Καταστροφή Σανατορίου και Ι. Μονής Αντίνιτσας

13 Ιουνίου 1944

   Ήταν μια αποφράδα ημέρα για τον τόπο μας σαν σήμερα, πριν 74 χρόνια. Το 1944 ήταν το χειρότερο έτος της γερμανικής Κατοχής. Τα αποσπάσματα Ες-Ες στην Ελλάδα εφάρμοζαν την χιτλερική εντολή για αντίποινα, δυστυχώς σε αθώους.

   Η αντιστασιακή δράση είχε κορυφωθεί, με διαρκή “χτυπήματα” στον κατακτητή. Στη θέση “Πηγή του Αχιλλέα”, στις αρχές Ιουνίου 1944, μια ενέδρα σε γερμανικό αυτοκίνητο είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 3 αξιωματικών. Παράλληλα οι Γερμανοί θεωρούσαν ότι το Σανατόριο, αλλά και η γειτονική Μονή ότι υπέθαλπαν τους αντάρτες της περιοχής. Με αφορμή το γεγονός που προαναφέρθηκε, ένα γερμανικό απόσπασμα Ες-Ες με ολμοβόλα και εκρηκτικά το πρωί της 13ης Ιουνίου 1944 έφτασε στην Αντίνιτσα.

Το ιστορικό Καθολικό της Μονής (φωτ. 1930)

   Πρώτα (πιθανά) χτύπησαν με ολμοβόλα το Σανατόριο, χωρίς να προειδοποιήσουν το προσωπικό και τους ασθενείς, ώστε να εγκαταλείψουν το κτίριο. Όλοι χάθηκαν αναίτια. Οι πληροφορίες αναφέρουν τον αριθμό 36 ασθενών.

   Επόμενος στόχος ήταν η Μονή Αντίνιτσας. Δεν είναι γνωστός ο τρόπος καταστροφής, που έγινε με ολμοβόλα ή με ανατίναξη, με πιθανότερο ένα συνδυασμό αυτών. Σε ελάχιστο χρόνο η διαρκής ιστορική διαδρομή ζωής και προσφοράς πέντε αιώνων έσβησε. Το σπάνιο και μοναδικό Καθολικό της στην περιοχή της κεντρικής και νότιας ηπειρωτικής Ελλάδας έγινε ερείπια. Ευτυχώς στη Μονή δεν υπήρχαν παρά ο ηγούμενος και ο βοσκός της μονής εκτός αυτής. Η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας διεσώθη.

   Τελευταίος στόχος της γερμανικής επιδρομής ήταν το χωριό Καλαμάκι (ή Δερβέν Φούρκα). Με δυναμίτη κατέστρεψαν (πλην τριών) όλα τα κτίρια του χωριού. Ευτυχώς οι κάτοικοι είναι ειδοποιηθεί από τους Ιταλούς και είχαν φύγει στο γειτονικό δάσος.

  Τις επόμενες μέρες κι εβδομάδες, ο φόβος των Γερμανών, δεν επέτρεψε στον κόσμο να πλησιάσει και να βοηθήσει. Κάτω από τα διαλυμένα δομικά υλικά των κτιρίων της Μονής καταστράφηκαν τα ιερά κειμήλια, οι εικόνες, τα ιερά σκεύη, τα βιβλία και όλο το αρχειακό υλικό της. Μετά το τραγικό Δίστομο στις 10 Ιουνίου 1944, ήρθε η σειρά της Αντίνιτσας, για να ακολουθήσει η Υπάτη και ο κατάλογος των μαρτυρικών τόπων στη χώρα μας είναι μακρύς.

   Ο τότε ηγούμενος της Μονής Αμβρόσιος βρέθηκε στην πλέον εφιαλτική εικόνα που θα μπορούσε να αντικρίσει άνθρωπος και ιδιαίτερα μοναχός. Στη θέση της υπεραιωνόβιας μονής ήταν μόνο ερείπια και ο ίδιος ήταν άστεγος, όπως και η Παναγία Αντίνιτσα.

   Για το γειτονικό Σανατόριο Αντίνιτσας ήταν το χειρότερο τέλος ενός φιλάνθρωπου Ιδρύματος, που υποστήριξε - στο βαθμό των δυνατοτήτων του - την υγεία και τελικά τη ζωή των φυματιώντων του τόπου μας, προφυλάσσοντας επίσης τους άλλους υγιείς από τη φυματίωση. Κατέληξε τόπος θυσίας. Άλλο ένα έγκλημα των χιτλερικών Γερμανών κατά του άρρωστου ανθρώπου, που ο τόπος μας δεν το ξέρει.

   Σήμερα, μετά από 74 χρόνια, δεν πρέπει να ξεχνάμε. Είναι χρέος μας η γνώση της τοπικής ιστορίας, ο σεβασμός των τόπων θυσίας και η ανάδειξή τους. Αποτελούν μνημεία και σύμβολα για τον τόπο μας και χρονικά ορόσημα. Δίνουν την αρνητική πλευρά του ανθρώπου, που αναζητά και εύχεται την υγεία του, αλλά καταστρέφει ένα Σανατόριο, που βοηθά φυματικούς, του χριστιανού (έστω και προτεστάντη) που καταστρέφει μια χριστιανική Μονή και το “δυνατό” άνθρωπο, που καταστρέφει χωριά ολόκληρα και σκοτώνει άμαχο πληθυσμό. Αυτός άραγε ήταν ο υπεράνθρωπος, η άρεια φυλή που ονειρευόταν ο Χίτλερ;

   Χρέος των τοπικών αρχών είναι η ανάδειξη ως χώρου θυσίας του πρώην Σανατορίου Αντίνιτσας, από μαντρί που είναι σήμερα, σε τοπικό Μνημείο, αλλά και σε λειτουργικό χώρο για τον κόσμο - παρά την πολύ μεγάλη χρονική καθυστέρηση των 74 ετών. Η πρόταση αυτή έχει τεθεί από τον υπογράφοντα πολλές φορές, χωρίς δυστυχώς αποτέλεσμα.

   Η Μονή Αντίνιτσας, με τη βοήθεια των ευσεβών χριστιανών στα χρόνια που ακολούθησαν, αλλά κυρίως με το 20ετές έργο του μακαριστού προ-ηγουμένου Αρχιμανδρίτη Αγαθονίκου Αναγνωστοπούλου, αποκατέστησε την υποδομή της και επιπλέον τώρα έχει νέο ηγούμενο, τον Αρχιμανδρίτη π. Αμβρόσιο Αναστασίου και μοναχούς να την υπηρετήσουν.

   Η ετήσια τέλεση μνημοσύνου για την καταστροφή της Μονής Αντίνιτσας, τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, με πρωτοβουλία της Μητρόπολης Φθιώτιδος, έχει προφανώς χρονικό λάθος με την πραγματική ημερομηνία της καταστροφής, που είναι στις 13 Ιουνίου.

   Μετά από 74 χρόνια, η οφειλόμενη τιμή και ο σεβασμός στα αναίτια θύματα, αλλά και στην καταστροφή των ιστορικών μνημείων επιβάλλουν να πούμε : “ποτέ πια”.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                                                                                          φυσικός