Από την Άμφισσα, μετανάστες στην Αμερική (1894-1921)

Προλεγόμενα

   Την Άμφισσα (παλιότερα Σάλωνα), την πρωτεύουσα της Φωκίδας, την ξέρω από την ιστορία της, αν και την έχω επισκεφθεί λίγες φορές. Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν από την Άμφισσα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από 5 και πλέον χρόνια. Η επεξεργασία έγινε τμηματικά και το μεγαλύτερο μέρος της έγινε τον Ιανουάριο του 2017. Η εργασία ολοκληρώθηκε στις αρχές Φεβρουαρίου 2017.

Τα Σάλωνα, την περίοδο της Τουρκοκρατίας

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε  78 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν διπλό ταξίδι) και βρέθηκαν 167 μετανάστες, που δήλωσαν ότι γεννήθηκαν και διέμεναν στην Άμφισσα. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα. Επίσης μπορεί κάποιοι μετανάστες να μην προήλθαν από την Άμφισσα. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Άμφισσα) της περιοχής, ενώ γεννήθηκαν και ζούσαν σε γειτονικό χωριό. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Κάποιος τοπικός Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) μπορεί να αναζητήσει και να βρεθούν στην Άμφισσα κάποιες φωτογραφίες, που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της ιστορικής πόλης, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

Αυτοδιοικητικές μεταβολές

Από το δήμο Αμφίσσης  στο δήμο Δελφών

   Από τις 20-4-1835 γίνεται σύσταση του δήμου Αμφίσσης, του Νομού Φωκίδος και Λοκρίδος, με έδρα τον οικισμό Άμφισσα. Στο δήμο προσαρτήθηκαν και οι οικισμοί : Καλοβάτες, Κούσκι, Άγιος Γεώργιος (νησίς), Σεργούνι, Σερνικάκι, Μονή Προφήτου Ηλιού, Τοπόλια, Σκάλα Αμφίσσης και Σιγδίτσα.

   Από τις 28-12-1836 αποσπάστηκε από το δήμο Αμφίσσης, ο οικισμός Τοπόλια και ορίστηκε ως έδρα του δήμου Παρνασσίων. Ταυτόχρονα αποσπάστηκαν και οι οικισμοί Μονή Προφήτου Ηλιού και Καλοβάτες[1] (προσαρτήθηκαν στο δήμο Παρνασσίων).

   Στις 8-12-1845 καταργήθηκε ο οικισμός Κούσκι. Στις 25-7-1879 καταργήθηκε ο οικισμός Σκάλα Αμφίσσης. Ταυτόχρονα ο οικισμός Ιτέα προσαρτήθηκε στο δήμο Αμφίσσης.

   Το 1901 ο δήμος Αμφίσσης μετονομάστηκε σε δήμο Αμφισσέων.

   Από τις 31-8-1912 ο δήμος Αμφισσέων καταργήθηκε. Ιδρύθηκαν κοινότητες με ομώνυμη έδρα στους οικισμούς: Άμφισσα, Ιτέα, Άγιος Γεώργιος Παρνασσίδος (προσαρτήθηκε και ο οικισμός Σεργούνι), Σερνικάκι και Σιγδίτσα.

   Από τις 31-3-1943 η κοινότητα Αμφίσσης του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος υπάγεται πλέον στο νομό Φωκίδος. Από τις 6-4-1944 (ΦΕΚ 75Α) η κοινότητα Αμφίσσης αναβαθμίζεται σε δήμο Αμφίσσης.

   Από τις 4-12-1997 (ΦΕΚ 244Α) στον (καποδιστριακό) δήμο Αμφίσσης προσαρτήθηκαν και οι οικισμοί : Μοναστήριον, Βίνιανη, Ελαιών, Άγιος Γεώργιος (νησίς), Άγιος Κωνσταντίνος Παρνασσίδος (νησίς), Σερνικάκι, Αγία Ευθυμία, Προσήλιον και Δροσοχώριον.

   Από τις 7-6-2010 (ΦΕΚ 87Α) δημιουργείται ο (καλλικρατικός) δήμος Δελφών, με ιστορική έδρα τον ομώνυμο οικισμό. Στο νέο δήμο προσαρτήθηκαν όλοι οι οικισμοί του νομού. Η έδρα του νέου δήμου μεταφέρθηκε από τον οικισμό Δελφοί στον οικισμό Άμφισσα.

  

1. Η κατάσταση στην πατρίδα - Η απόφαση μετανάστευσης

   Στις τελευταίες 10ετίες του 19ου αι., η Άμφισσα είχε πληθυσμό πλέον των 5.000 κατοίκων και είχε αναπτύξει τη γεωργία και κτηνοτροφία σε μεγάλο βαθμό. Ο απέραντος ελαιώνας της απέφερε πλούτο, ενώ η ορεινή γύρω ζώνη προσφερόταν για την κτηνοτροφία και τα προϊόντα της. Φυσικά υπήρχαν και άλλες καλλιέργειες (αμπέλια, καπνά, κηπευτικά, κ.ά.), μελισσοκομία, δασοπονία, κλπ.

   Στη διάρκεια 7 ετών η Άμφισσα αύξησε αρκετά τον πληθυσμό της. Από 5.180 κατοίκους (το 1889) έφτασε τους 5.416 (το 1896) (βλ.  πίνακα 1).

    Ένα ποσοστό κατοίκων από τους μεγαλύτερους στην ηλικία ήταν αναλφάβητοι[2] (πολύ δε περισσότερο οι γυναίκες), όπως και κάποια από τα παιδιά τους. Οι γυναίκες είχαν το μεγάλο φορτίο τόσο του σπιτιού και των παιδιών όσο και των αγροτικών (γεωργικών ή κτηνοτροφικών) εργασιών. Τα παιδιά βοηθούσαν στις εργασίες ακολουθώντας το πατρικό επάγγελμα. Τα οικονομικά των σπιτιών ήταν περιορισμένα γι’ αυτές τις οικογένειες.

   Κάποιοι άκουσαν από άλλους τον ωραιοποιημένο μύθο της «γης της επαγγελίας[3]». Ήταν το αμερικάνικο όνειρο.  Για έναν τόπο μακρινό, που έχει δουλειές, που κερδίζουν πολλά λεφτά και όλοι ζουν καλύτερα. Ελάχιστοι στην αρχή αλλά τολμηροί, αποφάσισαν να φύγουν. Η μεγάλη ανάγκη της φτώχειας[4] που ζούσαν ξεπέρασε το φόβο του μακρινού, άγνωστου και επικίνδυνου ταξιδιού.

Για τα απαραίτητα ναύλα[5] (εισιτήριο και λοιπά έξοδα του ταξιδιού) πούλησαν ένα ζώο ή δανείστηκαν[6] χρήματα, με την υπόσχεση να τα επιστρέψει η οικογένεια του μετανάστη τον άλλο χρόνο.

    Έτσι, το έτος 1894, έφυγαν από τους πρώτους οι Ηλίας  Σιδερόπουλος και Κώστας Τσάρας. Επέστρεψαν το 1897 και τον επόμενο χρόνο (1898) ξανάφυγαν. Το 1910 o αριθμός των μεταναστών κορυφώθηκε φτάνοντας τους 50! Μαζί τους έφυγαν και άλλοι από γειτονικά χωριά. Πήγαν στην Αμερική[7] κι έδωσαν διέξοδο στην ανέχεια, επιτρέποντας και υλοποιώντας το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσαν και το παράδειγμα που ενθάρρυνε τους επόμενους.

   Δίνονται μερικά στατιστικά στοιχεία των μεταναστών της Άμφισσας : Συγκεκριμένα από τους 167 μετανάστες που κατέγραψε αυτή η εργασία, 20 άτομα (δηλ. ποσοστό 12 %) έφυγαν το 1907 και 18 άτομα (ποσοστό 11 %) έφυγαν το 1909. Το 1910 άλλοι 50 μετανάστες εγκατέλειψαν την Άμφισσα για την Αμερική (δηλ. ποσοστό 30%). Θα μεταναστεύσει συνολικά ποσοστό[8] 3% του πληθυσμού της Άμφισσας, που είναι πολύ μικρότερο από το μέσο όρο της Ελλάδος! Αυτό αποδεικνύει την καλή σχετικά οικονομική κατάσταση και αυτονομία των νοικοκυριών της Άμφισσας.

   Να ληφθεί υπόψη ότι στην εικοσαετία 1900-1920 ο μεταναστευτικός πυρετός στην Ελλάδα θα κορυφωθεί και η χώρα μας θα χάσει το 8% του συνολικού της πληθυσμού. Τότε 25.000 άνθρωποι περίπου εγκατέλειπαν ετησίως την Ελλάδα.

   Στο σύνολο των μεταναστών (κυριαρχία του αρσενικού φύλου) υπήρχαν και 9 θήλεις. Αυτές ήταν : Μαρίκα Αναστασοπούλου, Ευαγγελία Βασιλείου, Αρετούλα Διαμαντοπούλου, Ευμορφία Διαμαντοπούλου, Ρήγω Κολοβατιανού, Βασιλική Ρεκαΐτη, Παναγούλα Ρίζου, Βασιλική Τζουβαλά και Παρασκευή Τζουβαλά.

   Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι πιο παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών, με 82 μετανάστες. Σε ομάδες ηλικιών, οι αντίστοιχοι αριθμοί μεταναστών δίνονται στο διπλανό πίνακα 3. Ο μέσος όρος ηλικιών των 167 μεταναστών της Άμφισσας ήταν 26 έτη.  

   Σε μεγαλύτερη απ’ όλους ηλικία πήγαν στην Αμερική : Κολοβατιανού Ρήγω, ετών 65 (πήγε το 1920), Αυγερινός Ευθύμιος, ετών 50 (πήγε το 1916), Ντελής Γεώργιος, ετών 48 (πήγε το 1909) και Σαΐτης Λουκάς, ετών 46 (πήγε το 1914).

   Τις μικρότερες ηλικίες είχαν : Ηλίας Ρίζος, 4 ετών (πήγε το 1920). Τα 3 μέλη της οικογένειας Διαμαντοπούλου (πήγαν το 1920) : ο Αλκιβιάδης ετών 9, ο Γεώργιος ετών 11 και η Αρετούλα ετών 10. Ο Σωτήριος Τζουβαλάς, ετών 11 (πήγε το 1910).

   Οι περισσότεροι μετανάστες ήταν ανύπαντροι. Πιο συγκεκριμένα από τους 167 μετανάστες, οι 135 ήταν άγαμοι (ποσοστό 81%), οι 30 ήταν έγγαμοι, ενώ υπάρχει και 1 χήρα.

    Από τις ευρύτερες οικογένειες της Άμφισσας τους περισσότερους - αριθμητικά - μετανάστες στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα : Διαμαντόπουλος, Τζουβαλάς, Καπράλος, Μητσόπουλος, Παπαρίδης, Ρεκαΐτης, Ρίζος, κλπ.

   Ακολουθεί αναλυτικός πίνακας με τη συχνότητα των επωνύμων :

2. Διπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 18 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας. Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Ηλίας Σιδερόπουλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1894-97 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1898 πάλι στον ίδιο προορισμό.

2.    Κώστας Τσάρας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1894-97 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1898 πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Γεώργιος Λατίφης :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-08 στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1909 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Νικόλαος Μοσχαχλαϊδής : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-11 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1912 πάλι στον ίδιο προορισμό.

5.    Ηλίας Ρεκαΐτης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-09 στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1912 πάλι στον ίδιο προορισμό.

6.    Κώστας Σπύρου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-11 στο Γουώρτσεστερ (Worcester) της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1912 πάλι στον ίδιο προορισμό.

7.    Λουκάς Σαΐτης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-13 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

8.    Γεώργιος Αργύρης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-12 στο Νιούαρκ (Newark) του Νιου Τζέρσεϋ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

9.    Θεμιστοκλής Αργύρης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-12 στο Νιούαρκ (Newark) του Νιου Τζέρσεϋ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

10.  Αναστάσιος Λαΐνης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

11.  Ευστάθιος Βουρλάς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-13 στο Νόρφολκ της Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

12.  Ηλίας Λιανουλόπουλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-13 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

13.  Άγγελος Καπράλος : Το α’  ταξίδι έγινε το 1912 στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

14.  Αθανάσιος Μίχος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-13 σε τόπο της πολιτείας Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στη Νέα Υόρκη.

15.  Ευάγγελος Δημητρέλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στο Πόρτλαντ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στη Νέα Υόρκη.

16.  Θωμάς Θωμόπουλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1908-12 στο Χόκβιαμ (Hoquiam) της πολιτείας Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στη Νέα Υόρκη.

17.  Ευστάθιος Κάππας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

18.  Γεώργιος Παπαρίδης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 στο Πόρτσμουθ (Portsmouth) της Βιρτζίνια.

3. Τα πλοία

Τα μεγάλα ταξίδια γίνονταν με ατμόπλοια, που ανήκαν σε ελληνικές ή σε ξένες εταιρείες. Μεγάλη ξένη εταιρεία ήταν η Austro-Americana Line[9], με μεγάλα υπερωκεάνια, όπως τα : Alice, Giulia, Kaiser Franz Josef I, Laura, Martha Washington, Gerty, Argentina, κ.ά.  Οι άλλες ξένες εταιρείες ήταν μικρότερες.

Διαφήμιση σε εφημερίδα της Λαμίας

(Αρχές 20ού αι.)

Ελληνικές ατμοπλοϊκές εταιρείες δημιουργήθηκαν από το έτος 1907, στη γραμμή[10] Ελλάδα-Αμερική.  Οι πρώτες εταιρείες ήταν : “Μωραΐτης”[11] (1906-1908) και “Υπερωκεάνιος Ελληνική Ατμοπλοΐα[12]” (1910-1912), που δεν άντεξαν στον ανταγωνισμό και χρεοκόπησαν.

Αντίθετα, η εταιρεία “Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος[13]” των αδελφών Εμπειρίκου κυριάρχησε στο χώρο των υπερωκεανίων για 30 χρόνια (1908-1937), με πλοία όπως : Patris[14], Themistocles, Macedonia, Ioannina, Thessaloniki, Vassilefs Constantinos[15], Athinai, κ.ά.

Τα ελληνικής πλοιοκτησίας ατμόπλοια έπαιρναν επιβάτες από διάφορα λιμάνια (Θεσσαλονίκη, Πειραιά, Γύθειο, Καλαμάτα, Πάτρα) με τελικό προορισμό τη Νέα Υόρκη. Με σχετικά μικρή συνολική χωρητικότητα 5-6 χιλιάδων κόρων μετέφεραν 1.200 περίπου επιβάτες. Τα  μεγάλα ξένα ατμόπλοια της υπερατλαντικής γραμμής Μεσόγειος-Νέα Υόρκη έπαιρναν επιβάτες (κυρίως μετανάστες) από πολλά λιμάνια της Μεσογείου. Αυτά τα πλοία ήταν συνήθως μεγαλύτερα για μεταφορά πλέον των 1.500 επιβατών (τα πιο μεγάλα μετέφεραν 2.000 και πλέον επιβάτες).

Η αναχώρηση του πλοίου για την Αμερική

Άλλη επιλογή ταξιδιού των μεταναστών ήταν από ελληνικό λιμάνι (Πειραιά, Πάτρα, κ.ά.) να φτάσουν σε ξένο λιμάνι, όπως στη Νάπολη ή τη Γένοβα της Ιταλίας, στη Χάβρη, Χερβούργο, Βουλώνη ή Μασσαλία της Γαλλίας, ακόμα και στο λιμάνι Φιούμε στην Αδριατική Θάλασσα. Από εκεί, έπαιρναν άλλο ατμόπλοιο (ξένης εταιρείας) κι έφταναν στην Αμερική. Τέτοια πλοία υπήρχαν πολλά όπως Sicilian Prince, Calabria, Cretic, Batavia, San Giorgio, Sant’ Anna, Madonna, Napolitan Prince, Caroline, La Bretagne, Franconia, κ.ά.

Η επιλογή του πλοίου δεν είχε ιδιαίτερη σημασία για το μετανάστη εκτός από το κόστος του εισιτηρίου. Πυκνότερη κίνηση είχαν τα ξένης ιδιοκτησίας ατμόπλοια εφόσον ήταν αριθμητικά περισσότερα. Οι περισσότεροι μετανάστες της Άμφισσας (83 άτομα) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας, ενώ πολύ λιγότεροι (38 άτομα) έφυγαν από το λιμάνι του Πειραιά.

 Από ελληνικό λιμάνι, οι περισσότεροι μετανάστες της Άμφισσας (10 άτομα) ταξίδεψαν το 1910 από την Πάτρα με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles”. Με το ίδιο πλοίο, το 1911 έφυγαν σε ένα ταξίδι 7 μετανάστες.

Με το πλοίο “Athinai” από το λιμάνι της Πάτρας, σε ένα ταξίδι, το 1910, έφυγαν 9 μετανάστες. Το 1920 από το λιμάνι του Πειραιά σε ένα ταξίδι, έφυγαν 48 μετανάστες με το πλοίο “Megali Hellas”.

Οι περισσότεροι μετανάστες της Άμφισσας προτίμησαν τα ελληνικής πλοιοκτησίας καράβια, όπως : Themistocles (31), Patris (16), Athinai (15), κλπ.

   Περισσότερα στοιχεία δίνονται στον παρατιθέμενο μερικό πίνακα 5 των πλοίων.

4. Το ταξίδι – η άφιξη

Οι περισσότεροι μετανάστες της Άμφισσας - όπως προαναφέρθηκε - προτίμησαν το μεγάλο ελληνικό λιμάνι της Πάτρας και πήραν το ατμόπλοιο για την Αμερική ή μέσω Ιταλίας ή Γαλλίας, απ’ όπου πήραν άλλο πλοίο για τον ίδιο τελικό προορισμό. Σε πλοία των 5-6 χιλιάδων κόρων, οι 1.000-1.300 επιβάτες της 3ης θέσης (οι μετανάστες) στοιβάζονταν σε πολύ στενούς χώρους, κάτω απ’ το κατάστρωμα. Στο πλοίο γινόταν η πρώτη καταγραφή των μεταναστών, στο Βιβλίο (Ship Manifest). 

Άφιξη των μεταναστών στην Αμερική

Σ’ ένα κρεβάτι-κουκέτα μόνο περνούσαν αναγκαστικά όλες  τις ώρες και μέρες του ταξιδιού, λόγω του συνωστισμού. Η πολυκοσμία, η ανύπαρκτη καθαριότητα (η ατομική και των χώρων), η ναυτία, το κρύο και η κακή ποιότητα του φαγητού ήταν, για τις 20 περίπου μέρες ταξιδιού, ένα μαρτύριο που το υπέμεναν αναγκαστικά.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, περνούσαν όλοι από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την επιβεβαίωση της καταγραφής και τον τελικό έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

Πλήθος μεταναστών στο κατάστρωμα του πλοίου,

έτοιμο για αποβίβαση.

Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

Οι νεοαφιχθέντες έμεναν για λίγο στη Νέα Υόρκη [16] (η πρώτη εικόνα της Αμερικής). Ήταν όμως ακριβή πόλη[17] και αναγκαστικά έφευγαν σύντομα για τον τελικό προορισμό τους. Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

Οι προορισμοί (αναλυτικά στοιχεία δίνονται σε χωριστή ενότητα) ήταν:

(α) Οι πόλεις των βορειοανατολικών πολιτειών της Νέας Υόρκης, της Πενσυλβάνια της Μασαχουσέτης, Νιου Τζέρσεϋ και Βιρτζίνια.

(β) Λιγότεροι στις μεσαίες πολιτείες του Αϊντάχο, Ουϊσκόνσιν, Μοντάνα, και Οχάιο.

(γ) Ελάχιστοι στις άλλες δυτικές πολιτείες και την Καλιφόρνια.

5. Επαγγέλματα των μεταναστών

   Η μεγάλη αριθμητική πλειοψηφία των 167 μεταναστών ήταν ανειδίκευτοι εργάτες. Εκτός αυτών, 7 δήλωσαν εργάτες σε φάρμα, 1 δήλωσε κτηματίας (farmer), 7 ήταν μαθητές, 2 ήταν ζαχαροπλάστες (Ηλ. Σιδερόπουλος, Κώσ. Τσάρας), 3 ήταν έμποροι (Κων. Γάτος, Νικ. Μοσχαχλαϊδής, Δημ. Κατραμάδος) και τα μεμονωμένα επαγγέλματα ήταν : υποδηματοποιός (Δημ. Ι. Κάππος), κομμωτής (Αθαν. Βούλγαρος), βυρσοδέψης (Σταύρ. Ηλ. Γερεντής), καφετζής (Αγγ. Αρ. Καπράλος), χασάπης (Αθαν. Αρ. Καπράλος), Κώσ. Μιλ. Παΐδας (υπηρέτης), εστιάτορας (Αναστ. Ευθ. Λαΐνης), λογιστής (Αναστ. Αναστασόπουλος), δασκάλα (Ευαγ. Β. Βασιλείου), καθαρίστρια (Δροσ. Αποστολοπούλου) και καπνοπώλης (Γεώρ. Παπαρίδης).

6. Προορισμοί των μεταναστών της Άμφισσας

   Από τους 167 μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, η μεγάλη αριθμητική πλειοψηφία αυτών επέλεξε την πολιτεία της Νέας Υόρκης, ως τόπο προορισμού για εργασία. Συγκεκριμένα σ’ αυτήν πήγαν 75 άτομα (δηλ. ποσοστό 45 %) στις πόλεις Νέα Υόρκη (70 άτομα), Όραντζ (4 άτομα) και Μπάφαλο (1 άτομο).

   Η επόμενη πολιτεία που δέχτηκε σημαντικό αριθμό μεταναστών ήταν η Πενσυλβάνια με 27 άτομα, στις πόλεις Φιλαδέλφεια (24 άτομα), Μπέργκερτάουν (2 άτομα) και Πίτσμπουργκ (1 άτομο).

   Τρίτη σε αριθμό μεταναστών ήταν η πολιτεία της Γιούτα, με 10 άτομα, στις πόλεις και χωριά : Σωλτ Λέικ Σίτυ (6 άτομα), Σανυσάιντ (2 άτομα), Καστλ Γκέιτ (1 άτομο) και Μπίνγκαμ (1 άτομο).

   Τέταρτη ήταν η πολιτεία της Μασαχουσέτης με 9 μετανάστες, στους τόπους : Λυν (2 άτομα), Ουώρτσεστερ (2 άτομα), Χάβερχιλ (1 άτομο), Χάυντενβιλ (1 άτομα), Χολυόκι (1 άτομο) και χωρίς γνωστό τόπο (άλλα 2 άτομα).

  Πέμπτη πολιτεία ήταν το Ιλινόις, που δέχτηκε 7 μετανάστες, στο Σικάγο (6 άτομα) και στο Φόρεστ (1 άτομο).

   Ακολούθησε η πολιτεία του Νιου Τζέρσεϋ, με 6 μετανάστες, στους τόπους Νιούαρκ (με 5 άτομα) και Όραντζ[18] (με 1 άτομο).

   Μετά, ήταν η πολιτεία της Βιρτζίνια με 4 μετανάστες, στις πόλεις : Πόρτσμουθ (με 3 άτομα) και Νόρφολκ (με 1 άτομο).

   Όγδοη στη σειρά είναι η πολιτεία του Ουισκόνσιν, με 4 μετανάστες, στο Μιλγουώκι (3 άτομα) και στην πόλη Σουπήριορ (1 άτομο).

   Η πολιτεία Ουάσιγκτον δέχτηκε 4 επίσης μετανάστες, στο Χόκβιαμ (2 άτομα), στο Σπόκαν (1 άτομο) και χωρίς ορισμένο τόπο (1 άτομο).

   Στο Αϊντάχο και συγκεκριμένα στην πόλη Ποκατέλλο ήρθαν και εργάστηκαν 4 άτομα.

   Στα νότια των ΗΠΑ, στο Τέξας και συγκεκριμένα στην πόλη Γουάκο (Waco) έφτασαν 3 άνθρωποι της Άμφισσας.

   Στο Γουαϊόμινγκ έφτασαν επίσης 3 άνθρωποι και στους τόπους : Σέρινταν (2 άτομα) και Έβανστον (1 άτομο).

   Στην πολιτεία Νιου Χαμσάιρ και συγκεκριμένα στο Μάντσεστερ ήρθαν και εργάστηκαν 2 άτομα.

   Στο Οχάιο, καταγράφηκαν 2 μετανάστες στις κωμοπόλεις Φοστόρια (1 άτομο) και Πόρτσμουθ (1 άτομο).

   Από 2 άτομα ήρθαν στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια και στο Σαιν Λούις της Μοντάνα.

   Από 1 άτομο πήγαν στο Μπρίτζπορτ του Κονέκτικατ και στην Λούισβιλ του Κεντάκυ.

7. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών της Άμφισσας

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες από την Άμφισσα, που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[19]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Άμφισσας δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α           Ονοματεπώνυμο            χρ. άφιξης  ηλικία   έγγαμος  Πλοίο που ταξίδεψε  Λιμάνι αναχ.

1        Αβραμίκος Ευθύμιος            13-3-1910      22         όχι        Themistocles          Πάτρα

2        Αθανασόπουλος Κωνσταντ.   14-7-1909      19         όχι        Patris                     Πάτρα

3        Αλεξανδρής Ευθύμιος           29-11-1916     18         όχι        San Guglielmo         Νάπολη

4        Αλεξίου Ηλίας                     29-8-1906      23         όχι        Giulia                     Πάτρα

5        Αναγνωστόπουλος Ανάργ.     17-6-1910      27         όχι        Caroline                 Χάβρη

6        Αναγνωστόπουλος Γεώργ.    23-6-1907      23         όχι        Gerty                     Πάτρα

7        Αναστασόπουλος Αναστάσ.    3-6-1914        25         ναι        Saxonia                  Πάτρα

8        Αναστασοπούλου Μαρίκα      3-6-1914        19         ναι        Saxonia                  Πάτρα

9        Ανδρέου Δημήτριος              13-3-1910      22         όχι        Themistocles          Πάτρα

10       Ανδρέου Ηλίας                    2-5-1912        28         όχι        Alice                      Πάτρα

11       Αντωνόπουλος Σπυρίδων      22-9-1910      31         όχι        Athinai                   Πάτρα

12       Αποστολοπούλου Δροσούλα  1-8-1921        27         όχι        Megali Hellas           Πειραιεύς

13       Αρακόπουλος Νικόλαος        13-5-1909      25         όχι        Argentina               Πάτρα

14       Αραπόπουλος Παναγιώτης    21-10-1910     18         όχι        Themistocles          Πάτρα

15       Αργύρης Γεώργιος               18-2-1914      29         όχι        Franconia               Πάτρα

16       Αργύρης Θεμιστοκλής          18-2-1914      17         όχι        Franconia               Πάτρα

17       Αυγερινός Ευθύμιος             12-12-1916     50         ναι        Themistocles          Πειραιεύς

18       Βασιλείου Ευαγγελία            5-1-1921        20         όχι        King Alexander        Πειραιεύς

19       Βασιλόπουλος Νικόλαος       17-3-1909      17         όχι        Martha Washington   Πάτρα

20       Βούλγαρος Αθανάσιος          14-4-1910      35         ναι        Alice                      Πάτρα

21       Βουρλάς Ευστάθιος              25-2-1914      28         όχι        Ultonia                   Πάτρα

22       Βρακατσάς Δημήτριος          4-4-1911        33         ναι        Themistocles          Πάτρα

23       Γάτος Κωνσταντίνος             15-11-1907     24         όχι        Moraitis                  Πάτρα

24       Γερεντής Σταύρος                23-1-1911      25         όχι        Martha Washington   Πάτρα

25       Γεωργίου Σπύρος                13-10-1912     20         όχι        Themistocles          Πάτρα

26       Γιακοντής Σωτήριος             5-9-1916        30         όχι        America (1908)        Νάπολη

27       Γιουρτσογιάννης Σπύρος      17-6-1910      23         όχι        Caroline                 Χάβρη

28       Γκουρτσουγιάννης Αριστ.      4-3-1914        18         όχι        Kaiser Franz Josef I  Πάτρα

29       Γούσαρης Ανάργυρος           22-9-1910      18         όχι        Athinai                   Πάτρα

30       Δάλαρης Δημήτριος              14-7-1909      28         όχι        Patris                     Πάτρα

31       Δάλαρης Δημήτριος              22-9-1910      33         όχι        Athinai                   Πάτρα

32       Δεμέρκος Ευάγγελος           22-9-1910      27         όχι        Athinai                   Πάτρα

33       Δερβέναγας Ευθύμιος          26-2-1911      18         όχι        Athinai                   Πειραιεύς

34       Δημητρέλος Ευάγγελος        31-3-1909      23         όχι        La Bretagne            Χάβρη

35       Δημητρέλος Ευάγγελος        16-5-1914      25         όχι        Kaiser Franz Josef I  Πάτρα

36       Δημόπουλος Δημήτριος        26-11-1906     18         όχι        Florida                   Νάπολη

37       Δημόπουλος Νικόλαος          12-10-1910     24         όχι        Martha Washington   Πάτρα

38       Διαμαντόπουλος Αλκιβιάδ.    22-2-1920      9           όχι        Megali Hellas           Πειραιεύς

39       Διαμαντόπουλος Γεώργιος    22-2-1920      11         όχι        Megali Hellas           Πειραιεύς

40       Διαμαντόπουλος Λεωνίδας    4-1-1911        28         όχι        Patris                     Πάτρα

41       Διαμαντόπουλος Νικόλαος    22-2-1920      14         όχι        Megali Hellas           Πειραιεύς

42       Διαμαντόπουλος Σίμος          19-7-1910      29         ναι        Patris                     Πάτρα

43       Διαμαντοπούλου Αρετούλα    22-2-1920      10         όχι        Megali Hellas           Πειραιεύς

44       Διαμαντοπούλου Ευμορφία    22-2-1920      38         ναι        Megali Hellas           Πειραιεύς

45       Ζαγκανάς Γεώργιος             12-5-1905      21         όχι        Madonna                Νάπολη

46       Ζαχαρόπουλος Αναστάσιος    22-9-1910      27         όχι        Athinai                   Πάτρα

47       Ζήρας Δημήτριος                 12-5-1905      33         ναι        Madonna                Νάπολη

48       Ζωητός Ιωάννης                  22-9-1910      40         ναι        Athinai                   Πάτρα

49       Ζωμένος Αργύριος               12-9-1910      33         όχι        La Gascogne           Χάβρη

50       Θωμόπουλος Θωμάς            16-5-1914      35         όχι        Kaiser Franz Josef I  Πάτρα

51       Καλλίας Κωνσταντίνος          16-5-1909      20         όχι        Caroline                 Χάβρη

52       Καλπούζος [Δι]αμαντής         15-5-1907      22         όχι        Italia                      Νάπολη

53       Καλπούζος Ευστάθιος           8-9-1912        17         όχι        Patris                     Πάτρα

54       Κάππας Ευστάθιος               13-11-1914     40         ναι        Athinai                   Πειραιεύς

55       Κάππος Δημήτριος Ι.            10-5-1907      21         όχι        Sofia Hohenberg      Πάτρα

56       Καπράλος Αγγελής              3-8-1912        23         όχι        Pannonia                Πάτρα

57       Καπράλος Άγγελος              4-3-1914        26         όχι        Kaiser Franz Josef I  Πάτρα

58       Καπράλος Αθανάσιος            3-8-1912        37         όχι        Pannonia                Πάτρα

59       Καράλης Ιωάννης                 2-6-1909        18         όχι        Patris                     Πάτρα

60       Καραμήτσος Γεώργιος          4-4-1911        18         όχι        Themistocles          Πάτρα

61       Καρανάσος Ανδρέας            16-5-1909      25         όχι       Caroline                Χάβρη

62       Καρδάσης Γεώργιος            4-4-1911        25         όχι       Themistocles         Πάτρα

63       Καρντιάφτης Κωνσταντίνος   17-6-1910      24         όχι       Caroline                Χάβρη

64       Κατραμάδος Δημήτριος        26-10-1920     28         όχι       Pannonia               Πειραιεύς

65       Κατσογιάννης Κώστας          3-11-1911      24         όχι       Carpathia               Φιούμε

66       Καψάλης Αθανάσιος            15-5-1907      21         όχι       Italia                     Νάπολη

67       Κόλλιας Κωνσταντίνος          23-1-1914      25         όχι       Majestic (1890)       Χερβούργο

68       Κολοβατιανός Ευθύμιος       18-3-1910      19         όχι       Patris                    Πειραιεύς

69       Κολοβατιανού Ρήγω            22-2-1920      65        χήρα     Megali Hellas          Πειραιεύς

70       Κολοκοτίνης Κώστας           12-10-1910     30         ναι       Martha Washington  Πάτρα

71       Κόντος Σταύρος                  5-5-1910        19         όχι       Caroline                Χάβρη

72       Κούκιος Κωνσταντίνος         22-9-1912      23         όχι       Athinai                  Πάτρα

73       Κούκιος Σπύρος                  21-10-1910     26         όχι       Themistocles         Πάτρα

74       Κουρούπης Δημήτριος         19-4-1907      19         όχι       Gallia                    Πειραιεύς

75       Κούτρας Κώστας                 5-9-1916        34         ναι       America (1908)       Νάπολη

76       Κουτροσίμος Ιωάννης          17-3-1909      24         όχι       Martha Washington  Πάτρα

77       Κουτρουκλής Δημήτριος       15-4-1907      24         όχι       Saint Louis             Χερβούργο

78       Κουτσοκλένης Θεμιστοκλής  27-4-1914      39         ναι       Martha Washington  Πάτρα

79       Κουφοκώστας Κώστας         13-3-1910      28         ναι       Themistocles         Πάτρα

80       Κραββαρίτης Παναγιώτης     29-3-1912      35         ναι       Oceania                 Πάτρα

81       Κωστόπουλος Ευθύμιος        29-11-1916     17         όχι       San Guglielmo        Νάπολη

82       Λαγγιώλης Νικόλαος           24-4-1911      36         ναι       Patris                    Πάτρα

83       Λαγουράκης Δημήτριος        22-9-1910      19         όχι       Athinai                  Πάτρα

84       Λαΐνης Αναστάσιος              18-2-1914      28         όχι       Franconia              Πάτρα

85       Λάιος Χαράλαμπος              25-8-1909      20         όχι       Themistocles         Πάτρα

86       Λαμπρόπουλος Λάμπρος      26-8-1910      27         ναι       Themistocles         Πειραιεύς

87       Λατίφης Γεώργιος               14-9-1906      20         όχι       Perugia                 Νάπολη

88       Λατίφης Γεώργιος               31-3-1909      23         όχι       La Bretagne           Χάβρη

89       Λιανόπουλος Ηλίας              4-4-1911        23         όχι       Themistocles         Πάτρα

90       Λιανουλόπουλος Ηλίας         25-2-1914      26         όχι       Ultonia                  Πάτρα

91       Λόης Αθανάσιος                  22-9-1912      28         όχι       Athinai                  Πάτρα

92       Λουκόπουλος Ευθύμιος        15-5-1907      22         όχι       Italia                     Νάπολη

93       Λύτρας Βασίλειος                3-5-1907        17         όχι       Giulia                    Πάτρα

94       Λύτρας Παναγιώτης             1-5-1910        18         όχι       Themistocles         Πειραιεύς

95       Μαζίνος Ευστάθιος              21-10-1910     25         όχι       Themistocles         Πειραιεύς

96       Μαθιός Δημήτριος               20-11-1907     38         όχι       Calabria                 Νάπολη

97       Μαλάμος Παναγιώτης          4-4-1911        40         ναι       Themistocles         Πειραιεύς

98       Μανωλόπουλος Στέφανος     22-9-1910      26         όχι       Athinai                  Πάτρα

99       Μαστρανδρέου Ανδρέας       31-3-1909      25          όχι       La Bretagne           Χάβρη

100     Μελέτης Κώστας                 12-10-1910     37          ναι       Martha Washington  Πάτρα

101     Μητσόπουλος Δημήτριος      28-7-1909      35          όχι       Oceania                 Πάτρα

102     Μητσόπουλος Ευάγγελος     18-3-1910      18          όχι       Patris                    Πειραιεύς

103     Μητσόπουλος Ηλίας             18-3-1910      17          όχι       Patris                    Πειραιεύς

104     Μίχος Αθανάσιος                 28-3-1914      31          όχι       Themistocles         Πειραιεύς

105     Μίχος Ηλίας                        6-7-1907        21          όχι       Napolitan Prince     Πειραιεύς

106     Μοσχαχλαϊδής Αργύριος       14-7-1909      29          όχι       Patris                    Πάτρα

107     Μοσχαχλαϊδής Νικόλαος       8-7-1912        29          όχι       Macedonia             Πάτρα

108     Μπακογιάννης Ιωάννης        11-7-1910      24          όχι       Californie               Χάβρη

109     Μπαλάρας Σπύρος               3-11-1911      19          όχι       Carpathia               Φιούμε

110     Μπέκος Ιωάννης                 4-4-1911        30          όχι       Themistocles         Πειραιεύς

111     Μπεσκίνης Βασίλειος           21-10-1910     26          όχι       Themistocles         Πάτρα

112     Μπιλάλης Αθανάσιος            19-3-1907      23          όχι       Cedric                   Νάπολη

113     Μπούρας Γεώργιος              15-5-1906      30          ναι       Giulia                    Πάτρα

114     Μπούρας Κωνσταντίνος        15-5-1907      39          ναι       Italia                     Νάπολη

115     Ντελής Γεώργιος                 24-10-1909     48          ναι       Themistocles         Πειραιεύς

116     Ξεπλάτης Γεώργιος             10-10-1909     17          όχι       Patris                    Πάτρα

117     Ξεπλάτης Γεώργιος             22-9-1910      28          όχι       Athinai                  Πάτρα

118     Ξηρός Δημήτριος                12-9-1910      25          όχι       La Gascogne          Χάβρη

119     Παΐδας Κώστας                   3-8-1912        19          όχι       Pannonia               Πάτρα

120     Παλούκης Δημήτριος           11-7-1910      23          όχι       Californie               Χάβρη

121     Παπαγεωργίου Ηλίας           31-3-1909      24          όχι       La Bretagne           Χάβρη

122     Παπαδόπουλος Γεώργιος     26-8-1910      20          όχι       Themistocles          Πειραιεύς

123     Παπαζαχαρόπουλος Ζάχος    17-5-1910      25          όχι       Martha Washington  Πάτρα

124     Παπαλάγιος Αθανάσιος        3-5-1907        25          όχι       Giulia                    Πάτρα

125     Παπαλουκάς Αριστοτέλης     8-9-1912        20          όχι       Patris                    Πειραιεύς

126     Παπαλουκάς Δημήτριος        19-4-1907      20          όχι       Gallia                    Πειραιεύς

127     Παπανικολάου Κώστας         28-3-1910      19          όχι       Athinai                  Πειραιεύς

128     Παπαρίδης Αθανάσιος          14-9-1906      20          όχι       Perugia                 Νάπολη

129     Παπαρίδης Γεώργιος           1-8-1921        36          ναι       Megali Hellas          Πειραιεύς

130     Παπαρίδης Χρήστος             10-4-1910      38          ναι       Eugenia                 Πάτρα

131     Παπαρίσκας Ιωάννης           12-5-1905      31          όχι       Madonna               Νάπολη

132     Παππάς Γεώργιος                5-12-1911      25          όχι       Martha Washington  Πάτρα

133     Παύλου Ανδρέας                 29-11-1916     17          όχι       San Guglielmo        Νάπολη

134     Περδίκης Αναστάσιος           31-5-1910      19          όχι       Athinai                  Πειραιεύς

135     Πισπιρίγκος Ανάργυρος       20-11-1907     24          όχι       Calabria                 Νάπολη

136     Ποντίκης Παναγιώτης          1-5-1910        38          ναι       Themistocles         Πειραιεύς

137     Ρεκαΐτη Βασιλική                 21-10-1910     27          όχι       Themistocles         Πάτρα

138     Ρεκαΐτης Ευθύμιος              21-10-1910     38          όχι       Themistocles         Πάτρα

139     Ρεκαΐτης Ηλίας                   8-9-1912        38          όχι       Patris                    Πάτρα

140     Ρίζος Ηλίας                        22-6-1920      4           όχι       Megali Hellas          Πειραιεύς

141     Ρίζος Νικόλαος                   5-9-1916        28          ναι       America (1908)       Νάπολη

142     Ρίζου Παναγούλα                22-6-1920      29          ναι       Megali Hellas          Πειραιεύς

143     Σαΐτης Λουκάς                    15-4-1907      20          όχι       Saint Louis             Χερβούργο

144     Σαΐτης Λουκάς                    2-2-1914        46          όχι       Saxonia                 Πάτρα

145     Σιδέρης Αριστοτέλης            26-8-1910      20          όχι       Themistocles         Πειραιεύς

146     Σιδερόπουλος Ηλίας            29-3-1898      28          όχι       Werkendam           Βουλώνη

147     Σπανός Νικόλαος                1-8-1921        22          όχι       Megali Hellas          Πειραιεύς

148     Σπανός Χρήστος                 4-3-1914        26          όχι       Kaiser Franz Josef I  Πάτρα

149     Σπύρου Κώστας                  13-10-1912     29          ναι       Themistocles         Πάτρα

150     Σταθόπουλος Ηλίας             15-5-1906      16          όχι       Giulia                    Πάτρα

151     Στάικος Βασίλειος               21-10-1907     30          όχι       La Bretagne           Χάβρη

152     Σταμίδης Παναγιώτης          17-6-1910      20          όχι       Caroline                Χάβρη

153     Σταυρόπουλος Χρήστος       24-5-1911      38          ναι       Chicago                 Χάβρη

154     Τζουβαλά Βασιλική              21-10-1910     40          ναι       Themistocles         Πάτρα

155     Τζουβαλά Παρασκευή          21-10-1910     16          όχι       Themistocles         Πάτρα

156     Τζουβαλάς Δημήτριος          21-10-1910     12          όχι       Themistocles         Πάτρα

157     Τζουβαλάς Σωτήριος           21-10-1910     11          όχι       Themistocles         Πάτρα

158     Τσακαρής Δήμος                 29-11-1916     17          όχι       San Guglielmo        Νάπολη

159     Τσαμστ… Ευστάθιος             16-5-1914      42          ναι       Kaiser Franz Josef I Πάτρα

160     Τσάρας Κώστας                  29-3-1898      28          όχι       Werkendam            Βουλώνη

161     Τσίγκας Γεώργιος               19-7-1910      21          όχι       Patris                    Πάτρα

162     Τσιπούρας Λουκάς              3-4-1907        22          όχι       Erny                     Πάτρα

163     Τυροδήμος Ιωάννης            4-4-1911        27          όχι       Themistocles         Πειραιεύς

164     Χαραμής Ευθύμιος              31-3-1909      25          όχι       La Bretagne           Χάβρη

165     Χαρμπάκης Χαράλαμπος      29-3-1898      32          όχι       Werkendam            Βουλώνη

166     Χριστοδούλου Θεόδωρος     24-9-1907      24          όχι       Moraitis                 Πειραιεύς

167     Ψύχας Ιωάννης                   18-3-1910      21          όχι       Patris                    Πειραιεύς

 8. Χρονικό της μετανάστευσης

Α. Οι πρωτοπόροι

   Πριν τη λήξη του 19ου αιώνα και συγκεκριμένα το έτος 1898, μια τριμελής ομάδα αποφάσισε να φύγει για την Αμερική. Περιλάμβανε τους : Ηλ. Σιδερόπουλο, Κώσ. Τσάρα και Χαρ. Χαρμπάκη. Δεν υπήρχαν τότε ελληνικά ατμόπλοια, για το μεγάλο ταξίδι. Έτσι από την Ελλάδα ταξίδεψαν με πλοίο στη Γαλλία. Από το λιμάνι της Βουλώνης (Boulogne-Sur-Mer), στις 17 Μαρτίου 1898, έφυγαν με το πλοίο “Werkendam” και στις 29 Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Γνωρίζουμε γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Ηλίας Σιδερόπουλος ήταν τότε 28 ετών. Ως επάγγελμα δήλωσε ζαχαροπλάστης (pastry cook). Με 46 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ηλίας Γιαννακόπουλος. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Ηλίας Σιδερόπουλος την περίοδο 1894-97 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Κώστας Τσάρας ήταν 28 ετών. Δήλωσε ζαχαροπλάστης. Αναζητούσε δουλειά (με 40 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Ηλία Γιαννακόπουλο. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Κώστα Τσάρα στις ΗΠΑ. Πρωτοήρθε την περίοδο 1894-97 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Χαράλαμπος Χαρμπάκης ήταν 32 ετών. Με 50 $ για τα πρώτα του έξοδα, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ηλίας Γιαννακόπουλος.

Β. Δειλή συνέχεια στο 1905

   Στη διάρκεια του έτους 1905 έγινε μόνο ένα ομαδικό ταξίδι προς την Αμερική. Αριθμούσε τρία άτομα, τους : Γεώρ. Ζαγκανά, Δημ. Ζήρα και Ιωάν. Παπαρίσκα. Από την Ελλάδα ταξίδεψαν πρώτα μέχρι την Ιταλία. Στις 29 Απριλίου 1905, από το λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Madonna” και στις 12 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Γεώργιος Ζαγκανάς ήταν 21 ετών. Δήλωσε εργάτης. Προορισμός του (με 20 $ μαζί του) ήταν το Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Ασημάκης.

·         Ο Δημήτριος Ζήρας ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 35 $ στην τσέπη, στο Σικάγο, κοντά στο φίλο του Ευθύμιο Δήμα.

·         Ο Ιωάννης Παπαρίσκας[20] (Jean Paparisce) ήταν 31 ετών. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 45 $ για τα πρώτα έξοδα) στο Σικάγο, κοντά στο φίλο του Καραβέλη.

Πλοίο “Madonna” (Photo: Andreas Hernandez Collection)

Β. Αύξηση αναχωρήσεων στο 1906

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 4 ταξίδια (2 ομαδικά και 2 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 6 άτομα της Άμφισσας. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1906 έγινε από 2 άτομα, τους Γεώρ. Μπούρα και Ηλ. Σταθόπουλο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 24 Απριλίου έφυγαν με το πλοίο “Giulia” και στις 15 Μαΐου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε επιπλέον γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Γεώργιος Μπούρας ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 12 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ανεψιός του Ευθύμιος Σταθόπουλος.

·         Ο Ηλίας Σταθόπουλος ήταν 16 ετών. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 12 $ μαζί του) ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον αδελφό του Ευθύμιο Σταθόπουλο

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από τον Ηλία Αλεξίου. Στις 10 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Giulia” και στις 29 Αυγούστου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 23 ετών. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 15 $ για τα πρώτα του έξοδα) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Λιδωρίκης.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1906 έγινε από διμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους Γεώρ. Λατίφη και Αθαν. Παπαρίδη. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο στην Ιταλία. Στις 29 Αυγούστου, από το λιμάνι της Νάπολης αναχώρησαν με το πλοίο “Perugia” και στις 14 Σεπτεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Γεώργιος Λατίφης[21] ήταν 20 ετών. Προορισμός του, με 17 $ για τα πρώτα του έξοδα ήταν η Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Πούπουρας.

·         Ο Αθανάσιος Παπαρίδης ήταν 20 ετών. Με 50 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, κοντά στον αδελφό του Γεώργιο Παπαρίδη[22].

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από το Δημήτριο Δημόπουλο. Από την Ελλάδα ταξίδεψε πρώτα μέχρι την Ιταλία. Στις 11 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκε στο πλοίο “Florida” και στις 26 Νοεμβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 18 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 12 $ μαζί του) στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα (ανθρακωρυχεία), όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Τσάμης[23].

Γ. Σημαντική αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1907

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 13 ταξίδια (5 ομαδικά και 8 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 20 άνθρωποι της Άμφισσας. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Αθανάσιο Μπιλάλη. Από την Ελλάδα πήγε πρώτα στην Ιταλία. Στις 6 Μαρτίου, από το λιμάνι της Νάπολης έφυγε με το πλοίο “Cedric” και στις 19 Μαρτίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 23 ετών. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Πέτρ. Ανδρέου.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Λουκά Τσιπούρα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 12 Μαρτίου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Erny” και στις 3 Απριλίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 22 ετών. Προορισμός του (με μόλις 10 $ μαζί του) για δουλειά εργάτη ήταν η Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργ. Φουβέλας.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από δύο άτομα, τους : Δημ. Κουτρουκλή και Λουκ. Σαΐτη. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα ταξίδεψαν με πλοίο μέχρι τη Γαλλία. Από το γαλλικό λιμάνι του Χερβούργου, στις 6 Απριλίου αναχώρησαν με το πλοίο “Saint Louis” και στις 15 Απριλίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε ακόμη ότι :

·         Ο Δημήτριος Κουτρουκλής ήταν 24 ετών. Γεννήθηκε και διέμενε στον Άγιο Γεώργιο Άμφισσας. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 20 $ στην τσέπη, στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Πρίντεζης.

·         Ο Λουκάς Σαΐτης ήταν 20 ετών. Κι αυτός γεννήθηκε και διέμενε στον Άγιο Γεώργιο Άμφισσας. Με 20 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Πρίντεζης.

Πλοίο “Saint Louis” (Photo: Andreas Hernandez Collection)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από διμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους Δημ. Κουρούπη και Δημ. Παπαλουκά. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 26 Μαρτίου έφυγαν με το πλοίο “Gallia” και στις 19 Απριλίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Το υπάρχον αρχειακό υλικό μας αναφέρει ότι :

·         Ο Δημήτριος Κουρούπης ήταν 19 ετών. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 32 $ για τα πρώτα του έξοδα) στην πόλη Λυν (Lynn) της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Δημ. Καλυβάκη.

·         Ο Δημήτριος Παπαλουκάς ήταν 20 ετών. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Με 27 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Λυν της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Τ. Ανδρέου.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από δύο άτομα, τους Βασ. Λύτρα και Αθαν. Παπαλάιο. Στις 11 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Giulia” και στις 3 Μαΐου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Βασίλειος Λύτρας ήταν 17 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 14 $ στην τσέπη) στην πόλη Όραντζ (Orange) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Αργύρης.

·         Ο Αθανάσιος Παπαλάιος (Papalayos) ήταν 25 ετών. Τελικός προορισμός του (με 12 $ για τα πρώτα του έξοδα) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Όραντζ (Orange) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Λούης Ανδρέου.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Δημήτριο Ι. Κάππο. Από το λιμάνι της Πάτρας στις 22 Απριλίου ταξίδεψε με το πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 10 Μαΐου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τίτε 21 ετών. Δήλωσε υποδηματοποιός (shoemaker). Με 10 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Λαγγιώλης.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 αριθμούσε 4 άτομα και συγκροτήθηκε από τους : Διαμ. Καλπούζο, Αθαν. Καψάλη, Ευθ. Λουκόπουλο και Κων. Μπούρα. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο στην Ιταλία. Στις 23 Απριλίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Italia” και στις 15 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο [Δι]αμαντής[24] Καλπούζος ήταν 22 ετών. Δήλωσε εργάτης. Με 18 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Χαντίλης (Chantilis).

·         Ο Αθανάσιος Καψάλης ήταν 21 ετών. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 10 $ στην τσέπη) ήταν το Ουέστ Όραντζ της Νέας Υόρκης, κοντά στο φίλο του Ευθύμιο Σταθόπουλο.

·         Ο Ευθύμιος Λουκόπουλος ήταν 22 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 12 $ μαζί του) στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Χαντίλης (Chantilis).

·         Ο Κωνσταντίνος Μπούρας ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 10 $) στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Χαντίλης.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Γεώργιο Αναγνωστόπουλο. Στις 31 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Gerty” και στις 23 Ιουνίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 23 ετών. Με 14 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε έναν φίλο του.

Πλοίο Napolitan Prince (Photo: World Ship Society)

   Η πέμπτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Ηλία Μίχο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 15 Ιουνίου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Napolitan Prince” και στις 6 Ιουλίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 21 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 21 $ μαζί του) στην πόλη Όραντζ (Orange) της Νέας Υόρκης, κοντά στον κουνιάδο του Δημήτριο Λύτρα[25].

   Η έκτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Θεόδωρο Χριστοδούλου. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 2 Σεπτεμβρίου ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Moraitis” και στις 24 Σεπτεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 24 ετών. Με 20 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε το συγγενή του Σταμ. Σταματόπουλο.

   Η έβδομη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Βασίλειο Στάικο. Από την Ελλάδα πήγε πρώτα με πλοίο στη Γαλλία. Στις 12 Οκτωβρίου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης επιβιβάστηκε στο πλοίο “La Bretagne” και στις 21 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Ήταν τότε 30 ετών. Προορισμός του (με 55 $ για τα πρώτα έξοδα) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Έβανστον του Γουαϊόμινγκ, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Μπουντρούκα.

   Η όγδοη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Κωνσταντίνο Γάτο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 9 Οκτωβρίου ταξίδεψε με το πλοίο “Moraitis” και στις 15 Νοεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 24 ετών. Δήλωσε έμπορος (merchant). Πήγαινε για δουλειά (με 25 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του … Μοσχαχλαϊδής.

Ατμόπλοιο “Moraitis”

   Η πέμπτη (και τελευταία) ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από διμελή ομάδα, με τους Δημ. Μαθιό και Ανάργ. Πισπιρίγκο. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο πρώτα στην Ιταλία. Την 1η Νοεμβρίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης, αναχώρησαν με το πλοίο “Calabria” και στις 20 Νοεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει επίσης ότι :

·         Ο Δημήτριος Μαθιός (Matheon) ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Γεννήθηκε στην Άμφισσα, αλλά δήλωσε τη Λαμία ως τόπο προηγούμενης διαμονής. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Τρανόπουλος.

·         Ο Ανάργυρος Πισπιρίγκος ήταν 24 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 15 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κ. Ε. Χάρος.

Δ. Διατήρηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1909

   Στη διάρκεια του έτους 1909 έγιναν 10 ταξίδια (4 ομαδικά και 6 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 18 άνθρωποι της Άμφισσας. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από δύο άτομα, τους Νικ. Βασιλόπουλο και Ιωάν. Κουτροσίμο. Στις 28 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 17 Μαρτίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε δε ότι :

·         Ο Νικόλαος Βασιλόπουλος ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Θεοχάρης. Με 15 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Μοσχαχλαϊδής.

·         Ο Ιωάννης Κουτροσίμος ήταν 24 ετών. Στην Άμφισσα είχε τον πατέρα του Κώστα. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Μοσχαχλαϊδής.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1909 αριθμούσε πέντε άτομα και συγκροτήθηκε από τους : Ευάγ. Δημητρέλο, Γεώργ. Λατίφη, Ανδρ. Μαστρανδρέου, Ηλ. Παπαγεωργίου και Ευθ. Χαραμή. Η ομάδα έφυγε με πλοίο από την Ελλάδα μέχρι τη Γαλλία. Στις 22 Μαρτίου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “La Bretagne” και στις 31 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί επίσης ότι :

·         Ο Ευάγγελος Δημητρέλος ήταν 23 ετών. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Παγώνα. Ο τελικός προορισμός του (με 35 $ για τα πρώτα του έξοδα) για δουλειά εργάτη ήταν η Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, κοντά στον ξάδερφό του Νικόλαο Μπαρμπεράκη.

·         Ο Γεώργιος Λατίφης ήταν 23 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Μαρία. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 20 $ μαζί του) στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, κοντά στον αδελφό του Ευθύμιο Λατίφη. Για το Γεώργιο Λατίφη αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1907-08 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο τόπο.

·         Ο Ανδρέας Μαστρανδρέου ήταν 25 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Βιολέτα. Με 18 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο θείος του Νικόλαος Μπαρμπεράκης.

·         Ο Ηλίας Παπαγεωργίου ήταν 24 ετών. Στην Άμφισσα είχε τη μητέρα του Ασήμω. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $) στο Σικάγο, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Καρώνη.

·         Ο Ευθύμιος Χαραμής ήταν 25 ετών. Στην Άμφισσα είχε τον αδερφό του Ευάγγελο. Τελικός προορισμός του (με 20 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα) για δουλειά εργάτη ήταν η Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ευθύμιος Λατίφης.

Πλοίο “La Bretagne” (Photo: Frank Richardo Collection )

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Νικόλαο Αρακόπουλο. Στις 26 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Argentina” και στις 13 Μαΐου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευστάθιος. Με 40 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Γάτος.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από διμελή ομάδα, με τους : Κωνστ. Καλλία και Ανδρ. Καρανάσο. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο στη Γαλλία. Στις 3 Μαΐου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Caroline” και στις 16 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε επιπλέον γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Καλλίας ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Δήμος. Ως εργάτης, με 12 $ στην τσέπη, πήγαινε για δουλειά στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Καρώνης.

·         Ο Ανδρέας Καρανάσος ήταν 25 ετών. Στην Άμφισσα είχε τη μητέρα του, που λεγόταν Τριάδα. Ο τελικός προορισμός του (με 20 $ για τα πρώτα έξοδα) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο του Σταύρο Μοσχαχλαϊδή.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Ιωάννη Καράλη. Από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 2 Ιουνίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 15 $ μαζί του, στην πόλη Όραντζ του Νιού Τζέρσεϋ, κοντά στον αδερφό του Βασίλειο Καράλη.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από τρία άτομα, τους Κων. Αθανασόπουλο, Δημ. Δάλαρη και Αργ. Μοσχαχλαϊδή. Στις 27 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Patris” και στις 14 Ιουλίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε επίσης ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Αθανασόπουλος ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Γεώργιος. Με 22 $ για τα πρώτα του έξοδα, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Φοστόρια του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Νικόλαος Σιάννος.

·         Ο Δημήτριος Δάλαρης ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Βασίλειος. Τελικός προορισμός του (με 15 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Κ. Ν. Γάτο.

·         Ο Αργύριος Μοσχαχλαϊδής ήταν 29 ετών. Στην Άμφισσα είχε τη μητέρα του Μαρίνα. Με 15 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο αδελφός του Σταύρος.

Ατμόπλοιο Πατρίς (Patris)

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Δημήτριο Μητσόπουλο. Στις 12 Ιουλίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Oceania” και στις 28 Ιουλίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 35 ετών. Στην Άμφισσα είχε τον ξάδερφό του Θ. Αποστολόπουλο. Ως εργάτης, με 40 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σουπήριορ του Ουισκόνσιν, , όπου ήταν ο συγγενής του Απόστολος Πανταζής.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Χαράλαμπο Λάιο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 7 Αυγούστου έφυγε με το πλοίο “Themistocles” και στις 25 Αυγούστου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αλέξιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Κωσντ. Γάτος.

   Η πέμπτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Γεώργιο Ξεπλάτη. Στις 24 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Patris” και στις 10 Οκτωβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 17 ετών. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Ευγενία. Με 20 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο πατριώτης του Κωνσταντίνος Τσαρός.

   Η έκτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Γεώργιο Ντελή. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 2 Οκτωβρίου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Themistocles” και στις 24 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 48 ετών και παντρεμένος. Στην Άμφισσα είχε τον αδερφό του Κυριάκο. Τελικός προορισμός του (με 75 $ στην τσέπη) ήταν το Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια, κοντά στον ανεψιό του Ηλία Κρητικό.

Ε. Κορύφωση της μετανάστευσης στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους 1910 έγιναν 167 μεταναστευτικά ταξίδια (11 ομαδικά και 6 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 50 άνθρωποι της Άμφισσας. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκροτήθηκε από τους : Ευθ. Αβραμίκο, Δημ. Ανδρέου και Κώσ. Κουφοκώστα. Στις 10 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Themistocles” και στις 13 Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Τα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ευθύμιος Αβραμίκος ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Ως εργάτης, με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Κωνστ. Γάτος.

·         Ο Δημήτριος Ανδρέου ήταν 22 ετών. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Ευαγγελία. Με 30 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Κωνσταντίνο Γάτο.

·         Ο Κώστας Κουφοκώστας ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Χρυσούλα. Ως εργάτης, με 14 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Κωνσταντίνος Γάτος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε τέσσερα άτομα και περιλάμβανε τους : Ευθ. Κολοβατιανό, Ευάγ. Μητσόπουλο, Ηλ. Μητσόπουλο και Ιωάν. Ψύχα. Στις 28 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγαν με το πλοίο “Patris” και στις 18 Μαρτίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Ευθύμιος Κολοβατιανός ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Νικόλαος. Ο τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κ. Ν. Γάτος.

·         Ο Ευάγγελος Μητσόπουλος ήταν 18 ετών. Τον πατέρα του έλεγαν Νικόλαο. Με 21 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Ποκατέλλο του Αϊντάχο, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Μητσόπουλο.

·         Ο Ηλίας Μητσόπουλος ήταν 17 ετών. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Σοφία. Ως εργάτης, με 23 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά στο Ποκατέλλο του Αϊντάχο, όπου ήταν ο αδερφός του Γεώργιος Μητσόπουλος.

·         Ο Ιωάννης Ψύχας ήταν 21 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευστάθιος. Με 22 $ για τα πρώτα του έξοδα, έψαχνε για δουλειά στο Ποκατέλλο του Αϊντάχο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Πολυζώης[26].

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Κώστα Παπανικολάου. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 7 Μαρτίου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Athinai” και στις 28 Μαρτίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Ο τελικός προορισμός του (με 35 $ μαζί του) για δουλειά εργάτη ήταν η Χάιντενβιλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου είχε έναν φίλο του.

Πλοίο Eugenia (Photo: Maurizio Eliseo Collection)

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Χρήστο Παπαρίδη. Στις 21 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Eugenia” και στις 10 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Άμφισσα λεγόταν Αναστασία. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 25 $ για τα πρώτα έξοδα) στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ανεψιό του Γεώργιο Παπαρίδη.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Αθανάσιο Βούλγαρο (Voulgaros). Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 28 Μαρτίου έφυγε με το πλοίο “Alice” και στις 14 Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε κομμωτής (hair dresser). Η γυναίκα του λεγόταν Αθηνά. Με 25 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Γ. Παπαρίδη.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από διμελή ομάδα, με τους Παν. Λύτρα και Παν. Ποντίκη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 9 Απριλίου αναχώρησαν με το πλοίο “Themistocles” και την 1η Μαΐου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι:

·         Ο Παναγιώτης Λύτρας ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Χαράλαμπος. Ως εργάτης, με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ευθύμιος Σταθόπουλος.

·         Ο Παναγιώτης Ποντίκης (Poutikis) ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αναστασία. Προορισμός του (με 37 $ μαζί του) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον ανεψιό του Ευθύμιο Σταθόπουλο.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Σταύρο Κόντο. Από την Ελλάδα πήγε πρώτα με πλοίο στη Γαλλία. Στις 23 Απριλίου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης ταξίδεψε με το πλοίο “Caroline” και στις 5 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου είχε τον ξάδερφό του Αργύρη Μοσχαχλαϊδή.

   Η πέμπτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Ζάχο Παπαζαχαρόπουλο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 2 Μαΐου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 17 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Τον πατέρα του στην Άμφισσα έλεγαν Γεώργιο. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Γουάκο (Waco) του Τέξας, όπου ήταν ο αδελφός του Γ. Παπαζαχαρόπουλος.

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η έκτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Αναστάσιο Περδίκη. Από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγε με το πλοίο “Athinai” και στις 31 Μαΐου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 19 ετών. Τον πατέρα του έλεγαν Λουκά. Προορισμός του για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τετραμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους Ανάργ. Αναγνωστόπουλο, Σπ. Γιουρτσογιάννη, Κων. Καρντιάφτη και Παν. Σταμίδη. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο πρώτα στη Γαλλία. Στις 4 Ιουνίου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης αναχώρησαν με το πλοίο “Caroline” και στις 17 Ιουνίου έφτασαν στην Αμερική. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Ανάργυρος Αναγνωστόπουλος ήταν 27 ετών. Στην Άμφισσα είχε τον αδελφό του Γεώργιο. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 27 $ για τα πρώτα του έξοδα) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δ. Ι. Δάλαρης.

·         Ο Σπύρος Γιουρτσογιάννης (Jourtsogianis) ήταν 23 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ζωίτσα. Ως εργάτης, με 25 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δ. Ι. Δάλαρης.

·         Ο Κωνσταντίνος Καρντιάφτης (Cardiaftis) ήταν 24 ετών. Είχε τη μητέρα του στην Άμφισσα. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 50 $ στην τσέπη) στην πόλη Χόκβιαμ (Hoquiam) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Κλεντζέρης.

·         Ο Παναγιώτης Σταμίδης[27] ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Προορισμός του (με 35 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Δ. Ι. Δάλαρη.

   Η πέμπτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από δύο άτομα, τους Ιωάν. Μπακογιάννη και Δημ. Παλούκη. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο πρώτα στη Γαλλία. Στις 25 Ιουνίου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Californie” και στις 11 Ιουλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Ιωάννης Μπακογιάννης ήταν 24 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 34 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σέρινταν (Sheridan) του Ουαϊόμινγκ, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Δημήτριος Αριστακλής.

·         Ο Δημήτριος Παλούκης ήταν 23 ετών. Στην Άμφισσα είχε τη μητέρα του Βασιλική. Ως εργάτης σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά στην πόλη Σέρινταν του Ουαϊόμινγκ, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Δημήτριος Αριστακλής.

   Η έκτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από διμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι Σίμ. Διαμαντόπουλος και Γεώρ. Τσίγκας. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 4 Ιουλίου ταξίδεψαν με το πλοίο “Patris” και στις 19 Ιουλίου έφτασαν στην Αμερική. Το αρχείο μας αναφέρει επίσης ότι :

·         Ο Σίμος Διαμαντόπουλος ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αναστασία. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο κουμπάρος του Αργύριος Μοσχαχλαϊδής.

·         Ο Γεώργιος Τσίγκας ήταν 21 ετών. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Μαριγώ. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 33 $) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο θείος του Σταύρος Μοσχαχλαϊδής.

   Η έβδομη ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε τρία άτομα και περιλάμβανε τους : Λάμπ. Λαμπρόπουλο, Γεώρ. Παπαδόπουλο και Αριστ. Σιδέρη. Στις 4 Αυγούστου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το πλοίο “Themistocles” και στις 26 Αυγούστου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Λάμπρος Λαμπρόπουλος ήταν 27 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Άννα. Ως εργάτης, με 24 $ για τα πρώτα αναγκαία έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο κουνιάδος του Ανδρ. Μαστρανδρέου.

·         Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ήταν 20 ετών. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Παναγιώτα. Με 35 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στον αδελφός του Παν. Παπαδόπουλο.

·         Ο Αριστοτέλης Σιδέρης ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Ως εργάτης, με 30 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν φίλοι οι Αφοί Ψάκη (Psaki Bros).

Πλοίο La Gascogne   (Photo: Richard Faber Collection)

   Η όγδοη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από διμελή ομάδα, με τους Αργ. Ζωμένο και Δημ. Ξηρό. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο στη Γαλλία. Στις 3 Σεπτεμβρίου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “La Gascogne” και στις 12 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Αργύριος Ζωμένος ήταν 33 ετών. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Αφροδίτη. Ως εργάτης ημέρας (day laborer) με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά σε τόπο της πολιτείας Ουάσινγκτον, με γνωστό του στην Αμερική τον κουνιάδο του Οδυσσέα Τσικνή.

·         Ο Δημήτριος Ξηρός ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη ημέρας στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον κουνιάδο του Χρήστο Παπαρίδη.

   Η ένατη ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε εννέα άτομα. Τη συγκρότησαν οι : Σπ. Αντωνόπουλος, Ανάργ. Γούσαρης, Δημ. Δάλαρης, Ευάγ. Δεμέρκος, Αναστ. Ζαχαρόπουλος, Ιωάν. Ζωητός, Δημ. Λαγουράκης, Στέφ. Μανωλόπουλος και Γεώρ. Ξεπλάτης. Στις 5 Σεπτεμβρίου, έφυγαν με το πλοίο “Athinai” και στις 22 Σεπτεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Σπυρίδων Αντωνόπουλος ήταν 31 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 50 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Α. Καϊόπουλος.

·         Ο Ανάργυρος Γούσαρης[28] ήταν 18 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Ευθύμιος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σταύρος Μοσχαχλαϊδής.

·         Ο Δημήτριος Δάλαρης ήταν 33 ετών και αναλφάβητος. Στην πατρίδα είχε τον πατέρα του. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 33 $ για τα πρώτα του έξοδα) στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Δημ. Δάλαρη.

·         Ο Ευάγγελος Δεμέρκος[29] ήταν 27 ετών. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Ευθύμιος. Με 55 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δημ. Δάλαρης.

Ατμόπλοιο “Athinai” (1910)

·         Ο Αναστάσιος Ζαχαρόπουλος ήταν 27 ετών. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Ελένη. Ο προορισμός του για δουλειά εργάτη, με 25 $ στην τσέπη, ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο γνωστός του Γεώργιος Μουστάκης.

·         Ο Ιωάννης Ζωητός ήταν 40 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Χρυσάνθη. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 50 $ για τα πρώτα του έξοδα) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο γνωστός του Δημ. Δάλαρης.

·         Ο Δημήτριος Λαγουράκης[30] ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Ευστάθιος. Πήγαινε για δουλειά εργάτη, με 25 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Ανάργυρο Μοσχαχλαϊδή.

·         Ο Στέφανος Μανωλόπουλος ήταν 26 ετών. Στην Άμφισσα είχε τον πατέρα του Νικόλαο. Με 19 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Μ. Λευκαδίτης.

·         Ο Γεώργιος Ξεπλάτης (Xeplanis) ήταν 28 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Ανάργυρος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 40 $) ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλος του Σταύρο Μοσχαχλαϊδή.

   Η δέκατη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τρία άτομα, τους : Νικ. Δημόπουλο, Κώσ. Κολοκοτίνη και Κώσ. Μελέτη. Στις 16 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 12 Οκτωβρίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε ότι :

·         Ο Νικόλαος Δημόπουλος ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Λεωνίδας. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στην πόλη Σάνυσάιντ (Sunnyside) της Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Τομ Μελέτης.

·         Ο Κώστας Κολοκοτίνης ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ζαχάρω. Ο τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 50 $ για τα πρώτα έξοδα) ήταν το Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, όπου είχε τον ξάδερφό του Κ. Σιατόπουλο.

·         Ο Κώστας Μελέτης ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Σάνυσάιντ της Γιούτα, κοντά στον αδερφό του Τομ Μελέτη.

   Η ενδέκατη  (και τελευταία) ομαδική αναχώρηση στο 1910 ήταν η μεγαλύτερη αριθμητικά στην μεταναστευτική ιστορία της Άμφισσας. Περιλάμβανε 10 άτομα. Αυτά ήταν οι : Παν. Αραπόπουλος, Σπ. Κούκιος, Ευστ. Μαζίνος, Βασ. Μπεσκίνης, Βασ. Ρεκαΐτη, Ευθ. Ρεκαΐτης, Βασ. Τζουβαλά, Παρ. Τζουβαλά, Δημ. Τζουβαλάς και Σωτ. Τζουβαλάς. Από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Themistocles” και νέας 21 Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί ακόμη ότι :

·         Ο Παναγιώτης Αραπόπουλος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας λεγόταν Ευστάθιος. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 25 $) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Πέτρος Παππάς.

·         Ο Σπύρος Κούκιος ήταν 26 ετών. Στην πατρίδα είχε τη μητέρα του Ασήμω. Προορισμός του (με 25 $ μαζί του) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ανδρ. Μαστρανδρέας.

·         Ο Ευστάθιος Μαζίνος ήταν25 ετών. Στην Άμφισσα είχε τον πατέρα του Δ. Μαζίνο. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 26 $ στην τσέπη) στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Γ. Ζαγκούρας.

·         Ο Βασίλειος Μπεσκίνης ήταν 26 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Αικατερίνη. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ανδρ. Μαστρανδρέας.

·         Ο Ευθύμιος Ρεκαΐτης ήταν 38 ετών. Στην Άμφισσα είχε τον αδερφό του Ηλία. Με 25 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, κοντά στον ανεψιό του Νικ. Βαρμετάκη.

·         Η Βασιλική Ρεκαΐτη ήταν 27 ετών και αναλφάβητη. Ήταν αδελφή του Ευθυμίου (που προαναφέρθηκε). Δήλωσε οικιακά και (με 25 $) συνόδευε τον αδελφό της στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο ανεψιός της Νικ. Βαρμετάκης.

·         Η Βασιλική Τζουβαλά ήταν 40 ετών και παντρεμένη. Δήλωσε οικιακά. Στην Άμφισσα είχε τον ξάδερφός της Ηλία Ρεκαΐτη. Πήγαινε στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια (με 40 $ στην τσέπη) μαζί με τα παιδιά της για να συναντήσει το σύζυγό της Γεώργιο Τζουβαλά.

·         Η Παρασκευή Τζουβαλά ήταν 16 ετών και αναλφάβητη. Με τη μητέρα της Βασιλική πήγαινε στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια για να συναντήσει τον πατέρα της Γεώργιο.

·         Ο Δημήτριος Τζουβαλάς ήταν 12 ετών. Ήταν μαθητής. Κι αυτός μαζί με τη μητέρα του Βασιλική πήγαινε στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια για να συναντήσει τον πατέρα του Γεώργιο.

·         Ο Σωτήριος Τζουβαλάς ήταν 11 ετών Ήταν μαθητής. Κι αυτός μαζί με τη μητέρα του Βασιλική πήγαινε στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια για να συναντήσει τον πατέρα του Γεώργιο.

Ζ. Υποδιπλασιασμός των μεταναστών στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους 1911 έγιναν 8 μεταναστευτικά ταξίδια (2 ομαδικά και 6 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 15 άνθρωποι της Άμφισσας. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη άφιξη στο 1911 έγινε από το Λεωνίδα Διαμαντόπουλο. Στις 20 Δεκεμβρίου 1910, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησε με το πλοίο “Patris” και στις 4 Ιανουαρίου 1911 έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 28 ετών. Ο αδερφός του στην Άμφισσα λεγόταν Σπύρος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη, με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο αδερφός του Σίμος Διαμαντόπουλος.

   Η δεύτερη μεμονωμένη άφιξη στο 1911 έγινε από το Σταύρο Γερεντή (Gerendis). Στις 9 Ιανουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 23 Ιανουαρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Ως επάγγελμα δήλωσε βυρσοδέψης (tanner). Ο πατέρας του λεγόταν Ηλίας. Προορισμός του, με 25 $ μαζί του, για δουλειά ήταν η πόλη Χολυόκε (Holyoke) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ηλίας Μέγκος.

   Η τρίτη μεμονωμένη άφιξη στο 1911 έγινε από τον Ευθύμιο Δερβέναγα. Στις 4 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το πλοίο “Athinai” και στις 26 Φεβρουαρίου “πάτησε πόδι” στην Αμερική. Ήταν τότε 18 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ελένη. Ως εργάτης, με 25 $ στην τσέπη, πήγαινε για δουλειά στην Λούισβιλ του Κεντάκυ, όπου ήταν ο φίλος του Τζέιμς Λατσούδης.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε επτά άτομα και περιλάμβανε τους : Δημ. Βρακατσά, Γεώργ. Καραμήτσο, Γεώργ. Καρδάση, Ηλ. Λιανουλόπουλο, Παν. Μαλάμο, Ιωάν. Μπέκο και Ιωάν. Τυροδήμο. Στις 13 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Themistocles” και στις 4 Απριλίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει ότι :

·         Ο Δημήτριος Βρακατσάς ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Ο πεθερός του στην Άμφισσα λεγόταν Νικόλαος. Με 25 $ στην τσέπη, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σωκράτης Μοσχαχλαϊδής.

·         Ο Γεώργιος Καραμήτσος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Δημήτριος. Ο τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $) ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο συγγενή του Κωνστ, Τσάρα.

·         Ο Γεώργιος Καρδάσης ήταν 25 ετών. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Ο κουνιάδος του στην πατρίδα λεγόταν Σπύρος Κακαμπίνης. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κώστα Γάτος.

·         Ο Ηλίας Λιανουλόπουλος (Lianlopulos) ήταν 23 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Βασίλειος. Ως εργάτης, με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Πόρτσμουθ (Portsmouth) του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Αριστείδης Τσουκαλάς.

·         Ο Παναγιώτης Μαλάμος ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Η γυναίκα του λεγόταν Γιαννούλα. Προορισμός του για δουλειά, με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα, ήταν το Σαιντ Λούις της Μοντάνα, όπου ήταν ο ανεψιός του Δημήτριος Μιταλάς.

·         Ο Ιωάννης Μπέκος ήταν 30 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευθύμιος. Πήγαινε για δουλειά εργάτη, με 25 $ μαζί του, στο Σαιντ Λούις της Μοντάνα, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Γιάτσος.

·         Ο Ιωάννης Τυροδήμος ήταν 27 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αναστάσιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 25 $ στην τσέπη, στο Ποκατέλλο του Αϊντάχο, κοντά στον αδερφό του Θεόδωρος Τυροδήμο[31].

   Η τέταρτη μεμονωμένη άφιξη στο 1911 έγινε από το Νικόλαο Λαγγιώλη. Στις 6 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησε με το πλοίο “Patris” και στις 24 Απριλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Άμφισσα λεγόταν Κατίνα. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, κοντά στον αδερφό του Ιωάννη Λαγγιώλη.

   Η πέμπτη μεμονωμένη άφιξη στο 1911 έγινε από το Χρήστο Σταυρόπουλο. Από την Ελλάδα έφυγε με πλοίο για τη Γαλλία. Στις 14 Μαΐου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Chicago” και στις 24 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 38 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Άμφισσα λεγόταν Μαρία. Προορισμός του, με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, ήταν το Σπόκαν (Spokane) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Σταματόπουλος[32].

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από δύο άτομα, τους Κώσ. Κατσογιάννη και Σπ. Μπαλάρα. Από την Ελλάδα ταξίδεψαν μέχρι την Αδριατική. Εκεί, στο λιμάνι του Φιούμε, στις 14 Οκτωβρίου έφυγαν με το πλοίο “Carpathia” και στις 3 Νοεμβρίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Κώστας Κατσογιάννης ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του στα Σάλωνα λεγόταν Ιωάννης. Πήγαινε για δουλειά εργάτη, με  25 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σεραφείμ Λίγκας.

·         Ο Σπύρος Μπαλάρας ήταν 19 ετών. Τον πατέρα του στην Άμφισσα έλεγαν Γεώργιο. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 25 $ στην τσέπη, στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Ιωάννη Μπόλιο.

Ατμόπλοιο “Carpathia”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η έκτη (και τελευταία) μεμονωμένη άφιξη στο 1911 έγινε από το Γεώργιο Παππά. Στις 20 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 5 Δεκεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 25 ετών. Στην Άμφισσα είχε τον αδερφό του Ηλία. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα) ήταν η Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο γνωστός του Ανδρ. Ρόδης.

Η. Νέα ελάττωση του αριθμού μεταναστών στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους 1912 έγιναν 7 μεταναστευτικά ταξίδια (4 ομαδικά και 3 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 13 άνθρωποι της Άμφισσας. Αναλυτικά λοιπόν έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Παναγιώτη Κραββαρίτη. Στις 12 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Oceania” και στις 29 Μαρτίου κατέβηκε στο λιμάνι της Να Υόρκης. Ήταν τότε 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα τα του στην Άμφισσα λεγόταν Θεοδοσία. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα) στο Πόρτσμουθ της Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Νικόλαο Κραββαρίτη.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Νικόλαο Μοσχαχλαϊδή. Στια 23 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Macedonia” και στις 8 Ιουλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 29 ετών. Δήλωσε έμπορος. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Μαρία. Με 200 $ στην τσέπη, πήγαινε για δουλειές στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο αδελφός του Σταύρος. Είχε ξανάρθει στις ΗΠΑ ο Νικόλαος Μοσχαχλαϊδής, την περίοδο 1906-11 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Ηλία Ανδρέου. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 15 Απριλίου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Alice” και στις 2 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 28 ετών. Η μητέρα το λεγόταν Ευαγγελία. Ως εργάτης, με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Μπίνγκαμ (Bingham) της Γιούτα, όπου ήταν ο αδελφός του Δημήτριος Ανδρέου.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 αριθμούσε τρία άτομα και περιλάμβανε τους : Αγγ. Καπράλο, Αθαν. Καπράλο και Κώσ. Παΐδα. Η ομάδα έφυγε στις 15 Ιουλίου, από το λιμάνι της Πάτρας με το πλοίο “Pannonia” και στις 3 Αυγούστου έφτασε στην Αμερική. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Αγγελής Καπράλος ήταν 23 ετών. Δήλωσε καφετζής (coffeshop). Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Αριστείδης. Με 25 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά στη Φιλαδέλφεια της Πενσουλβάνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ευ. Ρακαΐτης.

·         Ο Αθανάσιος Καπράλος ήταν 37 ετών. Για επάγγελμα δήλωσε χασάπης (butcher). Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Αριστείδης. Προορισμός του, με 25 $ μαζί του, για δουλειά ήταν η Φιλαδέλφεια της Πενσουλβάνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ευ. Ρακαΐτης.

·         Ο Κώστας Παΐδας ήταν 19 ετών. Δήλωσε υπηρέτης (servant). Τον πατέρα του στην πατρίδα έλεγαν Μιλτιάδη. Έψαχνε για δουλειά, με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα, στη Φιλαδέλφεια της Πενσουλβάνια, όπου ήταν ο θείος του Ευ. Ρακαΐτης.

Πλοίο “Pannonia” (Photo: Frank Pichardo Collection)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκροτήθηκε με τους : Ευστ. Καλπούζο. Αριστ. Παπαλουκά και Ηλ. Ρεκαΐτη. Στις 22 Αυγούστου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψαν με το πλοίο “Patris” και στις 8 Σεπτεμβρίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει επίσης ότι :

·         Ο Ευστάθιος Καλπούζος ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Σπύρος. Ο τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη, με 25 $ μαζί του, ήταν η Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο θείος του Γεώργιος Τζουβαλάς.

·         Ο Αριστοτέλης Παπαλουκάς ήταν τότε 20 ετών. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Ευμορφία. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στο Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Λούης Καπέλλος.

·         Ο Ηλίας Ρεκαΐτης ήταν 38 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Αικατερίνη. Με 80 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο κουνιάδος του Γεώργιος Τζουβαλάς. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Ηλία Ρεκαΐτη στην Αμερική. Για πρώτη φορά ήρθε την περίοδο 1906-09 και εργάστηκε πάλι στη Φιλαδέλφεια.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από διμελή ομάδα, από τους Κωνστ. Κούκιο και Αθαν. Λόη. Στις 4 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψαν με το πλοίο “Athinai” και στις 22 Σεπτεμβρίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει επίσης ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Κούκιος ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Δήλωσε εργάτης. Αναζητούσε δουλειά (με 23 $ μαζί του) στο Χόκβιαμ (Hoquiam) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον αδερφό του Σπύρο Κούκιο.

·         Ο Αθανάσιος Λόης ήταν 28 ετών και αναλφάβητος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη, με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα, στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια, όπου ήταν ο αδερφός του Ηλίας Λόης.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από 2 άτομα, τους Σπ. Γεωργίου και Κώσ. Σπύρου. Στις 25 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Themistocles” και στις 13 Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη γι’ αυτούς ότι:

·         Ο Σπύρος Γεωργίου ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 27 $ μαζί του) ήταν το Γουώρσεστερ (Worcester) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνσταντίνος Πέτρου[33].

·         Ο Κώστας Σπύρου ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Άμφισσα λεγόταν Αμαλία. Με 27 $ στην τσέπη, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Γουώρσεστερ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Δημήτριο Ευσταθίου. Για τον Κώστα Σπύρου, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξαναπάει την περίοδο 1909-11 και εργάστηκε πάλι στο Γουώρσεστερ (Worcester).

Θ. Νέα αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1914

   Μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων στην Ελλάδα και την αποστράτευση των ανδρών, έχουμε νέα φυγή, από όσους είχαν έρθει για να υπηρετήσουν στο στρατό, αλλά και από νέους μετανάστες. Έτσι, κατά τη διάρκεια του έτους 1914 έγιναν 10 μεταναστευτικά ταξίδια (5 ομαδικά και 5 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 18 άνθρωποι της Άμφισσας. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Κωνσταντίνο Κόλλια. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο στη Γαλλία. Στις 14 Ιανουαρίου, από το γαλλικό λιμάνι του Χερβούργου ταξίδεψε με το πλοίο “Majestic (1890)” και στις 23 Ιανουαρίου έφτασε στην Αμερική. Δυστυχώς άλλα στοιχεία ελλείπουν[34].

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Λουκά Σαΐτη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 16 Ιανουαρίου, έφυγε με το πλοίο “Saxonia” και στις 2 Φεβρουαρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 46[35] ετών. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Κωνσταντίνος. Ως εργάτης, με 100 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σωκράτης Μοσχαχλαϊδής. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Λουκάς Σαΐτης την περίοδο 1907-13 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

Πλοίο “Franconia” (Photo: Alex Duncan)

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε τρία άτομα και περιλάμβανε τους : Γεώργ. Αργύρη, Θεμ. Αργύρη και Αναστ. Λαΐνη. Στις 4 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψαν με το πλοίο “Franconia” και στις 18 Φεβρουαρίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Γεώργιος Αργύρης ήταν 29 ετών. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Παναγιώτης. Με 25 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Νιούαρκ (Newark) του Νιού Τζέρσεϋ, κοντά στον αδερφό του Σταύρο Αργύρη. Ο Γεώργιος Αργύρης είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ, την περίοδο 1906-12 και εργάστηκε πάλι στο Νιούαρκ.

·         Ο Θεμιστοκλής Αργύρης ήταν 17 ετών. Γράφτηκε ως μαθητής (scholar). Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Ηλίας. Προορισμός του, με 25 $ μαζί του ήταν το Νιούαρκ, του Νιου Τζέρσεϋ, όπου ήταν ο αδελφός του Σταύρος Αργύρης. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Θεμιστοκλή Αργύρη στην Αμερική, εφόσον είχε πρωτοπάει την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε πάλι στο Νιούαρκ.

·         Ο Αναστάσιος Λαΐνης ήταν 28 ετών. Ως επάγγελμα δήλωσε εστιάτορας (Restaurant). Τον πατέρα του έλεγαν Ευθύμιο. Έψαχνε για δουλειά (με 25 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο αδερφός του Γεώργιος Λαΐνης. Είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ ο Αναστάσιος Λαΐνης, την περίοδο 1906-12 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από διμελή ομάδα, με τους : Ευστ. Βουρλά και Ηλ. Λιανουλόπουλο. Στις 31 Ιανουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Ultonia” και στις 25 Φεβρουαρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Επίσης Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε επίσης ότι :

·         Ο Ευστάθιος Βουρλάς ήταν 28 ετών. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Αικατερίνη. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Νόρφολκ της Βιρτζίνια, όπου είχε ένα φίλο του. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Ευστάθιος Βουρλάς την περίοδο 1910-13 και εργάστηκε πάλι στο Νόρφολκ.

·         Ο Ηλίας Λιανουλόπουλος ήταν 26 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Βασίλειος. Ως εργάτης, με 25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σωκράτης Μοσχαχλαϊδής. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ του Ηλία Λιανουλόπουλου. Πρωτοήρθε την περίοδο 1911-13 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι : Αριστ. Γκουρτσογιάννης, Άγγ. Καπράλος και Χρ. Σπανός. Στις 16 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 4 Μαρτίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Αριστείδης Γκουρτσογιάννης (Gourtjouyanis) ήταν 18 ετών. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Ηλίας. Τελικός προορισμός του για δουλειά, με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, ήταν η Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο συγγενής του Γ. Τζοβάλας.

·         Ο Άγγελος Καπράλος ήταν 26 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αριστείδης. Πήγαινε για δουλειά εργάτη, με 30 $ μαζί του, στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο συγγενής του Φιλ. Ρεκαΐτης. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Άγγελος Καπράλος, το 1912 και εργάστηκε πάλι στη Φιλαδέλφεια.

·         Ο Χρήστος Σπανός ήταν 26 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Ιωάννης. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 45 $ στην τσέπη, στην πόλη Φόρεστ του Ιλινόις, όπου ήταν ο φίλος του Χαράλαμπος Λάιος.

Ατμόπλοιο “Kaiser Franz Josef I”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Αθανάσιο Μίχο. Στις 9 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το πλοίο “Themistocles” και στις 28 Μαρτίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 31 ετών. Ο πατέρας του στην Άμφισσα λεγόταν Πέτρος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 75 $) ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Σωκράτη Μοσχαχλαϊδή. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Αθανασίου Μίχου στην Αμερική. Πρωτοπήγε την περίοδο 1906-13 και εργάστηκε σε τόπο της πολιτείας Ουάσιγκτον.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Θεμιστοκλή Κουτσοκλένη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 13 Απριλίου έφυγε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 27 Απριλίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 39 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Άμφισσα λεγόταν Μαριγώ. Με 15 $ για τα πρώτα έξοδα, έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον αδερφό του Δημήτριο Κουτσοκλένη.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε τρία άτομα, τους : Ευάγ. Δημητρέλο, Θωμ. Θωμόπουλο και Ευστ. Τσαμστ… Στις 4 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησαν με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 16 Μαΐου έφτασαν στην Αμερική. Ξέρουμε γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Ευάγγελος Δημητρέλος ήταν 25 ετών. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Παγώνα. Ο προορισμός του, για δουλειά εργάτη, με 25 $ μαζί του, ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σωκράτης Μοσχαχλαϊδής. Είχε ξανάρθε στην Αμερική ο Ευάγγελος Δημητρέλος την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε στο Πόρτλαντ.

·         Ο Θωμάς Θωμόπουλος ήταν 35 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Αργύρω. Πήγαινε για δουλειά εργάτη, με 25 $ στην τσέπη, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γ. Τσάρας. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Θωμά Θωμόπουλου στις ΗΠΑ. Την πρώτη φορά ήρθε την περίοδο 1908-12 και εργάστηκε στο Χόκβιαμ της πολιτείας Ουάσινγκτον.

·         Ο Ευστάθιος Τσαμστ…[36] (Tsamts...) ήταν 42 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ευσταθία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κ. Γιαννέκος.

   Η πέμπτη (και τελευταία) ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από δύο άτομα, που περιλάμβανε το ζεύγος Αναστασίου και Μαρίκας Αναστασοπούλου. Στις 18 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Saxonia” και στις 3 Ιουνίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Αναστάσιος Αναστασόπουλος ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε λογιστής (account). Στην Άμφισσα είχε τη μητέρα του Χρυσαυγή. Προορισμός του, με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα, ήταν η πόλη Γουάκο (Waco) του Τέξας, όπου ήταν ο ξάδερφός του Μπομπ Τζεφέρης.

·         Η Μαρίκα Αναστασόπουλου ήταν 19 ετών και παντρεμένη. Καταγράφηκε ως χωρική (peasant). Με 50 $ μαζί της, ακολουθούσε το σύζυγό της στην πόλη Γουάκο (Waco) του Τέξας.

   Η πέμπτη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Ευστάθιο Κάππα. Στις 21 Οκτωβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το πλοίο “Athinai” και στις 13 Νοεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Άμφισσα λεγόταν Ευαγγελία. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο κουνιάδος του Β. Καστράρος. Ο Ευστάθιος Κάππας ξανάρθε στην Αμερική την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

Ι. Λίγοι μετανάστες στο 1916

    Κατά τη διάρκεια του έτους έγιναν 3 μεταναστευτικά ταξίδια (2 ομαδικά και 1 από μεμονωμένο). Συνολικά έφυγαν 8 άνθρωποι της Άμφισσας. Συγκεκριμένα:

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1916 έγινε από τριμελή ομάδα, με τους : Σωτ. Γιακοντή, Κώσ. Κούτρα και Νικ. Ρίζο. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο στην Ιταλία. Στις 23 Αυγούστου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “America (1908)” και στις 5 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στη Νέα Υόρκη. Γι’ αυτούς γνωρίζουμε ότι :

·         Ο Σωτήριος Γιακοντής ήταν 30 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ευσταθία. Πήγαινε για δουλειά εργάτη, με 50 $ για τα πρώτα έξοδα, σε τόπο της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Σωκράτης Μοσχαχλαϊδής.

·         Ο Κώστας Κούτρας ήταν 34 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Άμφισα λεγόταν Χαρίκλεια. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 30 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Αθανάσιος Μανδρινός.

·         Ο Νικόλαος Ρίζος ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Παναγιούλα. Έψαχνε για δουλειά εργάτη, με 90 $ στην τσέπη, σε τόπο της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Σωκράτης Μοσχαχλαϊδής.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1916 αριθμούσε τέσσερα άτομα. Περιλάμβανε τους : Ευθ. Αλεξανδρή, Ευθ. Κωστόπουλο, Ανδρ. Παύλου και Δήμ. Τσακαρή. Από την Ελλάδα πέρασαν με πλοίο στην Ιταλία. Στις 13 Νοεμβρίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης ταξίδεψαν με το πλοίο “San Guglielmo” και στις 29 Νοεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μα πληροφορούν ότι :

·         Ο Ευθύμιος Αλεξανδρής ήταν 18 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Η μητέρα του στην Άμφισσα λεγόταν Ζαφείρα. Προορισμός του, με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, ήταν το Νιούαρκ (Newark) του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στο θείο του Βασίλειο Αγαπητό[37].

·         Ο Ευθύμιος Κωστόπουλος ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ρίζος. Ως εργάτης σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στο θείο του Ιωάννη Ντούβα (Jean Duvas).

·         Ο Ανδρέας Παύλου ήταν 17 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ στην τσέπη, στην πόλη Μπρίτζπορτ του Κονέκτικατ, όπου ήταν ο θείος του Κωνσταντίνος Ζαχαριάς[38].

·         Ο Δήμος Τσακαρής ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Παναγιώτης. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 22 $) στο Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ, κοντά στον ξάδερφό του Αργύριο Αργύρη.

Πλοίο “San Guglielmo”  (Photo: Maurizio Eliseo Collection)

   Η μοναδική μεμονωμένη αναχώρηση στο 1916 έγινε από τον Ευθύμιο Αυγερινό. Στις 17 Νοεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Themistocles” και στις 12 Δεκεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 50 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Άμφισσα λεγόταν Αικατερίνη. Προορισμός του (με 29 $ μαζί του) ήταν η πόλη Μπάφαλο (Buffalo) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο κουνιάδος του Κωνστ. Αθανασόπουλος.

K. Προτελευταία αναλαμπή στο 1920

    Κατά τη διάρκεια του έτους έγιναν 2 μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 1 από μεμονωμένο). Συνολικά έφυγαν 9 άνθρωποι της Άμφισσας. Αναλυτικά έχουμε :

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1920 ήταν η αριθμητικά μεγαλύτερη στην ιστορία της μετανάστευσης της Άμφισσας. Περιλάμβανε 8 άτομα και τη συγκρότησαν οι : Γεώρ. Διαμαντόπουλος, Νικ. Διαμαντόπουλος, Αρετούλα Διαμαντοπούλου, Ευμορφία Διαμαντοπούλου, Ρηγω Κολοβατιανού, Ηλ. Ρίζος και Παναγούλα Ρίζου. Στις 5 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Megali Hellas” και στις 22 Φεβρουαρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας γνωρίζουν ότι :

·         Η Ευμορφία Διαμαντοπούλου ήταν 38 ετών και παντρεμένη. Δήλωσε οικιακά. Η κουνιάδα της στην πατρίδα λεγόταν Κουλουμβάκου. Με 140 $ για τα έξοδα του ταξιδιού της ίδιας και των παιδιών που συνόδευε, πήγαινε στο Σώλτ Λέικ Σίτυ, για να συναντήσει τον άνδρα της.

·         Ο Νικόλαος Διαμαντόπουλος ήταν 14 ετών. Γράφτηκε ως μαθητής. Μαζί με τη μητέρα του πήγαινε στο Σώλτ Λέικ Σίτυ, για να συναντήσει τον πατέρα του.

·         Ο Γεώργιος Διαμαντόπουλος ήταν 11 ετών. Γράφτηκε ως μαθητής. Μαζί με τη μητέρα του πήγαινε στο Σώλτ Λέικ Σίτυ, για να συναντήσει τον πατέρα του.

·         Η Αρετούλα Διαμαντοπούλου ήταν 10 ετών. Γράφτηκε ως μαθήτρια. Μαζί με τη μητέρα της πήγαινε στο Σώλτ Λέικ Σίτυ, για να συναντήσει τον πατέρα της.

·         Ο Αλκιβιάδης Διαμαντόπουλος ήταν 9 ετών. Γράφτηκε ως μαθητής. Μαζί με τη μητέρα του πήγαινε στο Σώλτ Λέικ Σίτυ, για να συναντήσει τον πατέρα του.

·         Η Ρήγω Κολοβατιανού ήταν 65 ετών, χήρα και αναλφάβητη. Δήλωσε οικιακά. Στην πατρίδα πίσω είχε τον κουνιάδο της Κολοβατιανό. Με 30 $ μαζί της πήγαινε στο Σώλτ Λέικ Σίτυ, για να συναντήσει το γιο της Κολοβατιανό.

·         Η Παναγούλα Ρίζου ήταν 29 ετών και παντρεμένη. Πίσω στην πατρίδα ήταν ο πατέρας της Ηλίας Χρηστίδης. Προορισμός της (με 30 $ στην τσέπη) ήταν η Μπάργκετστάουν (Burgettstown) της Πενσυλβάνια, όπου πήγαινε για να συναντήσει τον άνδρα της Νικόλαο Ρίζο.

·         Ο Ηλίας Ρίζος ήταν μωρό 4 ετών. Μαζί με τη μητέρα του Παναγούλα, πήγαινε για να συναντήσει τον πατέρα του Νικόλαο, στη Μπάργκετστάουν της Πενσυλβάνια.

Προσθήκη λεζάντας

   Η μοναδική μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από το Δημήτριο Κατραμάδο. Στις 30 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το πλοίο “Pannonia” και στις 26 Οκτωβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 28 ετών. Δήλωσε έμπορος. Στον Πειραιά είχε τον αδερφό του Ιωάννη. Με 98 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Δημ. Νικολαΐδη.

Λ. Μεταναστευτικός επίλογος στο 1921

    Κατά τη διάρκεια του έτους έγιναν 2 μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 1 από μεμονωμένο). Συνολικά έφυγαν 4 άνθρωποι της Άμφισσας. Πιο συγκεκριμένα :

   Η μεμονωμένη άφιξη στο 1921 έγινε από την Ευαγγελία Βασιλείου. Στις 16 Δεκεμβρίου 1920, από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησε με το ελληνόκτητο πλοίο “King Alexander” και στις 5 Ιανουαρίου 1921 αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 20 ετών. Δήλωσε δασκάλα (teacher). Ο πατέρας της στην Άμφισσα λεγόταν Βασίλειος. Με 30 $ μαζί της, πήγαινε στη Νέα Υόρκη για να συναντήσει τον αδερφό της Ιωάννη Βασιλείου.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1921 αριθμούσε τρία άτομα. Περιλάμβανε τους : Δροσ. Αποστολοπούλου, Γεώρ. Παπαρίδη και Νικ. Σπανό. Στις 13 Ιουλίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Megali Hellas” και την 1η Αυγούστου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία γι’ αυτούς μας γνωρίζουν ότι :

·         Η Δροσούλα Αποστολοπούλου ήταν 27 ετών. Ως επάγγελμα δήλωσε υπηρέτρια-καθαρίστρια (maid). Στην Άμφισσα είχε τη μητέρα της Φανιώ. Με 80 $ για τα πρώτα της έξοδα, πήγαινε στο Πόρτσμουθ της Βιρτζίνια, για να συναντήσει το γαμπρό (bridegroom) της Ευστάθιο Βουρλά.

·         Ο Γεώργιος Παπαρίδης ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε καπνοπώλης[39] (tobacconist). Η γυναίκα του στην Άμφισσα λεγόταν Πηνελόπη. Με 200 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά στο Πόρτσμουθ της Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Ευστάθιος Βουρλάς. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Γεωργίου Παπαρίδη στην Αμερική. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1906-12 και εργάστηκε στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Νικόλαος Σπανός ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Σπύρος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη, με 30 $ στην τσέπη, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον αδερφό του Πέτρο Σπανό.

š---›

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Γενικές απογραφές πληθυσμού (1889, 1896, 1920).

2.    Εφημερίδες – Περιοδικά

i    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Αμπλιανίτες μετανάστες στην Αμερική», εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143, σελ. 1& 6, Σεπτ.-Οκτ. 2008  και φ. 144, σελ. 1 & 6, Νοε.-Δεκ. 2008, Συλλόγου Αμπλιανιτών ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Αθήνα 

iii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκ amfictyon.blogspot.gt

iv.   περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

v.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

3.    Βιβλία, Άρθρα, Ιστοσελίδες, Μαρτυρίες

i.    “Οδηγός του Μετανάστου”, 1910, Αθήνα.

ii.    Θ.  Ανθογαλίδου  “Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)”, στην ηλεκτρ. διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iii.   Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

iv.   Ιστοσελίδα web3.eetaa.gr

v.    Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Είναι πιο γνωστή ως Κολοβάτες. Στις 7-1-1959 μετονομάστηκε σε Δροσοχώρι.

[2] Στους 167 μετανάστες αυτής της εργασίας βρέθηκαν 12 αναλφάβητοι (ποσοστό 7 %).

[3] έτσι παρουσίαζαν την Αμερική  εκατοντάδες μεσίτες μετανάστευσης (επάγγελμα που ανθούσε τα χρόνια εκείνα), ως νέα Γη της Επαγγελίας.

[4] Στους παράγοντες που ώθησαν προς την υπερπόντια μετανάστευση, σημαντική θέση δίπλα στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες κατείχαν και οι πολιτικές συνθήκες. Η εμπόλεμη κατάσταση, αλλά και οι πολιτικές εκτροπές και ανωμαλίες γίνονταν πρόξενοι μεγάλων πληθυσμιακών μετακινήσεων. Η ανυποταξία στο στρατό τις δύο δεκαετίες 1890-1910 ήταν σημαντική. Για τις τότε κυβερνήσεις η μετανάστευση αποτέλεσε μια επιθυμητή εκτόνωση και τη διέξοδο από το μεγάλο και άλυτο πολυετές πρόβλημα της ληστείας στην Ελλάδα.

[5] Κυμαίνονταν από 100 μέχρι 400 δραχμές σε αξία της εποχής εκείνης. Με τον ανταγωνισμό των εταιρειών και με το μεγάλο αριθμό μεταναστών σε κάθε ταξίδι (1.000 - 1.500 άτομα), το ταξίδι έφτασε να κοστίζει 60 δραχμές. Πάντως ήταν σημαντικό ποσό για τα χρόνια εκείνα.

[6]  Η τοκογλυφία οργίαζε. Ο τόκος, ήταν 20-30% σε χρήμα, αλλά οι δανειστές έπαιρναν από τους οφειλέτες τους, γάλα, βούτυρο, και άλλα προϊόντα, ανεβάζοντας τον τόκο σε 70 ή και 80%.

[7]  Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[8] Λαβαίνοντας ως βάση υπολογισμού τον πληθυσμό σε 5.250 κατοίκους περίπου (δηλ. το μέσο όρο των απογραφών πληθυσμού στα έτη 1889 και 1920), τότε έχουμε : 167X100 / 5.250 @ 3 %

[9] Αντιπρόσωπος (πράκτορας) για τη Φθιώτιδα ήταν ο Αθανάσιος Γιαννούκος, με γραφείο στην οδό Ρήγα Φεραίου στη Λαμία.

[10] Οι ελληνικές υπερπόντιες γραμμές που αναπτύχθηκαν ήταν κυρίως δύο : η γραμμή βορείου Ατλαντικού (1907– 1977), που τη διέκοψε για επτά χρόνια ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η γραμμή Αυστραλίας (1947 – 1977).

[11] Εταιρεία των Δ. Μωραΐτη και Παν. Βαλλιάνου. Είχε τα αγγλικής κατασκευής υπερωκεάνια "Μωραΐτης" (Moraitis) και "Αθήναι" (Athinai).

[12] Είχε τα ίδια πλοία της προηγούμενης εταιρείας (δηλ. Moraitis και Athinai). Όμως χρεοκόπησε το 1912 και απορροφήθηκε από την εταιρεία των Αφών Εμπειρίκου.

[13] Η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» συχνά αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει επιτάξεις και φθορές πλοίων, από πολεμικές αντιξοότητες (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ παγκόσμιος πόλεμος) αλλά και από εχθρότητα των αντίπαλων πολιτικών μερίδων, που εναλλάσσονταν τότε στη διακυβέρνηση της χώρας. Στη συνέχεια η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» ίδρυσε την αγγλική εταιρεία «Byron Steamship Company» που διαλύθηκε το 1928, μετά υπέγραψε μια ατυχή σύμβαση το 1932 με το κράτος και τελικά το 1937 διαλύθηκε.

[14] Ήταν το πρώτο πλοίο που παρέλαβε το 1909 από τα αγγλικά ναυπηγεία (4.890 κόρων).

[15] Τα επόμενα χρόνια μετονομάστηκε σε Megali Hellas (το 1919) και σε Byron (το 1923).

[16] Στις αρχές του 20ου αιώνα περίπου ένας στους επτά μετανάστες παρέμενε στη Νέα Υόρκη, που είχε το 1910 πάνω από 12.000 Έλληνες. Οι υπόλοιποι συνέχιζαν την πορεία τους στην τεράστια αμερικανική ενδοχώρα.

[17] «Ο βίος εν Νέα Υόρκη είναι αρκούντως πολυδάπανος. Αν ο μετανάστης μείνει ημέρας τινάς άεργος ενταύθα και δεν έχει συγγενείς ή φίλους, οι οποίοι να δαπανώσι δι΄ αυτόν, οφείλει να υπολογίζει εν τουλάχιστον δολλάριον καθ΄ ημέραν δια τροφήν και κατοικίαν, ήτοι πέντε περίπου φράγκα. Και ταύτα αν τρώγει εις τα ελληνικά μικροεστιατόρια και αποφεύγει τα ποτά και τα κεράσματα. Οιονδήποτε ποτόν στοιχίζει το ολιγότερον 5 σεντς, ήτοι 25 λεπτά. Καλόν είναι ο μετανάστης να προσπαθεί να μη μείνει μακρόν χρόνον εν Νέα Υόρκη, αλλά να διευθύνεται εις το εσωτερικόν. [Από τον «Οδηγόν του Μετανάστου», 1910].

[18] Υπάρχει μικρή πόλη Όραντζ (Orange) στο Νιου Τζέρσεϋ, με 30.000 κατοίκους περίπου, αλλά υπάρχει και χωριό  Όραντζ στην πολιτεία της Νέας Υόρκης με 1.700 περίπου κατοίκους.

[19] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία, όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[20] Επειδή το χειρόγραφο είναι κακογραμμένο, αναρωτιέμαι μήπως αντί για Παπαρίσκας ήταν Παπαρίδης ; Το αναφέρω με επιφύλαξη.

[21] Το επώνυμο Λατίφης είχε μετανάστες στην Αμερική από τη Σκαλούλα Δωρίδος. Πήγαν οι Περικλής και Ιωάννης Λατίφης.

[22] Ήρθε το 1906, σε ηλικία 21 ετών και εργάστηκε μέχρι το 1912, στη Νέα Υόρκη. Επέστρεψε στην Ελλάδα, αλλά το 1921 έκανε και δεύτερο ταξίδι στην Αμερική.

[23] Από το Μαυρολιθάρι. Για πρώτη φορά πήγε το 1903, σε ηλικία 31 ετών και παντρεμένος. Εργάστηκε στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα μέχρι το 1907 και επέστρεψε. Ξαναπήγε το 1912, σε ηλικία 40 ετών, στο Χέλπερ της Γιούτα.

[24] Μέρος του ονόματος έλλειπε (σχισμένο το φύλλο). Φαινόταν μόνο : ..amandis. Προφανώς, το όνομα ήταν Διαμαντής.

[25] Από την Αγία Ευθυμία. Πήγε (μαζί με τον 11χρονο γιο του Νίκο) το 1907 στην πόλη Όραντζ της Νέας Υόρκης, σε ηλικία 35 ετών και εργάστηκε μέχρι το 1909. Επέστρεψε στην Ελλάδα και ξαναπήγε στην Αμερική το 1910, με προορισμό πάλι τη Νέα Υόρκη. Η γυναίκα του λεγόταν Χριστίνα.

[26] Από το Παλιοκάτουνο. Πήγε το 1907 στην Αμερική, σε ηλικία 25 ετών και παντρεμένος. Αρχικός προορισμός του ήταν το Σικάγο.

[27] Το επώνυμο είναι πολύ κακογραμμένο στο πρωτότυπο κείμενο. Δεν είμαι βέβαιος ότι αποδόθηκε στο πραγματικό επώνυμο του μετανάστη, αλλά όσο γινόταν προσεγγίστηκε στο επιτρεπτό.

[28] Το επώνυμο είναι πολύ κακογραμμένο στο χειρόγραφο κείμενο. Έτσι δεν είναι βέβαιο ότι διαβάστηκε σωστά, αλλά όσο γινόταν προσεγγίστηκε.

[29] ό. π.

[30] Στο αρχείο του Ellis υπάρχει λάθος στην αντιγραφή, αντί Δημήτριος (που είναι το σωστό) γράφει Ανάργυρος.

[31] Από τη Σεγδίτσα. Στις 14 Απρ. 1910 έφτασε στην Αμερική, σε ηλικία 20 ετών. Προορισμός του ήταν το Κάνσας Σίτυ.

[32] Από τη Σκαλούλα. Για πρώτη φορά πήγε το 1906 στην Αμερική, σε ηλικία 26 ετών, και έμεινε μέχρι το 1912. Εργάστηκε σε τόπο της πολιτείας Ουάσινγκτον. Ξαναπήγε το 1914.

[33] Από το Λιδωρίκι (πιθανότατα). Πήγε το 1906 στην Αμερική, σε ηλικία 20 ετών, αναλφάβητος, με προορισμό το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν.

[34] Από πρόβλημα του αμερικανικού αρχείου.

[35] Το αρχείο Ellis γράφει ηλικία του μετανάστη 36 ετών. Όμως στο χειρόγραφο που διάβασα, η σωστή ηλικία που καταγράφηκε είναι 46 ετών!

[36] Το φύλλο στο Βιβλίο Καταγραφής Μεταναστών (Ship Manifest) είναι σχισμένο.

[37] Από την Αγία Ευθυμία. Πήγε στην Αμερική στις 12 Οκτ. 1910, σε ηλικία 39 ετών και παντρεμένος (η γυναίκα του λεγόταν Ζαφείρω). Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.

[38] Από την Αγία Ευθυμία. Πήγε το 1914 στην Αμερική, σε ηλικία 30 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Χρυσούλα. Προορισμός του ήταν το Νιούαρκ του Νιου Τζέρσεϋ.

[39] Το 1920 περίπου είχε μικρή καπνοβιομηχανία και κατασκεύαζε τα τσιγάρα ΦΛΩΡΑ στην Άμφισσα (από προφορική μαρτυρία του Ιωάν. Παπαρίδη). [Βλ. Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου “Καπνοβιομηχανίες στη Στερεά Ελλάδα”, στο amfictyon.blogspot.gr.]