Το Ιερό του Ηρακλέους, στην τοποθεσία Πυρά της Οίτης

Πολυετής εγκατάλειψη

   Πριν λίγους μήνες ακολούθησα τη διαδρομή: Λαμία - Γοργοπόταμος - Δυο Βουνά - Κουμαρίτσι - Παύλιανη - Οίτη - Πυρά του Ηρακλή.

   Είναι μια μαγευτική διαδρομή, γιατί κάποιος μπορεί να κινηθεί από υψόμετρο 50μ και σε σύντομο διάστημα να φτάσει σε υψόμετρο  1600 μ., όπου βρίσκεται και η θέση Πυρά στην Οίτη με το Ιερό του Ηρακλή. Στη διαδρομή μπορεί να παρατηρήσει κανείς τις κάθετες ζώνες της βλάστησης. Από το επίπεδο της κοιλάδας του Σπερχειού με τις καλλιέργειες, ανερχόμαστε στη Μεσογειακή βλάστηση τύπου μακκίας και ακολουθεί η ζώνη των Φυλλοβόλων δέντρων, την οποία διαδέχεται η ζώνη της Ελάτης και τέλος η αλπική βλάστηση.

   Φτάνοντας στη θέση Πυρά, στο Ιερό του Ηρακλή, θαυμάζει κάποιος την απέραντη ορατότητα σ’ ένα τοπίο με αμέτρητες βουνοκορφές.

   Η Οίτη, γνωστή και ως βουνό του Ηρακλή, έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τον μυθικό ήρωα. Σε ένα μικρό ύψωμα, στην είσοδο του οροπεδίου της Καταβόθρας, σώζονται τα ερείπια αρχαίου ναού που είχε φτιαχτεί προς τιμή του.

   Σύμφωνα με την μυθολογία, εκεί στήθηκε η Πυρά, όπου κάηκε ο Ηρακλής για να απαλλαγεί από τους αφόρητους πόνους του δηλητηριασμένου χιτώνα που του έδωσε να φορέσει η γυναίκα του Δηιάνειρα... Την πυρά για να καεί ο Ηρακλής άναψε ο Φιλοκτήτης, στον οποίον χάρισε το τόξο και τα βέλη του για να τον ευχαριστήσει. Ο Δίας τύλιξε τον Ηρακλή στα σύννεφα και τον ανέβασε στον Όλυμπο.

   Στη θέση αυτή, από τον 6ο π.Χ. αι. υπήρχε ναός, όπου γίνονταν θυσίες ζώων (καύση) προς τους θεούς σε ανάμνηση του μυθικού ήρωα Ηρακλή, έως τους Ρωμαϊκούς χρόνους.

   Το μνημείο του Ιερού του Ηρακλέους στην Πυρά χρονολογήθηκε από τον 3ο αι. π.Χ. Υπήρχε ναός με ορθογώνια στοά από κίονες δωρικού ρυθμού (υπάρχουν οι σπόνδυλοι δωρικών κιόνων που ανήκουν σε πρόστυλο δωρικό ναό των αιτωλικών χρόνων με πρόδομο και σηκό). Νότια του ναού υπάρχει βωμός που ήταν σε χρήση από την αρχαία εποχή μέχρι τα πρώτα ρωμαϊκά χρόνια.

   Η πρώτη προσπάθεια ανασκαφής έγινε το 1919 από τον (τότε) έφορο αρχαιοτήτων Νικ. Παπαδάκη.

   Σύμφωνα με τον αρχαιολόγο 3 κομμάτια επιγραφής παραπέμπουν στις γιορτές "Οιτέα Ηράκλεια", δηλαδή προς τιμήν του Ηρακλέους. Επίσης βρέθηκαν αφιερώματα πήλινα και μεταλλικά, αιχμές από δόρατα, δύο χάλκινα αγαλμάτια που παριστάνουν γυμνό τον ημίθεο Ηρακλή (6ου ή 7ου αι.) και 13 συνολικά νομίσματα....

 

Στα δεξιά διακρίνεται το ορθογώνιο κτίριο της Στοάς, στα δε αριστερά

είναι ο Ναός και πλησίον του ο Βωμός. (Νικ. Γ. Παπαδάκις, 1919)

 

  Το οικοδόμημα που θα υπήρχε είχε ήδη λεηλατηθεί από κατοίκους της περιοχής, που χρησιμοποίησαν τους λαξευτούς λίθους στην οικοδόμηση σπιτιών και εκκλησιών. Το 1988 έγιναν νέες ανασκαφές από τον Πάντο Πάντο[1], έφορο αρχαιοτήτων της ΙΔ’ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων (έδρα Λαμία).

   Ο χώρος είναι κατάσπαρτος από μεγάλες ασβεστολιθικές πέτρες, κάποιες από τις οποίες φέρουν υψηλής ποιότητας λάξευση. Σε κάποια σημεία διακρίνονται τμήματα δαπέδου, καλυμμένα με πολύ ογκώδεις πλάκες. Διασώζονται και κάποια κομμάτια ραβδωτών κιόνων.

 

Σκόρπιες λαξευμένες πέτρες σημαίνουν άραγε το Ιερό του Ηρακλή;

   Τα βράχια του Ιερού μνημείου βρίσκονται σκόρπια στην πλαγιά μιας ρεματιάς, ενώ κάποια άλλα στέκονται εκεί, πάνω στον λόφο, κάτω από την σκιά μερικών κωνοφόρων δέντρων γύρω στα θεμέλια του Ιερού που κάποτε υπήρξε εκεί, κρυμμένα πίσω από τα αγριόχορτα, μισό-θαμμένα κάτω από το χώμα.

 

Βάραθρα και σπήλαια συμπληρώνουν τη φυσική αξία του χώρου

   Πέτρινοι κίονες, σπασμένα κομμάτια από την μετώπη του Ιερού λαξευμένα με περίσσια τέχνη πάνω σε βράχους, στέκονται εκεί αιώνες τώρα σκόρπια τριγύρω από τα θεμέλια του πέτρινου ναού που κάποτε υπήρχε, ξεχασμένα από τους θνητούς και αφημένα στην μοίρα των καιρών… Γιατί;

  Ένας θαυμάσιος Ναός βεβηλώθηκε, διαμελίστηκε και αφέθηκε στην φθορά του χρόνου.  Οι καλλίγραμμοι ογκόλιθοι και οι σπόνδυλοι των κιόνων κείτονται  ανάμεσα στη βλάστηση και τους αμέτρητους σωρούς όπου κυκλοφορούν τυφλοπόντικες.

   Έχουν απομείνει μόνο … σπαράγματα. Τέτοιες εικόνες μπορούν να φέρουν μόνο δάκρυα, ίσως και οργή… Γιατί τέτοια αδιαφορία; Έγινε κάποια παλιότερη περίφραξη, που όμως τώρα κείτεται στο έδαφος σε κακή κατάσταση.

   Τη μεγάλη φυσική αξία της περιοχής συμπληρώνουν βάραθρα, Σπήλαια καθώς και το ομορφότερο φαράγγι της Ευρώπης, ο Γοργοπόταμος. Σε μικρή απόσταση βρίσκεται ένας μικρός οικισμός (λέγεται Πυρά[2]) σε μέσο υψόμετρο 1150 μ., με 10 κατοίκους το χειμώνα.

   Αλήθεια, η Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (με έδρα τη Λαμία) εξάντλησε το ενδιαφέρον της στις περασμένες 10ετίες και τα παράτησε; Το ερειπωμένο κτίσμα που έγινε την περίοδο των ανασκαφών (δεκαετία ’80) από την προαναφερθείσα αρχαιολογική υπηρεσία (βλ. φωτογραφία), χωρίς χρησιμότητα πλέον, εγκαταλείφθηκε και συμπληρώνει τα χαρακτηριστικά του ρημαγμένου χώρου. Η κατοικία αυτή είναι λεηλατημένη και το Ιερό του Ηρακλή μετατράπηκε σε πάρκιν.

 

Η είσοδος στο Ιερό του Ηρακλή συναντά αυτό το κτίσμα-ερείπιο

της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας

   Η εποπτεία του χώρου δεν είναι αναγκαία;  Έτσι θα αναπτύξουμε τον ιστορικό τουρισμό από το εξωτερικό για να θαυμάσει ο τουρίστας το Ιερό του πλέον γνωστού ημίθεου της ελληνικής μυθολογίας του Ηρακλή ; Οι πινακίδες στο δρόμο και οι χάρτες για να οδηγήσουν τους τουρίστες στο χώρο του Ιερού δεν αρκούν. Πρέπει να φαίνεται κάτι από το Ιερό, εκτός από το βάτα και τα σκορπισμένα στοιχεία του παλιού ναού.

   Άραγε υπάρχει αρμόδιος, υπάρχει ευαίσθητος, υπάρχει ερευνητής και κυρίως Έλληνας που ενδιαφέρεται για το Ιερό Μνημείο;

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος - φυσικός

     Κωνσταντίνος Στασινός - βιολόγος

--------------------------------------------------------------------------------------------------

Δημοσιεύτηκε στην εφ. ΗΜΕΡΑ, φ. 1304, σελ. 6, Σάββατο 7 Φεβρ. 2015, Λαμία

---------------------------------------

ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.     Φωτογραφικό υλικό Κωνσταντίνου Στασινού

2.     Νικ. Γ. Παπαδάκις, «Ανασκαφή της «Πυράς» της Οίτης», ΑΔ 5 (1919), Παράρτημα, σ. 29, εικ. 5

3.     Τριαντ. Δ. Παπαναγιώτου : “Ιστορία και Μνημεία της Φθιώτιδος”, έκδ. Δήμου Λαμιέων.

4.     Ιωάν. Γ. Βορτσέλα : “ΦΘΙΩΤΙΣ”, εκδόσεις Κασταλία, Αθήνα.

5.     Α. Βαμβακά, Α. Κυριακίδης : “Τραχίνα, ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο”, 2010, Λαμία.

6.     Ιστολόγιο : http://iteanet.blogspot.gr/

7.     Ιστότοπος : http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.com

8.     Βικιπαίδεια

9.     Ιστότοπος : http://oiti.gr/

10. Ιστότοπος : http://athlosroumelis.com

11. el-gr.facebook.com

12. www.eetaa.gr

  

---

[1] Υπηρέτησε ως Έφορος Αρχαιοτήτων στη Φθιώτιδα – Ευρυτανία  (1980-93).

[2] Το 1835 υπήρχε ο οικισμός Γκούριτζα των νομών Φωκίδος και Λοκρίδος, που προσαρτήθηκε στο Δήμο Ερινεού. Το 1836 προσαρτήθηκε στο δήμο Κυτινίων. Από το 1899 ανήκε στο νομό Φθιωτιδοφωκίδος. Το 1909 επέστρεψε στο νομό Φωκίδος. Το 1912 διορθώθηκε το όνομα σε Γουρίτσα και έγινε Κοινότητα του νομού Φθιωτιδοφωκίδος. Το 1927 μετονομάστηκε σε Πυρά. Από το 1943 ανήκει στο νομό Φωκίδος. Το 1997 προσαρτήθηκε στο δήμο Καλλιέων, ενώ από το 2010 ανήκει πλέον στο δήμο Δελφών.