Από τα Άγραφα Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1904-1924)

Προλεγόμενα

  Τα Άγραφα είναι ορεινό χωριό του νομού Ευρυτανίας, σε υψόμετρο 840 μέτρων, στη μέση της ομώνυμης οροσειράς. Από τους πρόποδες του χωριού πηγάζει ο ποταμός Αγραφιώτης.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τα Άγραφα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 38 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2019.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές μέρες και ώρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 23 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν διπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν οι 38 μετανάστες. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Καρπενήσι, Λαμία). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από τα Άγραφα, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

 

Άγραφα (Η φωτογραφία ελήφθη από το Διαδίκτυο)

 

Αυτοδιοικητικά

Από τον οικισμό Άγραφα, στο δήμο Αγράφων

   Ο οικισμός Άγραφα, από τις 30 Σεπτεμβρίου 1836 ορίστηκε ως έδρα του δήμου Κυφέων, του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας. Λίγο μετά, στις 3 Νοεμβρίου 1836 ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Κυφέων και προσαρτήθηκε στο δήμο Αγραίων.

   Στις 22 Νοεμβρίου 1876, ο οικισμός Άγραφα αποσπάστηκε από το δήμο Αγραίων και ορίστηκε ως έδρα ομωνύμου δήμου Αγράφων.

   Το 1899 ο οικισμός αποσπάστηκε από το νομό Ακαρνανίας και Αιτωλίας και πλέον υπαγόταν στο νομό Ευρυτανίας. Το 1909 όμως έγινε το αντίθετο, δηλ. και πάλι υπαγόταν στο νομό Αιτωλοακαρνανίας.

   Στις 31 Αυγούστου 1912, ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Αγράφων, που καταργήθηκε και ιδρύθηκε κοινότητα Αγράφων με ομώνυμη έδρα.

   Στις 22 Μαρτίου 1943 ο οικισμός αποσπάστηκε από το νομό Αιτωλοακαρνανίας και πλέον υπάγεται στο νομό Ευρυτανίας.

   Από τις 4 Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο “Καποδίστριας”) ο οικισμός αποσπάστηκε από την κοινότητα Αγράφων, που καταργήθηκε και ορίστηκε ως έδρα ομωνύμου δήμου Αγράφων.

   Από τις 7 Ιουνίου 2010 (σχέδιο “Καλλικράτης”) ο οικισμός έπαψε να είναι έδρα του δήμου Αγράφων. Έδρα του δήμου Αγράφων έγινε το Κερασοχώρι.

   Στην απογραφή του 2011, είχε 310 κατοίκους.

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 38 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (11) έφυγαν το έτος 1911 (ποσοστό 29%). Συνολικά έγιναν 23 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν 5 μετανάστες που έκαναν διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 6 % του πληθυσμού, που είναι μικρότερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (ήταν 8%). Η περιοχή είχε μόνο κτηνοτροφία, ήταν πολύ ορεινή και δυσκόλευε σχετικά τη ζωή[2] των κατοίκων της.

    Οι μετανάστες ήταν άρρενες (υπήρχε και μια γυναίκα). Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών (με 16 άτομα). Ακολούθησαν οι μικρότερες ηλικίες έως και 20 ετών (με 13 άτομα) και μετά οι μεγαλύτερες ηλικίες 31-40 ετών (με 9 άτομα). Η κατανομή σε ομάδες ηλικιών των μεταναστών από τα Άγραφα, δίνεται στον πίνακα 3.

Μικρότερες ηλικίες μεταναστών :

Μικρότερες ηλικίες μεταναστών :

(α) Μπαμπαλής Νικόλαος Χρ., ετών 7 (πήγε το 1924)

(β) Μπαμπαλής Ετιέν, ετών 17 (πήγε το 1909)

(γ) Χόντος Γεώργιος, ετών 17 (πήγε το 1904)

Μεγαλύτερες ηλικίες μεταναστών :

(α) Μπαμπαλής Ιωάννης, ετών 40 (πήγε το 1907)

(β) Σταμένης Ιωάννης, ετών 38  (πήγε το 1911)

(γ) Μπαμπαλής Χρήστος, ετών 37 (πήγε το 1924)

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 25 έτη.

   Οι περισσότεροι μετανάστες των Αγράφων ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα, από τους 38 μετανάστες, οι 29 ήταν άγαμοι (ποσοστό 76 %) και οι υπόλοιποι 9 ήταν έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες των Αγράφων, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

   Συνολικά έγιναν 23 ταξίδια, που διακίνησαν τους 38 μετανάστες από τα Άγραφα. Οι περισσότεροι μετανάστες (21 άτομα) έφυγαν από το λιμάνι της Πάτρας (ποσοστό 55 %), ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν μόνο 9 μετανάστες. Οι υπόλοιποι έφυγαν από ξένα λιμάνια (βλ. πίνακα 5). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες των Αγράφων (30 άτομα) έφυγαν με ξένα πλοία. Με ελληνικά πλοία έφυγαν 8 άτομα.

   Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι της Πάτρας, το 1910 έφυγαν 4 μετανάστες των Αγράφων με το ελληνόκτητο πλοίο “Athinai”. Το 1911 και από το ίδιο λιμάνι, σε ένα ταξίδι έφυγαν 9 μετανάστες με το πλοίο “Martha Washington”. Το έτος 1924, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 3 μετανάστες από το λιμάνι του Πειραιά, με το πλοίο “Byron”. Σε σύγκριση, τα μεμονωμένα ταξίδια ήταν πολύ περισσότερα από τα ομαδικά. Συγκεκριμένα, έγιναν 18 μεμονωμένα και 5 ομαδικά ταξίδια.

   Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 6, που παρατίθεται.

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες των Αγράφων φαίνονται στον Πίνακα 7. Κυριάρχησε η πολιτεία της Νέας Υόρκης, με 22 άτομα (ποσοστό 58 %). Ακολούθησαν οι πολιτείες Ουάσινγκτον, Βόρ. Καρολίνας και Πενσυλβάνια.  Μεμονωμένες προτιμήσεις καταγράφηκαν σε άλλες 3 πολιτείες. Τα αριθμητικά στοιχεία των προορισμών φαίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 7.

   Αναλυτικά, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός των μεταναστών):

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ
Νέα Υόρκη (N.Y.)	New York (22)
Ουάσινγκτον (Wash.)	Shahan  (3), Spokane (2)
Βόρ. Καρολίνα (N.C.)	Weldon (1), High Point (3)
Πενσυλβάνια (Pa.)	Harrisburg (1), Pottstown (1), Tamaqua (1)
Βιρτζίνια (Va.)	Norfolk (1)
Δυτ. Βιρτζίνια (W.Va.)	Hinton (1)
Τζώρτζια (Ga.)	Savanna (1)
δ. α.	1
ΣΥΝΟΛΟ	38

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών (79 %) δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν: εργάτες σε φάρμα, καλλιεργητής, μάγειρος, ξενοδόχος, κ.ά. Στοιχεία αυτών ακολουθούν:

επάγγελμα	αριθ.
εργάτης (laborer, workman, worker)	30
εργάτης σε φάρμα (farm laborer)	2
καλλιεργητής (cultivator)	1
ξενοδόχος (hotel keeper)	1
μάγειρος (luncher)	1
οικιακά (house keeper)	1
μεταλλωρύχος (miner)	1
μαθητής (scholar)	1
ΣΥΝΟΛΟ	38

   Ξενοδόχος ήταν ο Χρήστος Στέκας, μεταλλωρύχος ήταν ο Χαράλαμπος Μπαμπαλής και μάγειρος ο Χρήστος Ν. Μπαμπαλής.

3.  Διπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 5 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας.

  Περισσότερα χρόνια στην Αμερική (στο α’ ταξίδι) έμεινε ο Χρήστος Μπαμπαλής, για 17 χρόνια! Παντρεύτηκε στις ΗΠΑ και είχε αποκτήσει κι ένα παιδί.

   Τα ονόματα και οι πολλαπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Δημήτριος Κίτσος :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 σε τόπο της Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στη Νέα Υόρκη.

2.    Χαράλαμπος Μπαμπαλής :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Νόρφολκ της Βιρτζίνια.

3.    Χρήστος Στέκας :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στη Σαβάννα της Τζώρτζια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Κωνσταντίνος Μπαμπαλής :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-11 στο Χίντον (Hinton) της Δυτ. Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 πάλι στον ίδιο προορισμό.

5.    Χρήστος Μπαμπαλής :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-24 στο Χάι Πόιντ της Βόρ. Καρολίνας. Το β’ ταξίδι έγινε το 1924 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών από τα Άγραφα

   Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες των Αγράφων που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών των Αγράφων δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

        α/α         Ονοματεπώνυμο         χρ. άφιξης    ηλικία   έγγαμος Πλοίο ταξιδιού         Λιμάνι αναχ.

1        Ανδρώνης Γεώργιος        27-7-1910      19         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

2        Ανδρώνης Δημήτριος       21-12-1907     23         ναι        Alice                       Πάτρα

3        Ανδρώνης Δημήτριος       18-6-1910      19         όχι        Columbia                 Πάτρα

4        Ανδρώνης Κωνσταντ.       11-9-1912      34         ναι        Alice                       Πάτρα

5        Αργυρίου Ηλίας Π.          27-7-1910      19         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

6        Θεοδοσόπουλος Βασ.      28-8-1912      20         όχι        Carpathia                 Πάτρα

7        Καράλης Δημήτριος         13-3-1911      25         όχι        Martha Washington   Πάτρα

8        Κατσιφός Ιωάννης Δ.       13-3-1911      23         όχι        Martha Washington    Πάτρα

9        Κίτσος Δημήτριος            17-1-1914      26         όχι        Belvedere                Πάτρα

10       Κομπογιάννης Γεώργ.      13-3-1911      25         όχι        Martha Washington   Πάτρα

11       Λαπούσης Κωνσταντ.       16-9-1907      35         όχι        Alice                       Πάτρα

12       Μπαμπαλή Καλλιόπη        26-8-1924      32         ναι        Byron                      Πειραιεύς

13       Μπαμπαλής Αριστείδης    12-11-1904     23         όχι        Algeria (1891)            Νάπολη

14       Μπαμπαλής Γεώργιος      30-10-1905     18         όχι        La Gascogne            Χάβρη

15       Μπαμπαλής Ετιέν            24-10-1909     17         όχι        Themistocles            Πειραιεύς

16       Μπαμπαλής Ιωάννης        21-5-1904      21         όχι        La Savoie                  Χάβρη

17       Μπαμπαλής Ιωάννης        3-6-1907        40         όχι        Sicilian Prince           Πειραιεύς

18       Μπαμπαλής Κωνσταντ.     13-3-1911      25         όχι        Martha Washington    Πάτρα

19       Μπαμπαλής Κωνσταντ.     2-5-1921        36         όχι        King Alexander         Πειραιεύς

20       Μπαμπαλής Νικόλαος      26-8-1924      7          όχι        Byron                       Πειραιεύς

21       Μπαμπαλής Σπυρίδων      27-7-1910      19         όχι        Athinai                    Πειραιεύς

22       Μπαμπαλής Χαράλ.         27-7-1910      20         όχι        Athinai                     Πειραιεύς

23       Μπαμπαλής Χαράλ.         27-4-1914      25         όχι        Martha Washington    Πάτρα

24       Μπαμπαλής Χρήστος       26-8-1924      37         ναι        Byron                       Πειραιεύς

25       Μπισμπίκης Δημήτριος     3-11-1909      32         ναι        Martha Washington    Πάτρα

26       Σαλαμάρας Γεώργιος       2-5-1921        36         ναι        King Alexander         Πειραιεύς

27       Σταμένης Ιωάννης           31-5-1911      38         ναι        Oceania                   Πάτρα

28       Στέκας Χρήστος              3-8-1914        27         όχι        Martha Washington   Πάτρα

29       Τσιώλης Αργύριος           13-3-1911      24         όχι        Martha Washington    Πάτρα

30       Τσιώλης Γεώργιος           24-10-1911     22         ναι        Martha Washington    Πάτρα

31       Τσιώλης Γεώργιος           20-5-1912      20         όχι        Martha Washington    Πάτρα

32       Χόντος Αναστάσιος          13-3-1911      20         όχι        Martha Washington    Πάτρα

33       Χόντος Γεώργιος 1          21-5-1904      17         όχι        La Savoie                  Χάβρη

34       Χόντος Γεώργιος 2          24-10-1904     21         όχι        La Gascogne             Χάβρη

35       Χόντος Γεώργιος            13-3-1911      28         ναι        Martha Washington     Πάτρα

36       Χόντος Κωνσταντίνος       13-3-1911      23         όχι        Martha Washington    Πάτρα

37       Χορμόβας Στέφανος        13-3-1911      18         όχι        Martha Washington    Πάτρα

38       Χριστίδης Τιμ.                7-11-1906      25         όχι        Massilia                     Μασσαλία

5. Χρονικό μετανάστευσης από τα Άγραφα

i.   Οι πρωτοπόροι του 1904

    Το όνειρο της Αμερικής πρέπει να είχε συζητηθεί από πριν και την άνοιξη του 1904 έγινε το πρώτο ομαδικό ταξίδι. Ακολούθησαν άλλες δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις. Συνολικά έφυγαν 4  νέα και τολμηρά άτομα προς την Αμερική. Πιο συγκεκριμένα:

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1904 έγινε από από δύο άτομα, τους: Γεώρ. Χόντο και  Ιωάν. Μπαμπαλή. Από την Ελλάδα ταξίδεψαν με πλοίο μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης, απ’ όπου στις 14 Μαΐου 1904 επιβιβάστηκαν στο πλοίο “La Savoie” και στις 21 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι:

·         Ο Γεώργιος Χόντος ήταν 17 ετών. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε τον Πειραιά. Με μόλις 10 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Χάρισμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο γνωστός του Ευθ. Αναστόπουλος.

·         Ο Ιωάννης Μπαμπαλής ήταν 21 ετών. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε αόριστα “Ευρυτανία”. Αναζητούσε δουλειά, με 32 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Επαμεινώνδα Χανή.

 

Ατμόπλοιο “La Savoie” (Photo: Andreas Hernandez Collection)

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1904 έγινε από το Γεώργιο Χόντο. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα έφυγε με πλοίο μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης, απ’ όπου στις 15 Οκτωβρίου αναχώρησε με το πλοίο “La Gascogne” και στις 24 Οκτωβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 21 ετών. Με 40 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Μπαμπαλή.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1904 έγινε από τον Αριστείδη Μπαμπαλή. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο μέχρι το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης, απ’ όπου στις 22 Οκτωβρίου ανέβηκε στο πλοίο “Algeria (1891)” και στις 12 Νοεμβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 23 ετών. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε αόριστα “Ευρυτανία”. Προορισμός του (με 12 $) για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο αδερφός του Ιωάννης.

ii.     Δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις στα έτη 1905 και 1906

   Η μεμονωμένη αναχώρηση του 1905 έγινε από το Γεώργιο Μπαμπαλή. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα ταξίδεψε με πλοίο μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης, όπου έγινε στις 21 Οκτωβρίου μετεπιβίβαση στο πλοίο “La Gascogne” και στις 30 Οκτωβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 18 ετών. Καταγράφηκε ως σπουδαστής (student). Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε το Καρπενήσι. Με 12 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε στη Νέα Υόρκη, κοντά στον αδερφό του Ιωάννη Μπαμπαλή.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση του 1906 έγινε από τον Τιμ. Χριστίδη (Christidis). Από ελληνικό λιμάνι έφτασε με πλοίο στο γαλλικό λιμάνι της Μασσαλίας, απ’ όπου στις 20 Οκτωβρίου πήρε το πλοίο “Massilia” και στις 7 Νοεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 25 ετών. Γεννήθηκε στα Άγραφα. Ο τόπος προηγούμενης διαμονής που δήλωσε είναι δυσανάγνωστος. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν καλλιεργητής (cultivator). Με 17 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ν. Γρανίτσης[4].

iii.    Τρεις μεμονωμένες αναχωρήσεις στο 1907

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Ιωάννη Μπαμπαλή. Στις 12 Μαΐου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Sicilian Prince” και στις 3 Ιουνίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 40 ετών. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε το Καρπενήσι. Με 60 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο γνωστός του Σεραφείμ Τσαντός.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Κωνσταντίνο Λαπούση. Στις 30 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Alice” και στις 16 Σεπτεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 35 ετών. Η μητέρα του στα Άγραφα λεγόταν Φωτεινή. Προορισμός του (με 12 $) για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον αδερφό του Γεώργιο Λαπούση.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Δημήτριο Ανδρώνη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 3 Δεκεμβρίου ανέβηκε στο πλοίο “Alice” και στις 21 Δεκεμβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 23 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Όλγα. Με 10$ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δημοσθένης Τσιγαρίδας[5].

 

Ατμόπλοιο “Alice” (Photo: Eric Johnson)

iv.    Δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις στο 1909

Υπογραφή (από το χειρόγραφο)

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Ετιέν Μπαμπαλή. Στις 5 Οκτωβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκε στο ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 24 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν μόλις 17 ετών. Το όνομα είναι ασυνήθιστο στην Ελλάδα (αλλά πιθανό ως γαλλικό όνομα). Ο πατέρας του στα Άγραφα λεγόταν Παναγιώτης. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο αδερφός του Ιωάννης Μπαμπαλής.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Δημήτριο Μπισμπίκη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 18 Οκτωβρίου αναχώρησε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 3 Νοεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 32 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα πρέπει να λεγόταν Ασήμω. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Τσιάμης.

v.      Αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν δύο μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 1 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 5 άτομα από τα Άγραφα. Αναλυτικά:

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το  Δημήτριο Ανδρώνη. Στις 30 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Columbia” και στις 18 Ιουνίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 19 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Μαρία. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κων. Καστριδήμας.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε τέσσερα άτομα. Ήταν οι : Γεώρ. Ανδρώνης, Ηλ. Αργυρίου, Σπ. Μπαμπαλής και Χαρ. Μπαμπαλής. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 7 Ιουλίου επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Athinai” και στις 27 Ιουλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει επιπλέον ότι:

·         Ο Γεώργιος Ανδρώνης ήταν 19 ετών. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Ολυμπιάδα. Αναζητούσε δουλειά, με 30 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Επαμεινώνδας Μπαλάφας.

·         Ο Ηλίας Αργυρίου ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Παναγιώτης. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σωτήρης Μπάλλος.

·         Ο Σπυρίδων Μπαμπαλής ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Προορισμός του (με 30 $) για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Επαμ. Μπαλάφας.

·         Ο Χαράλαμπος Μπαμπαλής ήταν 20 ετών. Η μητέρα του στα Άγραφα λεγόταν Λάμπρω. Με 50 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο κοινός φίλος Επαμ. Μπαλάφας.

 

Ατμόπλοιο “Athinai” (1910)

vi.    Κορύφωση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τρία μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 2 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 11 άτομα από τα Άγραφα. Πιο συγκεκριμένα:

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1911 ήταν η μεγαλύτερη αριθμητικά στη μεταναστευτική ιστορία των Αγράφων. Περιλάμβανε εννέα άτομα. Αυτά ήταν οι: Δημ. Καράλης, Ιωάν. Κατσιφός, Γεώρ. Κομπογιάννης, Κων. Μπαμπαλής, Αργ. Τσιώλης, Αναστ. Χόντος, Γεώρ. Χόντος, Κων. Χόντος και Στέφ. Χορμόβας. Στις 27 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Μαρτίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας γνωρίζουν ακόμη ότι :

·         Ο Δημήτριος Καράλης ήταν 25 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στην πατρίδα ανέφερε τον Ιωάννη Καστρίτη. Αναζητούσε δουλειά, με 11 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Καστρίτση[6].

·         Ο Ιωάννης Κατσιφός ήταν 23 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Με 50 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην τοποθεσία[7] Shahan της πολιτείας Ουάσινγκτον, με γνωστό του στις ΗΠΑ το φίλο Φώτη Αντωνίου, στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Γεώργιος Κομπογιάννης ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του στα Άγραφα λεγόταν Αθανάσιος. Προορισμός του (με 40 $) για δουλειά ήταν ο τόπος Shahan της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Χόντο.

·         Ο Κωνσταντίνος Μπαμπαλής ήταν 25 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Λάμπρω. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο αδερφός του Χάρης Μπαμπαλής.

·         Ο Αργύριος Τσιώλης[8] ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Σαράντης. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χάρης Μπαμπαλής.

·         Ο Αναστάσιος Χόντος ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην κωμόπολη Ποτστάουν[9] (Pottstown) της Πενσυλβάνια, κοντά στον αδερφό του Γεώργιο Χόντο.

·         Ο Γεώργιος Χόντος[10] ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στα Άγραφα λεγόταν Χαρίκλεια. Ο τόπος προορισμού του είναι κακογραμμένος, αν και αρχικά δήλωσε τη Νέα Υόρκη (με 50 $ μαζί του), όπου ανέφερε ότι είχε το φίλο Ιωάννη Καστρίτση.

·         Ο Κωνσταντίνος Χόντος ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Δημήτριος. Με 55 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην τοποθεσία Shahan της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου είχα ένα φίλο[11] του.

·         Ο Στέφανος Χορμόβας ήταν 18 ετών και αναλφάβητος. Ως πλησιέστερο συγγενή του στα Άγραφα δήλωσε τον Κωνσταντίνο Μούτσελο. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κώστας Μούτσελος[12].

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Ιωάννη Σταμένη (Stamenis). Στις 15 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Oceania” και στις 31 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 38 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Παναγιώτα. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Σταθογιάννης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από το Γεώργιο Τσιώλη. Στις 9 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 24 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 22 ετών. Ως πλησιέστερο φίλο στα Άγραφα δήλωσε το Σ. (ή Λ.) Ντέπο. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η πόλη Ταμάκα (Tamaqua) της Πενσυλβάνια, κοντά στον ξάδερφό του Ι. Ντέπο[13].

vii.   Λίγοι μετανάστες στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τρία μεμονωμένα μεταναστευτικά ταξίδια προς την Αμερική. Αναλυτικά :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Γεώργιο Τσιώλη. Στις 6 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 20 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Δημήτριος. Με 29 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σποκέιν (Sponake) της πολιτεία Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο συγγενής του Ιωάννης Κολλημένος.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Βασίλειο Θεοδοσόπουλο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 13 Αυγούστου ταξίδεψε με το πλοίο “Carpathia” και στις 28 Αυγούστου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Λάμπρος. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Χ. (ή Κ.) Οικονόμου.

 

Ατμόπλοιο “Carpathia”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Κωνσταντίνο Ανδρώνη. Στις 26 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Alice” και στις 11 Σεπτεμβρίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 34 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στα Άγραφα λεγόταν Φωτεινή. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στην πόλη Ταμάκα (Tamaqua) της Πενσυλβάνια, κοντά στο φίλο του Ιωάννη Ντέπο.

 viii.  Τρεις μεμονωμένες αναχωρήσεις στο 1914

   Μετά τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων 1912-13, όπου συμμετείχαν και μετανάστες που γύρισαν από την Αμερική για το σκοπό αυτό, έχουμε νέες αναχωρήσεις. Κάποιοι έκαναν δεύτερο ταξίδι, ενώ έφυγαν και νέοι μετανάστες. Έτσι :

   Η πρώτη μεμονωμένη άφιξη στο 1914 έγινε από το Δημήτριο Κίτσο. Στις 24 Δεκεμβρίου 1913, από το λιμάνι της Πάτρας, ανέβηκε στο πλοίο “Belvedere” και στις 17 Ιανουαρίου 1914 κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 26 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Προορισμός του (με 18 $) για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη[14], χωρίς να είναι γνωστό το όνομα του γνωστού στις ΗΠΑ. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Δημήτριος Κίτσος την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε σε τόπο της Βιρτζίνια.

 

Πλοίο “Belvedere”  (Photo: Peabody Essex Museum)

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Χαράλαμπο Μπαμπαλή. Στις 13 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 27 Απριλίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 25 ετών. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν μεταλλωρύχος (miner). Η μητέρα του στα Άγραφα λεγόταν Λάμπρω. Με 50 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Νόρφολκ της Βιρτζίνια, κοντά στον αδερφό του Αλέξανδρο Μπαμπαλή. Για το Χαράλαμπο Μπαμπαλή αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Είχε ξαναπάει στην περίοδο 1909-12 και εργάστηκε στη Νέα Υόρκη.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Χρήστο Στέκα[15]. Στις 20 Ιουλίου, από το λιμάνι της Πάτρας πήρε το πλοίο “Martha Washington”  και στις 3 Αυγούστου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 27 ετών. Το επάγγελμά του ήταν ξενοδόχος (hotel keeper). Ως πλησιέστερο συγγενή του στο χωριό δήλωσε τον αδερφό του Δημήτριο. Προορισμός του (με 25 $) ήταν η πόλη Σαβάνα (Savanna) της πολιτείας Τζώρτζια, όπου ήταν ο φίλος του Ευάγγελος Κόλλιας. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Χρήστος Στέκας την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

Ατμόπλοιο “King Alexander”

ix.    Μία ομαδική αναχώρηση στο 1921

   Έγινε από δύο άτομα, τους : Κων. Μπαμπαλή και Γεώρ. Σαλαμάρα. Στις 15 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά αναχώρησαν με το ελληνόκτητο πλοίο “King Alexander” και στις 2 Μαΐου αφίχθησαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Μπαμπαλής ήταν 36 ετών. Η μητέρα του στα Άγραφα λεγόταν Λάμπρω. Αναζητούσε δουλειά, με 40 $ μαζί του, στο χωριό Χίντον (Hinton) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο αδερφός του Χάρυ Μπαμπαλής. Δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ για τον Κων/νο Μπαμπαλή. Πρωτοπήγε την περίοδο 1910-11 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Γεώργιος Σαλαμάρας ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Με 50 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο χωριό Ουέλντον (Weldon) της Βόρειας Καρολίνας, όπου ήταν ο κουνιάδος του Γκας Νταής (Gust Daïs).

x.  Μεταναστευτικός επίλογος στο 1924

   Ήταν μια οικογένεια, που πήγε στην Αμερική. Την αποτελούσαν οι Χρήστος, Καλλιόπη και ο γιος του Νικόλαος. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 9 Αυγούστου 1924 επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Byron” και στις 26 Αυγούστου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το αρχειακό υλικό αντλούμε επιπλέον στοιχεία, που αναφέρουν ότι :

·         Ο Χρήστος Μπαμπαλής ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Το επάγγελμά του είχε σχέση με την εστίαση-φαγητό (lunch). Ο πατέρας του στα Άγραφα λεγόταν Νικόλαος. Με 400 $ μαζί του για όλη την οικογένεια, επέστρεφε στο κατάστημά του (his store) στην οδό Elm 112 στο Χάι Πόιντ (High Point) της Βόρειας Καρολίνας. Για το Χρήστο Μπαμπαλή ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική, εφόσον πρωτοπήγε την περίοδο 1907-1924 και εργάστηκε για 17 χρόνια πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Η Καλλιόπη Μπαμπαλή ήταν 32 ετών. Είχε γεννηθεί στις ΗΠΑ και μιλούσε μόνο αγγλικά. Συνοδευόταν από το σύζυγό της, με προορισμό το Χάι Πόιντ της Βόρειας Καρολίνας.

·         Ο Νικόλαος Μπαμπαλής ήταν 7 ετών. Είχε γεννηθεί στην Αμερική. Μαζί με τους γονείς του πήγαινε στο Χάι Πόιντ της Βόρειας Καρολίνας.

 

Πλοίο “Byron”  (Photo: Richard Faber Collection)

---

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Αναρτήθηκε στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 7-7-2014 (α’ μέρος) και 14-7-2014 (β’ μέρος).

6.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκ www.amfictyon.blogspot.gr

7.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

8.    περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

9.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

10.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

11.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

12.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

13.  Ιστοσελίδα http://vraha.blogspot.com/

14.  Ιστοσελίδα https://www.karpenissi.gr

15.  Ιστοσελίδα https://www.romfea.gr

16.  Ιστοσελίδα https://www.anexitilo.net/

17.  Ιστοσελίδα https://www.greece.com

18.  Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Στο σύνολο των 38 μεταναστών από τα  Άγραφα, βρέθηκαν 3 αναλφάβητοι.

[3] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4] Πήγε στην Αμερική το 1906, σε ηλικία 20 ετών. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε αόριστα “Ευρυτανία”. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.

[5] Πήγε στην Αμερική το 1906, σε ηλικία 17 ετών. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε το Καρπενήσι. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη, με γνωστό του εκεί το συμπατριώτη του Σεραφείμ Κλείτση.

[6] Από την Κουφάλα (ή Δάφνη) Ευρυτανίας. Το 1909 πήγε στην Αμερική, σε ηλικία 25 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Ευάγγελος. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.

[7] Αρχικός προορισμός ήταν η Νέα Υόρκη.

[8] Φέρει σφραγίδα που γράφει  DEPORTED (απελαθείς).

[9] Αρχικός προορισμός ήταν η Νέα Υόρκη.

[10] Φέρει σφραγίδα που γράφει  DEPORTED  (απελαθείς).

[11] Το όνομα στο χειρόγραφο είναι κακογραμμένο και δεν διαβάζεται.

[12] Από το Καρπενήσι. Πήγε στην Αμερική το 1906, σε ηλικία 20 ετών. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.

[13] Από το Καρπενήσι. Πήγε στην Αμερική το 1906, σε ηλικία 25 ετών. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.

[14] Δυστυχώς είναι δυσανάγνωστο στο χειρόγραφο και γράφεται με επιφύλαξη.

[15] Βρέθηκε και άλλη μία καταγραφή, που διαφέρει στην ηλικία (είναι 30 ετών) και στα στοιχεία του ταξιδιού. Συγκεκριμένα, γράφει ότι έφυγε στις 11 Μαΐου με το πλοίο “Argentina” και στις 27 Μαΐου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Εκτιμώ ότι αναφέρεται στο ίδιο πρόσωπο.