Επιπλέον οι φωτογραφίες είναι επεξεργάσιμες σε πολλαπλούς τρόπους.

   Η φωτογραφία που απαιτεί κατάλληλη τεχνική είναι προϊόν τέχνης και συνιστά έργο, που προστατεύεται από το νόμο για τα πνευματικά δικαιώματα.

   Το αντικείμενο της φωτογραφίας μπορεί να χωριστεί σε 4 είδη: τη φωτογραφία είδησης, τη διαφημιστική φωτογραφία στούντιο, τη φωτογραφία χώρων και αρχιτεκτονική, τη φωτογραφία τέχνης.

Το “Μουστάκειο” Κληροδότημα Λαμίας (για Ορφανοτροφείο Θηλέων και Γυμνάσιο)

Μεγάλες ευεργεσίες

Γενικά

   Η Λαμία και η ευρύτερη περιοχή της Ρούμελης πρέπει να θεωρηθούν καλότυχες, εφόσον ευνοήθηκαν από ευεργεσίες ανθρώπων, οι οποίοι ήρθαν από άλλα μέρη (κυρίως τις τουρκοκρατούμενες περιοχές, μετά το 1828), χωρίς να αγνοήσουμε και αντίστοιχες ευγενείς πράξεις γηγενών. Αναφέρουμε μερικά ονόματα, όπως του Κωνσταντίνου Παπαθανασίου Ελασσώνα (στο χώρο της υγείας),  του Οδυσσέα Πάνου (στο χώρο του θεάτρου), του Κωνσταντίνου Νικολάου ή Μουστάκα (στο χώρο της εκπαίδευσης), του Κωνσταντίνου Κοτρωνιά, του Γεωργίου Σ. Καρακαντά, των κληρονόμων Μελετίου Γεωργιάδη, και άλλων που ακολούθησαν με μικρότερες δωρεές, αλλά με σημαντική αξία για το κοινωνικό σύνολο.
  Στην παρούσα εργασία θα αναφερθούμε στην προσφορά ενός ευπατρίδη, του Κωνσταντίνου Νικολάου ή Μουστάκα, ο οποίος στήριξε την εκπαίδευση της Λαμίας, δηλ. το μέλλον του τόπου αυτού.

1. Βιογραφικά στοιχεία του Κωνσταντίνου Νικολάου ή Μουστάκα

   Ήταν ηπειρώτης στην καταγωγή. Γεννήθηκε το 1839, πιθανά στη Λεπενίτσα Καλαμπάκας, όπου είχαν έρθει οι γονείς του, από την Ήπειρο - για άγνωστους λόγους. Μετά ο Κων. Μουστάκας εγκαταστάθηκε στο Χατζημίρ Φαρσάλων όπου είχε αποκτήσει κτήματα, παντρεύτηκε με συνοικέσιο την Ελένη Γεωργ. Βαρσαμή[1] (1858-1938), κόρη πλούσιου γαιοκτήμονα[2] από το Σμόκοβο Καρδίτσας. Μετά το γάμο τους (περί το 1877) εγκαταστάθηκαν στο Κούρνοβο, όπου ο Κων. Μουστάκας[3] ασχολήθηκε αρχικά με τη γεωργία. Αργότερα εγκαταστάθηκε στη Λαμία και δραστηριοποιήθηκε στο καπνεμπόριο, κερδίζοντας αρκετά χρήματα. Είχε και κοπάδια με πρόβατα και βόδια.

  Ήταν και κτηματίας, με κτήματα στην περιοχή Λιανοκλαδίου, αργότερα στην περιοχή Ζηλευτού.  Είχε επίσης ακίνητα σε κεντρικά σημεία της πόλης της Λαμίας. Τελευταία του αγορά (το έτος 1898) σε πλειστηριασμό ήταν 4 οικίες, μαγαζί και φούρνος, στο τετράγωνο μεταξύ των οδών Καποδιστρίου και Ροζάκη-Αγγελή. Εκεί μετά το θάνατό του λειτούργησε το «Μουστάκειο εξατάξιο Μικτό Γυμνάσιο», που νεότερα κτίσματά του υπάρχουν μέχρι σήμερα.

       Τον επόμενο χρόνο (1899) ο Κωνσταντίνος Μουστάκας[4] πέθανε. Δεν απέκτησε παιδιά. Λίγο πριν πεθάνει άφησε με διαθήκη το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του για να γίνουν τα «Μουστάκεια Σχολεία» και Ορφανοτροφείο Θηλέων. Τον έλεγχο της σωστής χρήσης της περιουσίας του ανέθεσε σε Αδελφάτο, αυτό που όρισε με τη διαθήκη του ο Κωνσταντίνος Παπαθανασίου Ελασσώνας. Μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο ευεργέτης της εκπαίδευσης στη Λαμία.

     Η γυναίκα του Ελένη πέθανε την 1-11-1938[5], στη Λαμία, σε ηλικία 80 ετών.

Υπηρέτες των καλών τεχνών από τη Λαμία

Προπολεμικά χρόνια

Εισαγωγή

    Σε προηγούμενη εργασία έγινε αναφορά στη Μουσική. Όμως η Λαμία και η ευρύτερη περιοχή της διέθετε ταλαντούχα άτομα σε άλλες μορφές των καλών τεχνών, που καλλιέργησαν τα χαρίσματά τους και διέπρεψαν στο είδος τέχνης που επέλεξαν. Θα αναφερθούμε σε καλλιτέχνες τομέων τέχνης όπως η Γλυπτική, τα Εικαστικά και το Θέατρο. Από τα βιβλία των Ιερών Ναών της Λαμίας ελάχιστα ονόματα καταγράφηκαν, εφόσον το πλείστο των καλλιτεχνών έζησε και δημιούργησε στην πρωτεύουσα, όπου και τελεύτησε. Παρόλα αυτά αποτελεί χρέος η παρουσίαση και απόδοση τιμής στους ανθρώπους αυτούς που τίμησαν τη Λαμία. Το ερώτημα που έρχεται αμέσως είναι “αν και πόσο η Λαμία τους τίμησε”;

    1.  Στο Θέατρο

   Δύο σημαντικά πρόσωπα γεννήθηκαν στη Λαμία και διέπρεψαν στο δύσκολο χώρο του Θεάτρου. Αυτοί ήταν ο Χρήστος Ευθυμίου και ο Θάνος Λειβαδίτης. Επιπλέον, η Λαμία, από τα προπολεμικά χρόνια ανέπτυξε το χώρο του Θεάτρου Σκιών με την “Όαση”, του Ανδρέα Αγιομαυρίτη.

   Από τα Βιβλία των Ιερών Ναών, βρέθηκε ένας ηθοποιός από την Κωνσταντινούπολη, που πέρασε με θεατρικό μπουλούκι και πέθανε στη Λαμία. Ήταν ο Γεώργιος Π. Χριστοφορίδης.

   Με σύντομο τρόπο θα δοθούν βιογραφικά στοιχεία αυτών. Έτσι :

Χρήστος Ευθυμίου (1900-1971) : Γεννήθηκε στη Λαμία. Το πατρικό του σπίτι ήταν στη γωνία των οδών Αχιλλέως και Δυοβουνιώτου (κοντά στην πλατεία Διάκου). Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η αγάπη του για το θέατρο τον οδήγησε αμέσως μετά σε επαγγελματική σχολή θεάτρου (τετραετής φοίτηση), από την οποία και βγήκε αριστούχος. 

Ο Χρ. Ευθυμίου στην ταινία

“Ένας βλάκας και μισός”

    Το 1929 έκανε το ντεμπούτο του με το θίασο Κυβέλης. Ως ιδρυτικό μέλος του Εθνικού Θεάτρου[1], που επανιδρύθηκε[2] το 1930 ο Χρήστος Ευθυμίου προσκλήθηκε και το υπηρέτησε ως βασικό στέλεχος αλλά και ως ένας εκ των πρωταγωνιστών του. Διέπρεψε ως κωμικός, ιδίως σε έργα του Μολιέρου, του Σαίξπηρ αλλά και σε ελληνικά έργα σε χαρακτηριστικούς ελληνικούς λαογραφικούς ρόλους. Γι’  αυτό, το 1952 τιμήθηκε για την εξαίρετη ερμηνεία του σε έργα του Μολιέρου από τη Γαλλική Κυβέρνηση με το παράσημο των Ακαδημαϊκών Δαφνών.

   Το 1960, μετά το θάνατο του Βασίλη Λογοθετίδη, τέθηκε επικεφαλής του θιάσου του εκλιπόντος δημοφιλούς κωμικού. Δύο χρόνια αργότερα τιμήθηκε με σχετικό παράσημο από τον Βασιλιά Παύλο.

   Εκτός από το Θέατρο, ήταν πολύ αξιόλογη και η παρουσία του στον ελληνικό κινηματογράφο. Από τους ρόλους που έπαιξε αναφέρονται περισσότερο στις ταινίες “Ο γυναικάς” (του 1957) και “Ένας βλάκας και μισός” (του 1959). Άλλες ταινίες που έπαιξε ήταν “Δεσποινίς δικηγόρος” (1933), “Το δρομάκι του Παραδείσου” (1944), “Η άγνωστος” (1954),  “Ο αγαπητικός της βοσκοπούλας” (1955), “Η Χιονάτη και τα 7 γεροντοπαλίκαρα” (1960), κ.ά.

   Είχε μακρά συμμετοχή σε καθημερινές απογευματινές ραδιοφωνικές πεντάλεπτες “παρλάτες”, με την ατάκα «Αχ τι τραβάω!».

Αντιοχικός και Αιτωλικός πόλεμος στη Φθιώτιδα

Ιστορικά γεγονότα που επηρέασαν τον τόπο μας

  Η έλευση του 2^ου π.Χ. αιώνος βρήκε την Ελλάδα βαθιά διαιρεμένη και αλληλοσπαρασσόμενη. Οι αλλεπάλληλες συγκρούσεις στις οποίες αναλώνονταν οι διάφορες ελληνικές δυνάμεις μοιραία επέφεραν την παρακμή, την οικονομική εξαθλίωση και την κατάπτωση των ηθικών και πολιτικών αξιών. Η πλήρης απουσία διορατικότητος που επεδείκνυαν σε συνδυασμό με την αδιαφορία για την ραγδαία ενδυνάμωση της Ρώμης έκρυβε θανασίμους κινδύνους. Το αποτέλεσμα ήταν η νέα υπερδύναμη της Μεσογείου να εκμεταλλευτεί στο έπακρο αυτή την έλλειψη σύμπνοιας και ομοψυχίας και να υποτάξει σταδιακά ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, πολλές φορές μάλιστα με Έλληνες συμμάχους στο πλευρό της. Κατά τη διάρκεια αυτής της επεκτατικής πορείας συγκρούστηκε με την Αιτωλική Συμπολιτεία, μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις στην Ελλάδα εκείνη την εποχή.  Οι Αιτωλοί ελέγχοντας τον νευραλγικό χώρο της κεντρικής Ελλάδος αποτελούσαν εμπόδιο στα σχέδια των Ρωμαίων. Η πόλη της Λαμίας και η ευρύτερη περιοχή της Φθιώτιδος μοιραία βρέθηκαν στο επίκεντρο του πολέμου γευόμενες για μια ακόμη φορά τη σκληρότητα του και πληρώνοντας ουσιαστικά την κορυφαίας στρατηγικής σημασίας θέση τους στην Ελλάδα.

Η Μητροπολιτική Ελλάς το 200 π.Χ.

  Προηγηθέντα γεγονότα – Συμμαχία Αιτωλών και Ρώμης κατά Μακεδόνων

  Την πρώτη δεκαετία του 2^ου π.Χ. αιώνος συνέβησαν γεγονότα που σημάδεψαν ανεξίτηλα την Ελληνική Ιστορία και προκαθόρισαν σε μεγάλο βαθμό τις μακροπρόθεσμες εξελίξεις στην Ελλάδα. Οι Ρωμαίοι έχοντας καταβάλει την μεγάλη τους αντίπαλο Καρχηδόνα στον  εξαντλητικό Β’ Καρχηδονιακό πόλεμο (218-201 π.Χ.) ήταν πλέον ελεύθεροι να εμπλακούν δυναμικά στα ελληνικά πράγματα. Την αφορμή να προβούν σε κάτι τέτοιο τους την είχε δώσει ο βασιλιάς Φίλιππος Ε’ της Μακεδονίας, της ισχυρότερης δύναμης στην Ελλάδα. Ο Φίλιππος, μεσούντος του Β’ Καρχηδονιακού πολέμου, είχε συμμαχήσει με τον Καρχηδόνιο στρατηγό Αννίβα τη στιγμή που οι Ρωμαίοι βρίσκονταν σε δυσχερή θέση. Μάλιστα είχε επιχειρήσει – ανεπιτυχώς – να περάσει και αυτός στην Ιταλία. Κατά συνέπεια ήταν εύλογο η οργή των Ρωμαίων να στραφεί εναντίον του.

  Οι Ρωμαίοι απεδείχθησαν άριστοι γνώστες της κατάστασης στην Ελλάδα, την οποία έχοντας διαβλέψει σε βάθος και με τρομερή ευστοχία έσπευσαν να εκμεταλλευτούν. Ο Φίλιππος είχε επιβάλλει την μακεδονική κυριαρχία στο μεγαλύτερο μέρος του ελλαδικού χώρου, πολλές φορές με δόλιο και στυγνό τρόπο, προκαλώντας σε πολλούς Έλληνες έντονη δυσαρέσκεια. Η Ρώμη, κινούμενη προς αυτή την κατεύθυνση, είχε ήδη εδώ και μια δεκαετία προσεγγίσει διπλωματικά[1] την Αιτωλική Συμπολιτεία, τη δεύτερη μεγαλύτερη δύναμη στην Ελλάδα. Οι Αιτωλοί αφέθηκαν να παρασυρθούν από το τυφλό μίσος τους για τον Φίλιππο παρά τις παραινέσεις σοφών ανδρών τους για πανελλήνια ομοψυχία, δικαιώνοντας ολοκληρωτικά τις ρωμαϊκές προσδοκίες…