Τσιφλίκι και οικογένεια Μαραθέα

Μεγαλοκτηματίες του Δομοκού

   Πρώτος κάτοχος του μεγάλου τσιφλικιού στα σύνορα της Φθιώτιδας με τη Θεσσαλία ήταν ο Γεώργιος Μαραθέας, πλούσιος ομογενής από τη Ρουμανία, που πρέπει να ήρθε στην περιοχή γύρω στο 1860. Γιοι του ήταν ο Νίκος, ο Δημήτριος, ο Κωνσταντίνος και ο Αλέξανδρος. Το σπίτι (κονάκι) και τα υποστατικά του ήταν στο χωριό Τσόμπα, που μετά έγινε κωμόπολη και λέγεται Νέο Μοναστήρι, ήταν δε έδρα του Δήμου Θεσσαλιώτιδας, ενώ σήμερα αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του (Καλλικρατικού πλέον) δήμου Δομοκού.

Οι γιοι του Μαραθέα[1] ήταν πολύ καταπιεστικοί με τους φτωχούς κολίγους. Πρώτη κορύφωση με θύματα τους ακτήμονες ήταν τα γεγονότα του 1910 της Καρδίτσας και του Κιλελέρ.

Θέλοντας να αποφύγουν τις αναγκαίες απαλλοτριώσεις του τσιφλικιού τους, που είχε αποφασίσει η τότε κυβέρνηση, οι αδελφοί Μαραθέα έδιωξαν τους κολίγους με βίαιο τρόπο (απειλές, ξυλοδαρμούς, πυροβολισμούς και θύματα). Αυτοί κατέφυγαν στο γειτονικό Τσουφλάρ (Σοφιάδα) σε άλλο τσιφλίκι (ανήκε στο Μιχ. Ζωγράφο, γαμπρό του Μαραθέα).

Το 1921, ο Νικόλαος Μαραθέας επιστρέφοντας με τη σύζυγό του από τη Λάρισα, με ιδιόκτητη δίτροχη άμαξα, σε μια στροφή του δρόμου κοντά στο Μπεκρελέρ[2] έπεσε σε ενέδρα των Στ. Κατσακιώρη και Βασ. Λευκαδίτη ή Τουρκοβασίλη. Τον πυροβόλησαν για να σταματήσει και τον χτύπησαν στο πρόσωπο (στη σιαγώνα). Η γυναίκα του πήρε τα ηνία και διέφυγε των ληστών. Ο τραυματίας μετά λίγες μέρες πέθανε σε νοσοκομείο της Αθήνας. Οι ληστές συνελήφθησαν και καταδικάστηκαν σε θάνατο με τουφεκισμό, στο ίδιο σημείο της ενέδρας. Η εκτέλεση έγινε στις αρχές Σεπτεμβρίου 1928[3].

Το 1925, με απαλλοτρίωση μεγάλου μέρους του τσιφλικιού, άρχισε η εγκατάσταση 200 οικογενειών προσφύγων από την Ανατολική Ρωμυλία (ελληνική περιοχή στα νότια της Βουλγαρίας). Δόθηκαν 65 στρέμματα ως αγροτικός κλήρος για κάθε οικογένεια. Η αντίδραση των αδελφών Μαραθέα ήταν σκληρή και βίαιη σε βάρος των προσφύγων. Οι προστριβές και συγκρούσεις των αγροφυλάκων του τσιφλικιού και των ιδιοκτητών με τους μικρούς αγρότες ήταν διαρκείς.

Η οικογένεια Μαραθέα έξω από το σπίτι της.

Στο μέσον (γονατιστή) η Ελένη, κόρη της οικογένειας.

Δίπλα της επίσης γονατιστός, είναι ο 14χρονος τότε

Γεώργιος Μαραθέας και θύμα της ιστορίας.

Στη διάρκεια της Κατοχής, ο Νικόλαος[4] Γεωργ. Μαραθέας (1881-1942) (εγγονός του προαναφερθέντος) και ιδιοκτήτης του υπάρχοντος τσιφλικιού είχε δημιουργήσει καλές σχέσεις με τους Ιταλούς κατακτητές. Η μεγάλη πείνα του 1942 ανάγκασε φτωχούς γεωργούς της περιοχής να πάρουν λίγα τρόφιμα από τους κήπους και τα κτήματα του Μαραθέα. Εκείνος κάλεσε τους Ιταλούς, που στις 26 Μαΐου 1942 σκότωσαν 11 κολίγους και έκαψαν 40 σπίτια του χωριού. Η αγανάκτηση και η οργή όλων κορυφώθηκε.

Στις 11 Ιουλίου του 1942, ο Άρης Βελουχιώτης με τους άνδρες του επιτέθηκε στο κονάκι του και εκτέλεσε τον Νικ. Μαραθέα, παίρνοντας ως ομήρους το 14χρονο[5] μοναχογιό του Γεώργιο (1928-1942) και το συνομήλικο παιδί του φύλακα ή του επιστάτη. Η γυναίκα του Μαραθέα και η κόρη του Ελένη έλειπαν στη Λαμία[6]. Φεύγοντας ο Άρης[7] έκαψε το κονάκι του Μαραθέα. Με επιστολή του ζήτησε από τη γυναίκα του ένα μεγάλο ποσό για να αποζημιωθούν οι οικογένειες των θυμάτων του Μαραθέα από τους Ιταλούς.

Το παιδί[8] του επιστάτη αφέθηκε ελεύθερο μετά από λίγο. Η Κλεοπάτρα[9], η γυναίκα του Μαραθέα, πίεσε τους τότε βουλευτές και πολιτευτές (Ηλία Τσιριμώκο, Στάθη Μαλαμίδα, Γεώργιο Πλατή, κ.ά.) να παρέμβουν προς το ΚΚΕ, αλλά και άμεσα προς τον Άρη Βελουχιώτη για απελευθέρωση του παιδιού. Καθυστέρησε αρκετά να βρει τα χρήματα που ζητήθηκαν. Ζήτησε και τελικά πήρε δάνειο από την τράπεζα. Δεν είναι γνωστό αν τα χρήματα δόθηκαν και αν έφτασαν στον Άρη.

Η συνέχεια δεν είναι απόλυτα γνωστή. Στο βιβλίο[10] του ο παπα-Γερμανός Δημάκος (πατήρ Ανυπόμονος) γράφει ότι το παιδί εκτελέστηκε από τον «καπετάν» Αχιλλέα (Τάσο Ελευθερίου), χωρίς εντολή του Άρη. Είχε προηγηθεί κακοποίησή του. Ο Άρης όμως δεν τιμώρησε - όπως συνήθιζε σε τέτοιες περιπτώσεις - τον «καπετάν» Αχιλλέα. Αυτό αποδεικνύει αμέλεια, ενοχή και ηθική αυτουργία του Άρη Βελουχιώτη στο θάνατο του παιδιού. Το νεκρό σώμα[11] του βρέθηκε σε χαράδρα κοντά στο χωριό Κολοκυθιά, όπου και ετάφη. Η μητέρα του δεν το είδε ποτέ.

Ο τότε διοικητής[12] των ιταλικών στρατευμάτων κατοχής συνταγματάρχης Salvatore Salvoni συνέλαβε 50 γνωστά μέλη της κοινωνίας της Λαμίας, όπως ο Ιωάν. Παπασιόπουλος, Λουκ. Τσαγκάρης, Βασ. Παπαπαύλου, κ.ά. και τους απείλησε “αν δεν επιστρέψει το παιδί μέχρι τις 5 Αυγούστου 1942, τότε θα πάθετε κι εσείς ότι έπαθαν στο Μόντε Νέγκρο για παρόμοια υπόθεση, δηλ. 50 τουφέκισα και δύο χιλιάδες έκαψα. Είστε υπεύθυνοι”!! Μετά από επιστολή της γερμανίδας Τίλλη Φ. Κούντσε (1869-1955), συζύγου του Λουκά Τσαγκάρη σε στέλεχος του περιβάλλοντος του Χίτλερ (συγκεκριμένα προς τον καθηγ. Ernst Vollbehr) έγινε άμεση παρέμβαση προς τον Ιταλό διοικητή Αθηνών. Τελικά, όλοι αφέθηκαν ελεύθεροι.

Η οικογένεια Μαραθέα είχε άδοξο τέλος. Τις τελευταίες δεκαετίες από το τεράστιο τσιφλίκι απέμειναν λίγες εκατοντάδες στρέμματα στην Κλεοπάτρα Ν. Μαραθέα και το γαμπρό στην κόρη της Ελένη, τον Αλέξανδρο Σπανορρήγα, κάτοικο Αθηνών (που διετέλεσε και βουλευτής της Ν.Δ.).

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

              φυσικός

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Χρήστου Ν. Καραγεωργίου : «Η ιστορία των τσιφλικιών της Φθιώτιδας και οι αγώνες των αγροτών», σελ. 39-42, Τρίτη έκδοση, 1974, Λαμία.

[2] Συνοικισμός του Θαυμακού Δομοκού (1883-1912), με περίπου 50 σπίτια γεωργών Το 1927 αποτέλεσε το νέο οικισμό Νέο Μοναστήρι. [Γιώργου Δημητρίου “Πόλεις, κωμοπόλεις, χωριά και οικισμοί στη Φθιώτιδα (13^ος-20^ος αιώνας) ”, περ. Φθιωτικά Χρονικά 2006, Λαμία.

[3] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 73, σελ. 4, 5-9-1928, Λαμία.

[4] Γεννήθηκε στην Αθήνα. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος και η μητέρα του Ελένη.

[5] για την ηλικία έχουν γραφεί τρεις εκδοχές : 13 χρονών σε άρθρο στην εφημερίδα «Ελευθερία» στις 13/6/1945, 15 χρονών ο Φ. Γρηγοριάδης στον «Ελεύθερο Τύπο» στις 6/4/1975 και 16 χρονών γράφει ο παπα-Γερμανός Δημάκος στο βιβλίο του «Στο βουνό με τον Σταυρό, κοντά στον Άρη»,  Πρότυπες Θεσσαλικές Εκδόσεις, σελ. 367-371, Τρίκαλα-Αθήνα 2004. Στο ληξιαρχείο Λαμίας ως έτος γέννησης έχει γραφεί το 1928.

[6] Το σπίτι τους ήταν στη γωνία των οδών Αινιάνων και Αχιλλέως (μετά Ιωάν. Μακροπούλου). Βλ. Αθαν. Κ. Μπαλωμένου «Δρόμοι, καταστήματα και ιδιοκτησίες της προπολεμικής Λαμίας (Δεκαετία 1930-40), περιοδ. Φθιωτικά Χρονικά 2001, σελ.106, Λαμία.

[7] Στο λόγο του στην πλατεία Ελευθερίας τςη Λαμίας, στις 20 Οκτωβρίου 1944, ο Άρης αιτιολόγησε λέγοντας : “ … σκοτώσαμε τον προδότη και εκβιαστή Μαραθέα.” [Βλ. Κ. Παπακόγκου - Ν. Κοταρίδη : «Ο Άρης στη Λαμία», σελ. 61, εκδ. Φιλίστωρ, 2006, Αθήνα].

[8] Φοίβου Γρηγοριάδη : άρθρο στη εφ. «Ελεύθερος Κόσμος», σελ. 7, 6-4-1975, Αθήνα.

[9] Κλεοπάτρα Φωτ. Εξάρχου (γεν. το 1905) από την Αθήνα

[10] Αρχιμ. Γερμανός Κ. Δημάκος «Στο βουνό με τον Σταυρό, κοντά στον Άρη»,  Πρότυπες Θεσσαλικές Εκδόσεις, σελ. 367-371, Τρίκαλα-Αθήνα 2004.

[11] Ως χρονολογία θανάτου έχει γραφεί  η 19-9-1942 (Βιβλία του ληξιαρχείου Λαμίας).

[12] Το περιστατικό αυτό έγινε γνωστό από τη δημοσίευση στοιχείων του προσωπικού αρχείου του γιατρού Λουκά Τσαγκάρη, στην εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, σελ. 2, στις 18-6-1972, Λαμία.