Μετανάστες στην Αμερική από το Μαυρολιθάρι Φωκίδος (1902-1921)

Προλεγόμενα

    Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν από το Μαυρολιθάρι. Δυστυχώς για μένα δεν το έχω επισκεφθεί, παρ’ ότι έζησα όλα τα χρόνια μου στη Λαμία και δεν είναι μακριά.

    Δεν ξέρω επώνυμα των ανθρώπων που έζησαν στο Μαυρολιθάρι, αλλά το όνομα του χωριού είναι μοναδικό στην Ελλάδα κι έτσι δεν είχα αμφιβολίες μήπως οι μετανάστες δεν προέρχονταν απ’ αυτό.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε έναν πολύ μεγάλο – και μη αναμενόμενο από μένα – αριθμό μεταναστευτικών ταξιδιών (25 μετανάστες έκαναν διπλά ταξίδια). Εντόπισα 134 ταξίδια! Ίσως διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα, χωρίς φυσικά να υπάρχει καμία πρόθεση. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη ή κωμόπολη της περιοχής. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Επιπλέον η προσπάθεια θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Αν υπάρχει κάποιος Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) αναζητηθούν και βρεθούν στο χωριό κάποιες φωτογραφίες, θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

    Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους του χωριού αυτού, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

      Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

                                                    Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος
                                                               φυσικός

Γενικά

 Το Μαυρολιθάρι είναι ένα ορεινό χωριό του νομού Φωκίδος.  Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 1.140 μέτρων στις πλαγιές της Οίτης και αποτελεί έναν από τους πιο ορεινούς οικισμούς της Ελλάδας. Την περίοδο της Τουρκοκρατίας το χωριό ήταν έδρα κλεφτών και αρματωλών.   

 Μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό και τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους, από τις 20-4-1835 ο τότε οικισμός  Μαυρολιθάρι προσαρτήθηκε στο Δήμο Ερινεού, του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος. Στις 28-12-1836 (ΦΕΚ 80Α) αποσπάστηκε από το δήμο Ερινεού και ορίστηκε ως έδρα του δήμου Κυτινίων.

 Στο τέλος του 19ου αιώνα το Μαυρολιθάρι  ήταν ένα ανθηρό ορεινό χωριό και πρωτεύουσα του Δήμου Καλλιέων με 1.108 κατοίκους. Περιλάμβανε τα χωριά Γκουρίσα, Δρέμισα, Καστριώτισα, Άνω & Κάτω Μουσουνίτσα και Στρώμη.

 Όμως, κατά την απογραφή του 1920 εμφανίζεται σημαντική μείωση[1] φτάνοντας τους 889 κατοίκους (παρατίθεται ο σχετικός αναλυτικός πίνακας 1).

 Από το 1899[2] ο οικισμός Μαυρολιθάρι από το νομό Φθιωτιδοφωκίδος υπάγεται στο νομό Φωκίδος. Το 1909[3] αντίθετα, το Μαυρολιθάρι αποσπάστηκε από το νομό Φωκίδος για να υπάγεται στο νομό Φθιωτιδοφωκίδος.

 Το 1912 ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Καλλιέων και έγινε ομώνυμη έδρα της Κοινότητας[4] Μαυορολιθαρίου. Το 1943 πάλι αποσπάστηκε[5] από το νομό Φθιωτιδοφωκίδος και πλέον υπαγόταν στο νομό Φωκίδος.

 Κατά την διάρκεια της Κατοχής  βομβαρδίστηκε (τον Ιούνιο του 1943) με 96 βόμβες από την Ιταλική αεροπορία με τέσσερις (4) νεκρούς, με ζημιές σε μερικά σπίτια και στο Ιερό της Εκκλησίας του Αγ. Νικολάου. Στις 22 Αυγούστου 1944 το Μαυρολιθάρι κάηκε από τους Γερμανούς. Από τα 249 σπίτια που είχε τότε το χωριό, κάηκαν όλα εκτός από είκοσι περίπου. Έχει χαρακτηριστεί ως μαρτυρικό χωριό.

 Το 1947 κάηκε  μερικώς για δεύτερη φορά από τον Ελληνικό Στρατό, για να καταστραφούν οι αποθήκες τροφίμων των ανταρτών.

 Το 1997 ο οικισμός ορίστηκε ως έδρα[6] του δήμου Καλλιέων (πρόγραμμα Καποδίστριας). Το 2010 ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Καλλιέων και προσαρτήθηκε[7] στο δήμο Δελφών (πρόγραμμα Καλλικράτης).
 Ο πληθυσμός του, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, είναι 491 κάτοικοι.

1. Η κατάσταση στην πατρίδα - Η απόφαση μετανάστευσης

 Η ζωή των κατοίκων και η οικονομία της γύρω περιοχής στα χρόνια εκείνα στηριζόταν κυρίως στην κτηνοτροφία, στη γεωργία και τη δασοκομία.

 Μεγάλο ποσοστό κατοίκων από τους μεγαλύτερους στην ηλικία ήταν αναλφάβητοι[8] (πολύ δε περισσότερο οι γυναίκες), όπως και κάποια από τα παιδιά τους. Οι γυναίκες είχαν το μεγάλο φορτίο τόσο του σπιτιού και των παιδιών όσο και των αγροτικών (γεωργικών ή κτηνοτροφικών) εργασιών. Τα παιδιά βοηθούσαν στις εργασίες ακολουθώντας το πατρικό επάγγελμα. Τα οικονομικά των σπιτιών ήταν περιορισμένα γι’ αυτές τις οικογένειες. Η αγορά των απαραίτητων απ’ το μπακάλη γινόταν για κάποιους με πίστωση.

 Μεγαλύτερες ανάγκες (όπως για σπορά των δημητριακών, τις συναλλαγές των κτηνοτρόφων, την αγορά εργαλείων, για έκτακτα περιστατικά, κ.ά.) απαιτούσαν χρήματα που πολλές φορές ήταν δανεικά. Η τοκογλυφία αποτελούσε τη λύση ανάγκης και τα χρήματα αυτών των δανείων δίνονταν με υποθήκη κάποιου ακινήτου[9] (συνήθως μικροκτήματος).

 Κάποιοι άκουσαν από άλλους τον ωραιοποιημένο μύθο της «γης της επαγγελίας[10]». Ήταν το αμερικάνικο όνειρο.  Για έναν τόπο μακρινό, που έχει δουλειές, που κερδίζουν πολλά λεφτά και όλοι ζουν καλύτερα. Ελάχιστοι στην αρχή αλλά τολμηροί, αποφάσισαν να φύγουν. Η μεγάλη ανάγκη της φτώχειας[11] που ζούσαν ξεπέρασε το φόβο του μακρινού, άγνωστου και επικίνδυνου ταξιδιού.

 Για τα απαραίτητα ναύλα[12] (εισιτήριο και λοιπά έξοδα του ταξιδιού) πούλησαν ένα ζώο ή δανείστηκαν[13] χρήματα, με την υπόσχεση να τα επιστρέψει η οικογένεια του μετανάστη τον άλλο χρόνο.

 Έτσι έφυγε το έτος 1902, από τους πρώτους ο Γεώργιος Κορόζος. Το 1903 ακολούθησαν οι : Νικόλαος Αναγνωστόπουλος, Χρήστος Δρίβας (ή Ντρίβας), Γεώργιος Μέκος, Γεώργιος Παπαγεωργίου, Ιωάννης Πυργολιός, Δημήτριος Τσάμης και Νικόλαος Τσανής. Το 1904 πήγε ο Ανδρέας Τζαβάρας. Η φυγή συνεχίστηκε το 1905, με τους κων/νο Παπαγεωργίου, Ιωάννη Αναγνωστόπουλο, Χρήστο Σβίντζο και Γεώργιο Χριστόπουλο.
 Τον επόμενο χρόνο (1906) ακολούθησαν 10 μετανάστες και τον μεθεπόμενο (1907) γίνεται αριθμητική έκρηξη, με 44 άτομα! Μαζί τους έφυγαν και άλλοι από γειτονικά χωριά. Πήγαν στην Αμερική[14] κι έδωσαν διέξοδο στην ανέχεια, επιτρέποντας και υλοποιώντας το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσαν και το παράδειγμα που ενθάρρυνε τους επόμενους.

 Δίνονται μερικά στατιστικά στοιχεία των μεταναστών του Μαυρολιθαρίου :

 Συγκεκριμένα από τους 134 μετανάστες που κατέγραψε αυτή η εργασία, οι 44 (δηλ. το 33 %) έφυγαν το έτος 1907. Το 1909 άλλοι 25 μετανάστες (δηλ. άλλο 19 %) εγκατέλειψαν το Μαυρολιθάρι για την Αμερική και άλλοι 12 έφυγαν το 1910. Θα μεταναστεύσει συνολικά ποσοστό[15] 12 % του πληθυσμού του Μαυρολιθαρίου, που είναι 1,5 φορές μεγαλύτερο από το μέσο όρο της Ελλάδος!

 Να ληφθεί υπόψη ότι στην εικοσαετία 1900-1920 ο μεταναστευτικός πυρετός στην Ελλάδα θα κορυφωθεί και η χώρα μας θα χάσει το 8% του συνολικού της πληθυσμού. Τότε 25.000 άνθρωποι περίπου εγκατέλειπαν ετησίως την Ελλάδα.

 Στο σύνολο των μεταναστών (κυριαρχία του αρσενικού φύλου) υπήρχαν και 11 θήλεις. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι πιο παραγωγικές ηλικίες 21 έως 30 ετών, με 86 μετανάστες. Οι ηλικίες των αριθμητικά περισσότερων μεταναστών του χωριού κατά ηλικία δίνονται στον πίνακα 3.

 Σε ομάδες ηλικιών, οι αντίστοιχοι αριθμοί μεταναστών δίνονται στο διπλανό πίνακα 4. Ο μέσος όρος των ηλικιών των 134 μεταναστών του Γαρδικίου Ομιλαίων ήταν 27 έτη.  

 Σε μεγαλύτερη απ’ όλους ηλικία (61 ετών) πήγε στην Αμερική ο Νικόλαος Στεργιόπουλος το έτος 1913. Στα 48 χρόνια τους πήγαν οι Γεώργ. Μέκος και Ανδρ. Τζαβάρας. Τις μικρότερες ηλικίες είχαν Ελένη Φλωροπούλου (1 έτος), Ευστ. Διαμαντή (1 έτος), Καλλ. Κουλούρη (4,5 ετών), Χρ. Καλέντζος (11 ετών) και Νικ. Πυργολιός (14 ετών) .

 Οι άγαμοι (69) και έγγαμοι (65) μετανάστες του Μαυρολιθαρίου ήταν περίπου ίσοι.

 Από τα τις ευρύτερες οικογένειες του Μαυρολιθαρίου τους περισσότερους αριθμητικά μετανάστες στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα : Παπαγεωργίου (10), Σιλέος (7), Διαμαντής (6), Φλωρόπουλος (6), Πυργολιός (6), Αναγνωστόπουλος (5), Κουλούρης (5), Τζούφλας (4), Καντάς (4), Φαράντζος (4), Κοντομήτρος (3), Λουκόπουλος (3), Μανιώτης (3), Δρίβας (3), Τζαβάρας (3), Δραγάτης (3), Αμούντζας (2), Αποστολόπουλος (2), Βελεστίνης (2), Μάλλιος (2), Μπισμπίκης (2), Τσανής (2), Κατσικάς (2), Μαρής (2), Σκοβόλας (2), Γκλάβας (2), Κορόζος (2), Παραιορούτας (2), Παπούλας (2), Σκορδάς/ής (2) και άλλα 41 μεμονωμένα ονόματα.

Διπλά ταξίδια

 Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 25 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι (ένας μετανάστης έκανε 3 ταξίδια) στην Αμερική. Κάποια έγιναν μετά το αναγνωριστικό α’  ταξίδι. Ένας συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι, ή για να φέρουν την οικογένεια στην Αμερική. Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Νικόλαος Αναγνωστόπουλος :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1903-1905 στο Σικάγο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1909, στο Έβερετ, της πολιτείας Ουάσινγκτον.

2.    Ιωάννης Πυργολιός :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1903-1906 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1909, πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Ανδρέας Τζαβάρας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1904-1908 στο Όρεγκον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1910-14 στο Χέλπερ της Γιούτα. Το γ’ ταξίδι έγινε το 1920 πάλι στο Χέλπερ.

4.    Νικόλαος Δήμου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-1909 στο Χέλπερ της Γιούτα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1910 στο Σώλτ Λέικ Σίτι.

5.    Γεώργιος Παπαγεωργίου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1903-1904 στο Σικάγο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1910 στο Σώλτ Λέικ Σίτι.

6.    Ιωάννης Αναγνωστόπουλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1905-1910 στο Καστλ Γκέιτ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1912 στο Χέλπερ της Γιούτα.

7.    Ιωάννης Παπαγεωργίου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-1911 στο Έβερετ της Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1912 στον ίδιο προορισμό.

8.    Δημήτριος Τσάμης :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1903-1907 στο Καστλ Γκέιτ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1912 στο Χέλπερ της Γιούτα.

9.    Γεώργιος Κορόζος :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1902-1906 στο Σικάγο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα.

10. Χαράλαμπος Κουλούρης :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-1912 στην πολιτεία Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα.

11. Χρήστος Σβίντζος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1905-1907 στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 στη Νέα Υόρκη.

12. Χρήστος Δρίβας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1903-1909 στο Σικάγο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 στη Νέα Υόρκη.

13. Ευθύμιος Διαμαντής : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-1909 στο Χέλπερ της Γιούτα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στον ίδιο προορισμό.

14. Νικόλαος Τσανής : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1903-1907 στο Καστλ Γκέιτ. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Χέλπερ της Γιούτα.

15. Δημήτριος Σιλέος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-1914 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στη Νέα Υόρκη.

16. Γεώργιος Παπαγεωργίου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-1912 στο Χόκβιαμ της Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1915 στη Νέα Υόρκη.

17. Ιωάννης Γκλάβας :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-1910 στην πολιτεία Ουάσινγκτον.  Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στο Γουώρεν (Warren) του Οχάιο.

18. Κωνσταντίνος Κορόζος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-1910 στην πολιτεία Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στο Έβερετ, της πολιτείας Ουάσινγκτον.

19. Ηλίας Μαρής : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-1910 στην πολιτεία Ουάσινγκτον. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στο Γουώρεν (Warren) του Οχάιο.

20. Γεώργιος Μέκος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1903-1907 στο Γουώρεν (Warren) του Οχάιο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στον ίδιο προορισμό.

21. Ιωάννης Σκορδάς : Το α’  ταξίδι έγινε το 1906 στο Πράις της Γιούτα.  Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στον ίδιο προορισμό.

22. Παναγιώτης Ράκας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-1911 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στην πόλη Έβερετ της Ουάσιγκτον.

23. Γεώργιος Χριστόπουλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1905-1912 στο Γουώρεν του Οχάιο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στον ίδιο προορισμό.

24. Κωνσταντίνος Τζούφλας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-1911 στη Γιούτα.  Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στο Πράις της Γιούτα. 

25. Ιωάννης Σκουβαλάς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-1912 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στο Γουώρεν του Οχάιο.

2. Τα πλοία

Τα μεγάλα ταξίδια γίνονταν με ατμόπλοια, που ανήκαν σε ελληνικές ή σε ξένες εταιρείες. Μεγάλη ξένη εταιρεία ήταν η Austro-Americana Line[16], με μεγάλα υπερωκεάνια, όπως τα : Alice, Giulia, Kaiser Franz Josef I, Laura, Martha Washington, Gerty, Argentina, κ.ά.  Οι άλλες ξένες εταιρείες ήταν μικρότερες.

Η αναχώρηση του πλοίου για την Αμερική

Ελληνικές ατμοπλοϊκές εταιρείες δημιουργήθηκαν από το έτος 1907, στη γραμμή[17] Ελλάδα-Αμερική.  Οι πρώτες εταιρείες ήταν : “Μωραΐτης”[18] (1906-1908) και “Υπερωκεάνιος Ελληνική Ατμοπλοΐα[19]” (1910-1912), που δεν άντεξαν στον ανταγωνισμό και χρεοκόπησαν.

Αντίθετα, η εταιρεία “Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος[20]” των αδελφών Εμπειρίκου κυριάρχησε στο χώρο των υπερωκεανίων για 30 χρόνια (1908-1937), με πλοία όπως : Patris[21], Themistocles, Macedonia, Ioannina, Thessaloniki, Vassilefs Constantinos[22], Athinai, κ.ά.

Διαφήμιση σε εφημερίδα της Λαμίας
(αρχές 20ού αι.)

Τα ελληνικής πλοιοκτησίας ατμόπλοια έπαιρναν επιβάτες από διάφορα λιμάνια (Θεσσαλονίκη, Πειραιά, Καλαμάτα, Πάτρα) με τελικό προορισμό τη Νέα Υόρκη. Με σχετικά μικρή συνολική χωρητικότητα 5-6 χιλιάδων κόρων μετέφεραν 1.200 περίπου επιβάτες. Τα  μεγάλα ξένα ατμόπλοια της υπερατλαντικής γραμμής Μεσόγειος-Νέα Υόρκη έπαιρναν επιβάτες (κυρίως μετανάστες) από πολλά λιμάνια της Μεσογείου. Αυτά τα πλοία ήταν συνήθως μεγαλύτερα για μεταφορά πλέον των 1.500 επιβατών (τα πιο μεγάλα μετέφεραν 2.000 και πλέον επιβάτες).

Άλλη επιλογή ταξιδιού των μεταναστών ήταν να περάσουν από ελληνικό λιμάνι (Πειραιά, Πάτρα, κ.ά.) σε ξένο λιμάνι (Νάπολη της Ιταλίας, στη Χάβρη στο Χερβούργο ή τη Μασσαλία της Γαλλίας, μέχρι και το Λίβερπουλ της Αγγλίας). Από εκεί, έπαιρναν άλλο ατμόπλοιο (ξένης εταιρείας) κι έφταναν στην Αμερική. Τέτοια πλοία υπήρχαν πολλά όπως Laconia (1912), Carpathia, Calabria, La Gascogne, Saint Laurent, Madonna, Friedrich der Grosse, Carmania, Pannonia, κ.ά.

Η επιλογή του πλοίου δεν είχε ιδιαίτερη σημασία για το μετανάστη εκτός από το κόστος του εισιτηρίου. Πυκνότερη κίνηση είχαν τα ξένης ιδιοκτησίας ατμόπλοια εφόσον ήταν αριθμητικά περισσότερα. Οι περισσότεροι μετανάστες του Μαυρολιθαρίου (17 άτομα) ταξίδεψαν από την Πάτρα με το πλοίο “Laura”. Το 1907 σε ένα ταξίδι, έφυγαν 11 άτομα από την Πάτρα.

Με το πλοίο “Martha Washington”, το 1913,  από το λιμάνι της Πάτρας, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 12 μετανάστες, ενώ με το πλοίο “Alice” από το ίδιο λιμάνι, πάλι σε ένα ταξίδι, το 1907, έφυγαν 26 μετανάστες. Με το πλοίο “Argentina” πάλι από την Πάτρα σε ένα ταξίδι το 1909 έφυγαν 8 μετανάστες μαζί. Από το λιμάνι του Πειραιά σε ένα ταξίδι το 1920, έφυγαν 9 άτομα με το ελληνόκτητο πλοίο “Megali Hellas”. 

Από το γαλλικό λιμάνι του Χερβούργου το 1907, σε ένα ταξίδι έφυγαν 6 άτομα με το πλοίο “New York”, όπως και από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης έφυγαν 6 άτομα με το πλοίο “Calabria”. Από το αγγλικό λιμάνι του Λίβερπουλ το 1914, έφυγαν 5 μετανάστες με το πλοίο “Carmania”.

Με τα ελληνικής ιδιοκτησίας πλοία “Macedonia” και “Patris” ταξίδεψαν συνολικά 6 και 3 άτομα αντίστοιχα, κλπ. (βλ. Πίνακα 5)

Λιμάνι της Πάτρας, αρχές του 20ού αιώνα. Επιβάτες περιμένουν το πλοίο (Αρχείο ΕΛΙΑ)

3. Το ταξίδι – η άφιξη

Οι περισσότεροι μετανάστες του Μαυρολιθαρίου  - όπως προαναφέρθηκε - προτίμησαν το μεγάλο ελληνικό λιμάνι της Πάτρας και πήραν το ατμόπλοιο για την Αμερική ή μέσω Ιταλίας ή Γαλλίας, απ’ όπου πήραν άλλο πλοίο για τον ίδιο τελικό προορισμό. Σε πλοία των 5-6 χιλιάδων κόρων, οι 1.000-1.300 επιβάτες της 3ης θέσης (οι μετανάστες) στοιβάζονταν σε πολύ στενούς χώρους, κάτω απ’ το κατάστρωμα. 

Άφιξη των μεταναστών στην Αμερική

Σ’ ένα κρεβάτι-κουκέτα μόνο περνούσαν αναγκαστικά όλες  τις ώρες και μέρες του ταξιδιού, λόγω του συνωστισμού. Η πολυκοσμία, η ανύπαρκτη καθαριότητα (η ατομική και των χώρων), η ναυτία, το κρύο και η κακή ποιότητα του φαγητού ήταν, για τις 20 περίπου μέρες ταξιδιού, ένα μαρτύριο που το υπέμεναν αναγκαστικά.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, περνούσαν όλοι από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την καταγραφή και τον τελικό έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.
Οι νεοαφιχθέντες έμεναν για λίγο στη Νέα Υόρκη [23] (η πρώτη εικόνα της Αμερικής). Ήταν όμως ακριβή πόλη[24] και αναγκαστικά έφευγαν σύντομα για τον τελικό προορισμό τους. Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

Οι προορισμοί (αναλυτικά στοιχεία δίνονται σε χωριστή ενότητα) ήταν:

(α) Οι μεγάλες πόλεις των βορειοανατολικών πολιτειών της Νέας Υόρκης και της Μασαχουσέτης.
(β) Οι νότιες ορεινές πολιτείες, όπως π.χ. της Γιούτα με τα πλούσια ανθρακωρυχεία.
(γ) Οι πολιτείες του Οχάιο (κυρίως το Γουώρεν)  και της Ουάσιγκτον στα δυτικά.
 Λιγότεροι επέλεξαν τις νότιες πολιτείες, που είναι αγροτικές κυρίως και απέφυγαν τις μακρινές δυτικές πολιτείες και την Καλιφόρνια.

Πλήθος μεταναστών στο κατάστρωμα του πλοίου,
έτοιμοι για αποβίβαση.

4. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών του Μαυρολιθαρίου

 Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες του Μαυρολιθαρίου που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[25]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών του Μαυρολιθαρίου δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α	Ονοματεπώνυμο	χρ. άφιξης	ηλικία	έγγαμος	Πλοίο που ταξίδεψε	Λιμάνι αναχώρησης
1.	Αμούντζας Δημήτριος	20-10-1913	43	ναι	Martha Washington	Πάτρα
2.	Αμούντζας Νικόλαος	20-10-1913	17	όχι	Martha Washington	Πάτρα
3.	Αναγνωστόπουλος Ιωάννης	16-4-1906	30	ναι	Equita	Νάπολη
4.	Αναγνωστόπουλος Ιωάννης	31-5-1912	35	ναι	Macedonia	Πειραιεύς
5.	Αναγνωστόπουλος Νικόλαος	13-5-1909	29	ναι	Argentina	Πάτρα
6.	Αναγνωστόπουλος Παναγής	13-5-1909	37	ναι	Argentina	Πάτρα
7.	Αναγνωστόπουλος Σπύρος	10-5-1907	23	όχι	Saint Laurent	Χάβρη
8.	Ανδριτσόπουλος Παναγιώτης	5-1-1914	17	όχι	Carmania	Λίβερπουλ
9.	Αποστολόπουλος Ιωάννης	20-4-1910	18	όχι	Laura	Πάτρα
10.	Αποστολόπουλος Χρήστος	2-4-1914	18	όχι	Laconia (1912)	Πάτρα
11.	Βασιλείου Δημήτριος	9-4-1909	17	όχι	Alice	Πάτρα
12.	Βελεστίνης Γεώργιος	10-5-1907	25	ναι	Saint Laurent	Χάβρη
13.	Βελεστίνης Γεώργιος	20-11-1907	19	όχι	Calabria	Νάπολη
14.	Βισβίκης Χρήστος	20-11-1907	18	όχι	Calabria	Νάπολη
15.	Γκλάβας Ιωάννης	15-5-1906	30	ναι	Giulia	Πάτρα
16.	Γκλάβας Ιωάννης	22-2-1920	45	ναι	Megali Hellas	Πειραιεύς
17.	Δήμου Νικόλαος	12-9-1910	38	ναι	La Gascogne	Χάβρη
18.	Διαμαντή Ευθυμία	2-6-1907	25	όχι	New York	Χερβούργο
19.	Διαμαντή Ευσταθία	2-6-1907	1	όχι	New York	Χερβούργο
20.	Διαμαντής Ευθύμιος	18-10-1907	28	ναι	Laura	Πάτρα
21.	Διαμαντής Ευθύμιος	5-1-1914	36	ναι	Carmania	Λίβερπουλ
22.	Διαμαντής Ευστάθιος	2-6-1907	22	όχι	New York	Χερβούργο
23.	Διαμαντής Κώστας	20-4-1910	25	όχι	Laura	Πάτρα
24.	Δραγάτης Ανδρέας	2-6-1907	40	ναι	New York	Χερβούργο
25.	Δραγάτης Ιωάννης	15-5-1906	32	ναι	Giulia	Πάτρα
26.	Δραγάτης Νικόλαος	2-6-1907	22	όχι	New York	Χερβούργο
27.	Δροσόπουλος Χαράλαμπος	9-4-1909	18	όχι	Alice	Πάτρα
28.	Καδάς (ή Καντάς) Γεώργιος	15-5-1906	31	ναι	Giulia	Πάτρα
29.	Καδάς (ή Καντάς) Ηλίας	13-5-1909	19	όχι	Argentina	Πάτρα
30.	Καδάς (ή Καντάς) Νικόλαος	2-7-1907	17	όχι	Sofia Hohenberg	Πάτρα
31.	Καδάς (ή Καντάς) Παναγιώτης	18-10-1907	23	όχι	Laura	Πάτρα
32.	Καλέντζος Χρήστος	26-2-1911	11	όχι	Athinai	Πειραιεύς
33.	Καράμπελας Ιωάννης	18-10-1907	35	ναι	Laura	Πάτρα
34.	Κατσικάς Κωνσταντίνος	9-4-1909	19	όχι	Alice	Πάτρα
35.	Κατσικάς Χαράλαμπος	12-9-1910	37	ναι	La Gascogne	Χάβρη
36.	Κόγκος Κώστας	3-4-1911	33	ναι	Germania	Μασσαλία
37.	Κόκκορης Αριστείδης	31-5-1912	26	όχι	Macedonia	Πειραιεύς
38.	Κοντομήτρος Δημήτριος	2-12-1907	22	όχι	Giulia	Πάτρα
39.	Κοντομήτρος Ευθύμιος	23-4-1910	26	ναι	Friedrich der Grosse	Νάπολη
40.	Κοντομήτρος Χρήστος	12-9-1910	18	όχι	La Gascogne	Χάβρη
41.	Κορόζος Γεώργιος	20-10-1913	43	ναι	Martha Washington	Πάτρα
42.	Κορόζος Κωνσταντίνος	22-2-1920	43	ναι	Megali Hellas	Πειραιεύς
43.	Κουλούρη Αγγελική	20-10-1913	45	ναι	Martha Washington	Πάτρα
44.	Κουλούρη Καλλιόπη	20-10-1913	4 ½	όχι	Martha Washington	Πάτρα
45.	Κουλούρη Στέλλα	1-10-1909	24	ναι	Alice	Πάτρα
46.	Κουλούρης Δημήτριος	1-10-1909	29	ναι	Alice	Πάτρα
47.	Κουλούρης Χαράλαμπος	20-10-1913	45	ναι	Martha Washington	Πάτρα
48.	Κυριαζής Κωνσταντίνος	20-11-1907	28	ναι	Calabria	Νάπολη
49.	Κωτσόβολος Ιωάννης	23-6-1907	25	ναι	Gerty	Πάτρα
50.	Λιαραμάντζας Ευθύμιος	18-10-1907	23	όχι	Laura	Πάτρα
51.	Λουκόπουλος Γεώργιος	18-10-1907	18	όχι	Laura	Πάτρα
52.	Λουκόπουλος Γεώργιος	21-4-1909	18	όχι	Patris	Πειραιεύς
53.	Λουκόπουλος Ιωάννης	18-10-1907	33	ναι	Laura	Πάτρα
54.	Μάλλιος Δημήτριος	16-4-1906	40	ναι	Equita	Νάπολη
55.	Μάλλιος Χρήστος	20-4-1910	18	όχι	Laura	Πάτρα
56.	Μανιώτης Ανάργυρος	12-4-1911	19	όχι	Oceania	Πάτρα
57.	Μανιώτης Γεώργιος	18-10-1907	19	όχι	Laura	Πάτρα
58.	Μανιώτης Χρήστος	12-4-1911	19	όχι	Oceania	Πάτρα
59.	Μαρής Ηλίας Π.	23-6-1907	24	ναι	Gerty	Πάτρα
60.	Μαρής Ηλίας	22-2-1920	41	ναι	Megali Hellas	Πειραιεύς
61.	Μαχλίρης Χαράλαμπος	29-6-1907	19	όχι	Giulia	Πάτρα
62.	Μέκος Γεώργιος	22-2-1920	48	ναι	Megali Hellas	Πειραιεύς
63.	Μπάρκας Χρήστος	13-5-1909	19	όχι	Argentina	Πάτρα
64.	Μπισμπίκης Ευστάθιος	22-2-1920	40	ναι	Megali Hellas	Πειραιεύς
65.	Μποσινάκης Γεώργιος	20-8-1907	28	όχι	Gerty	Πάτρα
66.	Μώκος Χρήστος	12-9-1910	26	όχι	La Gascogne	Χάβρη
67.	Ντρίβας (ή Δρίβας) Βασίλειος	1-10-1909	19	όχι	Alice	Πάτρα
68.	Ντρίβας (ή Δρίβας) Ιωάννης	2-7-1907	18	όχι	Sofia Hohenberg	Πάτρα
69.	Ντρίβας (ή Δρίβας) Χρήστος	12-12-1913	40	ναι	France	Χάβρη
70.	Παλ(α)ιορούτας Ιωάννης	15-5-1906	40	ναι	Giulia	Πάτρα
71.	Παλαιορούτας Νικόλαος	21-4-1909	15	όχι	Patris	Πειραιεύς
72.	Παπαγεωργίου Γεώργιος	10-10-1909	17	όχι	Patris	Πάτρα
73.	Παπαγεωργίου Γεώργιος	6-10-1909	27	όχι	Oceania	Πάτρα
74.	Παπαγεωργίου Γεώργιος	12-9-1910	29	ναι	La Gascogne	Χάβρη
75.	Παπαγεωργίου Γεώργιος	9-3-1915	31	όχι	Carpathia	Πειραιεύς
76.	Παπαγεωργίου Δημήτριος	20-11-1907	23	όχι	Calabria	Νάπολη
77.	Παπαγεωργίου Δημήτριος	13-5-1909	24	όχι	Argentina	Πάτρα
78.	Παπαγεωργίου Ευάγγελος	20-11-1906	19	όχι	Gerty	Πάτρα
79.	Παπαγεωργίου Ιωάννης	23-6-1907	23	όχι	Gerty	Πάτρα
80.	Παπαγεωργίου Ιωάννης	31-5-1912	27	όχι	Macedonia	Πειραιεύς
81.	Παπαγεωργίου Κωνσταντίνος	12-5-1905	20	όχι	Madonna	Νάπολη
82.	Παπαδρίβας (ή Παπαντρίβας) Γ.	13-5-1909	38	ναι	Argentina	Πάτρα
83.	Παπανικολάου Αρίστος	20-4-1910	19	όχι	Laura	Πάτρα
84.	Παπούλα Ελένη	20-10-1913	25	όχι	Martha Washington	Πάτρα
85.	Παπούλας Δημήτριος	20-10-1913	54	ναι	Martha Washington	Πάτρα
86.	Περγούλιας Παναγιώτης	2-7-1907	30	ναι	Sofia Hohenberg	Πάτρα
87.	Πυργολιός Ευάγγελος Ιωάν.	9-4-1909	18	όχι	Alice	Πάτρα
88.	Πυργολιός Ιωάννης	9-4-1909	40	ναι	Alice	Πάτρα
89.	Πυργολιός Ιωάννης	13-5-1909	35	ναι	Argentina	Πάτρα
90.	Πυργολιός Νικόλαος	9-4-1909	14	όχι	Alice	Πάτρα
91.	Πυργολιός Χαράλαμπος	9-4-1909	16	όχι	Alice	Πάτρα
92.	Ράκας Παναγιώτης	22-2-1920	33	ναι	Megali Hellas	Πειραιεύς
93.	Ρουφογάλης Ιωάννης	23-6-1907	35	ναι	Gerty	Πάτρα
94.	Σαλιούρας Χρήστος	31-5-1912	28	ναι	Macedonia	Πειραιεύς
95.	Σβερτσής …..	23-6-1907	33	ναι	Gerty	Πάτρα
96.	Σβίντζος Χρήστος	20-10-1913	42	ναι	Martha Washington	Πάτρα
97.	Σιλέος Δημήτριος	10-5-1907	20	όχι	Saint Laurent	Χάβρη
98.	Σιλέος Δημήτριος	6-4-1914	27	όχι	Ancona	Νάπολη
99.	Σιλέος Ιωάννης	12-9-1910	18	όχι	La Gascogne	Χάβρη
100.	Σιλέος Λουκάς	10-5-1907	19	όχι	Saint Laurent	Χάβρη
101.	Σιλέος Νικόλαος	1-10-1909	28	όχι	Alice	Πάτρα
102.	Σιλέος Χαράλαμπος	1-10-1907	27	ναι	Massilia	Πειραιεύς
103.	Σίλιος Γεώργιος	20-11-1907	20	όχι	Calabria	Νάπολη
104.	Σισσούρας Γεώργιος	20-10-1913	46	ναι	Martha Washington	Πάτρα
105.	Σκοβόλας Ιωάννης	2-6-1907	20	όχι	New York	Χερβούργο
106.	Σκορδάς Ιωάννης	22-2-1920	39	ναι	Megali Hellas	Πειραιεύς
107.	Σκορδής Χρήστος	13-5-1909	25	ναι	Argentina	Πάτρα
108.	Σκουβαλάς Ιωάννης	5-1-1921	34	ναι	King Alexander	Πειραιεύς
109.	Σταθέρης Απόστολος	10-5-1907	37	ναι	Saint Laurent	Χάβρη
110.	Στεργιόπουλος Νικόλαος	20-10-1913	61	ναι	Martha Washington	Πάτρα
111.	Συρόπουλος Αθανάσιος	31-5-1912	30	ναι	Macedonia	Πειραιεύς
112.	Τζαβάρας Ανδρέας	23-4-1910	37	ναι	Friedrich der Grosse	Νάπολη
113.	Τζαβάρας Ανδρέας	22-2-1920	48	ναι	Megali Hellas	Πειραιεύς
114.	Τζιβάρας Δημήτριος	18-10-1907	40	ναι	Laura	Πάτρα
115.	Τζούφλας Γεώργιος	5-1-1914	34	ναι	Carmania	Λίβερπουλ
116.	Τζούφλας Δρόσος	16-4-1906	18	όχι	Equita	Νάπολη
117.	Τζούφλας Επαμεινώνδας	18-10-1907	23	όχι	Laura	Πάτρα
118.	Τζούφλας Κωνσταντίνος	11-8-1920	38	ναι	Pannonia	Πάτρα
119.	Τσάμης Δημήτριος	31-5-1912	40	ναι	Macedonia	Πειραιεύς
120.	Τσανής Κωνσταντίνος	5-1-1914	17	όχι	Carmania	Λίβερπουλ
121.	Τσανής Νικόλαος	5-1-1914	38	ναι	Carmania	Λίβερπουλ
122.	Φαράντζος Ευστάθιος	20-11-1907	33	όχι	Calabria	Νάπολη
123.	Φαράντσος Ιωάννης	15-5-1906	36	ναι	Giulia	Πάτρα
124.	Φαράντσος Κωνσταντίνος	20-11-1906	18	όχι	Gerty	Πάτρα
125.	Φαράντζος Παναγιώτης	9-4-1909	19	όχι	Alice	Πάτρα
126.	Φλωρόπουλος Δημήτριος	29-6-1907	30	όχι	Giulia	Πάτρα
127.	Φλωρόπουλος Κωνσταντίνος	29-6-1907	40	ναι	Giulia	Πάτρα
128.	Φλωροπούλου Ελένη	6-12-1907	1	όχι	Laura	Πάτρα
129.	Φλωροπούλου Ελενίτσα	18-10-1907	2	όχι	Laura	Πάτρα
130.	Φλωροπούλου Παρασκευή	6-12-1907	24	ναι	Laura	Πάτρα
131.	Φλωροπούλου Παρασκευή	18-10-1907	25	ναι	Laura	Πάτρα
132.	Φλώρου Μαρία	20-10-1913	23	όχι	Martha Washington	Πάτρα
133.	Φούντας Παναγιώτης	1-10-1909	19	όχι	Alice	Πάτρα
134.	Χριστόπουλος Γεώργιος	22-2-1920	32	ναι	Megali Hellas	Πειραιεύς

Κτίριο της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ
(Νησί Ellis)

5. Η ζωή του μετανάστη στην Αμερική

Οι Έλληνες που μετανάστευαν στις υπερπόντιες χώρες, εκτός από τη σωματική ικανότητα, δε διέθεταν άλλο προσόν. Έφταναν στην Πάτρα ή στον Πειραιά και αντίκριζαν για πρώτη φορά θάλασσα και βαπόρια. Κάποιοι ήταν αγράμματοι, μερικοί είχαν τελειώσει το Δημοτικό, ήταν “άβγαλτοι” και αθώοι, στερημένοι άνθρωποι, πού δεν είχαν συνείδηση της δύναμής τους, ούτε φυσικά των δικαιωμάτων τους. Ήταν δηλαδή το κατάλληλο υλικό για εκμετάλλευση.
Η ζωή στην Αμερική, ειδικά στην αρχή,  ήταν πολύ δύσκολη. Δεν ήξεραν τη γλώσσα, ήταν ανειδίκευτοι εργάτες ή αγρότες και αντιμετώπιζαν την άρνηση των ντόπιων. Αναλάμβαναν τις πιο ανθυγιεινές και σκληρές δουλειές (ορυχεία, σιδηροδρόμους, κ.ά.). Μερικοί έγιναν πλανόδιοι πωλητές (λαχανικά, φρούτα, γλυκά, λουλούδια). Αρκετοί έγιναν λούστροι (στο βορρά, οι περισσότεροι λούστροι ήταν Έλληνες).

Για να κάνουν οικονομία στα χρήματα έμεναν σε άθλια υπόγεια, σε  ένα δωμάτιο με πολλά κρεβάτια ή στο πάτωμα, χωρίς αερισμό και καθαριότητα. Να σημειωθεί ότι τότε «θέριζε» η φυματίωση.

Έλληνες ανθρακωρύχοι στην Αμερική

Κάποιοι άλλαξαν[26] δουλειά και πόλη κι έγιναν εργάτες σε βιομηχανίες. Άλλοι από λαντζιέρηδες  μάζεψαν κάποια χρήματα και άνοιξαν δικό τους μαγαζί. Τελικά πλούτισαν. Το 1920 αρκετοί Έλληνες είχαν μικρές επιχειρήσεις με γλυκίσματα (ζαχαροπλαστεία), εστιατόρια, ανθοπωλεία, καπελάδικα, καθαριστήρια, τσαγκάρικα ή έκαναν (λιανικό ή χονδρικό) εμπόριο[27].
Το φθινόπωρο του 1912 άρχισε η επιστράτευση και αμέσως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι. Η μετανάστευση σταμάτησε και οι νέοι μας ντύθηκαν το χακί και πήγαν στον πόλεμο εναντίον Τούρκων και Βουλγάρων, με πολλά θύματα. Αντίθετα, κάποιοι γύρισαν από την Αμερική και υπηρέτησαν τη θητεία τους ή ήταν επίστρατοι. Το 1914, μετά το τέλος του πολέμου έφυγαν ξανά.

Κάποιοι μπορεί να μην τα κατάφεραν, με βασικότερη αιτία την υγεία. Οι συνθήκες ζωής, η κούραση και η φύση της εργασίας (εργάτες ορυχείων, στις γραμμές του σιδηροδρόμου σε όλες τις καιρικές συνθήκες, ατυχήματα, ασθένειες[28], κ.ά.) με την κακή ψυχολογία από την έλλειψη της οικογένειας δεν οδήγησαν το μετανάστη στον «παράδεισο» της επιτυχίας. Έτσι αρρώστησαν και πέθαναν στα ξένα. Στην πατρίδα έστελναν για κάποια χρόνια όσα χρήματα επέτρεπε η οικονομική τους κατάσταση, βοηθώντας τη γονική οικογένεια. Άλλοι δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν στις ξένες συνθήκες ζωής ή ατύχησαν στους ανθρώπους και στον τόπο όπου βρέθηκαν.

 Αντίθετα, κάποιοι άλλοι μετανάστες του Μαυρολιθαρίου ίσως πρόκοψαν τόσο επαγγελματικά, όσο και στην προσωπική τους ζωή. Να παντρεύτηκαν ελληνίδες ή ξένες γυναίκες αποκτώντας οικογένειες με παιδιά, που στη συνέχεια επίσης να ευδοκίμησαν στην Αμερική δημιουργώντας επιχειρήσεις και δημιουργώντας περιουσίες.

 Η έλλειψη γνώσης για πρόσωπα του τόπου δεν επιτρέπει να ξέρω την τύχη των μεταναστών, μετά από κάποια χρόνια στην Αμερική. Αποτελεί αντικείμενο μικρής επιπλέον έρευνας και συμπλήρωσης αυτής της προσπάθειας.

    6. Μεταναστευτικό χρονικό του Μαυρολιθαρίου Φωκίδος

Α. Οι πρωτοπόροι

 Η αρχή έγινε από το 1902 με το Γεώργιο Κορόζο, που πήγε στο Σικάγο. Το 1903 επτά άνθρωποι του χωριού ακολούθησαν. Ήταν οι Νικόλαος Αναγνωστόπουλος, Χρήστος Δρίβας (ή Ντρίβας), Γεώργιος Μέκος, Γεώργιος Παπαγεωργίου, Ιωάννης Πυργολιός, Δημήτριος Τσάμης και Νικόλαος Τσανής που τόλμησαν το μεγάλο ταξίδι από το Μαυρολιθάρι στην Αμερική.

 Το 1904 πήγε ο Ανδρέας Τζαβάρας στο πρώτο ταξίδι του (έκανε άλλα 2). Κατέληξε στο Όρεγκον, όπου και  εργάστηκε 4 χρόνια.
 Η συνέχεια έγινε το 1905 από τον Κωνσταντίνο Παπαγεωργίου. Στα τέλη Απριλίου 1905 πέρασε από την Ελλάδα με πλοίο στην Ιταλία. Στις 29 Απριλίου από το λιμάνι της Νάπολης έφυγε με το πλοίο “Madonna” και στις 12 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 20 χρονών. Είχε γεννηθεί στο Μαυρολιθάρι. Δήλωσε εργάτης και με 28 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο του Ανδρέα Πριγκόλη.

 Το ίδιο έτος (1905) πήγαν επίσης ο Ιωάννης Αναγνωστόπουλος, ο Χρήστος Σβίντζος και ο Γεώργιος Χριστόπουλος.

 

Β. Αύξηση αναχωρήσεων στο 1906

 Στη διάρκεια του 1906 έγιναν τρεις ομαδικές αναχωρήσεις, με 3, 5 και 2 άτομα αντίστοιχα. Συνολικά αναχώρησαν 10 μετανάστες. Πιο συγκεκριμένα:

 Η πρώτη ομαδική αναχώρηση έγινε από τους:  Ιωάν. Αναγνωστόπουλο, Δημ. Μάλλιο και Δρ. Τζούφλα. Στις αρχές Απριλίου 1906, πέρασαν πρώτα με πλοίο στην Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης αναχώρησαν με το πλοίο “Equita” και στις 16 Απριλίου αφίχθηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε ότι :

· Ο Ιωάννης Αναγνωστόπουλος ήταν τότε 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη ήταν το Καστλ Γκέιτ (Castle Gate) της Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Τζέιμς Τσιάμης (Chiamis).

· Ο Δημήτριος Μάλλιος ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, κοντά στον κουνιάδο του Τζέιμς Τσάμη.

· Ο Δρόσος Τζούφλας ήταν 18 ετών και αναλφάβητος. Με 19 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, όπου είχε τον αδελφό του Ιωάννη.

 Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1906 έγινε από 5μελή ομάδα που συγκρότησαν οι : Ιωάν. Γκλάβας, Ιωάν. Δραγάτης, Γεώρ. Καδάς (ή Καντάς), Ιωάν. Παλαιορούτας και Ιωάν. Φαράντσος. Στις 24 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας, η ομάδα ταξίδεψε με το πλοίο “Giulia” και στις 15 Μαΐου αφίχθηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε για τους μετανάστες ότι :

· Ο Ιωάννης Γκλάβας ήταν τότε 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης με τόπο προέλευσης Παρνασσίς και με 30 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα (ανθρακωρυχείο), όπου ήταν ο ξάδερφός του Δημήτριος Τσάμης.

· Ο Ιωάννης Δραγάτης ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Δημήτριο Κουλούρη.

· Ο Γεώργιος Καντάς (ή Καδάς) ήταν 31 ετών και παντρεμένος. Με 56 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Λουκόπουλος.

· Ο Ιωάννης Παλ(α)ιορούτας ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης που ήρθε από την Παρνασσίδα και πάει για δουλειά εργάτη στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, μαζί με το φίλο του Δημήτριο Χαλέτσο.

· Ο Ιωάννης Φαράντσος ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Κουλούρης.

 Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1906 έγινε από τους Ευάγ. Παπαγεωργίου και Κων. Φαράντσο. Από το λιμάνι του Πειραιά στις 20 Νοεμβρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Gerty” και στις 11 Δεκεμβρίου αποβιβάστηκαν στις ΗΠΑ. Τα διαθέσιμα στοιχεία μας πληροφορούν ότι :

· Ο Ευάγγελος Παπαγεωργίου ήταν 19 ετών. Δήλωσε εργάτης και με 20 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, όπου είχε το φίλο του Κωνστ. Παπαγεωργίου.

· Ο Κωνσταντίνος Φαράντσος ήταν 18 ετών. Κι αυτός αναζητούσε δουλειά εργάτη στα ανθρακωρυχεία του Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, όπου πήγαινε με 30 $ στην τσέπη κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Φαράντσο.

 Επιπλέον αυτών, στο ίδιο έτος 1906, πήγαν στην Αμερική ο Ιωάννης Σκορδάς και ο Κωνσταντίνος Τζούφλας.

Β. Έκρηξη φυγής των μεταναστών στο 1907

 Στη διάρκεια του 1907 έγιναν 11 ταξίδια συνολικά (3 μεμονωμένα και 8 ομαδικά) στα οποία αναχώρησαν 44 μετανάστες από το Μαυρολιθάρι! Με χρονική σειρά έχουμε λοιπόν:

 Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από 5μελή ομάδα, την οποία σχημάτισαν οι: Σπ. Αναγνωστόπουλος, Γεώρ. Βελεστίνης, Δημ. Σιλέος, Λουκ. Σιλέος και Απ. Σταθέρης. Στο τέλος του Απριλίου ταξίδεψαν από την Ελλάδα στη Χάβρη και από εκεί, με το πλοίο “Saint Laurent” έφτασαν στις 10 Μαΐου στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία για τους μετανάστες αυτούς μας γνωρίζουν ότι:

· Ο Σπύρος Αναγνωστόπουλος ήταν 23 ετών. Ως τόπο διαμονής δήλωσε την Άμφισσα. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη για δουλειά εργάτη κοντά στο συμπατριώτη του Γεώργιο Αποστολόπουλο.

· Ο Γεώργιος Βελεστίνης ήταν 25 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Κι αυτός ως τόπο τελευταίας διαμονής δήλωσε την Άμφισσα. Με 15 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στην Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο πατέρας του Λουκάς Βελεστίνης και ο γνωστός του Κώστας Τσαρός.

· Ο Δημήτριος Σιλέος ήταν 20 ετών. Επίσης έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε το συμπατριώτη του Κώστα Λουκόπουλο.

· Ο Λουκάς Σιλέος ήταν 19 ετών. Από την Άμφισσα, δήλωσε ότι πηγαίνει στη Νέα Υόρκη για δουλειά εργάτη κοντά στο συμπατριώτη του Κώστα Λουκόπουλο.

· Ο Απόστολος Σταθέρης ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε την Άμφισσα ως προηγούμενη διαμονή του και με 20 $ μαζί του έχει ως προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου είναι ο συμπατριώτης του Κώστας Τσαρός.

 Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από έξι άτομα, την Ευθ. Διαμαντή, την Ευστ. Διαμαντή, τον Ευστ. Διαμαντή, τον Ανδρ. Δραγάτη, τον Νικ. Δραγάτη και τον Ιωάν. Σκοβόλα. Η ομάδα ταξίδεψε από την Ελλάδα με πλοίο στη Γαλλία. Από το γαλλικό λιμάνι του Χερβούργου, στις 25 Μαΐου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “New York” και στις 2 Ιουνίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Πιο αναλυτικά έχουμε γι’ αυτούς ότι:

· Η Ευθυμία Διαμαντή ήταν 25 ετών, αναλφάβητη και παντρεμένη. Προορισμός της ήταν το Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, όπου ήταν ο σύζυγός της Ιωάννης Διαμαντής.

· Η Ευσταθία Διαμαντή ήταν μωρό 1 έτους της Ευθυμίας Διαμαντή.

· Ο Ευστάθιος Διαμαντής ήταν 22 ετών. Με 16 $ μαζί τους πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, όπου είχε τον ξάδερφό του Παναγιώτη Τζούφλα.

· Ο Ανδρέας Δραγάτης ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Διαμαντή.

· Ο Νικόλαος Δραγάτης ήταν 22 ετών και γιός του Ανδρέα. Κι αυτός είχε τον ίδιο προορισμό με τον πατέρα του, στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, κοντά στο θείο του Ιωάννη Διαμαντή.

· Ο Ιωάννης Σκοβόλας ήταν 20 ετών. Πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, όπου ήταν ο θείος του Ιωάννης Δραγάτης.

 Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από πενταμελή ομάδα που απαρίθμησαν οι : Ιωάν. Κωτσόβολος, Ηλ. Μαρής, Ιωάν. Παπαγεωργίου, Ιωάν. Ρουφογάλης και … Σβερτσής. Στις αρχές Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησαν με το πλοίο “Gerty” και στις 23 Ιουνίου έφτασαν στην Αμερική. Από το αρχειακό υλικό ξέρουμε επιπλέον ότι :

· Ο Ιωάννης Κωτσόβολος ήταν 25 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης με προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου είχε τον ξάδερφό του Κωνστ. Παπαγεωργίου.

· Ο Ηλίας Π. Μαρής ήταν 24 ετών και παντρεμένος. Κι αυτός με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε τον ξάδερφό του Τζέιμς Κουλούρη.

· Ο Ιωάννης Παπαγεωργίου ήταν 23 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη κοντά στο φίλο του Κωνσταντίνο Λουκόπουλο.

· Ο Ιωάννης Ρουφογάλης ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης και με 20 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα όπου ήταν ο ξάδερφός του Δημήτριος Χαλέτσος.

· Ο ….  Σβερτσής[29] ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ανεψιό του Γεώργιο Αποστολόπουλο.

 Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από τριμελή ομάδα που περιλάμβανε τους : Χαρ. Μαχλίρη, Δημ. Φλωρόπουλο και Κων. Φλωρόπουλο. Στα μέσα Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψαν με το πλοίο “Giulia” και στις 29 Ιουνίου πάτησαν πόδι στις ΗΠΑ. Πιο αναλυτικά :

· Ο Χαράλαμπος Μαχλίρης ήταν τότε 19 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου.

· Ο Δημήτριος Φλωρόπουλος ήταν 30 ετών και αναλφάβητος. Κι αυτός, με 80 $ μαζί του, πήγαινε στη Νέα Υόρκη για δουλειά εργάτη, εκεί όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνσταντίνος Λουκόπουλος.

· Ο Κωνσταντίνος Φλωρόπουλος ήταν 40 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη για δουλειά εργάτη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Λουκόπουλος.

 Η πέμπτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από επίσης τριμελή ομάδα, την οποία σχημάτισαν οι Νικ. Καντάς (ή Καδάς), Ιωάν. Ντρίβας (ή Δρίβας) και Παν. Περγούλιας. Στις 13 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας, η ομάδα έφυγε με το πλοίο “Sofia Hohenberg” και στις 2 Ιουλίου έφτασε στην Αμερική. Για τους μετανάστες αυτούς τα διαθέσιμα στοιχεία μας πληροφορούν ότι :

· Ο Νικόλαος Καντάς (ή Καδάς) ήταν παλικάρι 17  ετών. Είχε 20 $ μαζί του και δήλωσε εργάτης με προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δημ. Κουλούρης.

· Ο Ιωάννης Ντρίβας (ή Δρίβας) ήταν 18 ετών. Κι αυτός αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Δημ. Κουλούρης.

· Ο Παναγιώτης Περγούλιας (πιθανά λεγόταν Πυργολιός και γράφτηκε λάθος) ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Αποστολόπουλος.

 Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Γεώργιο Μποσινάκη. Στις 31 Ιουλίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Gerty” και στις 20 Αυγούστου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ο Γεώργιος Μποσινάκης ήταν 28 ετών. Δήλωσε εργάτης με προορισμό το Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου ήταν ο συγγενής του Ζαχαρίας Μποσινάκης.

 Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Χαράλαμπο Σιλέο. Στα μέσα Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε με το πλοίο “Massilia” και την 1η Οκτωβρίου έφτασε στις ΗΠΑ. Ο Χαράλαμπος Σιλέος ήταν τότε 27 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Χόκβιαμ (Hoquiam, Wash.) της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Γκλάβας.

Ατμόπλοιο Laura
(Photo: Peabody Essex Museum)

 Η έκτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 και πολυπληθής στη μεταναστευτική ιστορία του Μαυρολιθαρίου περιλάμβανε 11 άτομα, τους :  Ευθ. Διαμαντή, Παν. Καντά (ή Καδά), Ιωάν. Καράμπελα, Ευθ. Λιαραμάντζα, Γεώρ. Λουκόπουλο, Ιωάν. Λουκόπουλο, Γεώρ. Μανιώτη, Δημ. Τζιβάρα, Επαμ. Τζούφλα, Ελεν. Φλωροπούλου και Παρ. Φλωροπούλου. Στις αρχές Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, η ομάδα έφυγε με το πλοίο “Laura” και στις 18 Οκτωβρίου πάτησε πόδι στην Αμερική. Τα στοιχεία του αρχείου μας γνωρίζουν επιπλέον ότι :

· Ο Ευθύμιος Διαμαντής ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Παναγιού. Δήλωσε εργάτης και πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Χρήστο Παππά.

· Ο Παναγιώτης Καντάς (ή Καδάς) ήταν 23 ετών. Ο πατέρας του πίσω στο χωριό λεγόταν Ευθύμιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Αποστολόπουλος.

· Ο Ιωάννης Καράμπελας ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Ο πατέρας του λεγόταν Ηλίας. Με 30 $ μαζί του πήγαινε στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου είχε το φίλο του Χαράλαμπο Φλωρόπουλο.

· Ο Ευθύμιος Λιαραμάντζας ήταν 23 ετών. Ο πατέρας του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Γεώργιος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο του Κωνσταντίνο Παπαγεωργίου.

· Ο Γεώργιος Λουκόπουλος ήταν 18 ετών. Κι αυτός αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε τον αδερφό του Κωνσταντίνο Λουκόπουλο.

· Ο Ιωάννης Λουκόπουλος ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Γεωργία. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη για δουλειά εργάτη, κοντά στον αδερφό του Κωνσταντίνο Λουκόπουλο.

· Ο Γεώργιος Μανιώτης ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του πίσω στην πατρίδα λεγόταν Παναγιώτα. Με 20 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χαράλαμπος Φλωρόπουλος.

· Ο Δημήτριος Τζιβάρας ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Δήλωσε ράπτης (tairor) και με 45 $ μαζί του πήγαινε στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Λουκόπουλος.

· Ο Επαμεινώνδας Τζούφλας ήταν 23 ετών. Η μητέρα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Κωνσταντινιά. Προορισμός του για δουλειά εργάτη ήταν η Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Χαράλαμπος Φλωρόπουλος.

· Η Παρασκευή Φλωροπούλου ήταν 25 ετών. Δήλωσε χωρική (peasant) και ήταν αναλφάβητη. Πήγαινε στον σύζυγό της Χαράλαμπο Φλωρόπουλο, στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης.

· Η Ελενίτσα Φλωροπούλου ήταν ένα μωρό 2 ετών, της Παρασκευής Φλωροπούλου, που μαζί πήγαιναν στον πατέρα και σύζυγο αντίστοιχα, στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης.

 Η έβδομη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από έξι άτομα, τους : Γεώρ. Βελεστίνη, Χρ. Βισβίκη, Κων. Κυριαζή, Δημ. Παπαγεωργίου, Γεώρ. Σίλιο (ή Σιλέο) και Ευστ. Φαράντζο. Από την Ελλάδα πέρασαν με πλοίο στην Ιταλία. Την 1η Νοεμβρίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης, η ομάδα αναχώρησε με το πλοίο “Calabria” και στις 20 Νοεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Τα επιπλέον διαθέσιμα στοιχεία μας πληροφορούν ότι :

· Ο Γεώργιος Βελεστίνης ήταν 19 ετών. Η μητέρα του πίσω στο χωριό λεγόταν Κατερίνα. Δήλωσε εργάτης με προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κώστας Λουκόπουλος.

· Ο Χρήστος Βισβίκης ήταν 18 ετών. Στο Μαυρολιθάρι είχε τη μητέρα του Μαρία. Με 14 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο Παναγιώτη Παπαγεωργίου.

· Ο Κωνσταντίνος Κυριαζής ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Κι αυτός πήγαινε στη Νέα Υόρκη, με 7 $ στην τσέπη, σε φίλο του.

· Ο Δημήτριος Παπαγεωργίου ήταν 23 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Ελένη. Τελικός του προορισμό ήταν η Νέα Υόρκη, όπου είχε τον αδερφό του Παναγιώτη.

· Ο Γεώργιος Σίλιος (ή Σιλέος) ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Χαράλαμπος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Κωνσταντίνο Λουκόπουλο.

· Ο Ευστάθιος Φαράντζος ήταν 33 ετών. Η μητέρα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Μαρία. Ως εργάτης πήγαινε κι αυτός στη Νέα Υόρκη, με 9 $ μαζί του, όπου ήταν ο φίλος Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου.

 Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Δημήτριο Κοντομήτρο. Στα μέσα Νοεμβρίου από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Giulia” και στις 2 Δεκεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ο Δημήτριος Κοντομήτρος ήταν τότε 22 ετών και αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνσταντίνος Λουκόπουλος.

 Η όγδοη (και τελευταία) ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από 2 άτομα : Παρασκευή και Ελένη Φλωροπούλου. Στις 19 Νοεμβρίου από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγαν με το πλοίο “Laura” και στις 6 Δεκεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Αυτό ήταν το δεύτερο και σε διάρκεια 2 μηνών ταξίδι που έκαναν και πιθανά είναι διπλή εγγραφή ή λάθος της υπηρεσίας μετανάστευσης. Πάντως για την ιστορία, η Παρασκευή Φλωροπούλου ήταν η μητέρα και η Ελένη ήταν το μωρό 1-2 ετών, που πήγαιναν στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, κοντά στο Χαράλαμπο Φλωρόπουλο σύζυγο της Παρασκευής.

Γ. Σχετική μείωση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1909

 Στη διάρκεια του 1909 έγιναν 6 ταξίδια συνολικά (2 μεμονωμένα και 4 ομαδικά) στα οποία έφυγαν 25 μετανάστες συνολικά. Πιο αναλυτικά:
 Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από οκτώ άτομα, τους : Δημ. Βασιλείου, Χαρ. Δροσόπουλο, Κων. Κατσικά, Ευάγ. Πυργολιό, Ιωάν. Πυργολιό, Νικ. Πυργολιό, Χαρ. Πυργολιό και Παν. Φαράντζο.  Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 22 Μαρτίου, η ομάδα αναχώρησε με το πλοίο “Alice” και στις 9 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Επιπλέον διαθέσιμα στοιχεία μας ενημερώνουν ότι:

· Ο Δημήτριος Βασιλείου ήταν τότε 17 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Ιωάννης. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ μαζί του πήγαινε στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Παναγιώτης Παπαγεωργίου.

· Ο Χαράλαμπος Δροσόπουλος ήταν 18 ετών. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Ασπασία. Προορισμός του η Νέα Υόρκη για δουλειά εργάτη, κοντά στον ξάδερφό του Κώστα Λουκόπουλο.

Ατμόπλοιο “Alice”
(Photo: Eric Johnson)

· Ο Κωνσταντίνος Κατσικάς ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Γεώργιος. Με 50 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ένας ξάδερφός του.

· Ο Ευάγγελος Ι. Πυργολιός ήταν 18 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Ιωάννης. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κώστας Τσαρός.

· Ο Ιωάννης Πυργολιός ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ευθυμία. Με 100 $ μαζί του πήγαινε στη Νέα Υόρκη για δουλειά εργάτη, κοντά στο φίλο του Κώστα Τσαρό. Για το μετανάστη Ιωάννη Πυργολιό, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1903-1906, πάλι στη Νέα Υόρκη.

· Ο Νικόλαος Πυργολιός ήταν 14 ετών, ένας γιος του Ιωάννη (προαναφέρθηκε). Δηλώθηκε ως μαθητής (scholar) που πήγαινε μαζί με τον πατέρα του στον ίδιο προορισμό.

· Ο Χαράλαμπος Πυργολιός ήταν 16 ετών, ο άλλος γιος του Ιωάννη. Κι αυτός δηλώθηκε ως μαθητής, που πήγαινε μαζί με τον πατέρα του στον ίδιο προορισμό.

· Ο Παναγιώτης Φαράντζος ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Δημήτριος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε τον ξάδερφό του Κώστα Λουκόπουλο.

 Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από διμελή ομάδα, που αποτελούσαν οι Γεώρ. Λουκόπουλος και Νικ. Παλαιορούτας. Της 29 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και της 21 Απριλίου αφίχθησαν της ΗΠΑ. Πιο συγκεκριμένα :

· Ο Γεώργιος Λουκόπουλος ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Χρήστος. Δήλωσε εργάτης με προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο αδερφός του Κωνσταντίνος.

· Ο Νικόλαος Παλαιορούτας ήταν μόλις 15 ετών. Δηλώθηκε ως σπουδαστής (student). Η μητέρα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Αγγελική. Με 21 $ μαζί του πήγαινε στο Πόρτλαντι του Όρεγκον, όπου ήταν ο πατέρας του Ιωάννης Παλαιορούτας.
 Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από 8μελή ομάδα, που περιλάμβανε τους : Νικ. Αναγνωστόπουλο, Παν. Αναγνωστόπουλο, Ηλ. Καντά (ή Καδά), Χρ. Μπάρκα, Δημ. Παπαγεωργίου, Γεώρ. Παπαντρίβα (ή Παπαδρίβα), Ιωάν. Πυργολιό και Χρ. Σκορδή. Στο τέλος του Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας, η ομάδα επιβιβάστηκε στο πλοίο “Argentina” και στις 13 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς επιπλέον γνωρίζουμε ότι :

· Ο Νικόλαος Αναγνωστόπουλος ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Αικατερίνη. Ως εργάτης αναζητούσε δουλειά στην πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Χριστόπουλος. Για το μετανάστη Νικ. Αναγνωστόπουλο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1903-1905 στο Σικάγο.

· Ο Παναγής Αναγνωστόπουλος ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Πίσω στο Μαυρολιθάρι είχε τη γυναίκα του Κωνσταντίνα. Με 20 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Ντρίβας (ή Δρίβας).

· Ο Ηλίας Καντάς (ή Καδάς) ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ανδρέας. Κι αυτός είχε ως προορισμό την πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσινγκτον για δουλειά εργάτη, όπου είχε τον ξάδερφό του Πέτρο Ράκα.

· Ο Χρήστος Μπάρκας ήταν 19 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Ευφροσύνη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Αναγνωστόπουλο.

· Ο Δημήτριος Παπαγεωργίου ήταν 24 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ελένη. Προορισμός του η Νέα Υόρκη, κοντά στον αδελφό του Παναγή Παπαγεωργίου.

· Ο Γεώργιος Παπαντρίβας (ή Παπαδρίβας) ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Μαρία. Με 20 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ηλίας Μερής.

· Ο Ιωάννης Πυργολιός ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη. Ως εργάτης αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στο αδερφό του Παναγιώτη Πυργολιό.

· Ο Χρήστος Σκορδής ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Στο Μαυρολιθάρι είχε τη γυναίκα του Αικατερίνη. Δήλωσε εργάτης με προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Λουκόπουλος.

 Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από 5μελή ομάδα, που περιλάμβανε τους : Δημ. Κουλούρη, Στέλλα Κουλούρη, Βασ. Ντρίβα (ή Δρίβα), Νικ. Σιλέο και Παν. Φούντα. Στα μέσα Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησαν με το πλοίο “Alice” και την 1^η Οκτωβρίου έφτασαν στην Αμερική. Τα διαθέσιμα στοιχεία μας πληροφορούν ότι :

· Ο Δημήτριος Κουλούρης ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Με 130 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κώστας Τσαρός. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του μετανάστη στην Αμερική. Είχε πρωτοέρθει και εργάστηκε την περίοδο 1903-1908 στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα.

· Η Στέλλα Κουλούρη ήταν 24 ετών και παντρεμένη. Μαζί με το σύζυγό της Δημήτριο πήγαινε για δουλειά στον ίδιο προορισμό.

· Ο Βασίλειος Ντρίβας (ή Δρίβας) ήταν 19 ετών. Τελικός προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη για δουλειά, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κώστας Παππάς.

· Ο Νικόλαος Σιλέος ήταν 28 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Χόκβιαμ (Hoquiam) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον αδερφό του Χαράλαμπο Σιλέο.

· Ο Παναγιώτης Φούντας ήταν 19 ετών. Πήγαινε για δουλειά στο Κάστλ Γκέιτ της Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ευθ. Φούντας.

 Ακολούθησαν δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις. Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Γεώργιο Παπαγεωργίου. Στις 20 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησε με το πλοίο “Oceania” και στις 6 Οκτωβρίου έφτασε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 27 ετών, τη δε μητέρα του στο χωριό έλεγαν Ευθυμία. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα, με προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Λουκόπουλος.

 Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον συνονόματο Γεώργιο Παπαγεωργίου. Στις 24 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησε με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 10 Οκτωβρίου πάτησε πόδι στην Αμερική. Ήταν τότε 17 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ευθυμία. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα, κοντά στον ξάδερφό του Παναγιώτη Τζούφλα.

Γ. Νέα μείωση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1910

 Στη διάρκεια του έτους έγιναν 3 ταξίδια (όλα ήταν ομαδικά), στα οποία αναχώρησαν 12 μετανάστες συνολικά. Πιο συγκεκριμένα :

 Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 4μελή ομάδα, που συγκρότησαν οι : Ιωάν. Αποστολόπουλος, Κωστ. Διαμαντής, Χρ. Μάλλιος και Αρ. Παπανικολάου. Στις 4 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψαν με το πλοίο “Laura” και στις 20 Απριλίου έφτασαν στον προορισμό τους. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

· Ο Ιωάννης Αποστολόπουλος ήταν τότε 18 ετών. Με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Ν. Δημακό.

· Ο Κώστας Διαμαντής ήταν 25 ετών. Στο Μαυρολιθάρι είχε τον αδερφό του Ευθύμιο. Δήλωσε εργάτης με προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο του Γ. Αποστόλου.

· Ο Χρήστος Μάλλιος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Δημήτριος. Κι αυτός πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, μαζί με το φίλο του Γ. Αναγνωστόπουλο.

· Ο Αρίστος Παπανικολάου ήταν 19 ετών. Τελικός προορισμός του η Νέα Υόρκη για δουλειά με το φίλο του Γ. Κρητικό.

 Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από διμελή ομάδα που περιλάμβανε τους Ευθ. Κοντομήτρο και Ανδρ. Τζαβάρα. Στις αρχές Απριλίου έφυγαν από την Ελλάδα με πλοίο και πέρασαν στην Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης ταξίδεψαν με το πλοίο “Friedrich der Grosse” και στις 23 Απριλίου έφτασαν στις ΗΠΑ.

· Ο Ευθύμιος Κοντομήτρος ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Με 35 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Ξενοφώντα Κρίντα.

· Ο Ανδρέας Τζαβάρας ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Με 23 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Χέλπερ της Γιούτα, όπου ήταν ο φίλος του Αθανάσιος Πολιτόπουλος. Για το μετανάστη Ανδρέα Τζαβάρα, αυτό ήταν το δεύτερο ταξί στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1904-08 και εργάστηκε στο Όρεγκον.

 Η τρίτη ομαδική αναχώρηση (και τελευταία) στο 1910 έγινε από έξι άτομα, τους : Νικ. Δήμου, Χαρ. Κατσικά, Χρ. Κοντομήτρο, Χρ. Μώκο, Γεώρ. Παπαγεωργίου και Ιωάν. Σιλέο. Στις αρχές Σεπτεμβρίου η ομάδα από την Ελλάδα πήγε με πλοίο στη Χάβρη. Από αυτό το γαλλικό λιμάνι στις 3 Σεπτεμβρίου αναχώρησε με το πλοίο “La Gascogne” και στις 12 Σεπτεμβρίου πάτησε πόδι στην Αμερική.

· Ο Νικόλαος Δήμου ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην πατρίδα λεγόταν Βασίλω. Δήλωσε εργάτης ημέρας (day-laborer) και με 35 $ στην τσέπη πήγαινε για το Σωλτ Λέικ Σίτι, όπου είχε φίλο τον Ιωάννη Διαμαντή. Για το μετανάστη Νικόλαο Δήμου αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1907-1909, στο Χέλπερ της Γιούτα.

Πλοίο "La Gascogne"
(Photo: Richard Faber Collection)

· Ο Χαράλαμπος Κατσικάς ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Παναγιού. Προορισμός του για δουλειά εργάτη ήταν το Σωλτ Λέικ Σίτι, όπου είχε τον ξάδερφό του Πέτρο Γιούλα.

· Ο Χρήστος Κοντομήτρος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνσταντίνος Λουκόπουλος.

· Ο Χρήστος Μώκος ήταν τότε 26 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Ειρήνη. Με 22 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Λουκόπουλος.

· Ο Γεώργιος Παπαγεωργίου ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Παναγιού. Δήλωσε εργάτης με προορισμό το Σωλτ Λέικ Σίτι, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάν. Διαμαντής. Για το μετανάστη Γεώργιο Παπαγεωργίου αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1903-1904 στο Σικάγο.

· Ο Ιωάννης Σιλέος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά ημερήσιου εργάτη (day-laborer) στο Γκρέιτ Φωλς (Great Falls) της Μοντάνα, όπου ήταν ο αδερφός του Βασίλειος Σιλέος.

Δ. Μεγάλη πτώση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1911

 Στη διάρκεια του 1911 έγιναν μόνο 3 ταξίδια (1 ομαδικό και 2 μεμονωμένα). Συνολικά έφυγαν 4 μετανάστες του Μαυρολιθαρίου. Πιο συγκεκριμένα :

 Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από το Χρήστο Καλέντζο. Στις 4 Φεβρουαρίου από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Athinai” και στις 26 Φεβρουαρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν μόνο 11 ετών και γράφτηκε ως μαθητής (scholar). Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Μαρία. Με 20 $ μαζί του πήγαινε στον πατέρα του Δημήτριο, στο Πόρτλαντ του Όρεγκον.

 Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Κώστα Κόγκο. Από την Ελλάδα με πλοίο ταξίδεψε στη Μασσαλία. Στις 18 Μαρτίου, από αυτό το γαλλικό λιμάνι, έφυγε με το πλοίο “Germania” και στις 3 Απριλίου πάτησε πόδι στην Αμερική. Ο Κώστας Κόγκος ήταν 33 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην πατρίδα λεγόταν Παναγιώτα. Δήλωσε καλλιεργητής και με 23 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Μπίνγκαμ (Bingham) της Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Θέμης Παπακυριαζής.

 Η μοναδική ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από 2 άτομα, τους Ανάργυρο και Χρήστο Μανιώτη. Στις 27 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Oceania” και στις 12 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς ξέρουμε ότι:

· Ο Ανάργυρος Μανιώτης ήταν τότε 19 ετών. Ο πατέρας του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Δημήτριος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 24 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον αδερφό του Γ. Μανιώτη.

· Ο Χρήστος Μανιώτης ήταν 19 ετών. Ο πατέρας στο χωριό λεγόταν Ευθύμιος. Ως εργάτης σε φάρμα αναζητούσε δουλειά στην πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον αδερφό του Ι. Μανιώτη.

Ε. Μία ομαδική αναχώρηση στο 1912

 Η μοναδική ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από έξι άτομα. Την ομάδα απαριθμούσαν οι : Ιωάν. Αναγνωστόπουλος, Αριστ. Κόκκορης, Ιωάν. Παπαγεωργίου, Χρ. Σαλιούρας, Αθ. Συρόπουλος και Δημ. Τσάμης. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 14 Μαΐου, η ομάδα αναχώρησε με το ελληνόκτητο πλοίο “Macedonia” και στις 31 Μαΐου έφτασε στις ΗΠΑ. Τα υπάρχοντα στοιχεία για τους μετανάστες αυτούς, μας γνωρίζουν ότι :

· Ο Ιωάννης Αναγνωστόπουλος ήταν 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Δημητρούλα. Δήλωσε εργάτης με προορισμό την πόλη Χέλπερ της Γιούτα, όπου είχε τον ξάδερφό του Πέτρο Τζούφλα. Για το μετανάστη Ιωάν. Αναγνωστόπουλο, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική, εφόσον είχε ξανάρθει την περίοδο 1905-1910 και εργάστηκε στα ανθρακωρυχεία του Κάστλ Γκέιτ.

· Ο Αριστείδης Κόκκορης ήταν 26 ετών. Ο πατέρα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Γεώργιος. Ως εργάτης αναζητούσε δουλειά στην πόλη Πράις (Price) της Γιούτα, όπου είχε τον κουνιάδο του Κώστα Παππά.

· Ο Ιωάννης Παπαγεωργίου ήταν 27 ετών. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Ασήμω. Με 19 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου είχε τον ξάδερφό του Γεώργιο Φακούνη. Για τον Ιωάννη Παπαγεωγίου αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Είχε έρθει την περίοδο 1907-11 και εργάστηκε στην ίδια πόλη.

· Ο Χρήστος Σαλιούρας ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Χρυσούλα. Ήταν εργάτης και αναζητούσε δουλειά στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Διαμαντή.

· Ο Αθανάσιος Συρόπουλος ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Στο Μαυρολιθάρι είχε τη γυναίκα του Ευθυμία. Με 25 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Διαμαντής.

· Ο Δημήτριος Τσάμης ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Δημητρούλα. Δήλωσε εργάτης και με 53 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα, μαζί με τον ξάδερφό του Παναγιώτη Τζούφλα. Για το μετανάστη Δημήτριο Τσάμη, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική, εφόσον είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1903-1907, στα ανθρακωρυχεία του Καστλ Γκέιτ.

Ε. Νέα αύξηση των μεταναστών στο 1913

 Στη διάρκεια του 1913 έγιναν 2 μεταναστευτικά ταξίδια (1 πολυμελές ομαδικό και 1 μεμονωμένο). Συνολικά αναχώρησαν 13 μετανάστες. Πιο συγκεκριμένα :

 Η ομαδική αναχώρηση έγινε από 12μελή ομάδα, η οποία περιλάμβανε τους : Δημ. Αμούντζα, Νικ. Αμούντζα, Γεώρ. Κορόζο, Αγγ. Κουλούρη, Καλ. Κουλούρη, Χαρ. Κουλούρη, Ελ. Παπούλα. Δημ. Παπούλα, Χρ. Σβίντζο, Γεώργ. Σισσούρα, Νικ. Στεργιόπουλο και Μαρ. Φλώρου. Στις 6 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, η ομάδα επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 20 Οκτωβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον πληροφορίες για τους μετανάστες αυτούς:

· Ο Δημήτριος Αμούντζας[30] ήταν 43 ετών και παντρεμένος. Στο Μαυρολιθάρι είχε τη γυναίκα του Βασιλική. Με 75 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Λιαραμάντζας.

· Ο Νικόλαος Αμούντζας ήταν 17 ετών και γιος του προηγούμενου. Η μητέρα του λεγόταν Βασιλική. Κι αυτός πήγαινε στον ίδιο προορισμό με τον πατέρα του Δημήτριο.

· Ο Γεώργιος Κορόζος (Carosos) ήταν 43 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Ασπασία. Με 55 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Πάνος Κουτσούφλας. Για το μετανάστη αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1902-1906 και εργάστηκε στο Σικάγο.

Ατμόπλοιο “Martha Washington” 
(Photo: Richard Faber Collection)

· Ο Χαράλαμπος Κουλούρης ήταν 43 ετών και παντρεμένος. Στην πατρίδα είχε τον πατέρα του Νικόλαο. Με 130 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα, κοντά στον αδερφό του Δημήτριο Κουλούρη. Για το μετανάστη Χαράλαμπο Κουλούρη αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει την περίοδο 1906-1912 και εργάστηκε στην πολιτεία Ουάσινγκτον.

· Η Αγγελική Κουλούρη ήταν 43 ετών, αναλφάβητη και παντρεμένη με τον Χαράλαμπο. Στο χωριό είχε τον πεθερό της Νικόλαο. Προορισμός τη ς ήταν η πόλη Χέλπερ της Γιούτα, όπου ήταν ο κουνιάδος της Δημήτριος Κουλούρης.

· Η Καλλιόπη Κουλούρη ήταν μικρό κορίτσι 4 ετών και 6 μηνών. Στο χωριό είχε τον παππού της Νικόλαο. Πήγαινε στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα,  κοντά στο θείο της Δημήτριο Κουλούρη.

· Ο Δημήτριος Παπούλας ήταν 54 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Καλλιόπη. Με 80 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα, κοντά στο γιο του Ιωάννη Παπούλα.

· Η Ελένη Παπούλα ήταν 25 ετών και αναλφάβητη. Ήταν κόρη του Δημητρίου και της Καλλιόπης Παπούλα. Πήγαινε στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα κοντά στον αδερφό της Ιωάννη.

· Ο Χρήστος Σβίντζος ήταν 42 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Βασίλω. Με 53 $ μαζί του πήγαινε στη Νέα Υόρκη για δουλειά εργάτη, όπου ήταν ο φίλος του Αριστείδης Καγιόπουλος. Για το μετανάστη Χρήστο Σβίντζο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1905-1907, στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα.

· Ο Νικόλαος Στεργιόπουλος ήταν τότε 61 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Βασιλική. Με 50$ μαζί του πήγαινε στο Χόκβιαμ (Hoquiam) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στους γιους του Δημήτριο και Πέτρο Στεργιόπουλο.

· Η Μαρία Φλώρου ήταν 23 ετών και αναλφάβητη. Η μητέρα της στο χωριό λεγόταν Αικατερίνη. Τελικός προορισμός της η πόλη Χέλπερ, όπου ήταν ο αδερφός της Ιωάννης Φλώρος.

 Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1913 έγινε από το Χρήστο Ντρίβα (ή Δρίβα). Στις αρχές Δεκεμβρίου ταξίδεψε με πλοίο από την Ελλάδα στη Χάβρη. Από αυτό το γαλλικό λιμάνι έφυγε με το πλοίο “France” και στις 12 Δεκεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 40 ετών και παντρεμένος. Με 52 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Αποστολόπουλος. Για το μετανάστη Χρήστο Ντρίβα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1903-1909 στο Σικάγο.

Ζ. Μικρή αύξηση μεταναστών στο 1914

 Στη διάρκεια του 1914 έγιναν 3 ταξίδια (1 ομαδικό και 2 μεμονωμένα) και συνολικά έφυγαν 7 μετανάστες. Πιο αναλυτικά:

 Η μοναδική ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από πενταμελή ομάδα, την οποία απαρίθμησαν οι :  Παν. Ανδριτσόπουλος, Ευθ. Διαμαντής, Γεώρ. Τζούφλας, Κων. Τσανής και Νικ. Τσανής. Στα τέλη Δεκεμβρίου 1913, η ομάδα ταξίδεψε με πλοίο από την Ελλάδα στην Αγγλία. Από το λιμάνι του Λίβερπουλ, αναχώρησε με το πλοίο “Carmania” και στις 5 Ιανουαρίου 1914 έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

· Ο Παναγιώτης Ανδριτσόπουλος ήταν τότε 17 ετών. Προορισμός του για δουλειά ήταν το Όρεγκον, όπου ήταν ο πατέρας του Γεώργιος.

· Ο Ευθύμιος Διαμαντής ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα, όπου ήταν ο αδερφός του Ιωάννης Διαμαντής. Για το μετανάστη Ευθύμιο Διαμαντή αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1907-1909 πάλι στον ίδιο προορισμό.

· Ο Γεώργιος Τζούφλας ήταν 34 ετών και παντρεμένος. Κι αυτός αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα, κοντά στον ξάδερφό του Παναγιώτη Τζούφλα.

· Ο Κωνσταντίνος Τσανής ήταν τότε 17 ετών. Με 36 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα, κοντά στο θείο του Δημήτριο Τσανή.

· Ο Νικόλαος Τσανής ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Τελικός προορισμός του για αναζήτηση εργασίας ήταν η πόλη Χέλπερ της Γιούτα, όπου ήταν ο αδερφός του Δημήτριος Τσανής. Για το Νικόλαο Τσανή αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξανάρθει και εργάστηκε στην περίοδο 1903-1907 στα ανθρακωρυχεία του Καστλ Γκέιτ.

 Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Χρήστο Αποστολόπουλο. Στις 17 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Laconia (1912)” και στις 2 Απριλίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ο Χρήστος Αποστολόπουλος ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Αθανάσιος. Με 30 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσιγκτον, όπου είχε τον ξάδερφό του Γεώργιο Αποστολόπουλο.

 Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Δημήτριο Σιλέο. Από την Ελλάδα ταξίδεψε με πλοίο στην Ιταλία. Από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης, στις 22 Μαρτίου, αναχώρησε με το πλοίο “Ancona” και στις 6 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ο Δημήτριος Σιλέος ήταν 27 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Χαράλαμπος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 35 $ μαζί του πήγαινε στη Νέα Υόρκη για δουλειά, όπου είχε ένα φίλο του. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του μετανάστη στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1907-1914, πάλι στη Νέα Υόρκη.

Η. Μοναχική αναχώρηση στο 1915

 Έγινε από το Γεώργιο Παπαγεωργίου. Προς το τέλος του Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησε με το πλοίο “Carpathia” και στις 9 Μαρτίου έφτασε στον προορισμό του. Ο μετανάστης ήταν τότε 31 ετών. Πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Λούης Λουκόπουλος. Για το Γεώργιο Παπαγεωργίου αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1907-1912, στην πόλη Χόκβιαμ της πολιτείας Ουάσινγκτον.

Θ. Επίλογος της μετανάστευσης στα έτη 1920 και 1921

 Στη διάρκεια του 1920 έγιναν 2 ταξίδια (1 ομαδικό και 1 μεμονωμένα) και έφυγαν συνολικά 10 άτομα του Μαυρολιθαρίου. Στο 1921 έγινε ένα μεμονωμένο ταξίδι. Αναλυτικά:
 Η ομαδική αναχώρηση στο 1920 έγινε από 9μελή ομάδα, που την αποτελούσαν οι : Ιωάν. Γκλάβας, Κων. Κορόζος, Ηλ. Μαρής, Γεώργ. Μέκος, Ευστ. Μπισμπίκης, Παν. Ράκας, Ιωάν. Σκορδάς, Ανδρ. Τζαβάρας και Γεώρ. Χριστόπουλος. Στις 5 Φεβρουαρίου από το λιμάνι του Πειραιά, η ομάδα επιβιβάστηκε στο ελληνόκτητο πλοίο “Megali Hellas” και στις 22 Φεβρουαρίου πάτησε πόδι στην Αμερική. Τα υπάρχοντα στοιχεία για τους μετανάστες αυτούς μας πληροφορούν:

· Ο Ιωάννης Γκλάβας ήταν 45 ετών και παντρεμένος. Με 70 $ μαζί του δήλωσε ως προορισμό για δουλειά εργάτη την πόλη Γουώρεν (Warren) του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Μιλτ. Ντρίβας. Για το μετανάστη Ιωάννη Γκλάβα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική, εφόσον είχε ξανάρθει την περίοδο 1906-1910 και εργάστηκε στην πολιτεία Ουάσινγκτον.

· Ο Κωνσταντίνος Κορόζος ήταν 43 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Μαρία. Δήλωσε εργάτης και με 60 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στην πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσινγκτον, όπου είχε τον ανεψιό του Νικόλαο Αμούντζα. Για το μετανάστη Κωνστ. Κορόζο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1907-1910, στην πολιτεία Ουάσινγκτον.

· Ο Ηλίας Μαρής ήταν 41 ετών και παντρεμένος. Με 40 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Γουώρεν (Warren) του Οχάιο, κοντά στο συγγενή του Χρήστο Χριστόπουλο. Ο μετανάστης Ηλίας Μαρής είχε ξανάρθει στην Αμερική την περίοδο 1907-1910 και εργάστηκε στην πολιτεία Ουάσινγκτον.

· Ο Γεώργιος Μέκος ήταν 48 ετών και παντρεμένος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Γουώρεν (Warren) του Οχάιο, όπου είχε τον ξάδερφό του Χρήστο Δρίβα (ή Ντρίβα). Για το μετανάστη Γεώργιο Μέκο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1903-1907 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

Πλοίο Megali Hellas
(Photo: Richard Faber Collection) 

· Ο Ευστάθιος Μπισμπίκης ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Με 130 $ στην τσέπη πήγαινε για αναζήτηση δουλειάς στην πόλη Πράις (Price) της Γιούτα, όπου ήταν ο συγγενής του Κωνστ.  (Gust) Παππάς.

·      Ο Παναγιώτης Ράκας ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Με 98 $ μαζί του δήλωσε ως προορισμό την πόλη Έβερετ της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στο φίλο του Λούη Καντά (ή Καδά). Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Παναγ. Ράκα στις ΗΠΑ. Είχε πρωτοέρθει την περίοδο 1907-1911 και εργάστηκε στη Νέα Υόρκη.

· Ο Ιωάννης Σκορδάς ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Ως εργάτης πήγαινε στην πόλη Πράις (Price) της Γιούτα, όπου ήταν ο συγγενής του Τζέιμς Καδάς. Για τον Ιωάννη Σκορδά αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική, εφόσον είχε ξανάρθει και εργάστηκε το 1906 στον ίδιο τόπο.

· Ο Ανδρέας Τζαβάρας ήταν 48 ετών και παντρεμένος. Με 120 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Χέλπερ της Γιούτα, κοντά στον ξάδερφό του Πέτρο Τζούφλα. Για το μετανάστη Ανδρέα Τζαβάρα αυτό ήταν το τρίτο ταξίδι στην Αμερική. Είχε πρωτοέρθει την περίοδο 1904-1908 στο Όρεγκον. Ξανάρθε την περίοδο 1910-1914 στο Χέλπερ της Γιούτα.

· Ο Γεώργιος Χριστόπουλος ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Γουώρεν (Warren) του Οχάιο, κοντά στον αδερφό του Χρήστο Χριστόπουλο. Για τον Ιωάννη Χριστόπουλο, αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι που έκανε στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1905-1912, πάλι στον ίδιο προορισμό.

 Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από τον Κωνσταντίνο Τζούφλα. Στο τέλος του Ιουλίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Pannonia” και στις 11 Αυγούστου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 38 ετών και παντρεμένος. Με 100 $ μαζί του πήγαινε για αναζήτηση εργασίας στην πόλη Πράις της Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χαρ. Μαχλίρας. Για τον Κωνσταντίνο Τζούφλα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι που έκανε, εφόσον είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1906-1911, πάλι στην πολιτεία Γιούτα.

 Η τελευταία μεμονωμένη αναχώρηση έγινε από τον Ιωάννη Σκουβαλά (ή Σκοβόλα). Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 16 Δεκεμβρίου 1920, επιβιβάστηκε στο πλοίο “King Alexander” και στις 5 Ιανουαρίου 1921 αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 34 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μαυρολιθάρι λεγόταν Μαρία. Με 40 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στην πόλη Γουώρεν (Warren) του Οχάιο, όπου ήταν ένας ξάδερφός του. Για το μετανάστη Ιωάννη Σκουβαλά αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Είχε έρθει πάλι την περίοδο 1907-1912 και εργάστηκε στη Νέα Υόρκη.

7. Προορισμοί – Τόποι εργασίας

 Μετά τον έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, οι άνθρωποι του  Μαυρολιθαρίου, όπως και κάθε άλλος μετανάστης, έφευγαν για τον τόπο τελικού προορισμού, με σκοπό την εγκατάσταση και την εύρεση εργασίας. Με επιστολές είχαν από πριν συνεννοηθεί πού και πώς θα φτάσουν στον τόπο, όπου τους περίμενε ο συγγενής, συμπατριώτης ή φίλος τους.

 Οι πρωτοπόροι επέλεξαν τον τόπο εργασίας τους με τον ίδιο τρόπο (μέσω κάποιου γνωστού ή συγγενή) ή τυχαία. Από τον παρατιθέμενο πίνακα 5 φαίνεται ότι οι πλέον ζητούμενοι προορισμοί ήταν οι πολιτείες : Νέας Υόρκης,  Γιούτα και Ουάσινγκτον. Ακολούθησαν Μασαχουσέτη, Όρεγκον και Οχάιο. Για τους κυριότερους τελικούς προορισμούς και για τους ανθρώπους του Μαυρολιθαρίου που βρέθηκαν εκεί, θα δοθεί ένα σύντομο χρονικό. Συγκεκριμένα :

 Στην πολιτεία Νέας Υόρκης : Στην πόλη της Νέας Υόρκης[31] ήρθαν οι περισσότεροι μετανάστες του Μαυρολιθαρίου.

 Την αρχή έκανε ο Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου, το Μάιο του 1905. Ακολούθησαν το Μάιο του επόμενου έτους (1906) οι Ιωάννης Δραγάτης, Γεώργιος Καντάς και Ιωάννης Φαράντσος. Τους υποδέχτηκαν οι φίλοι Δημ. Κουλούρης και Κων. Λουκόπουλος.

 Τον Μάιο του 1907, αφίχθηκε μία ομάδα από το Μαυρολιθάρι με τους Σπύρο Αναγνωστόπουλο, Γεώργιο Βελεστίνη, Δημήτριο Σιλέο, Λουκά Σιλέο και Απόστολο Σταθέρη. Τους βοήθησαν στην εγκατάστασή τους εκεί οι συμπατριώτες Γεώργ. Αποστολόπουλος, Κώστας Λουκόπουλος και Κώστας Τσαρός.

Η Νέα Υόρκη

 Στις 23 Ιουνίου 1907 κατέφθασαν οι Ιωάννης Κωτσόβολος, Ηλίας Μαρής, Ιωάννης Παπαγεωργίου και … Σβερτσής. Οι συγγενείς τους Κων. Παπαγεωργίου, Τζέιμς Κουλούρης, Κων. Λουκόπουλος και Δημ. Χαλέτσος τους υποστήριξαν στην αναζήτηση εργασίας.
 Στις 29 Ιουνίου 1907 αφίχθηκαν ο Χαράλαμπος Μαχλίρης, ο Δημήτριος Φλωρόπουλος και ο Κωνσταντίνος Φλωρόπουλος. Οι συγγενείς και φίλοι Κων. Παπαγεωργίου και Κων. Λουκόπουλος ήταν οι “δικοί τους άνθρωποι” εκεί.

 Στις 2 Ιουλίου του 1907 ήρθαν ο Νικόλαος Καντάς (ή Καδάς), ο Ιωάννης Δρίβας (ή Ντρίβας) και ο Παναγιώτης Περγούλιας (ίσως Πυργολιός). Οι φίλοι Δημ. Κουλούρης και Γεώρ. Αναγνωστόπουλος τους στήριξαν στα πρώτα τους βήματα.

 Στις 10 Οκτωβρίου του 1907 έφτασαν ο Ευθύμιος Διαμαντής, ο Παναγιώτης Καντάς (ή Καδάς), ο Ευθύμιος Λιαραμάντζας, ο Γεώργιος Λουκόπουλος, ο Ιωάννης Λουκόπουλος και ο Δημήτριος Τζιβάρας. Οι συγγενείς τους Χρ. Παππάς, Κων. Λουκόπουλος και οι φίλοι Γεώρ. Αποστολόπουλος, Κων. Παπαγεωργίου τους βοήθησαν στην εκεί εγκατάστασή τους.

 Στις 20 Νοεμβρίου του 1907 ήρθε μια νέα ομάδα, από τους Γεώργιο Βελεστίνη, Χρήστο Βισβίκη, Κωνσταντίνο Κυριαζή, Δημήτριος Παπαγεωργίου, Γεώργιο Σίλιο (ή Σιλέο)και Ευστάθιο Φαράντζο. Οι φίλοι τους Κων. Λουκόπουλος, Παν. Παπαγεωργίου, Κων. Λουκόπουλος και Κων. Παπαγεωργίου τους υποστήριξαν στην αναζήτηση εργασίας.

 Στις 2 Δεκεμβρίου αφίχθηκε μεμονωμένα ο Δημήτριος Κοντομήτρος. Ο ξάδερφός του Κων. Λουκόπουλος τον περίμενε και βοήθησε εκεί.

 Στις 9 Απριλίου του 1909 ήρθαν ομαδικά ο Δημήτριος Βασιλείου, Χαράλαμπος Δροσόπουλος, Κωνσταντίνος Κατσικάς, Ευάγγελος Πυργολιός, Ιωάννης Πυργολιός, Νικόλαος Πυργολιός, Χαράλαμπος Πυργολιός και Παναγιώτης Φαράντζος. Οι συγγενείς τους Παν. Παπαγεωργίου, Κων. Λουκόπουλος και ο φίλος τους Κων. Τσαρός ήταν οι “δικοί τους άνθρωποι” εκεί.

 Στις 21 Απριλίου του 1909 αφίχθηκε ο Γεώργιος Λουκόπουλος. Ο αδερφός του Κωνσταντίνος τον στήριξε στον ξένο τόπο.

 Στις 13 Μαΐου του 1909 κατέφθασαν ο Χρήστος Μπάρκας, ο Δημήτριος Παπαγεωργίου, Ο Ιωάννης Πυργολιός και ο Χρήστος Σκορδής. Οι συγγενείς τους Γεώργ. Αναγνωστόπουλος, Παν. Παπαγεωργίου, Παν. Πυργολιός και ο φίλος Κων. Λουκόπουλος τους υποστήριξαν στην εγκατάσταση και αναζήτηση εργασίας.

 Την 1η Οκτωβρίου του 1909 ήρθαν το ζεύγος Δημήτριος και Στέλλα Κουλούρη και ο Βασίλειος Δρίβας (ή Ντρίβας). Ο φίλος Κώστας Τσαρός και ο συγγενής Κων. Παππάς βοήθησαν εκεί.

 Στις 6 Οκτωβρίου του 1909 έφτασε μεμονωμένα ο Γεώργιος Παπαγεωργίου. Ο φίλος Κων. Λουκόπουλος τον καθοδήγησε στα ξένα “κατατόπια”.

 Στις 20 Απριλίου του 1910, ήρθαν ομαδικά ο Ιωάννης Αποστολόπουλος, ο Κώστας Διαμαντής, ο Χρήστος Μάλλιος και ο Αρίστος Παπανικολάου. Οι φίλοι Ν. Δημακός, Γ. Αποστόλου, Γ. Αναγνωστόπουλος και Γ. Κρητικός ανέλαβαν την εγκατάστασή τους.

 Στις 23 Απριλίου του 1910 αφίχθηκε ο Ευθύμιος Κοντομήτρος, κοντά στο φίλο του Ξεν. Κρίντα.

 Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1910 ήρθαν ο Χρήστος Κοντομήτρος και ο Χρήστος Μώκος. Ο συγγενής και φίλος Κων. Λουκόπουλος βοήθησε στην αναζήτηση εργασίας.

 Στις 20 Οκτωβρίου του 1913, κατέφθασε ο Χρήστος Σβίντζος, κοντά σ’ ένα φίλο του. Στις 12 Δεκεμβρίου αφίχθηκε μεμονωμένα ο Χρήστος Δρίβας (ή Ντρίβας). Ο φίλος του Αποστολόπουλος ήταν ο “δικός του άνθρωπος” εκεί.

 Στις 6 Απριλίου 1914 ήρθε μεμονωμένα ο Δημήτριος Σιλέος, κοντά σ’ ένα φίλο του.

 Τέλος, στις 9 Μαρτίου του 1915, αφίχθηκε μεμονωμένα ο Γεώργιος Παπαγεωργίου. Ο ξάδερφός του Λούης Λουκόπουλος τον βοήθησε στον ξένο τόπο.

 Συνολικά, προς τη Νέα Υόρκη έγιναν 60 αφίξεις μεταναστών του Μαυρολιθαρίου. Έτσι η περιοχή και πόλη αυτή συγκέντρωσε το 47 % των προτιμήσεων των μεταναστών.

Ανθρακωρύχοι στο Castle Gate

 Στην πολιτεία Γιούτα : Οι πόλεις (και τόποι) που επέλεξαν οι μετανάστες του Μαυρολιθαρίου ήταν το Καστλ Γκέιτ (Castle Gate) με τα ανθρακωρυχεία, Χέλπερ (Helper), Σώλτ Λέικ (Salt Lake), Μπίνγκαμ (Bingham) και Πράις (Price). Πιο αναλυτικά :

· Στο Καστλ Γκέιτ[32] (Castle Gate) : Στις 16 Απριλίου του 1906 ήρθαν ο Ιωάννης Αναγνωστόπουλος, Δημήτριος Μάλλιος και Δρόσος Τζούφλας. Οι συγγενείς τους Τζέιμς Τσιάμης και Ιωάν. Τζούφλας τους εγκατέστησαν και καθοδήγησαν εκεί.
 Στις 15 Μαΐου του 1906 αφίχθησαν ο Ιωάννης Γκλάβας και Ιωάννης Παλ[α]ιορούτας. Οι φίλοι τους Δημ. Τσιάμης και Δημ. Χαλέτσος τους στήριξαν στον ξένο τόπο.
 Στις 11 Δεκεμβρίου του 1906 κατέφθασαν ο Ευάγγελος Παπαγεωργίου και ο Κωνσταντίνος Φαράντσος. Ο φίλος Κων. Παπαγεωργίου και ο συγγενής Ιωάν. Φαράντσος τους περίμεναν και εγκατέστησαν εκεί.
 Στις 2 Ιουνίου του 1907 ήρθαν ομαδικά το ζεύγος Ευστάθιος και Ευθυμία Διαμαντή με το μωρό παιδί τους 1 έτους (Ευσταθία), ο Ανδρέας Δραγάτης, ο Νικόλαος Δραγάτης και ο Ιωάννης Σκοβόλας. Οι συγγενείς τους Παν. Τζούφλας, Ιωάν. Διαμαντής και Ιωάν. Δραγάτης ήταν οι “δικοί τους άνθρωποι” στα ξένα.
 Στις 23 Ιουνίου του 1907 αφίχθηκε ο Ιωάννης Ρουφογάλης, κοντά στον ξάδερφό του Δημ. Χαλέτσο.
 Την 1η Οκτωβρίου του 1909 ήρθε ο Παναγιώτης Φούντας. Ο ξάδερφός του Ευθ. Φούντας τον περίμενε και στήριξε στην αναζήτηση εργασίας.
 Συνολικά, στο Κάστλ Γκέιτ της Γιούτα ήρθαν και εργάστηκαν 15 άνθρωποι του Μαυρολιθαρίου.

Χέλπερ Σίτι (Γιούτα)

· Στο Χέλπερ (Helper) :  Στις 10 Οκτωβρίου του 1909 έφθασε μεμονωμένα ο Γεώργιος Παπαγεωργίου, κοντά στον ξάδερφό του Παν. Τζούφλα.
 Στις 22 Απριλίου του 1910 αφίχθηκε ο Ανδρέας Τζαβάρας, κοντά σε φίλο του.
 Στις 31 Μαΐου του 1912 κατέφθασαν ο Ιωάννης Αναγνωστόπουλος, Χρήστος Σαλιούρας, Αθανάσιος Συρόπουλος και Δημήτριος Τσάμης. Οι συγγενείς τους Π. Τζούφλας και Γεώρ. Διαμαντής υποστήριξαν την εγκατάστασή τους εκεί.
 Στις 20 Οκτωβρίου του 1913 ήρθαν ο Γεώργιος Κορόζος, ο Χαράλαμπος Κουλούρης με τη σύζυγό του Αγγελική και το παιδί τους Καλλιόπη, ο Δημήτριος Παπούλας με την κόρη του Ελένη και η Μαρία Φλώρου. Οι άμεσοι συγγενείς του εκεί ήταν Δημ. Κουλούρης, Ιωάν. Παπούλας και Ιωάν. Φλώρος.
 Στις 5 Ιανουαρίου του 1914 αφίχθηκαν ο Ευθύμιος Διαμαντής, ο Γεώργιος Τζούφλας, ο Κωνσταντίνος Τσανής και ο Νικόλαος Τσανής. Οι άμεσοι συγγενείς τους Ιωάν. Διαμαντής και Δημ. Τσανής τους βοήθησαν εκεί.
 Στις 22 Φεβρουαρίου του 1920 έφθασε ο Ανδρέας Τζαβάρας (γ’ ταξίδι). Ο ξάδερφός του Πέτ. Τζούφλας ήταν ο “δικός του άνθρωπος” εκεί.
 Συνολικά στο Χέλπερ της Γιούτα ήρθαν και εργάστηκαν 18 άνθρωποι του Μαυρολιθαρίου.

· Στο Σωλτ Λέικ (Salt Lake) : Στις 12 Σεπτεμβρίου του 1910 αφίχθησαν ο Νικόλαος Δήμου, ο Χαράλαμπος Κατσικάς και ο Γεώργιος Παπαγεωργίου. Συγγενικά πρόσωπα και ο φίλοι Ιωάν. Διαμαντής, φρόντισαν για την τακτοποίηση και αναζήτηση εργασίας εκεί.

· Στο Πράις (Price) : Στις 31 Μαΐου 1912 αφίχθηκε ο Αριστείδης Κόκκορης, κοντά στον κουνιάδο του Κων. Παππά.

 Στις 22 Φεβρουαρίου 1920 κατέφθασαν ο Ευστάθιος Μπισμπίκης και ο Ιωάννης Σκορδάς. Οι συγγενείς τους Κων. Παππάς και Τζέιμς Καντάς (ή Καδάς) βοήθησαν στην εγκατάστασή τους.

 Στις 11 Αυγούστου 1920 ήρθε μεμονωμένα ο Κωνσταντίνος Τζούφλας. Ο ξάδερφός του Χαρ. Μαχλίρας ήταν “ο άνθρωπός του” εκεί.

· Στο Μπίνγκαμ (Bingham) : Στις 3 Απριλίου 1911, ήρθε μεμονωμένα ο Κώστας Κόγκος, κοντά στον ξάδερφό του Θέμη Παπακυριαζή.

 Συνολικά στον τόπο αυτόν (Πράις) ήρθαν και εργάστηκαν 4 άνθρωποι του χωριού.

 Στην πολιτεία Γιούτα ήρθαν 15 άτομα (Καστλ Γκέιτ), 18 άτομα (Χέλπερ), 3 άτομα (Σωλτ Λέικ), 4 άτομα (Πράις) και 1 άτομο (Μπίνγκαμ), δηλ. συνολικά 41 άνθρωποι του Μαυρολιθαρίου.

Στην πολιτεία Ουάσινγκτον :  Οι πόλεις που επέλεξαν οι μετανάστες ήταν το Έβερετ (Everett) και το Χόκβιαμ (Hoquiam). Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

· Στο Έβερετ (Everett) :  Στις 13 Μαΐου 1909 αφίχθησαν ο Νικόλαος Αναγνωστόπουλος, ο Παναγής Αναγνωστόπουλος, ο Ηλίας Καντάς (ή Καδάς) και ο Γεώργιος Παπαδρίβας (ή Παπαντρίβας). Οι ξάδερφοι Γεώρ. Χριστόπουλος, Πέτ. Ράκας, Ηλ. Μερής και ο φίλος Ιωάν. Δρίβας (ή Ντρίβας) τους υποστήριξαν στην εκεί εγκατάσταση και αναζήτηση εργασίας.

 Στις 12 Απριλίου του 1911 κατέφθασαν ο Ανάργυρος Μανιώτης και ο Χρήστος Μανιώτης, κοντά στα αδέρφια τους.

 Στις 31 Μαΐου του 1912 ήρθε ο Ιωάννης Παπαγεωργίου, κοντά στον ξάδερφό του Γεώρ. Φακούνη.

 Στις 20 Οκτωβρίου του 1913 αφίχθησαν ο Δημήτριος Αμούντζας και ο γιος του Νικόλαος. Ο ξάδερφος του πρώτου Ιωάν. Λιαραμάντζας τον υποδέχτηκε και βοήθησε εκεί.

 Στις 2 Απριλίου του 1914 έφθασε μεμονωμένα ο Χρήστος Αποστολόπουλος. Ήταν εκεί ο ξάδερφός του Γεώρ. Αποστολόπουλος.

 Στις 22 Φεβρουαρίου του 1920 ήρθαν ο Κωνσταντίνος Κορόζος και ο Παναγιώτης Ράκας. Οι συγγενείς τους Νικ. Αμούντζας και Λούης Καντάς τους περίμεναν και βοήθησαν.

 Συνολικά, στην πόλη Έβερετ ήταν και εργάστηκαν 12 άνθρωποι του Μαυρολιθαρίου.

· Στο Χόκβιαμ (Hoquiam) : Την 1η Οκτωβρίου 1907 έφθασε εδώ μεμονωμένα ο Χαράλαμπος Σιλέος. Ο ξάδερφός του Γεώρ. Γκλάβας τον στήριξε στην εγκατάστασή του εκεί.

 Την 1η Οκτωβρίου του 1909 αφίχθηκε ο Νικόλαος Σιλέος, κοντά στον ξάδερφό του Χαρ. Σιλέο.

 Στις 20 Οκτωβρίου του 1913 ήρθε σε ηλικία 61 ετών ο Νικόλαος Στεργιόπουλος κοντά στα παιδιά του Δημήτριο και Πέτρο Στεργιόπουλο.
 Συνολικά, στην πολιτεία Ουάσινγκτον ήταν και εργάστηκαν 15 άνθρωποι του Μαυρολιθαρίου.

 Στην πολιτεία Μασαχουσέτη  : Συγκεκριμένα στη Βοστώνη (Boston):
 Στις 18 Οκτωβρίου του 1907 έφθασαν ο Ιωάννης Καράμπελας, ο Γεώργιος Μανιώτης, ο Επαμεινώνδας Τζούφλας, η Παρασκευή Φλωροπούλου με το μωρό παιδί της Ελενίτσα (2 ετών). Τους περίμενε εκεί ο συγγενής, φίλος και σύζυγος της Παρασκευής, ο Χαράλ. Φλωρόπουλος.

 Στις 6 Δεκεμβρίου του 1907 (δηλ. μετά από ενάμιση μήνα) υπάρχει δεύτερη καταγραφή άφιξης για την Παρασκευαή Φλωροπούλου και το μωρό της. Αν αυτή δεν είναι λάθος, τότε για κάποιο άγνωστο λόγο έκαναν δύο ταξίδια σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα.

 Συνολικά, στην πολιτεία της Μασαχουσέτης ήρθαν 5 άνθρωποι του Μαυρολιθαρίου.

 Στην πολιτεία του Οχάιο (Ohio) : Στην πόλη Γουώρεν (Warren) συγκεκριμένα :

 Στις 22 Φεβρουαρίου του 1920 έφθασαν ο Ιωάννης Γκλάβας, ο Ηλίας Μαρής, ο Γεώργιος Μέκος και ο Γεώργιος Χριστόπουλος. Οι συγγενείς τους Μιλτ. Ντρίβας, Χρ. Χριστόπουλος και Χρ. Δρίβας (ή Ντρίβας) ήταν οι “δικοί τους άνθρωποι” εκεί.
 Στις 5 Ιανουαρίου 1921 ήρθε μεμονωμένα ο Ιωάννης Σκουβαλάς (ή Σκοβόλας), κοντά σε έναν ξάδερφό του.

 Συνολικά στην πόλη Γουώρεν του Οχάιο ήρθαν και εργάστηκαν 5 άνθρωποι του Μαυρολιθαρίου.

 Στην πολιτεία Όρεγκον :  Στο Πόρτλαντ (Portland) ήρθε μεμονωμένα στις 20 Αυγούστου του 1907 ο Γεώργιος Μποσινάκης. Είχε εκεί το συγγενή του Ζαχ. Μποσινάκη.

 Στις 21 Απριλίου του 1909 αφίχθηκε ο Νικόλαος Παλαιορούτας κοντά στον πατέρα του Ιωάν. Παλαιορούτα.

 Στις 26 Φεβρουαρίου του 1911 ήρθε μεμονωμένα ο 11χρονος Χρήστος Καλέντζος. Τον περίμενε ο πατέρας του Δημήτριος.

 Στις 5 Ιανουαρίου 1914 ήρθε ο Παναγιώτης Ανδριτσόπουλος. Τον υποδέχθηκε ο πατέρας του Γεώργιος.

 Συνολικά, στην πολιτεία Όρεγκον ήρθαν και εργάστηκαν 4 άνθρωποι του Μαυρολιθαρίου.

 Στην πολιτεία Μοντάνα:  Στο Γκρέιτ Φωλλς (Great Falls) και στις 12 Σεπτεμβρίου του 1910 έφθασε ο Ιωάννης Σιλέος κοντά στον αδερφό του Βασ. Σιλέο.

--------------------------------------

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ – ΑΝΑΦΟΡΕΣ – ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.   Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Ιστοσελίδα :  www.eetaa.gr

iii.  Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

iv.  εφ. “Η ΕΠΑΡΧΙΑ”, ετών 1927-1940, Λαμίας.

2.   Εφημερίδες – Περιοδικά - Βιβλία- Άρθρα και Φωτογραφίες

i.   «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

ii.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iii. Θανάση Καλαφάτη  «1880-1920,  η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από Διαδίκτυο.

iv.  περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

v.   konstantinosdavanelos.blogspot.com 

vi.  Βικιπαίδεια

Μαυρολιθάρι Φωκίδας (φωτ. Κωνστ. Δαβανέλλος)

----------------------

           ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Ως πιθανούς λόγους της μεταβολής αυτής μπορούμε να αναφέρουμε : (α) τη μεγάλη (σε αριθμό και διάρκεια) στράτευση  των ανδρών στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες της δεκαετίας 1912-1922. (β) τις επιδημικές ασθένειες, με κορυφαία τη φοβερή πανδημία της ισπανικής γρίπης του 1917-18. (γ) την εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση.

[2] ΦΕΚ 136Α – 8/7/1899.

[3] ΦΕΚ 282Α – 4/12/1909.

[4] ΦΕΚ 261Α – 31/8/1912.

[5] ΦΕΚ 72Α – 31/3/1943.

[6] ΦΕΚ 244Α – 4/12/1997.

[7] ΦΕΚ 87Α – 7/6/2010.

[8] Από τους 134 μετανάστες αυτής της εργασίας, οι 17 ήταν αναλφάβητοι (ποσοστό 13%).

[9] Χαρακτηριστική είναι η παρατήρηση ότι οι μετανάστες δεν προερχόντουσαν όλοι από τα πιο φτωχά τμήματα του αγροτικού πληθυσμού. Το ταξίδι απαιτούσε ένα σημαντικό ποσό και οι πράκτορες ή οι τοκογλύφοι που θα δάνειζαν το απαραίτητο για τα ναύλα ποσό, ζητούσαν εξασφάλιση. Έτσι μικροκτηματίες με υποθηκευμένα κτήματα ήσαν πολλοί μεταξύ των μεταναστών.

[10] έτσι παρουσίαζαν την Αμερική  εκατοντάδες μεσίτες μετανάστευσης (ένα επάγγελμα που ανθούσε τα χρόνια εκείνα), ως νέα Γη της Επαγγελίας.

[11] Στους παράγοντες που ώθησαν προς την υπερπόντια μετανάστευση, σημαντική θέση δίπλα στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες κατείχαν και οι πολιτικές συνθήκες. Η εμπόλεμη κατάσταση, αλλά και οι πολιτικές εκτροπές και ανωμαλίες γίνονταν πρόξενοι μεγάλων πληθυσμιακών μετακινήσεων. Η ανυποταξία στο στρατό τις δύο δεκαετίες 1890-1910 ήταν σημαντική. Για τις τότε κυβερνήσεις η μετανάστευση αποτέλεσε μια επιθυμητή εκτόνωση και τη διέξοδο από το μεγάλο και άλυτο πολυετές πρόβλημα της ληστείας στην Ελλάδα.

[12] Κυμαίνονταν από 100 μέχρι 400 δραχμές σε αξία της εποχής εκείνης. Με τον ανταγωνισμό των εταιρειών και με το μεγάλο αριθμό μεταναστών σε κάθε ταξίδι (1.000 - 1.500 άτομα), το ταξίδι έφτασε να κοστίζει 60 δραχμές. Πάντως ήταν σημαντικό ποσό για τα χρόνια εκείνα.

[13]  Η τοκογλυφία οργίαζε. Ο τόκος, ήταν 20-30% σε χρήμα, αλλά οι δανειστές έπαιρναν από τους οφειλέτες τους, γάλα, βούτυρο, και άλλα προϊόντα, ανεβάζοντας τον τόκο σε 70 ή και 80%.

[14] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[15] Λαβαίνοντας ως βάση υπολογισμού τον πληθυσμό σε 1.100 κατοίκους, τότε έχουμε : 134X100 / 1100 @ 12 %

[16] Αντιπρόσωπος (πράκτορας) για τη Φθιώτιδα ήταν ο Αθανάσιος Γιαννούκος, με γραφείο στην οδό Ρήγα Φεραίου στη Λαμία.

[17] Οι ελληνικές υπερπόντιες γραμμές που αναπτύχθηκαν ήταν κυρίως δύο : η γραμμή βορείου Ατλαντικού (1907– 1977), που τη διέκοψε για επτά χρόνια ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η γραμμή Αυστραλίας (1947 – 1977).

[18] Εταιρεία των Δ. Μωραΐτη και Παν. Βαλλιάνου. Είχε τα αγγλικής κατασκευής υπερωκεάνια "Μωραΐτης" (Moraitis) και "Αθήναι" (Athinai).

[19] Είχε τα ίδια πλοία της προηγούμενης εταιρείας (δηλ. Moraitis και Athinai). Όμως χρεοκόπησε το 1912 και απορροφήθηκε από την εταιρεία των Αφών Εμπειρίκου.

[20] Η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» συχνά αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει επιτάξεις και φθορές πλοίων, από πολεμικές αντιξοότητες (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ παγκόσμιος πόλεμος) αλλά και από εχθρότητα των αντίπαλων πολιτικών μερίδων, που εναλλάσσονταν τότε στη διακυβέρνηση της χώρας. Στη συνέχεια η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» ίδρυσε την αγγλική εταιρεία «Byron Steamship Company» που διαλύθηκε το 1928, μετά υπέγραψε μια ατυχή σύμβαση το 1932 με το κράτος και τελικά το 1937 διαλύθηκε.

[21] Ήταν το πρώτο πλοίο που παρέλαβε το 1909 από τα αγγλικά ναυπηγεία (4.890 κόρων).

[22] Τα επόμενα χρόνια μετονομάστηκε σε Megali Hellas (το 1919) και σε Byron (το 1923).

[23] Στις αρχές του 20ου αιώνα περίπου ένας στους επτά μετανάστες παρέμενε στη Νέα Υόρκη, που είχε το 1910 πάνω από 12.000 Έλληνες. Οι υπόλοιποι συνέχιζαν την πορεία τους στην τεράστια αμερικανική ενδοχώρα.

[24] «Ο βίος εν Νέα Υόρκη είναι αρκούντως πολυδάπανος. Αν ο μετανάστης μείνει ημέρας τινάς άεργος ενταύθα και δεν έχει συγγενείς ή φίλους, οι οποίοι να δαπανώσι δι΄ αυτόν, οφείλει να υπολογίζει εν τουλάχιστον δολλάριον καθ΄ ημέραν δια τροφήν και κατοικίαν, ήτοι πέντε περίπου φράγκα. Και ταύτα αν τρώγει εις τα ελληνικά μικροεστιατόρια και αποφεύγει τα ποτά και τα κεράσματα. Οιονδήποτε ποτόν στοιχίζει το ολιγότερον 5 σεντς, ήτοι 25 λεπτά. Καλόν είναι ο μετανάστης να προσπαθεί να μη μείνει μακρόν χρόνον εν Νέα Υόρκη, αλλά να διευθύνεται εις το εσωτερικόν. [Από τον «Οδηγόν του Μετανάστου», 1910].

[25] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[26] Οι περισσότεροι μετανάστες ασχολήθηκαν μετά με το εμπόριο και τα ελεύθερα επαγγέλματα, ενώ άλλοι πολλοί σε διάφορες υπηρεσίες, έχοντας πάντα στο νου τους πώς να κερδίσουν συντομότερα και να επιστρέψουν στην πατρίδα.

[27] Βλ. περιοδικό «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

[28] όπως η φυματίωση, η γρίπη (ιδιαίτερα η ισπανική γρίπη του 1918) και τα αφροδίσια νοσήματα (σύφιλη). Οι απλές μολύνσεις από χτυπήματα μπορούσαν να οδηγήσουν στο θάνατο, εφόσον δεν είχαν ανακαλυφθεί τα αντιβιοτικά.

[29] Είναι σχισμένο το φύλλο καταγραφής στο αρχείο EllisIsland και δεν ξέρουμε το μικρό όνομα του μετανάστη.

[30] Στο Βιβλίο Μεταναστών γράφτηκε Αμούνεζας. Ίσως να λεγόταν έτσι, αλλά δεν μπορώ να το ξέρω. Πιο συνηθισμένο είναι  το Αμούντζας.

[31] Νέα Υόρκη: Πόλη και Πολιτεία των ΗΠΑ. Εκατομμύρια μετανάστες πέρασαν απ’ τη Νέα Υόρκη, όταν ήρθαν στην Αμερική προς το τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Σε όλο το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, η πόλη έγινε παγκόσμιο κέντρο για τη βιομηχανία, το εμπόριο, και την επικοινωνία. Στο λιμάνι της έφταναν τα ατμόπλοια φορτωμένα μετανάστες με όνειρα κι ελπίδα. Μετά τους ελέγχους και την καταγραφή στο Έλλις, έμπαιναν στην πόλη της Νέας Υόρκης. Στις αρχές του 20ου αιώνα περίπου ένας στους επτά μετανάστες παρέμενε στη Νέα Υόρκη, που είχε το 1910 πάνω από 12.000 Έλληνες. Οι υπόλοιποι συνέχιζαν την πορεία τους στην τεράστια αμερικανική ενδοχώρα. Ο πληθυσμός της μητροπολιτικής περιοχής της Νέας Υόρκης είναι 19.750.000 άνθρωποι.

[32] Castle Gate (Utah): Περιοχή ανθρακωρυχείων, με υψηλής ποιότητας άνθρακα για τις ατμομηχανές. Άρχισε να λειτουργεί από το 1886 περίπου. Βρίσκεται 140 χλμ. νοτιοανατολικά της Σώλτ Λέικ Σίτι (Salt Lake City). Το 1914 ενσωματώθηκε με τη γειτονική πόλη. Το 1922 άνοιξε νέο ορυχείο. Το 1924 μεγάλο ατύχημα είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο 172 ανθρακωρύχων. Το 1974 έπαψε η εξόρυξη, εγκαταλείφθηκε η περιοχή  και το  Castle Gate έγινε πόλη-φάντασμα.