Καταστροφή Σανατορίου και Ι. Μονής Αντίνιτσας

13 Ιουνίου 1944

   Ήταν μια αποφράδα ημέρα για τον τόπο μας σαν σήμερα, πριν 74 χρόνια. Το 1944 ήταν το χειρότερο έτος της γερμανικής Κατοχής. Τα αποσπάσματα Ες-Ες στην Ελλάδα εφάρμοζαν την χιτλερική εντολή για αντίποινα, δυστυχώς σε αθώους.

   Η αντιστασιακή δράση είχε κορυφωθεί, με διαρκή “χτυπήματα” στον κατακτητή. Στη θέση “Πηγή του Αχιλλέα”, στις αρχές Ιουνίου 1944, μια ενέδρα σε γερμανικό αυτοκίνητο είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 3 αξιωματικών. Παράλληλα οι Γερμανοί θεωρούσαν ότι το Σανατόριο, αλλά και η γειτονική Μονή ότι υπέθαλπαν τους αντάρτες της περιοχής. Με αφορμή το γεγονός που προαναφέρθηκε, ένα γερμανικό απόσπασμα Ες-Ες με ολμοβόλα και εκρηκτικά το πρωί της 13ης Ιουνίου 1944 έφτασε στην Αντίνιτσα.

Το ιστορικό Καθολικό της Μονής (φωτ. 1930)

   Πρώτα (πιθανά) χτύπησαν με ολμοβόλα το Σανατόριο, χωρίς να προειδοποιήσουν το προσωπικό και τους ασθενείς, ώστε να εγκαταλείψουν το κτίριο. Όλοι χάθηκαν αναίτια. Οι πληροφορίες αναφέρουν τον αριθμό 36 ασθενών.

   Επόμενος στόχος ήταν η Μονή Αντίνιτσας. Δεν είναι γνωστός ο τρόπος καταστροφής, που έγινε με ολμοβόλα ή με ανατίναξη, με πιθανότερο ένα συνδυασμό αυτών. Σε ελάχιστο χρόνο η διαρκής ιστορική διαδρομή ζωής και προσφοράς πέντε αιώνων έσβησε. Το σπάνιο και μοναδικό Καθολικό της στην περιοχή της κεντρικής και νότιας ηπειρωτικής Ελλάδας έγινε ερείπια. Ευτυχώς στη Μονή δεν υπήρχαν παρά ο ηγούμενος και ο βοσκός της μονής εκτός αυτής. Η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας διεσώθη.

Από τη Σκαλούλα Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1924)

Προλεγόμενα

   Το χωριό αυτό μου ήταν παντελώς άγνωστο.  Ένας καλός μου γείτονας ο Νικόλαος Περ. Βρούβας, που έλκει την καταγωγή από το χωριό αυτό, μου το πρωτοανέφερε. Κάποιες κατά καιρούς συζητήσεις μου το θύμισαν. Η πλέον πρόσφατη ήταν με τον κ. Μιλτιάδη Βρούβα, συντ. πιλότο της πολεμικής αεροπορίας. Αυτή ήταν και η αφορμή για να ασχοληθώ ειδικά μ’ αυτήν. Μεγάλο μέρος του υλικού το είχα από αρκετό καιρό.

   Η προσπάθεια αυτή κατέγραψε 20 μεταναστευτικά ταξίδια των ανθρώπων της προς την Αμερική στις πρώτες δύο 10ετίες του 20ού αιώνα. Εντοπίστηκαν έτσι 41 μετανάστες (απ’ αυτούς οι 5 έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική).

  Πιθανά να υπάρχουν κι άλλοι μετανάστες που δεν εντοπίστηκαν και θα βρεθούν στη συνέχεια. Η όλη αναζήτηση είναι δύσκολη και χρονοβόρος, εφόσον τα στοιχεία του αμερικανικού αρχείου είναι χειρόγραφα και μερικά δεν διαβάζονται εύκολα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Σκαλούλας, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

      Μετά από ένα και πλέον αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                    φυσικός

 

 

Πεντάπολη Φωκίδας

Το τέλος του Οικοτροφείου για το Εκκλησιαστικό Σχολείο Λαμίας

Μετά από 95ετή προσφορά

   Ο μακαριστός ηγούμενος της Ι.Μ. Αγάθωνος αρχιμ. Δαμασκηνός Ζαχαράκης και πρώην μαθητής της τότε Εκκλησιαστικής Σχολής Λαμίας (η οποία μετεξελίχθηκε στο σημερινό Εκκλησιαστικό Σχολείο Λαμίας) έγραψε[1] για τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες (αποφοίτησε το 1971):

“… ο παπα-Λάμπρος στο Νέο Αργύρι Ευρυτανίας, το ορεινό χωριό μου, είπε στους φτωχούς γονείς μας τότε : «Να πάτε τα παιδιά σας στη Λαμία στην Ιερατική Σχολή, εκεί που πήγαμε κι εμείς τα δικά μας και πρόκοψαν. Μη πονοκεφαλάτε για τα έξοδα. Εκεί δεν υπάρχουν έξοδα. Εκεί τα παιδιά σπουδάζουν δωρεάν! Και γράμματα θα μάθουν και καλοί άνθρωποι θα γίνουν. Έτσι να κάμετε» …”

   Έτσι έκαναν και πρόκοψαν. Έμαθαν πολλά, αλλά κυρίως, όπως συμπλήρωσε ο μακαριστός Δαμασκηνός :

“… Είχαμε ένα κρεβάτι να γείρουμε το κορμί μας κι ένα πιάτο φαΐ μεσημέρι-βράδυ, για να χορτάσουμε την πείνα μας, πράγματα πολύ σημαντικά για μας”.

Κτηματίες της προπολεμικής Λαμίας

Προλεγόμενα

   Η παρούσα εργασία θα αναφερθεί περισσότερο σε πρόσωπα - τους κτηματίες - και λιγότερο σε ιδιοκτησίες. Δεν είναι εύκολη η καταγραφή τους, εφόσον έχουν γίνει αλλεπάλληλες αγοραπωλησίες και δεν υπάρχουν σχέδια (ένα είδος κτηματολογίου) στο 19ο αι. και τις αρχές του 20ού. Στα συμβόλαια υπάρχουν μεμονωμένα στοιχεία για κάθε μεταβίβαση, αλλά ο αριθμός τους είναι τεράστιος.

  Η προσπάθεια αυτή θα παρουσιάσει υλικό, που προήλθε από τα βιβλία των Ιερών Ναών της Λαμίας, την περίοδο 1910-1960 περίπου. Θα δοθεί με όσο γίνεται συνοπτικό τρόπο.

Προεπαναστατική κατάσταση και η νέα πραγματικότητα στην ελεύθερη Λαμία

   Πριν την επανάσταση του 1821, η επαρχία Ζητουνίου (όπως λεγόταν τότε) είχε 49 χωριά. Από αυτά, τα 37 ήταν τσιφλίκια, που κατείχαν 12 Τούρκοι τσιφλικάδες. Τα περισσότερα κατείχε ο Χαλήλ μπέης, διοικητής (βοεβόδας) του Ζητουνίου την περίοδο από το 1810 έως το 1822 που πέθανε. Μετά περιήλθαν στο γιο του Τεφίκ[1] μπέη. Άλλα 5 τσιφλίκια ανήκαν στη Σαϊδέ χανούμ, τη σύζυγο του Χαλήλ μπέη και κόρη του Βελή πασά (ο Βελή πασάς ήταν γιος του γνωστού Αλή πασά των Ιωαννίνων).

Η οδός Λαρίσης (1930)

   Είναι γνωστό ότι η περιοχή τη κοιλάδας βόρεια του Σπερχειού ποταμού, όπου βρίσκεται και η Λαμία, αποδόθηκε στο νεοελληνικό κράτος, με αποζημίωση 10 εκατ. γροσίων (πρωτόκολλο του Λονδίνου, 14 Σεπτεμβρίου 1831), επομένως οι ιδιοκτήτες τους μπορούσαν να πουλήσουν τα τσιφλίκια ή κτήματά τους. Αντίθετα τα χωριά-τσιφλίκια στα νότια του Σπερχειού ως “εθνικές γαίες”, που ελευθερώθηκαν δεν μπορούσαν να πουληθούν από τους παλιούς ιδιοκτήτες. Οι αγοραστές ήταν Έλληνες πλούσιοι έμποροι κυρίως από τον παροικιακό ελληνισμό (υπήρχαν και λίγοι γηγενείς, όπως Νάκος Πανουργιάς, Παν. Λοιδωρίκης, Δρ. Μανσόλας). Δεν είναι εύκολο να δοθούν με ακρίβεια τα ονόματα και τα χρήματα για κάθε μικρή ή μεγάλη ιδιοκτησία.

   Μετά την απελευθέρωση[2], ο Χασάν-αγά Χιλιαδιώτης, οθωμανός Λαμίας, πληρεξούσιος επίτροπος «των κατά τη Φθιώτιδα εκποιηθησών ιδιοκτησιών του ποτέ Χαλήλ μπέη Οθωμανού Λαμίας», πούλησε τα κτήματα αυτά, που μεταβιβάστηκαν τελικά στους Αναγνώστη Π. Ζητουνιάτη, Πούλιο Σωτηριάδη, κ.ά. Με συμβόλαιο, στις 3-1-1837[3], έγινε η μεταβίβαση

Από το Κλήμα Δωρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1928)

Προλεγόμενα

   Από διηγήσεις των δικών μου - με καταγωγή από τη Γραβιά Παρνασσίδας - το όνομα του χωριού αυτού μού ήταν ακουστό από παλιά. Από τα πολλά αμπέλια προήλθε και το όνομα του χωριού. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η κτηνοτροφία και η γεωργία. Δεν το έχω επισκεφτεί δυστυχώς.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν από το Κλήμα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 162 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2018. Ακολούθησε έλεγχος και την τελική μορφή πήρε τον Αύγουστο του 2017.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 65 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν πολλαπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν 162 μετανάστες. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λιδωρίκι, Άμφισσα, Λαμία) ή χωριό της περιοχής, ενώ γεννήθηκαν και ζούσαν σε άλλο γειτονικό χωριό. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

Λεύκωμα “Στυλίδος ενθυμήματα”

Από τον κ. Κώστα Μιχ. Αλπόγλου

Το εξώφυλλο του βιβλίου

   Έγινε την περασμένη Κυριακή 6 Μαΐου 2018 και ώρα 11 πμ σε αναψυκτήριο της Στυλίδας (στα Πευκάκια), η παρουσίαση πολυσέλιδου Λευκώματος, με τίτλο “Στυλίδος ενθυμήματα” του κ. Κώστα Μιχ. Αλπόγλου. Ο συγγραφέας-ερανιστής, πλοίαρχος του Πολεμικού Ναυτικού ε.α., εκδήλωσε την αγάπη για την ιδιαίτερη πατρίδα του, με τη συγκέντρωση ιστορικού υλικού, αλλά και με τη δημιουργία ομάδας στο Διαδίκτυο που φέρει τον ίδιο τίτλο ΣΤΥΛΙΔΟΣ ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ, όπου αναρτούσε κάθε τι, σχετικό με το δημιουργικό παρελθόν της κωμόπολης.

   Στον πρόλογο του βιβλίου δηλώνει με αξιοσημείωτη αυτογνωσία ότι “δεν είναι συγγραφέας, ούτε φιλοδοξεί να γράψει την ιστορία της Στυλίδας”. Διέθεσε δημιουργικά τον ελεύθερο χρόνο του, αναζητώντας γραπτό υλικό σε παλιές εφημερίδες και βιβλία του 19ου και 20ού αι., στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και ιδιαίτερα στο Ιστορικό Αρχείο Λαμίας, αλλά και στην Εθνική Βιβλιοθήκη, κ.α. Επίσης στην παρούσα έκδοση περιλήφθηκαν λογοτεχνικό υλικό και εργασίες από πνευματικά άτομα της Στυλίδας, με ιδιαίτερη αναφορά αυτές του φιλολόγου-λογοτέχνη της Στυλίδας κ. Δημήτρη Καραθεοδώρου.

Βιομηχανικές μονάδες (και βιοτεχνίες) στη Φθιώτιδα (μέρος Β’)

 

συνέχεια από το Α’ μέρος

   i.        Χαρτοποιία Φθιώτιδος ΑΕ

    Η ΧΑΡΤΟΠΟΙΙΑ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ ΑΕ ιδρύθηκε το 1974. Οι βιομηχανικές της εγκαταστάσεις βρίσκονται στη Δαμάστα Λαμίας, και καλύπτουν 10.500 τ.μ. σε οικόπεδο 90 στρεμμάτων. Στις επόμενες δεκαετίες  δεχόταν ανακύκλωση χαρτιού ως πρώτη ύλη, πετυχαίνοντας μείωση του κόστους και συμβάλλοντας στην περιβαλλοντική προστασία.

   Το 2003 εξαγοράστηκε από τον όμιλο El Pack ΑΕ, με σκοπό να παράγει ανακυκλωμένο χαρτί. Η διοικητική έδρα, όπως και ολόκληρου του ομίλου, βρίσκεται στην Αθήνα (Αιγάλεω), και γραφεία πωλήσεων υπάρχουν σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Κόρινθο.

  Το 2011 με εκτεταμένες επενδύσεις, έγινε εκσυγχρονισμός στο εργοστάσιο της Χαρτοποιίας στη Δαμάστα.

   Το 2015 ιδρύθηκε στην Αθήνα η εταιρεία ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ ΑΕ, με σκοπό τη  συλλογή και διαλογή αποκόμματος. Έτσι ολοκληρώθηκε η καθετοποίηση του ομίλου El Pack.