Από το Νόστιμο Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1908-1931)

 

Προλεγόμενα

  Το Νόστιμο είναι ένα πολύ ορεινό χωριό του νομού Ευρυτανίας, στην πλαγιά του όρους Χελιδόνα, μέσα στα έλατα, σε υψόμετρο 940 μ. Δεν το έχω επισκεφθεί.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από το Νόστιμο. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 7 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Απρίλιο του 2024.

 

Το χωριό Νόστιμο (Η φωτογραφία ελήφθη από το Διαδίκτυο)

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκε πολύς χρόνος εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 4 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (κάποιοι μετανάστες έκαναν διπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν στοιχεία για τα 7 άτομα. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από το Νόστιμο, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν και κατοικούσαν σ’ αυτό. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Καρπενήσι, Λαμία, Αθήνα). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από το Νόστιμο, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

 

 

Αυτοδιοικητικά

Οικισμός Νόστιμον Ευρυτανίας

   Από τις 30 Σεπτεμβρίου 1836, ο οικισμός Νόστιμον προσαρτήθηκε στο δήμο Οιχαλίας (μετονομάστηκε σε Καρπενησίου) του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας.

   Στις 31 Αυγούστου 1912, ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Καρπενησίου και προσαρτήθηκε στην Κοινότητα Βουτύρου. Στις 6 Οκτωβρίου 1927, ο οικισμός Νόστιμον αποσπάστηκε από την Κοινότητα Βουτύρου. Ιδρύθηκε Κοινότητα Νοστίμου με ομώνυμη έδρα, που ανήκε στο νομό Αιτωλοακαρνανίας.

   Στις 22 Μαρτίου 1943, ο οικισμός αποσπάστηκε από το νομό Αιτωλοακαρνανίας και πλέον υπάγεται στο νομό Ευρυτανίας.

   Στις 4 Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο “Καποδίστριας”) η Κοινότητα Νοστίμου καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Ποταμιάς. Στις 7 Ιουνίου 2010 (σχέδιο “Καλλικράτης”) ο δήμος Ποταμιάς καταργήθηκε και ο οικισμός Νόστιμο προσαρτήθηκε στο δήμο Καρπενησίου.

   Ο πληθυσμός του (απογραφή 2001) ήταν 41 κάτοικοι.

 

1.   Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 7 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (4) έφυγαν το έτος 1921. Συνολικά έγιναν 4 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν 4 μετανάστες που έκαναν διπλά ταξίδια.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε (τα 7 άτομα) ως προς τον πληθυσμό του χωριού ήταν 4 %, που είναι το μισό σε σχέση με το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8%). Η περιοχή είχε μόνο κτηνοτροφία, ήταν πολύ ορεινή και δυσκόλευε πολύ τη ζωή[2] των κατοίκων της. Παράλληλα ήταν και ο φόβος του μακρινού κι αγνώστου τόπου όπου θα πήγαιναν.

     Οι μετανάστες ήταν άρρενες (αλλά υπήρξε και μια γυναίκα, η Ευδοξία Ι. Φουσέκη). Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι μοιράστηκαν στα ίσα οι ηλικίες 21-30 ετών, 31-40 ετών και ηλικίες άνω των 40 ετών (από 2 άτομα). Η κατανομή σε ομάδες ηλικιών των μεταναστών από το Νόστιμο, δίνεται στον πίνακα 3.

Μικρότερη ηλικία μετανάστη :

Λίσιος, ετών 18 (πήγε το 1908)

 

Μεγαλύτερες ηλικίες μεταναστών :

(α) Ψύλλος Ιωάννης, ετών 48 (πήγε το 1921)

(β) Σταμπολίτης Σπύρος, ετών 41 (πήγε το 1931)

    Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 33 έτη!

   Οι σχετικά περισσότεροι μετανάστες από το Νόστιμο ήταν έγγαμοι. Πιο συγκεκριμένα, από τους 7 μετανάστες, οι 5 ήταν έγγαμοι και οι υπόλοιποι 2 ήταν άγαμοι.

   Από τις οικογένειες του χωριού, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

 

   Συνολικά έγιναν 4 ταξίδια, που διακίνησαν τους 7 μετανάστες από το Νόστιμο. Οι περισσότεροι μετανάστες (4 άτομα) έφυγαν από το λιμάνι του Πειραιά, ενώ από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν 3 μετανάστες (βλ. πίνακα 5). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες από το Νόστιμο (4 άτομα) έφυγαν με ελληνικά πλοία. Με ξένα πλοία έφυγαν 3 άτομα.

   Σε σύγκριση, τα μεμονωμένα ταξίδια ήταν περισσότερα από τα ομαδικά. Συγκεκριμένα, έγιναν 3 μεμονωμένα ταξίδια και  μόνον 1 ομαδικό. Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 6, που παρατίθεται.

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του EllisIsland (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες από το Νόστιμο φαίνονται στον Πίνακα 7. Πρώτη σε προτίμηση ήταν η πολιτεία της Βιρτζίνια με 4 άτομα. Ακολούθησε η πολιτεία της Βόρειας Καρολίνας. Μεμονωμένη προτίμηση καταγράφηκε στην πολιτεία της Νέας Υόρκης. Τα αριθμητικά στοιχεία των προορισμών φαίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 7.

    Αναλυτικά, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

 

 

2.   Επαγγέλματα των μεταναστών

Καταγράφηκε ποικιλία επαγγελμάτων. Στοιχεία αυτών ακολουθούν:

 

 

    Έμπορος ήταν ο Ιωάννης Ψύλλος. Εστιάτορας ήταν ο Σπύρος Σταμπολίτης. Σερβιτόρος ήταν ο Ιωάννης Φουσέκης.

 

Πολλαπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 4άτομα που έκαναν πολλαπλά ταξίδια στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι.

   Περισσότερα χρόνια στο προηγούμενο ταξίδι του έμεινε και εργάστηκε ο Σπύρος Σταμπολίτης (9 χρόνια).

   Τα ονόματα και οι πολλαπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Ιωάννης Φουσέκης :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1914-20 στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 στην πόλη Λύντσμπουργκ της Βιρτζίνια.

2.    Κωνσταντίνος Φουσέκης :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1914-19 στην πόλη Άσβιλ της Βόρειας Καρολίνας. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Ιωάννης Ψύλλος   :  Το α’  ταξίδι έγινε το 1919 στην πόλη Ουίλμινγκτον της Βόρειας Καρολίνας. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Σπύρος Σταμπολίτης:  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1921-30 στο Νιούπορτ Νιους της Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1931 πάλι στον ίδιο προορισμό.

 

4. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών από το Νόστιμο

   Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellisisland) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες από το Νόστιμο που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών από το Νόστιμο δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

 

α/α            Ονοματεπώνυμο        χρ. άφιξης    ηλικία    έγγαμος      Πλοίο  ταξιδιού          Λιμάνι αναχώρ.

1          Ζήσιμος Αθανάσιος       26-4-1911         30      ναι          Martha Washington           Πάτρα

2          Λίσιος Θεόδωρος          8-12-1908         18      όχι          Oceania                          Πάτρα

3          Σταμπολίτης Σπύρος      17-2-1931         41      ναι          Saturnia                         Πάτρα

4          Φουσέκη Ευδοξία         2-5-1921          26      όχι          King Alexander                Πειραιάς

5          Φουσέκης Ιωάννης        2-5-1921          34      ναι          King Alexander                Πειραιάς

6          Φουσέκης Κων/νος       2-5-1921          36      ναι          King Alexander                Πειραιάς

7          Ψύλλος Ιωάννης           2-5-1921          48      ναι          King Alexander                Πειραιάς

 

5. Χρονικό της  μετανάστευσης από το Νόστιμο

 

             i.        Η αρχή στο 1908

   Έγινε από το Θεόδωρο Λίσιο (Lissios). Στις 16 Νοεμβρίου 1908, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Oceania” και στις 8 Δεκεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 18 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο χωριό Νόστιμο ονομαζόταν Νίκος. Με 10 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεράσιμος Ντεμπονέρας.

 

            ii.        Μία μεμονωμένη αναχώρησηστο 1911

   Έγινε από τον Αθανάσιο Ζήσιμο (Zissimos). Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 10 Απριλίου 1911, έφυγε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 26 Απριλίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Γεννήθηκε στο χωριό Νόστιμο, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε το Καρπενήσι. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 10 $ μαζί του, στην πόλη Ουίντσεστερ (Winchester) της Βιρτζίνια, όπου ήταν ο συγγενής του Ιωάννης Παππάς.

 

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

 

           iii.         Μία ομαδική αναχώρηση στο 1921

 

   Έγινε από τέσσερα άτομα και περιλάμβανε τους : Ευδοξία Φουσέκη, Ιωάν. Φουσέκη, Κων. Φουσέκη και Ιωάν. Ψύλλο. Στις 15 Απριλίου 1921, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο ελληνικής πλοιοκτησίας ατμόπλοιο “King Alexander” και στις 2 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι:

·         Ο Ιωάννης Φουσέκης ήταν 34 ετών και παντρεμένος. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν σερβιτόρος (waiter). Το όνομα της μητέρας του ήταν Ελένη. Προορισμός του για δουλειά (με 100 $ μαζί του και για την αδερφή του Ευδοξία) ήταν η πόλη Λύντσμπουργκ (Lynchburg) της Βιρτζίνια, κοντά στο συγγενή του Ιωάννη Πλάκα. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Ιωάννης Φουσέκης την περίοδο 1914-20 και εργάστηκε στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης.

·         Η Ευδοξία Φουσέκη ήταν 26 ετών. Επάγγελμα “οικιακά”. Στο χωριό είχε τη μητέρα της Ελένη. Μαζί με τον αδερφό της Ιωάννη πήγαινε στην πόλη Λύντσμπουργκ (Lynchburg) της Βιρτζίνια.

 

Ατμόπλοιο “King Alexander”

·         Ο Κωνσταντίνος Φουσέκης ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Ελένη. Με 40 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Άσβιλ (Ashville) της Βόρειας Καρολίνας, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Φουσέκης. Για τον Κωνσταντίνο Φουσέκη, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι, που έκανε στις ΗΠΑ. Την προηγούμενη φορά πήγε την περίοδο 1914-19 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Ιωάννης Ψύλλος ήταν 48 ετών και παντρεμένος. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν έμπορος (merchant). Το όνομα της γυναίκας του ήταν Μαρία. Αναζητούσε ανάλογη εργασία, με 45 $ μαζί του, στην πόλη (Wilmington) της Βόρειας Καρολίνας, κοντά στον αδερφό του Διονύσιο Ψύλλο[4]. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Ιωάννης Ψύλλος το 1919 και εργάστηκε πάλι στην ίδια πόλη.

 

           iv.        Μεταναστευτικός επίλογος στο 1931

   Έγινε μία μεμονωμένη αναχώρηση από το Σπύρο Σταμπολίτη. Από το λιμάνι της Πάτρας, τις 6 Φεβρουαρίου 1931 επέλεξε το πλοίο “Saturnia” και μετά από ταξίδι 11 ημερών, στις 17 Φεβρουαρίου αντίκρισε το λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 41 ετών και παντρεμένος. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν εστιάτορας (restaurant). Η γυναίκα του στο χωριό Νόστιμο ονομαζόταν Αικατερίνη. Με 100 $ στην τσέπη, πήγαινε για ανάλογη εργασία στο Νιούπορτ Νιους (Newport News) της Βιρτζίνια, όπου ήταν η δουλειά του, όπως δήλωσε “my business”. Για το Σπύρο Σταμπολίτη αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι, που έκανε στις ΗΠΑ. Πρωτοπήγε την περίοδο 1921-30 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο τόπο.

 

Πλοίο “Saturnia”

 ------------------------------------

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκwww.amfictyon.blogspot.gr

6.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

7.    περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

8.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

9.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

10.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

11.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

12.  Ιστοσελίδα http://www.mariailiaki.gr/

13.  Βικιπαίδεια

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1]Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2]Στο σύνολο των 7 μεταναστών από το Νόστιμο, βρέθηκε 1 αναλφάβητος.

[3]Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4]Από το Καρπενήσι. Πήγε στην Αμερική το 1920, σε ηλικία 31 ετών και παντρεμένος. Προορισμός του για δουλειά ήταν η πόλη Ουίλμινγκτον της Βόρειας Καρολίνας.