Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου, φυσικού
Πρόλογος
Πρόκειται για το μεσοδιάστημα από τη φυγή των γερμανικών κατοχικών στρατευμάτων τον Οκτώβριο 1944, μέχρι το 1945 που κλήθηκαν να παραδώσουν τον οπλισμό τους, αλλά αρκετές τέτοιες ομάδες συνέχισαν τη δράση τους και μετά. Ήταν μια ταραγμένη περίοδος, με ανασφάλεια και αβεβαιότητα για τη ζωή των πολιτών, κυρίως στα χωριά μας. Την εκμεταλλεύτηκαν κάποια άτομα, που έδρασαν ανεξέλεγκτα, ατιμώρητα και με την άνωθεν προστασία, επικαλούμενοι την εθνικοφροσύνη και τον εθνικό κίνδυνο της Αριστεράς.
Η εργασία εστιάζεται στη Στερεά Ελλάδα (στους νομούς Φθιώτιδας και Φωκίδας).
1. Η περιοχή Φθιωτιδοφωκίδας στο τέλος της Κατοχής
Από τις αρχές Οκτωβρίου 1944 άρχισε η σύμπτυξη των γερμανικών στρατευμάτων Κατοχής. Διαδοχικά ελευθερώθηκαν Ιτέα, Άμφισσα, Δαδί. Στις 18 Οκτωβρίου αποχώρησαν οι Γερμανοί από τη Λαμία, προς το Δομοκό και τη Λάρισα. Οι υποδομές ήταν κατεστραμμένες (ανατιναγμένες γέφυρες Γοργοποτάμου, Σπερχειού, σήραγγα Μπράλου, κλπ.).
Στις 20 Οκτωβρίου μπαίνει στη Λαμία ο Άρης Βελουχιώτης, με τον π. Γερμανό Δημάκο (Ανυπόμονο), τον Περικλή και τους μαυροσκούφηδες. Ο τόπος μας ελευθερώθηκε. Εισήλθαν στην πόλη τα πρώτα τμήματα ανταρτών (που ανήκαν στην 13η Μεραρχία του ΕΛΑΣ). Επίσης αντιπρόσωποι της Π.Ε.Ε.Α και του ΕΑΜ, αντιπροσωπεία της Κ.Ε του Κ.Κ.Ε και του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ.
Σύσκεψη καπεταναίων του ΕΛΑΣ στη Λαμία (17-18
Νοε. 1944)
Η Λαμία είχε γίνει το κέντρο της ελεύθερης Ελλάδας, όπου τις επόμενες μέρες θα ακολουθούσαν συζητήσεις, διεργασίες και τελικές εκτιμήσεις για την αναμενόμενη σύγκρουση του ΕΑΜ με τους Βρετανούς στην Αθήνα. Στις 17 και 18 Νοεμβρίου 1944 έγινε στη Λαμία, με πρωτοβουλία του Άρη, η σύσκεψη των καπεταναίων του ΕΛΑΣ.
Ακολούθησαν τα Δεκεμβριανά στην Αθήνα (από τις 3 Δεκεμβρίου 1944 για 33 ημέρες), που έπαψαν με την ανακωχή στις 14 Ιανουαρίου 1945, μεταξύ Βρετανών, κυβερνητικών και του ΕΛΑΣ, με εκκένωση της Αττικής και Θεσσαλονίκης.
2. Αίτια και δημιουργία παρακρατικών ομάδων
Στις 12 Φεβρουαρίου 1945 υπογράφτηκε η Συμφωνία[1] της Βάρκιζας. Ήταν τότε η κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα. Τη συμφωνία υπέγραψαν αντιπρόσωποι του ΕΑΜ (Γ. Σιάντος, Ηλ. Τσιριμώκος, Δημ. Παρτσαλίδης, Στέφ. Σαράφης) και από την κυβέρνηση (Ι. Σοφιανόπουλος, Περ. Ράλλης, Ι. Μακρόπουλος, Παυσ. Κατσώτας). Από τα 9 άρθρα της Συμφωνίας, κυρίως εφαρμόστηκε ο αφοπλισμός του ΕΛΑΣ και η αποστράτευση, που ολοκληρώθηκε[2] στις 28 Φεβρουαρίου 1945. Ο αρχηγός του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης και μερικές μονάδες διαφώνησαν με τη Συμφωνία, επιλέγοντας συνέχεια του αγώνα, με αποτέλεσμα την άμεση αποκήρυξή[3] τους από το ΚΚΕ.
Τα υπόλοιπα άρθρα της Συμφωνίας όχι μόνο δεν προχώρησαν, αλλά στην πράξη παραβιάστηκαν, όπως οι πολιτικές ελευθερίες, η εκκαθάριση των δημοσίων υπηρεσιών και των σωμάτων ασφαλείας, η δημιουργία του νέου Εθνικού Στρατού, το πολιτειακό ζήτημα με αδιάβλητο δημοψήφισμα, κλπ.
Η περίοδος της γερμανικής Κατοχής είχε αποσαθρώσει το κράτος, οι υπηρεσίες του οποίου με δυσκολία κάλυπταν τις ανάγκες. Με τη φυγή τους οι Γερμανοί είχαν καταστρέψει τις υποδομές, τηλεφωνικά, οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα. Η Εθνική Αντίσταση ομαδοποίησε τους Έλληνες, αλλά και τους δίχασε, ιδεολογικά με τις οργανώσεις ΕΑΜ, ΕΔΕΣ, ΕΛΑΣ, ΕΚΚΑ, κλπ. Σε κάποιους, η περίοδος της Κατοχής έφερε το “νόμο του πιστολιού”, οι οποίοι εκμεταλλεύτηκαν την αβεβαιότητα και την έλλειψη ελέγχου, ώστε να δημιουργήσουν ομάδες, με ιδιοτελείς σκοπούς. Δεν είχαν σχέση με την Εθνική Αντίσταση, αλλά βρήκαν για κάλυψη τον εθνικισμό (ως εθνικόφρονες και βασιλόφρονες).
Ως κίνητρο για το σχηματισμό των εθνικιστικών ομάδων παρουσίαζαν τις προσωπικές διαφορές των αρχηγών τους με το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Με άλλα λόγια αναζητούνταν ηθική νομιμοποίηση στη βάση της εκδίκησης, για ανταπόδοση της προσβολής και για αποκατάσταση της τιμής των παθόντων.
Στην πραγματικότητα η δράση αυτών δεν αποδείκνυε πραγματική ανάγκη για την περιοχή μας, καθώς το ημερολόγιο της τοπικής 10ης Ταξιαρχίας Εθνοφυλακής δεν κατέγραφε παρά μικρής σημασίας περιστατικά, που προέρχονταν από “οπλισμένους κομμουνιστές”. Οι παρακρατικοί εθνικιστές ομαδάρχες αιτιολογούσαν τη δράση τους ως αντίδραση σε εννέα πολυμελείς (50-100 άτομα) ομάδες «αναρχικών» στις ορεινές περιοχές Φθιώτιδας, Ευρυτανίας και Παρνασσίδας.
Αμέσως μετά την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, ταυτόχρονα σε όλη την επικράτεια, εμφανίστηκαν ένοπλες παρακρατικές ομάδες, στρατολογώντας αρχικά τα μέλη τους από τους συνεργάτες των κατακτητών που απελευθερώνονταν και αμέσως μετά πήγαιναν σε επαρχιακές πόλεις. Την αρχή έκανε από τις αρχές Φεβρουαρίου 1945, δηλ. πριν την υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας, η συμμορία Σούρλα. Αποτελούμενη από 14 άτομα έκανε την εμφάνισή της στην περιοχή Αλμυρού και Φαρσάλων. Μετά την εγκατάσταση των κυβερνητικών αρχών στα Φάρσαλα, ο Σούρλας με την ομάδα του εισήλθαν πανηγυρικά στα Φάρσαλα.
Ένα από τα πλέον προκλητικά “κατορθώματα” του Γρηγ. Σούρλα, στις 24 Απριλίου 1945, ήταν η απαγωγή του Χρ. Πατακιά, εισαγγελέα Πρωτοδικών της Λάρισας. Αναγκάστηκε να τον αφήσει ελεύθερο μετά, χωρίς όμως να υποστεί καμία δίωξη!
3. Η συνύπαρξη του κράτους και των παρακρατικών ομάδων
Ο πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας τόνιζε στις στρατιωτικές αρχές και στη Χωροφυλακή ότι όφειλαν να υπηρετούν το κράτος και όχι κάποια πολιτική ομάδα, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
Από τον Μάρτιο του 1945, όπλα που προήλθαν από κατασχέσεις σε κρησφύγετα του ΕΛΑΣ ή και από άλλες πηγές οπλισμού παραδόθηκαν[4]με ευκολία στους βασιλόφρονες κάθε περιοχής. Το καλοκαίρι του 1945, η συνεργασία ανάμεσα σε κρατικά όργανα, τους “εθνικιστές” και τις παρακρατικές συμμορίες έγινε πιο στενή.
Στη Λευκή Βίβλο του ΕΑΜ για τις παραβάσεις της Συμφωνίας της Βάρκιζας, από τον Φεβρουάριο έως τον Ιούνιο 1945, έχουν καταγραφεί ανάλογες καταγγελίες για τον εξοπλισμό “εθνικοφρόνων”.
Οι παρακρατικές αυτές ομάδες, λειτουργώντας ως υποκατάστατο τού υπό συγκρότηση κρατικού μηχανισμού, χωρίς κανένα νομικό περιορισμό, εξαπέλυσαν μια εκστρατεία βίας. Από τις αρχές είχαν ένα είδος ασυλίας, που τους οδηγούσε στην πεποίθηση ότι οποιοδήποτε αδίκημα που θα προκαλούσαν σε βάρος ατόμων της Αριστεράς θα παρέμενε ακαταδίωκτο, με αποτέλεσμα την αποθράσυνση και τη βεβαιότητα της δύναμής τους!
Δεν είχαν καμία εμφανή επίσημη στήριξη και οι εκπρόσωποι του κράτους οποιαδήποτε στιγμή μπορούσαν να αρνηθούν κάθε σχέση, εφόσον οι άνθρωποι που συγκροτούσαν τις ομάδες αυτές ήταν αναλώσιμοι.
Στην περιοχή της Στερεάς Ελλάδας και Θεσσαλίας, το Γενικό Επιτελείο Στρατού κατέγραφε αρκετές παρακρατικές συμμορίες, όπως : ο Σούρλας (Ανατολική Θεσσαλία), οι Καλαμπαλίκης, Βελέτζας, Ταμπούρος, Τσαντούλας (Δυτική Θεσσαλία), οι Κουμουμτζής, Μαϊμάνης και Μπίζης (Καλαμπάκα, Τρίκαλα και βουνό Κόζιακα) και ο Βουρλάκης (Λαμία). Πάντως, ένα Δελτίο Πληροφοριών της Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης Στερεάς Ελλάδος τη Λαμία, κατέγραφε τις “εθνικιστικές ομάδες” του Κώστα Βουρλάκη και του Θύμιου Τσαμαδιά, με ξεχωριστές περιοχές δικαιοδοσίας!
 |
|
Χαρακτηριστικό δείγμα ένοπλου παρακρατικού (αρχείο Βασ. Κανέλλου) |
Οι διοικητές των τακτικών μονάδων Ασφαλείας επικαλούνταν ανεπάρκεια στην επάνδρωση των δυνάμεών τους, όπως και την αργή επαναλειτουργία και στελέχωση του κρατικού μηχανισμού των διοικητικών και δικαστικών αρχών. Το σχηματισμό και τη δράση των παρακρατικών ομάδων, το Γ.Ε.Σ. τη δικαιολογούσε ως αντίδραση στην “τρομοκρατία” των πρώην ΕΛΑΣιτών στην ύπαιθρο και των “προκλήσεων” του ΚΚΕ στις πόλεις.
Απόρρητη διαταγή της Στρατιωτικής Διοίκησης Πατρών (στις 16 Μαΐου 1945) προς τους διοικητές των Ταγμάτων Εθνοφυλακής στην Πελοπόννησο, με θέμα τη λήψη μέτρων και τη διατήρηση της ασφάλειας των χωριών μέσω της παρακολούθησης των κινήσεων “αναρχικών και διεθνιστών”, αποδεικνύει τον κεντρικό σχεδιασμό του δικτύου συνεργασίας ανάμεσα στην Εθνοφυλακή και τις παρακρατικές συμμορίες. Αυτές είχαν κύριο σκοπό την παρακολούθηση υπόπτων, την αναφορά τους στο κοντινότερο στρατιωτικό κέντρο και την επισήμανση τυχόν ξένων προς το χωριό ατόμων.
Σε κάθε χωριό, οι διοικητές των Ταγμάτων όφειλαν να επιλέξουν έναν σημαντικό αριθμό συνεργατών (ανάλογα με την τοποθεσία και τον πληθυσμό του), οι οποίοι έπρεπε να είναι αποδεδειγμένα “εθνικιστές ιδεολόγοι” και να διαθέτουν θάρρος και ακέραιο χαρακτήρα. Ένας απ’ αυτούς οριζόταν ως υπεύθυνος απέναντι στο διοικητή του τοπικού Τάγματος και οι υπόλοιποι ήταν σύνδεσμοι για τη μεταφορά πληροφοριών και τη συστηματική συνεργασία μεταξύ των ομάδων. Ως κύριο σκοπό είχαν την παρακολούθηση υπόπτων, την αναφορά τους στο κοντινότερο στρατιωτικό κέντρο και την επισήμανση τυχόν ξένων ατόμων προς το χωριό.
Η τρομοκρατική δράση των συμμοριών δεν στρεφόταν μόνον εναντίον της Αριστεράς, αλλά και σε οποιοδήποτε άτομο επιθυμούσε μια δημοκρατική και ειρηνική διέξοδο από την κατάσταση αυτή. Η διαμορφωμένη κατάσταση αποδίδεται εύγλωττα στο υπόμνημα από 5 ηγετικές προσωπικότητες των Φιλελευθέρων (Θεμ. Σοφούλης, Γ. Καφαντάρης, Εμμ. Τσουδερός, Νικ. Πλαστήρας και Αλεξ. Μυλωνάς) με ημερομηνία 5 Ιουνίου 1945 πουμεταξύ άλλων ανέφερε:
“Αι τρομοκρατικαί οργανώσεις της άκρας δεξιάς, των οποίων αι κυριώτεραι είχον οπλισθή εν μέρει υπό των Γερμανών και παντοιοτρόπως συνειργάσθησαν μετ’ αυτών, όχι μόνον δεν αφωπλίσθησαν, όχι μόνον δεν διώκονται, αλλά αναφανδόν συμπράττουν με τα όργανα της τάξεως, προς τελείαν, κάθε δημοκρατικής φωνής, κατάπνιξιν. Έτσι ο μηχανισμός του κράτους ετέθη κατ’ ουσίαν εις την υπηρεσίαν της ωργανωμένης τρομοκρατίας της δεξιάς (…) Δεν είναι ανάγκη να τονίσωμεν εις ποίον βάραθρον οδηγεί τον τόπον η παράτασις της καταστάσεως αυτής”.
Αντίθετα, τις μεθοδεύσεις με τις οποίες θα εξασφαλιζόταν η επάνοδος του βασιλιά Γεωργίου Β’ υποδείκνυε ο βουλευτής Χρήστος Ζαλοκώστας (!894-1975), της Ηνωμένης Παράταξης Εθνικοφρόνων (στην οποία μετείχε και το Λαϊκό Κόμμα). Ήταν ένας άνθρωπος που είχε στενότατους δεσμούς με το παλάτι, ο οποίος σε σημείωμα[5] έγραψε :
“Με τα χρήματα αυτά θα οργανωθούν εικοσαμελείς συμμορίαι από εθνικόφρονας εντίμους πολίτας υπό αξιωματικόν με πολιτικήν περιβολήν, σκοπόν έχουσαι αφ’ ενός την εξόντωσιν ελαχίστων μεν πλην αρχηγετικών στελεχών των κομμουνιστών δια να παραλύση η όλη αναρχική οργάνωσις δια του αποκεφαλισμού των αρχηγών, αφ’ ετέρου δε την καταδίωξιν των αναρχικών ομάδων της περιφερείας. Κατά τας εκλογάς απεδείχθη ότι όπου υπήρχε εθνικόφρων ομάς (Σούρλας εις Δομοκόν, Καλαμπαλίκης εις Φάρσαλα, Τσαντούλας εις Καρδίτσαν, Ιωάννου εις Λαμίαν, Μαγγανάς εις Μεσσηνίαν) ο κόσμος εψήφισεν αθρόως το Λαϊκόν Κόμμα, όπου όμως αντιθέτως επεκράτουν κομμουνιστικαί συμμορίαι, ως εις Τύρναβον, Γρεβενά, Νάουσαν, Πέλλην, Σέρβια, ουδείς ετόλμα να ψηφίση και η αποχή ήτο μεγίστη. Προκειμένου του Δημοψηφίσματος είναι προφανής η ανάγκη υπάρξεως ιδικών μας συμμοριών”!
Τον Ιούλιο 1945 οι ένοπλες ομάδες κλήθηκαν με τον Α. Ν. 453, να παραδώσουν τον οπλισμό τους. Ανάλογες συστάσεις για αφοπλισμό των ένοπλων ομάδων έγιναν από την κυβέρνηση και τη Βρετανική Στρατιωτική Αποστολή (ΒΣΑ).Σε έκθεσή του προς τη βρετανική πρεσβεία ο Κρις Γουντχάουζ, αρχηγός της ΒΣΑ στην Κατοχή και γνώστης της ελληνικής πραγματικότητας, έκανε λόγο για ελλιπή έλεγχο των τοπικών δυνάμεων από τις αρχές, τονίζοντας ότι, όποια διαταγή και αν διαβιβαζόταν από πάνω, κανείς δεν ήταν βέβαιος ότι θα την εκτελούσαν. Την ίδια αδυναμία της κεντρικής εξουσίας κατήγγειλε και ο αριστερός Τύπος της εποχής.
Η νίκη του Λαϊκού Κόμματος στις εκλογές του Μαρτίου 1946, προήλθε με σημαντική τη συμβολή της τρομοκρατικής δράσης που είχαν αναπτύξει οι παρακρατικές συμμορίες. Το καλοκαίρι 1946, αυτές τέθηκαν κάτω από την επίσημη καθοδήγηση της κυβέρνησης με ευθύνη ανώτερων αξιωματούχων της κάθε επαρχίας και πολιτικών ηγετών της κάθε περιοχής. Έτσι έγινε επαναχρησιμοποίησή τους όχι μόνο ενάντια στο ΕΑΜ και το ΚΚΕ, αλλά και ενισχυτικά στο δημοψήφισμα για την επιστροφή του βασιλιά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο βουλευτής Δημήτριος Ν. Χατζίσκος, που τις εκλογές του 1946 πολιτεύθηκε και εξελέγη βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδος με το Κόμμα Βασιλοφρόνων. Η κάλυψη που παρείχε στον εγκληματία παρακρατικό Κώστα Βουρλάκη ήταν πασίγνωστη.
Την ίδια περίοδο τέθηκε στη Βουλή, με έντονες αντεγκλήσεις, το ζήτημα της κάλυψης που παρείχαν βουλευτές του Λαϊκού Κόμματος προς τις παρακρατικές οργανώσεις. Συγκεκριμένα αυτές προήλθαν από το βουλευτή Ευρυτανίας του Εθνικού Κόμματος Ελλάδος Νικόλαο Κ. Παπαγεωργίου (1899-1992) εναντίον του βουλευτή Φθιώτιδας του Λαϊκού Κόμματος Γεωργ. Αστερίου (1890-1950), τον οποίο κατηγορούσε ως προστάτη του Βουρλάκη.
Η Χωροφυλακή λειτουργούσε παράλληλα και συνεργαζόταν με τις παραστρατιωτικές ομάδες και τους εξοπλισμένους “εθνικόφρονες” κατοίκους. Ο στρατός δεν είχε ακόμη συγκροτηθεί και η Χωροφυλακή με δεδομένο το αντικομουνιστικό φρόνημα των βασιλοφρόνων ανδρών της την έκανε πιο αξιόπιστη πολιτικά για τη διοίκηση. Οι συχνά βίαιες ενέργειες εναντίον οπαδών του ΕΑΜ και του ΚΚΕ, οφείλονταν εκτός των προηγουμένων και στην έλλειψη πειθαρχίας αυτών.
Στη συγκέντρωση πληροφοριών η Χωροφυλακή ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματική, καθώς αποτελούσε ένα μηχανισμό ελέγχου της κοινωνίας και ιδιαίτερα χωριών και των επαρχιακών πόλεων, όπου σχεδόν όλοι ήταν γνωστοί. Για το σκοπό αυτό, η βοήθεια των Οργανώσεων Εθνικοφρόνων στα χωριά ήταν καίρια. Στη συνέχεια, από τη Χωροφυλακή ήταν εύκολο να γίνουν χαρακτηρισμοί για κάποιους πολίτες ότι είναι κομμουνιστές και να τους “τυλίξουν σε μια κόλλα χαρτί”. Για όσους είχαν κάποια δράση υπέρ του ΕΑΜ σχηματίστηκαν φάκελοι, σε σύντομο χρόνο, τα δε στοιχεία γίνονταν καταγγελία προς τα έκτακτα στρατοδικεία με αποτέλεσμα πολυετείς, ισόβιες ή και θανατικές καταδίκες.
Ας δοθεί η μαρτυρία του ΕΑΜίτη, τότε ηγουμένου[6] της Ι. Μ. Αγάθωνος, Γερμανού Δημάκου (1912-2004), που δείχνει τη συμβίωση, αλλά με πλήρη ανοχή που είχαν οι παρακρατικές συμμορίες από τα όργανα της Χωροφυλακής αλλά παράλληλα και την προστασία από υψηλά ιστάμενα πολιτικά πρόσωπα.
Στις αρχές Μαρτίου 1946, ο ηγούμενος συνελήφθη από άνδρες της συμμορίας και τον μετέφεραν στην έδρα του Βουρλάκη, στο χωριό Μοσχοκαρυά. Εκεί κακοποιήθηκε, παρουσία αξιωματικού του στρατού όπως αναφέρθηκε, προκειμένου να αποκαλύψει το μέρος απόκρυψης όπλων του ΕΛΑΣ, κοντά στο μοναστήρι. Ο ηγούμενος δεν μίλησε και ο Βουρλάκης τον άφησε να φύγει.
Η υπόθεση έγινε γνωστή στον ανώτερο διοικητή Χωροφυλακής Στερεάς, ο οποίος επισκέφτηκε τον ηγούμενο, μαζί με τον στρατιωτικό διοικητή της περιοχής και του ζήτησε να καταθέσει για το περιστατικό αυτό. Όμως, ο ηγούμενος, αφού αρνήθηκε να δώσει κατάθεση, του απάντησε ως εξής:
“-Θα ήταν ευτύχημα αν μπορούσατε να περιορίσετε τις αυθαίρετες, όπως τις χαρακτηρίζετε, πράξεις αυτών των ανευθύνων. Δυστυχώς δεν μπορείτε να κάνετε τίποτε, διότι οι πράξεις αυτών των ανευθύνων ευλογούνται από ανθρώπους ισταμένους παραπάνω από εσάς. Νομίζω ότι θα έχετε πληροφορηθεί ότι προ μιας εβδομάδας, ο τ. Υπουργός κ. Δημ. Χατζίσκος, που θεωρείται και Φθιωτάρχης, είχε ανέβει στη Γραμμένη να συναντήσει και να συνεργαστεί με τον Κώστα Βουρλάκη. Αυτό το έγραψε και ο τοπικός τύπος. Δεν το ξέρετε αυτό;
- Ναι, το ξέρω είναι αλήθεια.
- Αφού το ξέρετε, ερωτώ, τι είδους συνεργασία μπορεί να ’χη ένας Υπουργός της Δεξιάς και του κύρους του κ. Χατζίσκου, με ένα αγράμματο, ένα ζωοκλόπο, έναν κοινό εγκληματία; Εγώ, κ. Ανώτερε, αναγνωρίζω και εκτιμώ την αγνότητα των προθέσεών σας, αλλά είσθε αδύναμος να επιβάλετε την τάξιν. Αφήστε λοιπόν τα πράγματα να συνεχίσουν την πορεία τους και ο Θεός βοηθός.”
Η ΕΑΜική εφ. “Ρούμελη” σε αρθρογραφία της έθετε το ερώτημα : «Ποιος νόμος λέει ότι πρέπει να σπάμε στο ξύλο και να σκοτώνουμε τους παρανομούντες;» Την αφορμή αποτελούσε η αναζήτηση κρυμμένων όπλων. Ήταν ένας μονόπλευρος εμφύλιος πόλεμος που ανάγκαζε τον πληθυσμό των χωριών να φύγει ζητώντας καταφύγιο στις πόλεις.
Από την κυβέρνηση Κων. Τσαλδάρη, την 1η Σεπτεμβρίου 1946, έγινε το δημοψήφισμα για επάνοδο του βασιλιά Γεωργίου Β’ στην Ελλάδα. Αποτέλεσμα 69 % υπέρ, 20 % λευκά και 11 % της αβασίλευτης δημοκρατίας. Λόγω της ταραγμένης περιόδου, με άσκηση βίας, το αποτέλεσμα θεωρείται διαβλητό.
Τις παραμονές του δημοψηφίσματος για την επιστροφή ή όχι του βασιλιά Γεωργίου Β' μια βρετανική κοινοβουλευτική αντιπροσωπεία από βουλευτές όλων των κομμάτων, αφού συγκέντρωσε πλήθος αποδεικτικών στοιχείων, κατέληξε στα ακόλουθα συμπεράσματα:
“Σε μερικά μέρη της Θεσσαλίας, ιδιαίτερα στο τρίγωνο Λάρισα - Βόλος- Φάρσαλα, οι ένοπλες δεξιές ομάδες λειτουργούν με άκρα τόλμη. Μια ημέρα του Αυγούστου, ένας περιβόητος δεξιός συμμορίτης, ονόματι Σούρλας, μπήκε στην ίδια πόλη της Λάρισας, την έδρα του Β' Σώματος του Ελληνικού Στρατού και έμεινε εκεί αρκετό χρόνο χωρίς να συλληφθεί. Μια άλλη μέρα ο πολιτικός συντάκτης του "Ριζοσπάστη" Βιδάλης απήχθη από βαγόνι του σιδηροδρόμου κοντά στον Βόλο από συμμορίτες και εκτελέστηκε παρουσία, όπως λέγεται, χωροφυλάκων. Καθ’ όσον γνωρίζει η αντιπροσωπεία δεν έγιναν συλλήψεις.
Αυτές οι ένοπλες συμμορίες έχουν, όπως φαίνεται, την ανοχή της κυβέρνησης και δεν γίνεται καμιά προσπάθεια να παταχθούν. Αν και ορισμένοι κύκλοι ισχυρίζονται ότι στόχος τους είναι να εμποδίσουν την εξάπλωση του κομμουνισμού, το γεγονός είναι ότι δεν συμπλέκονται με τις κομμουνιστικές συμμορίες αλλά ασχολούνται με την κατατρομοκράτηση των χωριών και εκβιάζουν πληρωμές από όποιον είναι αρκετά πλούσιος για να μπορεί να πληρώσει. Στην περιοχή νοτίως της Λαμίας μας είπαν ότι ο ηγέτης της Δεξιάς επιβάλλει φόρο 10% στη σοδειά της περιοχής. Αν και η οπλοφορία είναι παράνομη, ο σχετικός νόμος εφαρμόζεται μόνο κατά των μελών της Αριστεράς. Σε μερικές περιφέρειες της Θεσσαλίας η κυβέρνηση η ίδια προμηθεύει όπλα στους πολίτες οπαδούς της”.
Το φθινόπωρο του 1946 ιδρύθηκαν οι Μονάδες Ασφαλείας Υπαίθρου (Μ.Α.Υ.), γνωστοί ως Μάυδες. Ήταν ένοπλη πρόχειρη οργάνωση, με ελαφρύ οπλισμό, κάτω από τον έλεγχο του ΓΕΣ, με σκοπό την άμυνα της υπαίθρου ή της επαρχίας προς τις δυνάμεις του Δ.Σ.Ε. Στην Ήπειρο στελεχώθηκαν κυρίως από πρώην μέλη του ΕΔΕΣ. Οι ομάδες αυτές αποτελούνταν από έφεδρους αξιωματικούς, που ήταν πρώην μέλη του ΕΔΕΣ, ή άτομα που υπηρέτησαν στα Τάγματα Ασφαλείας, με σημαντικό κίνητρο το χρηματικό ποσό της επικήρυξης.
Τον Οκτώβριο του 1946, από την κυβέρνηση Κων. Τσαλδάρη συγκροτήθηκαν οι Μονάδες Αποσπασμάτων Διώξεως (Μ.Α.Δ.), που ήταν ένοπλες παραστρατιωτικές μονάδες, με στρατιωτική δομή, από ντόπια άτομα, που μαζί με τη Χωροφυλακή και τον Εθνικό Στρατό συμμετείχαν στην καταδίωξη και εξουδετέρωση ομάδων ανταρτών της Αριστεράς στην επαρχία. Στην πράξη ήταν νομιμοποίηση των παρακρατικών συμμοριών, οι οποίες μετατρέπονταν σε ημιστρατιωτικούς σχηματισμούς, με ρόλο βοηθητικό σε επιχειρήσεις μικρής κλίμακας, προς το Στρατό και τη Χωροφυλακή.
Στη Φθιώτιδα, με έδρα τη Λαμία, στα τέλη του 1946, βάσει ατομικών προσκλήσεων, συγκροτήθηκε το Ανεξάρτητο Μεταβατικό Απόσπασμα Κρανιά (ΑΜΑΚ) για να αντιμετωπίσει τις Ομάδες Ενόπλων Καταδιωκόμενων που δρούσαν στην ύπαιθρο.
Μέχρι το τέλος του 1947, οι ΜΑΥ και ΜΑΔ καταργήθηκαν σταδιακά, για να ακολουθήσει[7] η δημιουργία της Εθνοφυλακής.
Το Σεπτέμβριο 1948, σε αντικατάσταση των ΜΑΥ και ΜΑΔ, συστάθηκαν τα λεγόμενα Τάγματα Εθνοφυλακής Αμύνης (ΤΕΑ), ως παραστρατιωτικό σώμα, με απόφαση του ΓΕΣ. Στη στελέχωσή τους περιλαμβάνονταν ακροδεξιοί και δωσίλογοι, με δράση από την περίοδο της Κατοχής. Αν και η συγκρότηση τους άρχισε από το 1948, η επισημοποίηση και η μονιμοποίηση έγινε με το νόμο 1707, το Μάρτιο 1951. Το 1982 τα ΤΕΑ καταργήθηκαν και αντικαταστάθηκαν από την Εθνοφυλακή, που υπάρχει μέχρι σήμερα.
4. Παρουσίαση μερικών παρακρατικών ομάδων στην ευρύτερη περιοχή
Υπόμνημα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας προς την Εξεταστική Επιτροπή του ΟΗΕ, το Μάρτιο 1947, κατέγραφε το θλιβερό απολογισμό της τρομοκρατίας που ασκήθηκε από τη δράση συνολικά 32 συμμοριών της Δεξιάς (4 στο Πήλιο, 9 στην περιοχή Ολύμπου και Όσσας, 8 στην περιοχή των Χασίων και του Κόζιακα και 11 στα Άγραφα) από τις αρχές του 1945 έως τα τέλη του 1946 :
Επιδρομές και λεηλασίες σε 16 πόλεις και 624 χωριά, 1.059 άνδρες και γυναίκες δολοφονήθηκαν και 9.809 βασανίστηκαν. Πάνω από 10.000 φυλακίστηκαν, 2.426 εξορίστηκαν, 474 αναγκάστηκαν να εκπατριστούν και 211 γυναίκες βιάστηκαν.
Η δράση των οργανώσεων «εθνικοφρόνων» καταγράφεται και στις αναφορές των νομαρχών. Συγκεκριμένα, ο νομάρχης Φωκίδας, Λ. Αθανασούλης, σε επιστολή του προς τον πρωθυπουργό Τσαλδάρη (στις 28/4/1947) έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για την κατάσταση ασφαλείας στην περιοχή της δικαιοδοσίας του:
“Περί των αιτιών της καταστάσεως αυτής δεν αναφέρω ειμή ότι, τουλάχιστον εις την περιφέρειάν μου, οφείλεται κατά μέγα μέρος εις την αισχράν διαγωγήν ωρισμένων κρατικών οργάνων (αξιωματικών), άτινα εις την κρισιμοτέρα στιγμήν του εθνικού ημών βίου δεν ίστανται εις το ύψος των περιστάσεων. Πάσα παρερχόμενη ημέρα, εκτός των γενικών συνεπειών, στερεί και απορφανίζει το Λαϊκόν Κόμμα των εν τη υπαίθρω ζωηροτέρων και σημαντικοτέρων στελεχών του, διότι ασφαλώς το σύστημα τούτο θα εφαρμόζεται εις πάσας τας περιοχάς ένθα δρώσι αι αναρχικαί συμμορίαι, της δε καταστάσεως αυτής αι συνέπειαι φοβούμαι ότι μελλοντικώς θα είναι λυπηραί δι’ ημάς”.
Υπόμνημα του βουλευτή της Εθνικής Πολιτικής Ενώσεως (ΕΠΕ) στη Λοκρίδα, Γεράσιμου Βασιλειάδη (1888-1975), προς τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και αρχηγό του Λαϊκού Κόμματος Κων. Τσαλδάρη, τον υπουργό Στρατιωτικών Γ. Στράτο και τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου, στις 25 Δεκεμβρίου 1947 παρέθετε συγκεκριμένα στοιχεία για την εγκληματική δράση των ΜΑΔ:
λαφυραγωγία, εκβιασμοί, κακοποιήσεις και φόνοι “εν γνώσει και κατ’ έμπνευσιν των Διευθυντών των και δυστυχώς υπό τα απαθή βλέμματα των Κρατικών οργάνων Στρατιωτικών και Πολιτικών”.
Αποτελούμενα από “ύποπτα στοιχεία στρατολογηθέντα εν Πειραιεί και Αθήναις”, τα ΜΑΔ ασχολούνταν αποκλειστικά με τη διοργάνωση εράνων που λάμβαναν εκβιαστική μορφή “αυτόχρημα χαρατσίων”, απαιτώντας από κάθε χωριό μεγάλες ποσότητες σε χρήμα και γεωργικά προϊόντα (σιτάρι, λάδι), τα οποία προωθούσαν προς πώληση στην Αθήνα, εξασφαλίζοντας μεγάλα κέρδη. Επιπρόσθετα, “διά των βιαιοπραγιών και απειλών κατά νομιμοφρόνων πολιτών”, το Τάγμα “συντελεί εις την πύκνωσιν των τάξεων των συμμοριτών”.
Το ίδιο υπόμνημα κάνει λόγο για την επαναχρησιμοποίηση ενός “δεδοκιμασμένου κακού ανθρώπου”, του “πολυθρύλητου Βουρλάκη, τύπου ανισόρροπου και εγκληματικού, ιδιοτελή και δειλότατου πάντων ανδρών”, ο οποίος “διήρπασε, ελαφυραγώγησε την Φθιώτιδα και την περιοχήν του Δομοκού, εισέπραξε μεγάλας ποσότητας διαφόρων προϊόντων, εκακοποίησε και εφόνευσε πολίτας, όχι πάντοτε κομμουνιστάς αλλά και Εθνικόφρονας και είχεν αποβή πραγματική πληγή”.
Αν και όλα αυτά ήταν σε γνώση των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών της περιοχής, ο Βουρλάκης είχε εγκαταστήσει φυλάκιο στο Ελευθεροχώρι, χωριό λίγο έξω από τη Λαμία, για να εισπράττει “τη δεκάτη” σε κάθε διερχόμενο είδος, ενώ μέσα στην πόλη επικρατούσε “μια βαρεία ατμόσφαιρα τρομοκρατίας από τους Βουρλάκηδες και τους μαυροσκούφηδες” άνδρες των ΜΑΔ.
Θα δοθούν στη συνέχεια, τα υπάρχοντα στοιχεία των αρχηγών των παρακρατικών ομάδων :
Γρηγόριος Σούρλας (1909-1988) : Γεννήθηκε το 1909 στο χωριό Κάτω Σιατερλί (σημερινή ονομασία Δένδρα) της επαρχίας Φαρσάλων στο νομό Λάρισας. Ήταν γεωργός και κτηνοτρόφος, Σαρακατσάνος στην καταγωγή. Την περίοδο της Κατοχής φέρεται ότι συγκρότησε ένοπλη ομάδα του ΕΔΕΣ στην περιοχή των Φαρσάλων, που διαλύθηκε από τον ΕΛΑΣ τον Οκτώβριο 1943.
 |
| Γρηγ. Σούρλας |
Στις αρχές Φεβρουαρίου 1945, η ομάδα Σούρλα με 14 άτομα εμφανίστηκε στην περιοχή Αλμυρού και Φαρσάλων. Στις 24 Απριλίου 1945 έκανε την προκλητική απαγωγή του εισαγγελέα Πρωτοδικών Λάρισας Χρ. Πατακιά. Υπάρχουν πολλά περιστατικά τρομοκρατίας σε βάρος του, καταγραμμένα σε στρατιωτικά έγγραφα, αναφορές, υπομνήματα, βρετανικές εκθέσεις, γραπτές ακόμα και προφορικές μαρτυρίες.
Στις 13 Αυγούστου 1946 συνέλαβε τον πολιτικό συντάκτη της εφ. “Ριζοσπάστης” Κώστα Βιδάλη (1904-1946) στο χωριό Πλατύκαμπο της Λάρισας, τον οποίο δολοφόνησε στο χωριό Μέλια (με υπόδειξη του Αγγλοκύπριου πράκτορα Μίλλερ). Η είδηση συγκλόνισε την Ελλάδα και τη δημοκρατική διεθνή κοινή γνώμη. Το περιστατικό καταγγέλθηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Κανείς δεν διώχθηκε γι’ αυτό. Ο Γρηγ. Σούρλας το αρνήθηκε, αλλά το επιβεβαίωσε έκθεση βρετανικής κοινοβουλευτικής αντιπροσωπείας, μετά από σχετική επιτόπια έρευνα (βλ. απόσπασμα της έκθεσης στην ενότητα 3 του παρόντος).
Με το ΚΘ’ ψήφισμα της 14ης Σεπτεμβρίου 1947 “Περί αμνηστίας παραδιδομένων στασιαστών”, ο τυπικά επικηρυγμένος Σούρλας παρουσιάστηκε “αυθόρμητα” στις αρχές και αμνηστεύθηκε για τα αδικήματα που “σχετίζονται, οπωσδήποτε, με τη συμμοριακή ή αντισυμμοριακή δράση”. Όπως και άλλες παρακρατικές ομάδες-συμμορίες, αν και τυπικά διαλύθηκε, πιθανά μετασχηματίσθηκε σε παραστρατιωτική οργάνωση, με επικουρική δράση προς τον Εθνικό Στρατό, προσφέροντας νομιμοφανείς υπηρεσίες στον “αντισυμμοριακό” αγώνα.
Ο Γρηγόριος Σούρλας ήταν παντρεμένος και είχε 2 παιδιά (Κωσταγιάννης, Γεωργία). Πέθανε στις 26-2-1988 στη Λάρισα.
Τσαμαδιάς Θύμιος (;-1947) : Ήταν κτηνοτρόφος και γόνος εύπορης οικογένειας Σαρακατσαναίων με τσελιγκάτο στην Οίτη. Την περίοδο της Κατοχής είχε έρθει σε προστριβές με το τοπικό ΕΑΜ, στο οποίο είχε αρνηθεί να προσχωρήσει, διαφωνώντας για τη χρήση των βοσκοτόπων.
Η συμμορία του αποτελούνταν από 40 άτομα, κυρίως μέλη της οικογένειάς του αλλά και άλλους φερόμενους ως ζωοκλέφτες και ληστές από γειτονικά ορεινά χωριά (Δυο Βουνά, Ελευθεροχώρι).
Η τρομοκρατική δράση του (με βασανισμούς και δολοφονίες αντιπάλων), είναι καταγραμμένη από την Εθνοφυλακή ήδη από τον Μάιο του 1945, εντοπιζόταν δε στα χωριά της Οίτης και της Υπάτης, όπου αναφέρθηκαν πολυάριθμα περιστατικά τρομοκρατίας σε βάρος «προγραμμένων κομμουνιστών που έχριζαν καθαρίσματος».
Το Νοέμβριο του 1945 κλείστηκε στις φυλακές Λαμίας, απ’ όπου απέδρασε με τη βοήθεια των δεσμοφυλάκων στα τέλη Δεκεμβρίου. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1946 δήλωνε προκλητικά στο διοικητή Χωροφυλακής Λαμίας :«Ως πραγματικός Έλλην, κατόρθωσα ν’ απαλλάξω από την βίαν και την τρομοκρατίαν πολλά χωριά πέριξ της Λαμίας», Ευθύμιος Τσαμαδιάς.
Η συμμορία του και ο ίδιος εξοντώθηκαν από τον Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας (ΔΣΕ) το 1947.
Κώστας Βουρλάκης (1921-1981) : Γεννήθηκε το 1921 στη Μοσχοκαρυά –Λειανοκλαδίου - Φθιώτιδος. Οι γονείς του ονομάζονταν Νίκος και Θεοδώρα. Μαζί με τα 3 αδέλφια του δημιούργησε την ισχυρότερη παρακρατική ομάδα στη Δυτική Φθιώτιδα. Το έναν αδερφό του, που την περίοδο της Κατοχής εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ υπό τον Άρη Βελουχιώτη, αλλά (μαζί με τον Πατακιά από τα Καμπιά Φθιώτιδος) επειδή έκλεβε τους χωρικούς, οι αντάρτες τον εκτέλεσαν. Τότε ο Κώστας, με τον άλλο αδελφό του, κατατάχτηκαν στον ΕΔΕΣ, όπου σε μια μάχη μεταξύ ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ το 1943, ο αδελφός του σκοτώθηκε.
 |
| Κώστας Βουρλάκης |
Στις αρχές του 1946 συνέλαβε τον ηγούμενο της Μονής Αγάθωνος Γερμανό Δημάκο, γνωστό και ως παπά-Ανυπόμονο, ο οποίος τη περίοδο της Κατοχής είχε ακολουθήσει τον Άρη Βελουχιώτη, ο οποίος όμως μετά την απελευθέρωση αποτραβήχτηκε στη Μονή Αγάθωνος και δεν ασχολήθηκε παρά μόνο με τα ιερατικά του καθήκοντα. Τον οδήγησαν δεμένο στη Μοσχοκαρυά, όπου τον βασάνισαν για να αποκαλύψει τον τόπο όπου ο ΕΛΑΣ είχε κρύψει όπλα, πράγμα που δεν γνώριζε φυσικά ο ηγούμενος.
Από την συμμορία του Βουρλάκη. όλα τα χωριά της Δυτικής Φθιώτιδας δεινοπάθησαν. Σκότωσαν πολλούς πρώην ΕΛΑΣιτες ή συγγενείς τους. Διαπόμπεψαν παπάδες και γυναίκες. Έκλεψαν ολόκληρες προίκες από σπίτια, που είχαν γίνει από τους γονείς για να παντρέψουν τα κορίτσια τους. Λίγο έξω από τη Λαμία είχε στήσει κανονικό “τελωνείο” και όσοι αγρότες η έμποροι πέρναγαν από εκεί πλήρωναν φόρο, δίνοντας ένα μερίδιο από το εμπόρευμά τους.
Δεν δίστασε να σκοτώσει με τα ίδια του τα χέρια τον Πατακιά[10] από τα Καμπιά, παλιό συνεργάτη του αδελφού του στις κλοπές, τον οποίο είχε πάρει στην ομάδα του μετά τη Βάρκιζα.
Το 1947 δολοφόνησε εν ψυχρώ έναν κτηνοτρόφο, που όμως για κακή τύχη του Βουρλάκη, οι δυο γιοί του υπηρετούσαν στον Κυβερνητικό Στρατό και ένας θείος τους, ήταν υψηλόβαθμος αξιωματικός του Κυβερνητικού Στρατού. Μετά από συνεχή άρθρα στον αστικό τύπο για το θέμα, ο Κώστας Βουρλάκης συνελήφθη και φυλακίστηκε στις φυλακές της Καλλιθέας. Αποφυλακίστηκε όμως γρήγορα, μετά από αρθρογραφία στον φιλικό τύπο για τα “ανδραγαθήματά” του και για τη συνεισφορά του στον αγώνα “εναντίον των Κομμουνιστοσυμμοριτών”!
Στην περιοχή Φθιωτιδοφωκίδας ήταν από τους βασικούς υποστηρικτές του υπουργού[11] Εφοδιασμού Δημητρίου Ν. Χατζίσκου, που θεωρούνταν και Φθιωτάρχης, καθώς και του Νικολάου Κ. Παπαγεωργίου, βουλευτή Ευρυτανίας του Εθνικού Κόμματος Ελλάδος. Οι βουλευτές αυτοί, ως αντίδωρο, του παρείχαν πλήρη κάλυψη.
Μετά τη λήξη του Εμφυλίου “ανταμείφθηκε” με
μια άδεια περιπτέρου στην κεντρική πλατεία της Λαμίας. Στις αρχές της δεκαετίας
του ΄60, όταν κατέβαινε στη Λαμία, πλησίαζε τους επιβάτες που περίμεναν το
λεωφορείο για να γυρίσουν στα χωριά τους και ζήταγε λεφτά για τα εισιτήρια του
λεωφορείου.
Γύρω στο 1964 εγράφη ότι σκότωσε την πρώτη του
γυναίκα, γιατί δεν του έκανε παιδιά, όπως έλεγε. Φυλακίστηκε στις φυλακές της
Λαμίας. Δεν είναι γνωστό πότε αποφυλακίστηκε. Ξαναπαντρεύτηκε με την Αγορίτσα Καλαπανίδα.
Πέθανε στη Μοσχοκαρυά το 1981.
 |
| Γ. Τολιόπουλος |
Στις αρχές Μαρτίου 1945 αφίχθηκαν δυνάμεις Εθνοφυλακής στο Αγρίνιο. Στις αρχές Απριλίου 1945 που προσωρινά αφέθηκαν ελεύθεροι. Τους απαγγέλθηκαν κατηγορίες ως δωσιλόγων. Εκτός από μάχες που έδωσε εναντίον των ανταρτών αναφέρονται ότι έγιναν λεηλασίες και σφαγές κατά αμάχων, για τις οποίες ευθύνεται ως διοικητής. Τελικά φαίνεται ότι όλοι αμνηστεύτηκαν.
Τα επόμενα χρόνια ο Γ. Τολιόπουλος συνέχισε τη στρατιωτική του σταδιοδρομία και έφτασε στο βαθμό του συνταγματάρχη. Πέθανε σε στρατιωτικό νοσοκομείο, πλήρης τιμών, το 1962.
Μεταβατικά αποσπάσματα την ίδια περίοδο δημιούργησαν :
Θύμιος Δεδούσης (1911-1947) : Από την Τριταία (Κολοπετινίτσα) Παρνασσίδας. Σπούδασε στη Σ.Σ. Ευελπίδων. Βασιλόφρων ταγματάρχης. Πήρε μέρος στην Εθνική Αντίσταση με το 5/42 του Ψαρρού. Το 1946 εξελέγη βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδας της Ηνωμένης Παράταξης Εθνικοφρόνων (Λαϊκό Κόμμα). Συγκρότησε ένοπλο σώμα εκατό ανδρών Μ.Α.Υ. και χωροφυλάκων από το Μάρτιο 1947.
Σκοτώθηκε στις 2 Απριλίου 1947 στο Λιδωρίκι, σε μάχη ενάντια στο ΔΣΕ.
Αριστείδης Κρανιάς (1903-;) : Γεννήθηκε στη Γραβιά Φωκίδας το 1903. Οι γονείς του ονομάζονταν Ηλίας και Παρασκευή. Στην Κατοχή εντάχθηκε στον ΕΔΕΣ και ανέλαβε αρχηγός Παρνασσίδος το 1943. Παράλληλα συνεργαζόταν και με το 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων του Δημητρίου Ψαρρού, μετά από πρόσκληση συνεργασίας του τελευταίου στις 22 Απριλίου 1943.Το 1944 ήταν διοικητής του 16ουΣυντάγματοςτων Εθνικών Ομάδων Ελλήνων Ανταρτών (ΕΟΕΑ) στην περιοχή της Ηπείρου.
 |
| Αριστείδης Κρανιάς (1940) |
Πολιτεύθηκε συμμετέχοντας στο συνασπισμό της Πολιτικής Ανεξάρτητης Παράταξης και στις εκλογές της 5ης Μαρτίου 1950 εξελέγη ως ανεξάρτητος βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδος. Η Πολιτική Ανεξάρτητη Παράταξη (ΠΑΠ) ήταν εκλογική συμμαχία του Κωνσταντίνου Μανιαδάκη, υπουργού Ασφαλείας επί Μεταξά (Κόμμα Ελληνική Αναγέννησις), του Θεόδωρου Τουρκοβασίλη (Κόμμα Εθνικοφρόνων) και του Κων/νου Κοτζιά. Η ΠΑΠ διαλύθηκε το 1951.
Στις 31 Ιανουαρίου 1951 ο Αριστείδης Κρανιάς προσχώρησε στο Λαϊκό Ενωτικό Κόμμα, χωρίς ωστόσο στη συνέχεια να προσχωρήσει στον Ελληνικό Συναγερμό.
Στις εκλογές του 1951 πολιτεύθηκε στην περιφέρεια Φθιωτιδοφωκίδος με το Λαϊκό Κόμμα χωρίς να εκλεγεί. Πολιτεύθηκε και πάλι, για τελευταία φορά, στις εκλογές του 1956 με το Κόμμα των Προοδευτικών χωρίς να εκλεγεί.
Άλλα στοιχεία ελλείπουν.
Επίλογος
Η σκληρή κατοχική περίοδος στην Ελλάδα ανέδειξε άτομα και ομάδες που έδρασαν για αρχές και αξίες ή άλλες με ιδιοτελή συμφέροντα. Ο απολογισμός αίματος στο χώρο της Αριστεράς ήταν μεγάλος και ανάλογος με την προσφορά της. Αντί λοιπόν να δικαιωθεί, όπως θα ήταν δίκαιο, οι ξένοι και οι ντόπιοι πάτρωνες ή και υπηρέτες τους στην Ελλάδα βρήκαν τρόπο να μη γίνει. Ήταν η “λευκή τρομοκρατία”.
Άφησαν ελεύθερα τα “σκυλιά”. Αμέσως μετά τα Δεκεμβριανά, εμφανίστηκαν οι παρακρατικές ομάδες-συμμορίες, από κάθε είδους άτομα : φιλομοναρχικά, ακροδεξιά, πρώην ταγματασφαλίτες, κοινούς κλέφτες, φονιάδες και ληστές. Όλοι αυτοί μπορούσαν να δρουν με ασυδοσία, ατιμωρησία και συγκάλυψη από τις πολιτικές αρχές (βουλευτές, υπουργούς, κλπ.) τις στρατιωτικές και αστυνομικές αρχές, οι οποίες δεν τολμούσαν να τους αγγίξουν. Χρησιμοποιούσαν όποιο τρόπο ήθελαν, όπως ξυλοδαρμούς, βιασμούς, διαπόμπευση και αποκεφαλισμούς. Τα κίνητρα ή η δικαιολογία τους ήταν η εθνικοφροσύνη και ο κομμουνιστικός κίνδυνος, που κάλυπταν τα εγκλήματα (φόνους, εκτελέσεις, κλοπές, κλπ), ή το παρελθόν τους (ταγματασφαλίτες, μαυραγορίτες, κ.ά.), αλλά επίσης απέβλεπαν και στον πλουτισμό τους, με τις κλοπές και λεηλασίες στον πληθυσμό. Για όλα αυτά δεν διώχθηκαν ποτέ, ενώ αντίθετα κάποια μέλη των οικογενειών τους αναρρήθηκαν σε υψηλά αξιώματα!
Το 1947, βλέποντας τη διείσδυση τόσων παρακρατικών στοιχείων στον κρατικό μηχανισμό, το ΕΑΜ κατήγγειλε ότι δεν ήταν τα στοιχεία αυτά που “κρατικοποιούνται”, αλλά το κράτος που “συμμοριοποιείται”.
Αυτή ήταν η τραγωδία της Ελλάδας. Το ερώτημα που τέθηκε το 1961 (εγράφη, ότι το είπε ο Κωνστ. Καραμανλής, μετά τη δολοφονία του Γρηγ. Λαμπράκη) είχε και έχει διαχρονική αξία : “Ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;”
----------------------------------
Βιβλιογραφία – Αναφορές – Ιστοσελίδες
1. Βασιλικής Λάζου :“Η επιβολή του κράτους”, εκδ. Ταξιδευτής, 2016, Αθήνα.
2. Κωνστ. Μπαλωμένου : “Η λήξη της γερμανικής Κατοχής στη Λαμία”, 16 Οκτωβρίου 2020, εργασία αναρτημένη στο www.amfictyon.blogspot.gr
3. Νίκου Κ. Καρκάνη : “Οι Δοσίλογοι της Κατοχής”, Β΄ έκδοση, κδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1982, σ. 31.
4. “Η συμμορία του Σούρλα”, στην ιστοσελίδα http://kokkinosfakelos.blogspot.com
5. Βασιλικής Λάζου : “Το λουτρό αίματος εις βάρος της Αριστεράς μετά το 1945”, στην ιστοσελίδα https://www.koutipandoras.gr
6. Βασιλικής Λάζου : “Η συμμοριοποίηση του κράτους”, στην ιστοσελίδα https://www.efsyn.gr/arheio
7. “Η συμμορία Τσαμαδιά”, στην ιστοσελίδα http://kokkinosfakelos.blogspot.com
8. Γιώργου Χουλιάρα – Περικλή : “Ο δρόμος είναι άσωτος …”, εκδόσεις ΟΙΩΝΟΣ, 2006.
9. Χρήστου Ραχιώτη :βιβλίο "Λευκή Κατοχή (Αγγλοαμερικανική)", 1995, Αθήνα.
10. Σπύρου Βασ. Παπακώστα (επιμέλεια κειμένου) : “Κώστας Βουρλάκης”, αναρτημένη στο http://kokkinosfakelos.blogspot.com
11. Γ. Τολιόπουλος : Περιγράφει την αποχώρηση των Γερμανών από το Αγρίνιο και την είσοδο των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, “Η Νέα Εποχή, Εφημερίδα του Αγρινίου” στο Διαδίκτυο, στις 2 Σεπτεμβρίου 2011, στην ιστοσελίδα http://www.epoxi.gr/memories
12. Ιστοσελίδα https://greek-parliament-members.anavathmis.eu
13. αρχιμ. Γερμανού Δημάκου : “Στο βουνό με τον Σταυρό, κοντά στον Άρη”, σ. 295, Πρότυπες Θεσσαλικές Εκδόσεις, Τρίκαλα-Αθήνα 2004.
14. Βικιπαίδεια
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Μετά την υπογραφή της Συμφωνίας, ξέσπασε η Λευκή Τρομοκρατία με ένα κύμα αντεκδικήσεων όχι μόνο εναντίον των κομμουνιστών, αλλά και πολιτών που είχαν ενταχθεί ή συμπαθούσαν το ΕΑΜ. Δυστυχώς, δεν είχε ληφθεί πρόνοια στη Συμφωνία για τα ποινικά αδικήματα που διαπράχθηκαν κατά την περίοδο των Δεκεμβριανών. Μια παράλειψη με μοιραίες επιπτώσεις στη συνέχεια.
[2] Παρέδωσε 100 πυροβόλα διαφόρων τύπων, 81 ομαδικούς και 138 ατομικούς όλμους, 419 πυροβόλα, 1.412 οπλοπολυβόλα, 713 αυτόματα τουφέκια, 48.953 τουφέκια και πιστόλια, 57 αντιαρματικά τουφέκια και 17 συσκευές ασυρμάτου
[3] Μετά από 66 χρόνια, το 2011, το ΚΚΕ παραδέχθηκε ότι η απόφαση του Βελουχιώτη ήταν σωστή και τον αποκατέστησε πολιτικά.
[4] Με τα όπλα που παρέδωσε ο ΕΛΑΣ, εξοπλίστηκε Πολιτοφυλακή την οποία δημιούργησαν “εθνικόφρονες” στη Νότια Εύβοια.
[5] Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο τέως Βασιλικών Ανακτόρων, φ. 439.
[6] Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (12 Φεβρουαρίου 1945), ο π. Γερμανός Δημάκος πήγε στο Μοναστήρι του Αγάθωνα, όπου και εμόνασε όλα τα επόμενα χρόνια.
[7] Μετά από συμφωνία της Κυβέρνησης Σοφούλη και των Αμερικανών (ΗΠΑ) το Νοέμβριο 1947.
[8] Για τη δράση του μαζί με την ΕΑΣΑΔ (συνεργασία με τους Γερμανούς) ο Σούρλας παραπέμφθηκε επανειλημμένα στο Ειδικό Δικαστήριο Δωσίλογων Λάρισας (Πρακτικά του δικαστηρίου με αριθ. 221, 222, 223 / 25 Οκτωβρίου 1946).
[9]Ήταν μια ένοπλη οργάνωση από Έλληνες που πήραν όπλα από τους Γερμανούς και συνεργάσθηκαν σκοτώνοντας ή παραδίνοντας Έλληνες πατριώτες σ’ αυτούς. Ο ΕΛΑΣ είχε χτυπήσει και είχε διαλύσει την ΕΑΣΑΔ.
[10] Να θυμίσουμε ότι ο Πατακιάς ήταν ο φόβος και ο τρόμος της Δυτικής Φθιώτιδας, μαζί με τον Τουρκοχρήστο (Χρήστος Δημητρακόπουλος, 66 ετών από το Παλαιοχώρι, κατά την περίοδο της Κατοχής. Τον Τουρκοχρήστο τον συνέλαβε ο Φώτης Μαστροκώστας (Θάνος) από τη Σπερχειάδα, με εντολή του Άρη Βελουχιώτη στη Λευκάδα Σπερχειάδας, τον δίκασαν και τον εκτέλεσαν στον τοίχο του σχολείου της Φτέρης.
[11] Την περίοδο από 8 Ιαν.1945 έως 8 Απρ.1945, στην κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου