Από την Τατάρνα Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1921)

Προλεγόμενα

Πινακίδα

   Η Τατάρνα είναι ένα ορεινό χωριό της δυτικής Ευρυτανίας, σε υψόμετρο 650 μ., σε απόσταση 61χμ από το Καρπενήσι. Από το 1928 μετονομάστηκε σε Τριπόταμο. Δεν το έχω επισκεφθεί. Είναι πολύ γνωστό από το ομώνυμο βυζαντινό παλαιό μοναστήρι, με σημαντική προσφορά στον εθνικό αγώνα του 1821.

Η συγκέντρωση του υλικού αυτής της εργασίας άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 35 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Φεβρουάριο του 2024.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 20 μεταναστευτικά ταξίδια (5 μετανάστες έκαναν διπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν 35 μετανάστες. Πιθανά υπάρχουν και ίσως διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Δεν γνωρίζω επώνυμα των ανθρώπων.

   Επίσης να θυμίσω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν σε μεγαλύτερο χωριό ή πόλη (π.χ. Καρπενήσι) της περιοχής. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Τατάρνας, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

 

Αυτοδιοικητικά

Από τον οικισμό Τατάρνα στο Τριπόταμον

   Από τις 8 Δεκεμβρίου 1845, ο οικισμός Τατάρνα προσαρτήθηκε διοικητικά στο δήμο Αγραίων (με πρωτεύουσα το Κεράσοβο) του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας. Στις 31 Αυγούστου 1912, ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Αγραίων. Ιδρύθηκε κοινότητα Τατάρνας με ομώνυμη έδρα τον οικισμό.

   Στις 14 Μαΐου 1928 ο οικισμός μετονομάστηκε σε Τριπόταμον, όπως και η κοινότητα, του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Στις 22 Μαρτίου 1943, ο οικισμός (και η κοινότητα) αποσπάστηκε από το νομό Αιτωλοακαρνανίας και πλέον υπάγεται στο νομό Ευρυτανίας.

   Στις 4 Δεκεμβρίου 1997, η κοινότητα Τριποτάμου καταργήθηκε (σχέδιο “Καποδίστριας”) και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Φραγκίστας. Στις 7 Ιουνίου 2010, ο δήμος Φραγκίστας καταργήθηκε (σχέδιο “Καλλικράτης”) και ο οικισμός Τριπόταμο προσαρτήθηκε στο δήμο Αγράφων.

   Ο πληθυσμός του οικισμού (απογραφή 2011) ήταν 212 κάτοικοι.

 

1.   Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 35 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι σχετικά περισσότεροι (9) έφυγαν το 1914 (ποσοστό 25 %). Συνολικά έγιναν 20 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν 5 μετανάστες που έκαναν διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 7 % του πληθυσμού, που είναι   λίγο μικρότερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης την περίοδο 1900-1925 (που ήταν 8%). Η περιοχή είχε σχετική αυτονομία αγαθών, κυρίως με κτηνοτροφία, αλλά με περιορισμένη καλλιεργήσιμη έκταση γης για γεωργική καλλιέργεια, που απέφερε επάρκεια των αναγκαίων για τη ζωή[2] των κατοίκων της περιοχής αυτής.

    Οι μετανάστες ήταν άρρενες, αλλά υπήρξε και μια γυναίκα (Φωτεινή Ξενάκη). Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή, παρατηρούμε ότι υπερίσχυσαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών (με 19 άτομα) και ακολούθησαν οι μικρότερες ηλικίες μέχρι και 20 ετών (με 11 μετανάστες). Λιγότεροι ήταν οι μεγαλύτερες ηλικίες 31-40 ετών (με 5 μετανάστες). Η κατανομή ηλικιών των μεταναστών της Τατάρνας δίνονται στον πίνακα 3.

   Οι μικρότεροι σε ηλικία μετανάστες  ήταν :

(α) Κόπανος Νικόλαος, ετών 17 (πήγε το 1911)

(β) Κατόπης Κωνσταντίνος, ετών 18 (πήγε το 1912)

(γ) Κόπανος Βασίλειος, ετών 18 (πήγε το 1914)

(δ) Κόπανος Παυσανίας, ετών 18 (πήγε το 1912)

Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μετανάστες ήταν :

(α) Πλεξίδας Αθανάσιος, ετών 38 (πήγε το 1910)

(β) Αποστόλου Αθανάσιος, ετών 37  (πήγε το 1921)

(γ) Ξενάκης Αθανάσιος, ετών 37 (πήγε το 1921)

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 25 έτη.

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Τατάρνας ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 35 μετανάστες οι 28 ήταν άγαμοι (80 %) και οι υπόλοιποι 7 ήταν έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες της Τατάρνας, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

 

   Συνολικά έγιναν 20 ταξίδια, που διακίνησαν τους 35 μετανάστες της Τατάρνας. Οι περισσότεροι μετανάστες (30 άτομα) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας (υψηλό ποσοστό 86 %), ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν μόνο 3 μετανάστες. Οι υπόλοιποι  έφυγαν από ξένα λιμάνια (βλ. πίνακα 4, με αριθμητικά στοιχεία). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες έφυγαν με ξένα πλοία. Με πλοία ελληνικής πλοιοκτησίας έφυγαν 7 άτομα.

   Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι της Πάτρας, το 1910 έφυγαν 4 μετανάστες με το πλοίο “Martha Washington”. Από το λιμάνι της Πάτρας το έτος 1911, πάλι σε ένα ταξίδι, έφυγαν 3 μετανάστες, με το πλοίο “Patris”. Το 1912, πάλι από το λιμάνι της Πάτρας, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 4 άτομα με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I”. Το 1914, πάντα από το λιμάνι της Πάτρας, σε ένα ταξίδι,  έφυγαν 5 άτομα, με το πλοίο “Oceania”. Το 1921, από το λιμάνι του Πειραιά, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 3 άτομα, με το ελληνόκτητο πλοίο “King Alexander”.

   Αναλυτικά αριθμητικά στοιχεία για τα πλοία, δίνονται στον Πίνακα 5, που παρατίθεται.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες κατέβαιναν από το πλοίο. Μετά και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για να περάσουν  από υγειονομικό έλεγχο. Ακολουθούσε η τελική καταγραφή και ο έλεγχος από την υπηρεσία Μετανάστευσης, στο κτίριο του EllisIsland (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες της Τατάρνας φαίνονται στον Πίνακα 6. Κυριάρχησε η πολιτεία της Βόρειας Καρολίνας (με 13 άτομα) και ποσοστό 37 %! Συγκεκριμένα, επέλεξαν ως προορισμό την πόλη Σάρλοτ (Charlotte). Ακολούθησαν σε προτίμηση, οι πολιτείες της Νέας Υόρκης, της Βιρτζίνια και της Πενσυλβανίας.

   Μεμονωμένα άτομα πήγαν σε άλλες 3 πολιτείες. Αριθμητικά στοιχεία δίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 6.

   Πιο αναλυτικά, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

 

 2.   Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών (28 άτομα) δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν κι άλλα επαγγέλματα.  Αριθμητικά στοιχεία αυτών ακολουθούν (Πίνακας 7) :

 

Μαθητής : Νικ. Κόπανος. Μάγειρος : Κων. Μακρής

 

3.    Διπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 5 άτομα που έκαναν πολλαπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για γάμο ή για συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας.

   Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Κωνσταντίνος Μακρής :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

2.    Αθανάσιος Χινάκης:  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στην πόλη Κολούμπια της Νότ. Καρολίνας.

3.    Ιωάννης Παρδάλης :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1908-12 στην πόλη Πάρκερσμπουργκ της Δυτικής Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Αθανάσιος Αποστόλου :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 στην πόλη Σηάτλ της πολιτείας Ουάσιγκτον.

5.    Αθανάσιος Ξενάκης :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 στο Μπήβερ Φωλς (Beaver Falls) της Πενσυλβάνια.

 

4.    Αλφαβητικός Πίνακας των μεταναστών

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellisisland) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες από την Τατάρνα που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Τατάρνας δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

 

α/α       Ονοματεπώνυμο      χρονολ. άφιξης   ηλικία     έγγαμος        Πλοίο ταξιδιού           Λιμάνι αναχώρ.

1        Αποστόλου Αθανάσιος            2-5-1921        37           ναι          King Alexander           Πειραιάς

2        Αποστόλου Χαράλαμπος         3-7-1910        30           όχι          Martha Washington     Πάτρα

3        Βρέκος Δημήτριος                 26-4-1911       23           όχι          Martha Washington     Πάτρα

4        Καραβάντος Ευάγγελος          22-4-1914       25           όχι          Oceania                    Πάτρα

5        Καραθάνος Γεώργιος             3-7-1910        25           όχι          Martha Washington     Πάτρα

6        Καραθάνος Θεοφάνης            4-9-1911        19           όχι          Martha Washington     Πάτρα

7        ΚαραθάνοςΙωάννης                16-11-1911     19           όχι          Patris                        Πάτρα

8        Καραθάνος Νικόλαος             3-7-1910        25           όχι          Martha Washington     Πάτρα

9        Κατόπης Κωνσταντίνος           20-7-1912       18           όχι          Kaiser Franz Josef I     Πάτρα

10      Κόπανος Βασίλειος                 22-4-1914       18           όχι          Oceania                    Πάτρα

11      Κόπανος Γεώργιος                 26-1-1908       19           όχι          Laura                        Πάτρα

12      Κόπανος Νικόλαος                 16-11-1911     17           όχι          Patris                        Πάτρα

13      Κόπανος Παυσανίας               14-3-1912       18           όχι          Patris                        Πάτρα

14      Κούτσικος Δημήτριος             16-11-1911     25           όχι          Patris                        Πάτρα

15      Λαγκούνης Δημήτριος            20-7-1912       25           όχι          Kaiser Franz Josef I     Πάτρα

16      Λαγκούνης Δημήτριος            22-4-1914       27           όχι          Oceania                    Πάτρα

17      Μακεδόνας Δημήτριος            22-4-1914       29           όχι          Oceania                    Πάτρα

18      Μακεδόνας Θωμάς                 28-1-1912       20           όχι          Caroline                    Χάβρη

19      Μακρής Κωνσταντίνος            20-1-1914       30           όχι          Kaiser Franz Josef I     Πάτρα

20      Μπαϊκούσης Σπυρίδων           22-4-1914       31           όχι          Oceania                    Πάτρα

21      Νάκας Σταύρος                     4-5-1909        23           όχι          Martha Washington     Πάτρα

22      Νάκας Χαρίδημος                  1-6-1910        19           όχι          Alice                         Τεργέστη

23      Νάκας Χρήστος                     3-11-1909       30           ναι          Martha Washington     Πάτρα

24      Ξενάκη Φωτεινή                    2-5-1921        27           ναι          King Alexander           Πειραιάς

25      Ξενάκης Αθανάσιος                2-5-1921        37           ναι          King Alexander           Πειραιάς

26      Παρδάλης Δημήτριος              3-7-1910        30           ναι          Martha Washington     Πάτρα

27      Παρδάλης Ιωάννης                 3-2-1914        28           όχι          Martha Washington     Πάτρα

28      Πιάκας Νικόλαος                   20-7-1912       25           όχι          Kaiser Franz Josef I     Πάτρα

29      Πλεξίδας Αθανάσιος               17-11-1910     38           ναι          Oceania                    Πάτρα

30      Πλούμης Γεώργιος                 2-11-1907       23           όχι          Alice                         Πάτρα

31      Τουφεκόπουλος Φώτιος         24-10-1911     20           όχι          Martha Washington     Πάτρα

32      Τουφεκούλας Κώστας            9-6-1909        35           ναι          Oceania                    Πάτρα

33      Φαρμάκης Ελευθέριος            10-4-1914       24           όχι          Argentina                  Πάτρα

34      Χαραμής Βασίλειος                20-7-1912       20           όχι          Kaiser Franz Josef I     Πάτρα

35      Χινάκης Αθανάσιος                20-1-1914       27           όχι          Kaiser Franz Josef I     Πάτρα

 

5.   Χρονικό μετανάστευσης από την Τατάρνα Ευρυτανίας

 

i.       Η αρχή του 1907 και η μεμονωμένη αναχώρηση του 1908

    Ως πρωτοπόρο μετανάστη θα αναφέρουμε  το Γεώργιο Πλούμη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 15 Οκτωβρίου 1907, αναχώρησε μεμονωμένα με το πλοίο “Alice” και στις 2 Νοεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 23 ετών. Στην Τατάρνα είχε τη μητέρα του Φώτω. Με 10 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεράσιμος Ντεμπονέρας.

   Το επόμενο έτος 1908, έγινε μία μεμονωμένη αναχώρηση από το Γεώργιο Κόπανο[4]. Από την λιμάνι της Πάτρας, στις 7 Ιανουαρίου έφυγε με το πλοίο  “Laura” και (μέσω Παλέρμου) στις 26 Ιανουαρίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 19 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Κωνσταντίνος. Αναζητούσε δουλειά, με 11 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σεραφείμ Τριαντογιάννης.

 

Ατμόπλοιο Laura (Photo: Peabody Essex Museum)

ii.      Μικρή αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1909

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τρία μεμονωμένα ταξίδια από την Τατάρνα προς την Αμερική. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Σταύρο Νάκα. Στις 19 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 4 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 23 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Πολυξένη. Με 10 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Βοστώνη (Boston) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Κόγης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Κώστα Τουφεκούλα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 24 Μαΐου ταξίδεψε με το πλοίο “Oceania” και στις 9 Ιουνίου “πάτησε πόδι” στην Αμερική. Ήταν 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Μαρία. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Ψυχογιός[5].

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Χρήστο Νάκα. Στις 18 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 3 Νοεμβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Τατάρνα λεγόταν Στυλιανή. Με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Λάμπρο Παρδάλη.

 

iii.    Διπλασιασμός του αριθμού μεταναστών στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τρία ταξίδια μεταναστών με πλοία (1 ομαδικό και 2 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 6 άτομα από την Τατάρνα. Αναλυτικά :

  Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Χαρίδημο Νάκα. Από την Ελλάδα, πήγε με πλοίο μέχρι το αυστριακό λιμάνι της Τεργέστης. Από εκεί ταξίδεψε με το πλοίο “Alice” και την 1η Ιουνίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 19 ετών. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Ρήνοκ (Roanoke) της Βιρτζίνια, όπου ήταν ο αδερφός του Σταύρος Νάκας.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε τέσσερα άτομα. Ήταν οι Χαρ. Αποστόλου, Γεώρ. Καραθάνος, Νικ. Καραθάνος και Δημ. Παρδάλης. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 20 Ιουνίου, ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 3 Ιουλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Από το αρχειακό υλικό πληροφορούμαστε ότι :

·         Ο Χαράλαμπος Αποστόλου ήταν 30 ετών και αναλφάβητος. Το όνομα της μητέρας του ήταν Βαγγελιώ. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Κωνσταντίνο Αποστόλου.

·         Ο Γεώργιος Καραθάνος ήταν 25 ετών. Στην Τατάρνα είχε τον πατέρα του Ευστάθιο. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Κώστα Αποστόλου.

·         Ο Νικόλαος Καραθάνος ήταν 25 ετών, αδελφός του προαναφερθέντος Γεωργίου. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ευστάθιος. Με 25 $ για τα πρώτα αναγκαία έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο κοινός ξάδερφός τους Κώστας Αποστόλου.

·         Ο Δημήτριος Παρδάλης ήταν 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον αδερφό του Λάμπρο Παρδάλη.

 

Ατμόπλοιο“Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η δευτέρα μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Αθανάσιο Πλεξίδα. Στις 31 Οκτωβρίου,  από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Oceania” και στις 17 Νοεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 38 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Με 23 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ανεψιός του Χαράλαμπος Αποστόλου.

 

iv.     Διατήρηση σταθερού του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τέσσερα ταξίδια μεταναστών με πλοία (1 ομαδικό και 3 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 6 άτομα από την Τατάρνα. Πιο συγκεκριμένα έχουμε:

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από το Δημήτριο Βρέκο. Στις 10 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 26 Ιουλίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Το όνομα του πατέρα του ήταν Κωνσταντίνος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δημ. Γιολδάσης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από το Θεοφάνη Καραθάνο. Στις 21 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο  “Martha Washington” και στις 4 Σεπτεμβρίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του ονομαζόταν Γεώργιος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Ρήνοκ (Roanoke)της Βιρτζίνια, κοντά στο θείο του Σεραφείμ Τζελέπη.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από το Φώτιο Τουφεκόπουλο (Trifecopulos). Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 9 Οκτωβρίου έφυγε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 24 Οκτωβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 20 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στην Τατάρνα δήλωσε τον αδερφό του Αθανάσιο. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Ρήνοκ της Βιρτζίνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Σεραφείμ Τζελέπης.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε τρία άτομα και περιλάμβανε τους :  Ιωάν. Καραθάνο, Νικ. Κόπανο και Δημ. Κούτσικο. Στις 31 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 16 Νοεμβρίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ιωάννης Καραθάνος ήταν 19 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ευστάθιος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Σάρλοτ (Charlotte) της Βόρειας Καρολίνας, κοντά στο θείο του Τζέιμς Στράτο.

·         Ο Νικόλαος Κόπανος ήταν 17 ετών. Δηλώθηκε ως μαθητής (scholar). Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Προορισμός του (με 25 $ μαζί του) ήταν η πόλη Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας, όπου ήταν ο αδερφός του Γεώργιος Κόπανος.

·         Ο Δημήτριος Κούτσικος ήταν 25 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ευστάθιος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ρήνοκ (Roanoke) της Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Σεραφείμ Τζελέπη.

 

Ατμόπλοιο “Πατρίς”(Patris)

 

v.   Ίδιος αριθμός μεταναστών και στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τρία ταξίδια μεταναστών με πλοία (1 ομαδικό και 2 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 6 άτομα από την Τατάρνα. Αναλυτικά :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τοΘωμά Μακεδόνα. Από την Ελλάδα έφυγε με πλοίο, μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης. Από εκεί, στις 14 Ιανουαρίου 1912 αναχώρησε με το πλοίο “Caroline” και στις 28 Ιανουαρίου αντίκρισε το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Στην Τατάρνα είχε τη μητέρα του Μαρία. Αναζητούσε δουλειά, με 20 $ μαζί του, στη πόλη Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας, όπου ήταν ο ξάδερφός του Αθαν. Λαμπρόπουλος.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Παυσανία Κόπανο. Στις 27 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Patris” και στις 14 Μαρτίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 18 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήτα Θανάσης. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Σάρλοτ (Charlotte) της Βόρειας Καρολίνας, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Κόπανος.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1912αριθμούσε τέσσερα άτομα. Ήταν οι :  Κων. Κατόπης, Δημ. Λαγκούνης, Μικ. Πιάκας και Βασ. Χαραμής. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 8 Ιουλίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 20 Ιουλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υπάρχον υλικό του αρχείου μας πληροφορεί ακόμη ότι:

·         Ο Κωνσταντίνος Κατόπης ήταν 18 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του ονομαζόταν Δημήτριος. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η πόλη Σάρλοτ (Charlotte) της Βόρειας Καρολίνας, κοντά στο θείο του Γεώργιο Τουφεκόπουλο.

·         Ο Δημήτριος Λαγκούνης ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Στο χωριό είχε τη μητέρα του Μαρία. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Κόπανος.

·         Ο Νικόλαος Πιάκας ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Το όνομα της μητέρας του ήταν Καλλιόπη. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας, κοντά στο φίλο του Γεώργιο Κόπανο.

·         Ο Βασίλειος Χαραμής ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του ονομαζόταν Δημήτριος. Με 25 $ στην τσέπη. έψαχνε για δουλειά την πόλη Σάρλοτ (Charlotte) της Βόρειας Καρολίνας, κοντά στο θείο του Π. Στράτο.

 

vi. Κορύφωση του αριθμού μεταναστών στο 1914

   Μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων 1912-13 στην Ελλάδα, όπου συμμετείχαν και μετανάστες, οι οποίοι επέστρεψαν για το σκοπό αυτό, ακολούθησε η αποστράτευση. Κάποιοι αποφάσισαν να κάνουν και δεύτερο ταξίδι, ενώ υπήρξαν και νέοι μετανάστες.

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τέσσερα ταξίδια μεταναστών με πλοία (2 ομαδικά και 2 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 9 άτομα από την Τατάρνα. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από δύο άτομα, τους : Κων. Μακρή και Αθ. Χινάκη. Στις 5 Ιανουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 20 Ιανουαρίου έφτασαν στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι:

·         Ο Κωνσταντίνος Μακρής ήταν 30 ετών. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν μάγειρος (cook). Ο πατέρας του ονομαζόταν Γεώργιος. Προορισμός του για δουλειά (με 30 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Δημήτριο Αποστόλου. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Κων/νος Μακρής την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Αθανάσιος Χινάκης[6] ήταν 27 ετών και αναλφάβητος. Το όνομα του πατέρα του ήταν Νικόλαος. Με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Κολούμπια της Νότιας Καρολίνας, όπου ήταν ο φίλος του Χάρης (Χαρίδημος) Νάκας. Για τον Αθανάσιο Χινάκη, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι που έκανε στις ΗΠΑ. Την προηγούμενη φορά πήγε την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε στη Νέα Υόρκη.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Ιωάννη Παρδάλη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 19 Ιανουαρίου ανέβηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 3 Φεβρουαρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 28 ετών και αναλφάβητος. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του στην πόλη Πάρκερσμπουργκ (Parkersburg) της Δυτικής Βιρτζίνια, κοντά στον αδερφό του Λάμπρο Παρδάλη. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Ιωάννης Παρδάλης, την περίοδο 1908-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Ελευθέριο Φαρμάκη. Στις 23 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Argentina” και στις 10 Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 24 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Πούλος. Με 24 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Βοστώνη (Boston) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Χατζής.

 

Ατμόπλοιο “Argentina”

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε πέντε άτομα και περιλάμβανε τους : Ευάγ. Καραβάντο, Βασ. Κόπανο, Δημ. Λαγκούνη, Δημ. Μακεδόνα και Σπυρ. Μπαϊκούση. Από το λιμάνι της Πάτρας, την 1η Απριλίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Oceania”  και στις 22 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το αρχειακό υλικό αντλούμε επιπλέον στοιχεία, όπως ότι:

·         Ο Ευάγγελος Καραβάντος ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Το όνομα του πατέρα του ήταν Κώστας. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η πόλη Σάρλοτ (Charlotte) της Βόρειας Καρολίνας, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Καραθάνο.

·         Ο Βασίλειος Κόπανος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του ονομαζόταν Κώστας. Με 35 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας, όπου ήταν ο θείος του Κώστας Τουφεκόπουλος.

·         Ο Δημήτριος Λαγκούνης ήταν 27 ετών και αναλφάβητος. Στην Τατάρνα είχε τον πατέρα του Αθανάσιο. Έψαχνε για δουλειά, με 25 $ στην τσέπη, στην πόλη Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Κόπανος. Είχε κάνει κι άλλο ταξίδι το 1912 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Δημήτριος Μακεδόνας ήταν 29 ετών και αναλφάβητος. Το όνομα του πατέρα του ήταν Νίκος. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας, κοντά στον αδερφό του Θωμά Μακεδόνα.

·         Ο Σπυρίδων Μπαϊκούσης (Bacoussis) ήταν 31 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του ονομαζόταν Δημήτριος. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $ μαζί του) ήταν η πόλη Σάρλοτ της Βόρειας Καρολίνας, όπου ήταν ο συγγενής του Κώστας Τουφεκούλας.

 

vii.          Μία ομαδική αναχώρηση στο 1921 – Μεταναστευτικός επίλογος

   Ήταν μία τριμελής ομάδα, που αποτελούσαν οι : Αθαν. Αποστόλου, Αθαν. Ξενάκης και Φωτεινή Ξενάκη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 15 Απριλίου ανέβηκαν στο ελληνόκτητο ατμόπλοιο “King Alexander” και στις 2 Μαΐου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Αθανάσιος Αποστόλου ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Χρυσάνθη. Με 100 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σηάτλ (Seattle) της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου ήταν ο ανεψιός του Γεώργιος Πλούμης. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Αθανάσιος Αποστόλου την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε στη Νέα Υόρκη.

 

Ατμόπλοιο “King Alexander”

·         Ο Αθανάσιος Ξενάκης ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Στην Τατάρνα είχε τη μητέρα του Πολυξένη. Αναζητούσε δουλειά, με 100 $ μαζί του (για 2 άτομα) στη θέση Μπήβερ Φωλς (Beaver Falls) της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο κουνιάδος του Ηλίας Τσίπρας. Για τον Αθανάσιο Ξενάκη αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι που έκανε στις ΗΠΑ. Πρωτοπήγε την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε στη Νέα Υόρκη.

·         Η Φωτεινή Ξενάκη ήταν 27 ετών και παντρεμένη. Επάγγελμα “οικιακά”. Μαζί με το σύζυγό της Αθανάσιο πήγαινε στο Μπήβερ Φωλς (Beaver Falls) της Πενσυλβάνια.

 

---------------------------

 

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Εκλογικός Κατάλογος δήμου Κλεπαΐδος, του έτους 1886, από την ιστοσελίδα : http://kravara-klepa.blogspot.com

6.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Αναρτήθηκε στο μπλογκamfictyon.blogspot.gt από τις 7-7-2014 (α’ μέρος) και 14-7-2014 (β’ μέρος).

7.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκamfictyon.blogspot.gt Ιστοσελίδα :  www.amfictyon.blogspot.gr

8.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από τη Φραγκίστα Ευρυτανίας. μετανάστες στην Αμερική (1900-1936)”. Ανέκδοτη εργασία από τον Αύγουστο 2018. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 28 Αυγούστου 2018.

9.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

10.  περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

11.  εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

12.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

13.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

14.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

15.  Βικιπαίδεια

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1]Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2]Στο σύνολο των 35 μεταναστών της Τατάρνας βρέθηκαν 13 αναλφάβητοι  (δηλ. ποσοστό  37 %) !

[3]Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4]Φέρει σφραγίδα που γράφει : IN HOSPITAL DISCHARGED  (παραπέμφθηκε στο νοσοκομείο, προφανώς για ιατρικές εξετάσεις)

[5]Από τη Φραγκίστα.

[6]Υπάρχει αβεβαιότητα για την ορθή απόδοση του επωνύμου, επειδή δεν μπορεί να διαβαστεί αυτό στο χειρόγραφο αρχείο.