Η Ιερά Μονή Αντινίτσης "Το Γενέσιον της Θεοτόκου" (μέρος Γ')

συνέχεια από το Β'  μέρος

Η μονή στον 20ό αιώνα

             1.  Πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα (1900-1920)

   Η είσοδος του εικοστού αιώνα βρίσκει τη μονή χωρίς ηγούμενο[1] (μετά το θάνατο του ικανού προηγουμένου Ιακώβου Δήμου) και την αναμονή διορισμού του διαδόχου του.

Η υπογραφή του Κωνσταντίνου Καλοζύμη

  Το Δεκέμβριο του 1901 (μετά από 7ετή θητεία) πέθανε ο αρχιεπίσκοπος Φθιώτιδος Κωνσταντίνος Καλοζύμης. Η Επισκοπή Φθιώτιδος για την επόμενη πενταετία έμεινε ακέφαλη, μέχρι τον Οκτώβριο του 1906 που ανέλαβε Επίσκοπος Φθιώτιδος,  Λοκρίδος και Θαυμακού ο Θεόφιλος Ιωάννου (1906-1913)[2].

     Το 1907 η μονή Αντίνιτσας είχε 3 μοναχούς. Στην επισκοπή Φθιώτιδος υπήρχαν συνολικά 7 ανδρώες Μονές[3] με 25 μοναχούς.

  Ήταν η περίοδος των πολιτικών και κοινωνικών αλλαγών στην Ελλάδα, με την επανάσταση στο Γουδί (1909) και την ανάληψη της πρωθυπουργίας της χώρας από τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Από το 1912 άρχισε ο μεγάλος εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας για απελευθέρωση των σκλαβωμένων ακόμα τμημάτων της Ελλάδας (Ήπειρο, Μακεδονία, Θράκη, Νησιά Αιγαίου) με τους Βαλκανικούς πολέμους.

    Στη Λαμία, το 1910, η παραπομπή σε δίκη ενώπιον του Επισκοπικού Δικαστηρίου, του επισκόπου Φθιώτιδος, Λοκρίδος και Θαυμακού Θεοφίλου Ιωάννου τον οδήγησε σε αθώωση[4] λόγω αμφιβολιών. Τρία χρόνια μετά, το 1913, ο επίσκοπος Φθιώτιδος πέθανε[5] « πάσχων προ πολλού εκ διαβήτου ». Νέος Επίσκοπος Φθιώτιδος ανέλαβε ο Ιάκωβος[6] Παπαϊωάννου (1913-1932).

Η υπογραφή του επισκόπου Θεόφιλου Ιωάννου (1912)

   Από το 1916 ο νεόδμητος ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Λαμίας έγινε ενοριακός (με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Λαμίας στις 4-5-1916).

     Στη μονή Αντίνιτσας τελέστηκαν βαπτίσεις[7] κατά τα έτη 1916 έως 1918. Έχουν καταγραφεί στο Βιβλίο Γεννήσεων-Βαπτίσεων Ι. Ν. Παναγίας Δέσποινας Λαμίας. Τα μυστήρια των βαπτίσεων αυτών τελέστηκαν από το Νεόφυτο Κουρπά.

      Από το υπουργείο Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, το έτος 1919, ζητήθηκαν στοιχεία για την ακίνητη και κινητή περιουσία[8] των μονών. Στον πίνακα[9] που ακολουθεί απογράφηκε η κατά προσέγγιση περιουσία των μονών του νομού Φθιώτιδος.
Η κτηματική περιουσία της μονής Αντίνιτσας εκτιμήθηκε σε 11.500 δραχμές, ενώ η κινητή περιουσία της σε 13.300 δραχμές περίπου.

 

                 2.  Η Μονή στο Μεσοπόλεμο (1920-1940)

   Για την Ελλάδα η λήξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου (σε συνέχεια των δύο Βαλκανικών πολέμων) με σημαντικό αριθμό θυμάτων δεν σήμανε και την ειρήνη. Ο πόλεμος στη Μικρά Ασία συνέχισε την αιματοχυσία, έφερε την ήττα και την καταστροφή, μαζί με τον ξεριζωμό των ορθοδόξων και του εκεί ελληνισμού, που κατέληξαν στην Ελλάδα ως πρόσφυγες.

    Η μονή Αντίνιτσας[10] όπως και οι απλοί άνθρωποι του καιρού εκείνου, αναζητούσε την επιβίωσή της στα δύσκολα εκείνα χρόνια. Τη θέση του ηγουμένου της ανέλαβε ο μοναχός Σοφρώνιος Σταυρόπουλος. Μετά από ολιγόχρονη θητεία κατηγορήθηκε για « … ιδιοποίησιν 13 αγελάδων της Μονής ταύτης … » . Το 1927 καταδικάστηκε από το πενταμελές εφετείο[11] Αθηνών σε 4ετή φυλάκιση. Του αφαιρέθηκε η θέση.

    Ως νέος ηγούμενος τοποθετήθηκε ο μοναχός Καλλίνικος Ντάσιος (1896 – ; ). Πατρίδα του ήταν το χωριό Δρέμισα του Δήμου Καλλιέων. Είχε εισέλθει στο μοναχικό βίο,  από το έτος 1914, σε ηλικία 18 ετών στην Ιερά Μονή Αγάθωνος. Για 22 χρόνια, δηλ. την περίοδο 1914-1936 ήταν μοναχός[12] στην ίδια μονή (Αγάθωνος). Κατηγορήθηκε για ιδιοποίηση[13] ξένης περιουσίας και το 1928 καταδικάστηκε από το πενταμελές εφετείο σε φυλάκιση τριών ετών.

     Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας 1920-30 ως νέος ηγούμενος ανέλαβε ο αρχιμανδρίτης Διερμηνεύς Γερμανός[14] Παππάς. Η ανακοίνωση της ίδρυσης του Σανατορίου Αντίνιτσας (κοντά στη μονή) και η απαραίτητη κατασκευή δρόμου, έδωσε νέα πνοή στη μονή. Με επιστολή[15] του στον τύπο, ο νέος ηγούμενος κάλεσε όσους ήθελαν να προσφέρουν εργασία με μικρή αμοιβή, για ταχύτερη κατασκευή του δρόμου από την Πηγή Αχιλλέα μέχρι το Μοναστήρι, ώστε να είναι έτοιμος για την πανήγυρη της μονής στις 8-9-1928. Όμως το 1929 “…ο μέχρι τούδε ηγούμενος Γερμανός Παππάς απελύθη των καθηκόντων του”.

     Από 1ης Αυγούστου 1929 διορίστηκε και ανέλαβε[16] ως ηγούμενος, ο αρχιμανδρίτης και πνευματικός Αμφιλόχιος Παπαδημητρίου, που καταγόταν από τη Δωρίδα. Αυτός, το 1917, όταν κτίστηκαν τα κελλιά και η δυτική πύλη, ήταν στη μονή Αγίας Τριάδας Μελιταίας. Την 5ετία (1925-29) υπηρέτησε στη μονή Αγίου Νικολάου[17] Δίβρης, μαζί με τα αδέρφια του Ιεζεκιήλ, Ησαΐα και Ιερεμία. Ήταν μια οικογένεια τεσσάρων αδελφών, που όλοι έγιναν μοναχοί. Σε φωτογραφία εικονίζονται μαζί με τη μητέρα τους που επισκέφθηκε τη μονή.

Η οικογένεια  μοναχών Παπαδημητρίου

με τη μητέρα τους

  Το 1930 επισκέφθηκε τη μονή Αντίνιτσας ο πανεπιστημιακός καθηγητής Αναστάσιος Κ. Ορλάνδος, με σκοπό τη ναοδομική μελέτη του Καθολικού της. Κατέγραψε λεπτομερή στοιχεία, έκανε μετρήσεις και απεικόνισε σε αρχιτεκτονικά σχέδια και σε φωτογραφίες το μοναδικό σε σχεδίαση και κατασκευή Καθολικό της στην ηπειρωτική Ελλάδα, επιτυγχάνοντας τη χρονολόγησή του, αλλά και τη διάσωση μέσω της καταγραφής του, αφού στην Κατοχή (το έτος 1944) όλο το μοναστήρι θα γίνει ερείπια από τους Γερμανούς.

     Η μονή περνούσε δύσκολα χρόνια (χωρίς αξιόλογη ακίνητη περιουσία) επιβιώνοντας με ελάχιστα οικονομικά, εφόσον οι μοναχοί της ασχολούνταν κύρια με πνευματικό έργο και πολύ λίγο με τις υλικές ανάγκες της μονής. Στην αρχή της εργασίας[18] του ο Αν. Ορλάνδος έγραψε για τη μονή Αντίνιτσας :

« … εις τρίωρον προς βορράν απόστασιν από της πόλεως Λαμίας σώζεται, εν λειτουργία εισέτι, πενιχρά μονή τιμωμένη εις μνήμην του Γενεσίου της Θεοτόκου, επιλεγομένη της Αντινίτσης … ».

Προσκυνητές στη Μονή Αντίνιτσας (1931)

       Το ίδιο έτος (1930) ο Αναστ. Κ. Ορλάνδος ολοκλήρωσε και δημοσίευσε τη σημαντική μελέτη του με τίτλο  «Η επί της Όθρυος Μονή της Αντινίτσης». Ενδιαφέροντα στοιχεία και φωτογραφικό υλικό από τη μελέτη αυτή, θα δοθούν σε ιδιαίτερη ενότητα.

      Στις 22-7-1932 ο μητροπολίτης Φθιώτιδος Ιάκωβος Παπαϊωάννου παραιτήθηκε. Είχε κατηγορηθεί για οικονομικά σκάνδαλα. Ως νέος μητροπολίτης τοποθετήθηκε ο Αμβρόσιος Νικολαΐδης[19] (1881-1958). Από το επόμενο έτος (1933) όμως, ο Αμβρόσιος κατηγορήθηκε επίσης, μέσω της τοπικής και έγκυρης εφημερίδας «Η ΕΠΑΡΧΙΑ», για χρηματισμό, για οικονομική αφαίμαξη μονών και ναών και για προκλητική συμπεριφορά προς το λαό. Ακολούθησε σειρά πρωτοσέλιδων δημοσιευμάτων[20].

     Το Τοπικό Συμβούλιο του ΟΔΕΠ (Οργανισμού Διαχείρισης Εκκλησιαστικής Περιουσίας), στις 27-8-1933, προχώρησε στην εκποίηση διαφόρων κτημάτων (με πλειοδοτική δημοπρασία) που ήταν περιουσία των μονών Αντίνιτσας και Αγάθωνης. Η σχετική ανακοίνωση[21] προήλθε από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Νέα δημοπρασία για εκποίηση αγρού[22] της Μονής στις Κομποτάδες έγινε το 1935. Η σχετική ανακοίνωση[23] προήλθε από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος. Η κακή οικονομική κατάσταση των ανθρώπων τη δεκαετία του ’30 και η σειρά σκανδάλων που ταλάνιζαν τον εκκλησιαστικό χώρο (τόσο στον ανώτερο κλήρο, όσο και στο μοναστικό) δημιούργησε μεγάλη αντίδραση, ώστε οι εφημερίδες να γράφουν φραστικές ακρότητες, όπως :

… η κυβέρνησις θα έπρεπε να προχωρήση ριζοσπαστικώτερα. Και να εκποιήση όχι μόνον τα μοναστηριακά κτήματα αλλά και τας μονάς και να μεταβάλη ταύτας εις κοινωφελή ιδρύματα …»  [εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 108, σ.1, 12-1-29, Λαμία]

εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 108, σ.1, 12, ….

   Μετά το 1930 διήλθε και παρέμεινε κάποια χρονική περίοδο στη Μονή και ο αρχιμανδρίτης Ευλόγιος Μόρφης (1895-1954) ως ηγούμενος. Ήταν πριν ηγούμενος της Ι. Μονής Δαδίου και την περίοδο 1936-1953 διετέλεσε ηγούμενος[24] της Ι. Μονής Δαμάστας.

     Στις 10-6-1934 καταγράφηκε μια βάπτιση στη μονή. Το μυστήριο[25] τέλεσε ο Ευλ. Μόρφης. Το 1935, ο ηγούμενος της Μονής Αμφιλόχιος Παπαδημητρίου[26], μαζί με τους μοναχούς (τα τρία αδέρφια του Ιεζεκιήλ, Ησαΐα και Ιερεμία) έφυγαν από τη μονή Αντίνιτσας επιστρέφοντας στο Άγιον Όρος. Έτσι η μονή έμεινε χωρίς ηγούμενο, αλλά ταυτόχρονα δεν είχε και μοναχούς.

      Το 1934-35 ολοκληρώθηκε η κατασκευή[27] του χωμάτινου δρόμου[28] μήκους 5-6 χλμ. περίπου, συνδέοντας την οδό Λαμίας-Δομοκού (από τη θέση “Πηγή Αχιλλέα”) μέχρι το Μοναστήρι και το διπλανό νεόδμητο Σανατόριο. Από τις αρχές του 1935 άρχισε τη λειτουργία του το “Ορεινό Αντιφυματικό Αναρρωτήριο” (Σανατόριο) Αντίνιτσας.

Προσκυνητές στην Αντίνιτσα (1940)

      Έγινε μια βάπτιση στη μονή. Στις 16-8-1937, ο γιατρός του “Ορεινού Αντιφυματικού Αναρρωτηρίου Αντινίτσης” Σταύρος Τσιμπούρης και η γυναίκα του Λουκία βάπτισαν[29] την κόρη τους (που ονομάστηκε Γραμματεία) στην Ι. Μονή Αντινίτσης. Ανάδοχος ήταν ο εργολάβος Δημ. Χριστίδης. Το μυστήριο τέλεσε ο ιερωμένος Σπύρος Γιαννέκος.

       Η μονή παρέμεινε ακέφαλη λίγα χρόνια. Το 1939-40 ο μητροπολίτης Αμβρόσιος Νικολαΐδης, τοποθέτησε τον αρχιμανδρίτη Σωφρόνιο[30], ως ηγούμενο της Μονής.

       Άλλο ένα περιστατικό που πιστοποίησε την ηθική έκπτωση της δεκαετίας αυτής. Το 1940 καταδικάστηκε ο πρώην ηγούμενος[31] της Μονής Δαμάστας για υπεξαίρεση.

3. Συνύπαρξη Μονής και Αντιφυματικού Αναρρωτηρίου Αντίνιτσας (1927-1945)

   Τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αιώνα, η Μονή Αντίνιτσας ήταν ακόμα απομονωμένη οδικά. Σε απόσταση  16 χλμ. από τη Λαμία, στον κύριο δρόμο προς το Δομοκό, άρχιζε ένα μονοπάτι μήκους 5-6 χλμ. περίπου που κατέληγε στη Μονή. Οι προσκυνητές από τη Λαμία ήταν αναγκασμένοι να περπατήσουν ή να κινηθούν με ένα ζώο (άλογο ή μουλάρι) στη διαδρομή του μονοπατιού. Το καλοκαίρι η διαδρομή αυτή γινόταν σε μία ώρα (από την “πηγή του Αχιλλέα”) και παραθέριζαν ευχάριστα για μέρες δίπλα στη μονή. Το χειμώνα όμως ή με κακοκαιρία αυτή γινόταν δυσκολότερη ή ήταν σχεδόν αδύνατη η μετάβαση των προσκυνητών. Για τις αναγκαίες προμήθειες της μονής από καταστήματα της Λαμίας, έπρεπε πάλι να χρησιμοποιηθούν μεταφορικά ζώα, με βασική προϋπόθεση τις καλές καιρικές συνθήκες.

    Το 1927, ο Ιωάννης Μακρόπουλος, τότε δήμαρχος Λαμίας, ο αδελφός του Δημήτριος Μακρόπουλος και ο Ιωάννης Κρανάκης (γαμπρός στην αδερφή τους Δέσποινα Μακροπούλου) αποφάσισαν την ίδρυση του Αντιφυματικού Αναρρωτηρίου (Σανατορίου) Αντίνιτσας. Την κατάλληλη θέση (τον τόπο) γι’ αυτό επέλεξε ο γιατρός Βασίλειος Τσώνης (γαμπρός στην άλλη αδελφή τους Αλεξάνδρα Μακροπούλου) και ήταν δίπλα (ανατολικά) της μονής Αντίνιτσας. Για το σκοπό αυτό, οι αδελφοί Μακρόπουλοι διέθεσαν το μεγάλο ποσό (για την εποχή εκείνη) των 400.000 δραχμών.

     Η κατασκευή[32] και κυρίως η λειτουργία του Αναρρωτηρίου Αντίνιτσας, επέβαλε την κατασκευή δρόμου. Οι εργασίες άρχισαν κατά τη διάρκεια του 1928, αλλά ο δρόμος δεν ήταν εύκολο να γίνει. Για τη μονή Αντίνιτσας ήταν ένα δώρο ανέλπιστο, εφόσον θα αποκτούσε μόνιμη οδική συγκοινωνία με το δρόμο Λαμίας-Δομοκού.

     Ευτυχώς για τον τόπο μας, ο δωρητής Ιωάννης Μακρόπουλος έγινε υπουργός Υγείας και μετά υπουργός Παιδείας και πίεσε για την κατασκευή του χωμάτινου δρόμου, που τελικά ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1935! Έτσι, αποπερατώθηκε και λειτούργησε το Ορεινό Αντιφυματικό Αναρρωτήριο (από το Δεκέμβριο του 1935), αλλά ταυτόχρονα συνδέθηκε οδικά και η Μονή.

     Από το 1937 υπήρχε και δρομολόγιο με αυτοκίνητο για συγκοινωνία του Αναρρωτηρίου με τη Λαμία, που εξυπηρετούσε παράλληλα και τους προσκυνητές της μονής.

     Έτσι η ζωή της μονής ευκολύνθηκε. Βέβαια, για τον πολύν κόσμο, κυρίως τους εκδρομείς και επισκέπτες της μονής, το Σανατόριο Αντίνιτσας παρέμενε το φόβητρο, εφόσον η φυματίωση ήταν τότε ανίατη. Από μακριά έβλεπαν το κτίριο. Δεν είναι γνωστή η δυνατότητα υποστήριξης και υλικής βοήθειας της μονής (με έσοδα σχετικά περιορισμένα) προς το Αντιφυματικό Αναρρωτήριο.

     Η Κατοχή που ακολούθησε, δυσκόλεψε περισσότερο τη ζωή τόσο της μονής, όσο και του Σανατορίου. Οι  30-40 περίπου ασθενείς του πέρασαν όλο και δυσκολότερα προσπαθώντας να καλύψουν τις ανάγκες τόσο της διατροφής τους, όσο και σε φαρμακευτικό υλικό. Ο γιατρός του Σανατορίου Σταύρος Τσιμπούρης και το νοσηλευτικό προσωπικό βοηθούσαν. Κάποιοι ιδιώτες ή καταστήματα (π.χ. κρεοπωλεία, κ.ά.) της Λαμίας έκαναν σποραδικές δωρεές σε τρόφιμα. Κρέας και γαλακτοκομικά προσέφεραν κυρίως από κοπάδια της μονής και ιδιώτες κτηνοτρόφοι της περιοχής Αντίνιτσας.

     Οι κατακτητές (Ιταλοί και Γερμανοί) δεν τους είχαν πειράξει. Τα τελευταία χρόνια όμως της Κατοχής (1943-44) η σημαντική δράση των ανταρτών, μετά μάλιστα από ένα περιστατικό στη θέση «Πηγή του Αχιλλέα», οδήγησε σε γερμανικά  αντίποινα. Απόσπασμα Γερμανών, με ολμοβόλα και εκρηκτικά χτύπησε στις 13 Ιουνίου 1944, ισοπεδώνοντας το Αναρρωτήριο μαζί με τους ασθενείς του και ταυτόχρονα τη Μονή Αντίνιτσας, που έγινε ένας σωρός ερείπια.

     Η δημιουργία και η λειτουργία του Ορεινού Αντιφυματικού Αναρρωτηρίου Αντίνιτσας, άνοιξε το δρόμο για επικοινωνία της μονής με το υπόλοιπο οδικό δίκτυο και τον πολιτισμό. Αυτός όμως ο δρόμος έφερε και τον όλεθρο, με τη βαρβαρότητα του κατακτητή, που εκδηλώθηκε αναίτια προς τον άρρωστο άνθρωπο του Σανατορίου και προς τον οίκο της Παναγίας στη μονή Αντίνιτσας.

             4.  Η Μονή στα χρόνια της Κατοχής (1941-44) - Καταστροφή της Μονής

   Η είσοδος των Γερμανών στη Φθιώτιδα, στις 21-22 Απριλίου 1941 με τους βομβαρδισμούς της Λαμίας και άλλων στόχων (όχι μόνο στρατιωτικών), σήμανε την αρχή της Κατοχής που ακολούθησε κάνοντας πολύ δύσκολη  τη ζωή του ελληνικού λαού. Από βόμβα γερμανικού αεροπλάνου[33] έχασε τη ζωή του ο κτηνοτρόφος Ηλίας Τσεκούρας, στην περιοχή «πηγή του Αχιλλέα», στις 22-4-1941[34].

Η έλλειψη γραπτών πηγών και οι περιορισμένες προφορικές μαρτυρίες δυσκολεύουν την αποτύπωση με ακρίβεια των ιστορικών γεγονότων. Η μονή βίωσε τις δυσκολίες στον ίδιο περίπου βαθμό με τους κατοίκους της ορεινής αυτής ζώνης της Όθρυος. Η θέση του ηγουμένου είχε δοθεί στον αρχιμανδρίτη Σωφρόνιο. Δεν είναι γνωστό αν υπήρχαν κι άλλοι μοναχοί. Βοσκός για τα ζώα της Μονής ήταν ο 17χρονος τότε Κωνσταντίνος Χρ. Θεοδώρου[35] (1927-2006). Στα βοσκοτόπια κοντά στη Μονή υπήρχαν κι άλλα κοπάδια ιδιωτών (όπως του Βασιλείου Καραχάλιου).

Το Δεκέμβριο του 1941 έγινε μια βάπτιση[36] στη Μονή. Το μυστήριο τέλεσε ο ιερέας Άνθιμος Βασιλικούδης, που πήγαινε συχνά στην Αντίνιτσα και ιερουργούσε.

Από το 1942, όπως και σε άλλα μέρη, δημιουργήθηκαν στην περιοχή της Όθρυος αντάρτικες ομάδες, ως τμήματα της οργανωμένης ή και της μεμονωμένης Εθνικής Αντίστασης κατά του κατακτητή. Δεν είναι γνωστή κάποια σύνδεση ή σχέση της μονής με τους αντάρτες.

Η αντιστασιακή δράση των αντάρτικων ομάδων αντιμετωπιζόταν από τους Γερμανούς με εξορμήσεις για διάλυση και εξόντωσή τους (συνήθως χωρίς επιτυχία, ξεσπώντας στον πληθυσμό της περιοχής). Τα τελευταία όμως χρόνια της κατοχής (1943-44) η σημαντική δράση των ανταρτών στις κατακτημένες χώρες, σε συνδυασμό με τις ήττες των Γερμανών (ρωσικό μέτωπο), σκλήρυναν τη στάση των Γερμανών. Οι εντολές τους Χίτλερ για αντίποινα εφαρμόζονταν συχνά.

Προφορικές διασταυρωμένες μαρτυρίες ηλικιωμένων στο γειτονικό χωριό Καλαμάκι, μας βεβαίωσαν για  την αφορμή που οδήγησε σε γερμανικά αντίποινα στην περιοχή της Όθρυος, στα βόρεια της Λαμίας. Σε μια ενέδρα από ομάδα Ελλήνων αγωνιστών (πιθανά του ΕΛΑΣ), στο δρόμο Λαμίας-Δομοκού (στη θέση «Πηγή του Αχιλλέα») χτύπησαν ένα γερμανικό στρατιωτικό αυτοκίνητο, σκοτώνοντας 3 άτομα (αξιωματικούς). Το περιστατικό αυτό έγινε τον Ιούνιο του 1944. Σε αντίποινα[37], στις 13-6-1944, ένα γερμανικό στρατιωτικό απόσπασμα με αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες, εκρηκτικά και ολμοβόλα πήγε στην Αντίνιτσα.

Στο Μοναστήρι υπήρχαν ελάχιστα άτομα, όπως ο ηγούμενος Σωφρόνιος[38] και ο βοσκός της Μονής, που ήταν εκτός του χώρου της Μονής. Η τύχη της Μονής και του γειτονικού Αντιφυματικού Αναρρωτηρίου (Σανατορίου) ήταν δυστυχώς κοινή. Την τριάδα της καταστροφής επιφύλαξαν οι Γερμανοί να συμπληρώσει το χωριό Καλαμάκι (Δερβέν Φούρκα).

Πρώτο (πιθανά) χτύπησαν με ολμοβόλα[39] το Σανατόριο Αντίνιτσας[40] “… καίγοντας αρρώστους και προσωπικό”. Να σημειωθεί ότι οι Γερμανοί δεν προειδοποίησαν κανένα για τις προθέσεις τους, ούτε ζήτησαν από το προσωπικό και τους ασθενείς να εγκαταλείψουν τα κτίρια. Κατέστρεψαν το κτίριο μαζί με τους ασθενείς του! Αναφέρεται ο αριθμός 36 ασθενών[41]. Για τον αριθμό αυτό δεν υπάρχει δυνατότητα διασταύρωσης.

Η Μονή ήταν ο επόμενος στόχος. Δυστυχώς, δεν είναι γνωστός με βεβαιότητα ο τρόπος καταστροφής των κτιρίων της Μονής. Οι υπάρχουσες καταγραφές[42] αναφέρουν ότι αυτά καταστράφηκαν[43]

« … με τα πυροβόλα και έγινε παρανάλωμα πυρός …» ,

« … καταστράφηκε από θεμέλια με δυναμίτη, το Μοναστήρι και το γειτονικό Σανατόριο » ,

« … από τις κατοχικές δυνάμεις έγινε ανατίναξη …».

Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε συνδυασμό των παραπάνω τρόπων καταστροφής, δηλ. να προηγήθηκε βομβαρδισμός με ολμοβόλα (ή κανόνια) και να ακολούθησε ανατίναξη[44] με εκρηκτικά, η δε φωτιά να ήταν αποτέλεσμα αυτών.

Σε ελάχιστο χρόνο, η αδιάκοπη ιστορική ζωή πέντε αιώνων της Μονής έσβησε. Ένα σπάνιο και μοναδικό Καθολικό στην κεντρική και νότια ηπειρωτική Ελλάδα έγινε σωρός ερειπίων. Για μία πράξη ανθρώπων, ο κατακτητής απέδωσε το δικό του «δίκαιο» με την «τιμωρία» στο ναό της Παναγίας, δηλ. στο Καθολικό, στα κελιά και τους άλλους χώρους της Μονής. Να θυμίσουμε ότι οι ναζί, όπως και οι οικογένειές τους δήλωναν και ήταν πιστοί χριστιανοί (προτεστάντες)!

Η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Αντίνιτσας διεσώθη. Υπάρχουν δύο απόψεις για τον τρόπο : σύμφωνα με τη μία άποψη, ο ηγούμενος της μονής Σωφρόνιος, πρόλαβε και πήρε[45] την εικόνα πριν την καταστροφή. Ίσως του δόθηκε χρόνος με το βομβαρδισμό του Σανατορίου για να αφαιρέσει την εικόνα και να κατέβει γρήγορα προς το ρέμα, ο ίδιος ή να την εμπιστευθεί σε άλλον, απ’ όπου με τα πόδια (μόνος ή με τη βοήθεια άλλου) η ιερή εικόνα έφτασε στη Λαμία, όπου και την έκρυψαν σε ασφαλή χώρο.

Σύμφωνα με τη δεύτερη[46] άποψη, προτού ανατιναχτεί το Μοναστήρι, μπήκε μέσα ένας Γερμανός (μάλλον ήταν αξιωματικός) και πήρε την εικόνα, που τη μετέφερε στη Λαμία.  Κάποιοι, που έμαθαν το γεγονός αυτό, ζήτησαν τη μεσολάβηση της Τίλλη[47] Κούντσε-Τσαγκάρη (της Γερμανίδας συζύγου του μαιευτήρα-γιατρού Λουκά Χρ. Τσαγκάρη). Ο Γερμανός της απήντησε : «να μου μαζέψεις 100 λίρες και θα σου τη δώσω πίσω». Μαζεύτηκαν λοιπόν οι 100 λίρες (από χρήματα του κόσμου μάλλον) και πήρε πίσω την εικόνα, που έκτοτε φυλασσόταν στη Λαμία. Μέχρι τη δεκαετία του ’80, η εικόνα παρέμενε στον παλιό ναό του Αγίου Αθανασίου Γαλανέικων. Την επανέφερε οριστικά στη Μονή μετά το 1988, ο επόμενος ηγούμενος Αγαθόνικος.

Ακούστηκαν κι άλλες απόψεις, όπως π.χ. ότι είχαν κρύψει την εικόνα σε κάποιο ναό στο χωριό Παλαμά. Η πρώτη άποψη (σύμφωνα με τον πρώην ηγούμενο αρχιμ. Αγαθόνικο Αναγνωστόπουλο) ίσως δεν ευσταθεί, εφόσον η εικόνα είναι βαριά, είναι 35 οκάδες, και δεν θα μπορούσε να τη μεταφέρει σε ανώμαλο έδαφος ο τότε ηγούμενος.

Μετά την καταστροφή της Μονής οι Γερμανοί έφυγαν και στη συνέχεια κατέστρεψαν με δυναμίτη όλα τα κτίρια (πλην τριών) του χωριού Καλαμάκι. Ευτυχώς οι κάτοικοι είχαν ειδοποιηθεί από Ιταλούς κι έφυγαν στο γύρω δάσος. Τότε, δεν υπήρχε ακόμα δρόμος από το χωριό μέχρι τον αυχένα, όπου ήταν ο κεντρικός δρόμος Λαμίας-Δομοκού.

Στη Μονή Αντίνιτσας όλα κάπνιζαν στο σωρό των ερειπίων. Τις επόμενες μέρες κι εβδομάδες, ο φόβος των Γερμανών, δεν επέτρεψε στον κόσμο να πλησιάσει[48] και να βοηθήσει. Κάτω από τα διαλυμένα δομικά υλικά των κτιρίων της μονής καταστράφηκαν τα ιερά κειμήλια, οι εικόνες, τα ιερά σκεύη, τα βιβλία και όλο το αρχειακό υλικό της. Ο ηγούμενος Σωφρόνιος βρέθηκε στην πλέον εφιαλτική εικόνα που θα μπορούσε να αντικρίσει άνθρωπος και ιδιαίτερα μοναχός. Στη θέση της υπεραιωνόβιας μονής ήταν μόνο ερείπια και ο ίδιος ήταν άστεγος, όπως και η Παναγία Αντίνιτσα. Ο ηγούμενος Σωφρόνιος πέθανε[49] μετά την ανατίναξη της μονής.

Οι ταραγμένοι καιροί δεν επέτρεπαν να συγκεντρωθούν οι πιστοί και να ψάξουν μέσα στα ερείπια, συλλέγοντας ό,τι πολύτιμο απέμεινε. Ο εμφύλιος πόλεμος που άρχισε από το 1945-46, κατέστησε αδύνατη τη σωτηρία σημαντικών αντικειμένων. Δεν είναι γνωστές οι ενέργειες της τότε εκκλησιαστικής ηγεσίας, δηλ. του μητροπολίτη Φθιώτιδος Αμβροσίου Νικολαΐδη, εφόσον ήταν το μοναδικό μοναστήρι στην επισκοπή του, που καταστράφηκε ολοκληρωτικά.

Από προφορικές μαρτυρίες ακούστηκε ότι πολύτιμα σκεύη από τη μονή έφυγαν φορτωμένα σε ζώα, τα οποία πουλήθηκαν αλλού. Μετά από 70 χρόνια δεν είναι δυνατή η διασταύρωσή τους. Πάντως τις επόμενες δεκαετίες, όταν έγινε εκκαθάριση του χώρου και άρχισαν οι πρώτες προσπάθειες ανοικοδόμησης της μονής, δεν βρέθηκαν κειμήλια και ιερά σκεύη, ώστε η μονή σήμερα να είναι «γυμνή» από αυτές τις αποδείξεις του παρελθόντος της. Τι απέγιναν άραγε;

               5.  Ο ηγούμενος Αμβρόσιος Γεωργακός (1912- ; )

   Γεννήθηκε σε χωριό του Δήμου Αγυιάς του νομού Λάρισας. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Από νεαρή ηλικία εισήλθε σε Σκήτη του τόπου του ως δόκιμος μοναχός και όταν έγινε 18 ετών είχε ήδη το βαθμό του Ιερομόναχου Σταυροφόρου[50] και υπηρετούσε (το 1930) ως αδελφός και σύμβουλος στην Ιερά Μονή Αγάθωνα, με ηγούμενο τον αρχιμανδρίτη Αμβρόσιο Ανδρεάδη. Τη δεκαετία 1930-40 παρέμεινε στη Μονή Αγάθωνος, (υπάρχει φωτογραφία του[51] στην ετήσια πανήγυρη στις 6 Αυγούστου 1937 μαζί με τον ηγούμενο, με ιερείς της περιοχής Υπάτης και λαϊκούς). 

Ο πατήρ Αμβρόσιος Γεωργακός

  Ακολούθησε η Κατοχή. Η μονή Αντίνιτσας καταστράφηκε στις 13-6-1944, από τους Γερμανούς.

     Η συνέχεια δεν είναι γνωστή με ακρίβεια. Από τα δύσκολα χρόνια του Εμφυλίου άρχισε η προσπάθεια αναδημιουργίας της Μονής. Από το 1947, με πρωτοβουλία του Αμβρόσιου Γεωργακού, οι χωρικοί[52] της περιοχής Δομοκού ύψωσαν μικρό εκκλησάκι (για Καθολικό). Τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας 1950-60 έχουν καταγραφεί τέσσερις βαπτίσεις που έκανε ο Αμβρόσιος Γεωργακός στη Μονή, η οποία κρατούσε αναμμένη τη σπίθα της ζωής της.

     Μετά το θάνατο του μητροπολίτη Αμβρόσιου Νικολαΐδη (1958) και την εγκατάσταση του  νέου επισκόπου Δαμασκηνού Παπαχρήστου (1960), τη νέα δεκαετία ο Αμβρόσιος Γεωργακός (πιθανά) μετακινήθηκε στη Μονή Δαμάστας, όπου παρέμεινε λίγα χρόνια. Τελικά εγκαταστάθηκε στη Μονή  Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βαρνακόβης, στην περιοχή Δωρίδας του νομού Φωκίδας, όπου παρέμεινε μέχρι την εκδημία του.

                 6.  Πρώτες προσπάθειες αναδημιουργίας της μονής (μετά το 1945)

   Η εικόνα του κατεστραμμένου μοναστηριού, με συμβολικό τρόπο, ταυτίστηκε με την εικόνα που παρουσίαζε η Ελλάδα μέχρι το 1949, που τελείωσε ο Εμφύλιος πόλεμος. Παρά τις μεγάλες δυσκολίες της περιόδου αυτής, η ισχυρή πίστη των ανθρώπων έφερε αποτέλεσμα. Με πρωτοβουλία ενός μονάζοντος[53], οι χωρικοί της περιοχής Δομοκού ύψωσαν ένα μικρό εκκλησάκι[54] (στη θέση του κατεστραμμένου[55] Καθολικού). Γύρω από το εκκλησάκι[56] αυτό δεν υπήρχε τίποτα. Ούτε ένα κελί για να μείνει ο μοναδικός μοναχός της μονής, που αναγκαζόταν να φεύγει σε γειτονικά χωριά ή στη Λαμία και επέστρεφε την επόμενη.

Αμβρόσιος Γεωργακός

(Δεκ. 1963)

  Η αρχή της νέας δεκαετίας 1950-60, μαζί με την αναγέννηση της κατεστραμμένης χώρας, σηματοδοτεί και το ενδιαφέρον για να ξαναγίνει και να λειτουργήσει η μονή Αντίνιτσας, όπως πριν. Έτσι, για τη βελτίωση (διαπλάτυνση και διαμόρφωση) του χωμάτινου δρόμου μήκους 4 χλμ. προς τη μονή διατέθηκαν 17.600 δραχμές από πιστώσεις[57]  του Υπουργείου Δημοσίων Έργων και της Ιεράς Μητροπόλεως Φθιώτιδος.

     Την περίοδο 1950-55 περίπου, ηγούμενος της μονής ήταν ο Αμβρόσιος Γεωργακός. Τούτο αποδεικνύεται από τέσσερις τουλάχιστον βαπτίσεις[58] που τέλεσε και καταγράφηκαν στο Βιβλίο Γεννήσεων-Βαπτίσεων του Ι. Ν. Αγίου Νικολάου Λαμίας. Στη δεκαετία 1950-60, ο γιατρός Στυλίδας Αθανάσιος Καραγεώργος βάπτισε την κόρη του Αλέκα στη μονή Αντίνιτσας. Η κυρία Αλέκα Καραγεώργου-Σχορετσανίτη είναι η πρώην δήμαρχος Στυλίδας.

Το πρώτο εκκλησάκι (στη θέση του κατεστραμμένου καθολικού),

με μεταγενέστερες προσθήκες.

 

  Το 1951 ο μητροπολίτης Φθιώτιδος Αμβρόσιος Νικολαΐδης συμπλήρωσε 40 χρόνια αρχιερατείας κι έγινε εορτασμός στη Λαμία. Το 1958 πέθανε σε ηλικία 77 ετών. Στην επισκοπή Φθιώτιδος είχε θητεία 26 χρόνων (1932-1958), με πολύ δύσκολα χρόνια όπως η Κατοχή και ο Εμφύλιος πόλεμος. Στις 26-6-1960 ως νέος μητροπολίτης Φθιώτιδος τοποθετήθηκε και ανέλαβε ο Δαμασκηνός Παπαχρήστου[59].

     Ακολούθησαν κάποιες αλλαγές, με τον ηγούμενο Αμβρόσιο Γεωργακό να αποχωρεί από τη θέση του, στην οποία τοποθετήθηκε ο Συνέσιος Κουτσομπέλης. Το έτος 1961, με την αριθμ. 25358/8-6-1961 απόφαση[60] του τότε υπουργού Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, μετά από πρόταση του τότε μητροπολίτη Φθιώτιδας Δαμασκηνού

« … αι Ιεραί Μοναί  (α) Αντινίτσης υπαχθείσης εις την Ι. Μονήν Γενέσιον της Θεοτόκου Δαμάστας και (β) Αγίου Γεωργίου - Σαπουνά Στυλίδος, υπάγονται αμφότεραι εις την Ανδρώαν Ιεράν Μονήν Αγάθωνος» ,

η διαλυμένη - όπως χαρακτηριζόταν - Μονή Αντίνιτσας, που πριν υπαγόταν στην Ι. Μονή Δαμάστας, υπήχθη στην Ι. Μ. Αγάθωνος ως μετόχιο αυτής.

     Πάντως η Μονή παρέμενε σε ανυπαρξία, με μόνη παρηγοριά το μικρό εκκλησάκι, στο μέσον του τίποτα. Τόσο ο τόπος που ήταν γυμνός, όσο και η ιστορία της μονής επέβαλαν την αναγέννησή της.

7. Επίσημη ανασύσταση της Μονής - Ερανική Επιτροπή - Έναρξη έργων (1968-88)

   Το 1968 είχαν περάσει 24 χρόνια από την καταστροφή της Μονής. Είχε πλέον ωριμάσει η ιδέα για ανοικοδόμηση και επαναλειτουργία της. Από το 1968 άρχισε μια προσπάθεια συγκέντρωσης χρημάτων. Την πρωτοβουλία ανέλαβε ο νέος τότε μητροπολίτης Φθιώτιδος Δαμασκηνός Παπαχρήστου.

 

Εργασίες σε εξέλιξη. Διακρίνονται οι δύο πτέρυγες κελιών (1977)

     Με τη σύμφωνη γνώμη και της Νομαρχίας Φθιώτιδος, δημιούργησε “Ερανική Επιτροπή” για την ανέγερση της Μονής. Τη στελέχωσαν πολύ γνωστά ονόματα της Λαμιακής κοινωνίας σε διάφορους τομείς απασχόλησης (μηχανικοί, εργολάβοι, κτηματίες, γιατροί, δικηγόροι, κλπ.). Η σχετική ανακοίνωση της Ερανικής Επιτροπής δίνεται κατωτέρω.

     Καθήκοντα ηγουμένου της Μονής ασκούσε ο Συνέσιος Κουτσομπέλης[61]. Σε επίσκεψή του στην Αντίνιτσα, ο Γεώργιος Πλατής, τέως δήμαρχος Λαμίας και βουλευτής, έγραψε σε άρθρο του σε τοπική εφημερίδα[62] “ … Η κρήνη δεν υπάρχει. Αντί του καθολικού ανηγέρθη μικρόν τετράγωνον οίκημα. ”.

     Η προσπάθεια της Ερανικής Επιτροπής βρήκε ανταπόκριση και συγκεντρώθηκε ένα ικανό χρηματικό ποσό, επιτρέποντας την έναρξη των εργασιών. Το 1969 θα χαρακτηριστεί ως έτος έναρξης της ανοικοδόμησης του Μοναστηριού.

     Από την Εκκλησία[63] της Ελλάδος  στο Ημερολόγιο του 1976 καταγράφηκαν ότι :

“ … Στο Νομό Φθιώτιδος υπάρχουν 5 ορθόδοξα μοναστήρια με 38 μοναχούς και 5 μοναστήρια παλαιοημερολογιτών με 70 μοναχούς.”.

      Τα έργα ανοικοδόμησης προχώρησαν σχετικά γρήγορα. Το 1977 ήταν ήδη έτοιμες δύο πτέρυγες με κελιά. Προγραμματίστηκαν τα υπόλοιπα κελιά και κυρίως η ανέγερση μεγαλοπρεπούς εκκλησίας στο κέντρο της αυλής.

      Ήρθε πλέον η σημαντική στιγμή στην ιστορία της Μονής Αντίνιτσας. Με τη σύμφωνη γνώμη του Μητροπολίτη Φθιώτιδας Δαμασκηνού Παπαχρήστου και την έγκριση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, την άνοιξη του 1981 εκδόθηκε Προεδρικό Διάταγμα[64] με το οποίο έγινε ανασύσταση της Μονής Αντινίτσης (φωτοτυπία του δίνεται αμέσως).

    Από το 1834, που η Μονή καταργήθηκε με το Β.Δ. του Όθωνα και αρχικά διαλύθηκε, αλλά μετά διατηρήθηκε ως Μετόχιον της Μονής Αγάθωνης και γνώρισε την ολοσχερή καταστροφή το 1944, χρειάστηκαν 147 χρόνια για να αποκτήσει πάλι επίσημη και ανεξάρτητη υπόσταση[65], όπως ήταν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και της Ελληνικής Επανάστασης.

     Ως ναός (Καθολικό) παρέμενε το μικρό εκκλησάκι, που κάλυπτε - κατ’ ελάχιστον - τις θρησκευτικές ανάγκες της Μονής. Η έλλειψη έτοιμων κελιών δεν επέτρεπε τη μόνιμη παραμονή του ηγουμένου ή μοναχών στη μονή.

     Επίσης η έλλειψη ασφάλειας του μικρού αυτού ναού, υποχρέωνε τη μεταφορά της ιερής εικόνας της Παναγίας στη μονή κατά τις γιορτινές μέρες, ενώ τις καθημερινές η εικόνα φυλασσόταν στον παλιό Ι. Ν. του Αγίου Αθανασίου Γαλανέικων. 

Ο παλαιότερος Ι. Ν. Αγ. Αθανασίου Γαλανέικων

   Από τη νέα δεκαετία[66] του ’80 ως ηγούμενος της Μονής ανέλαβε ο Αρχιμ. Δωρόθεος[67] (κατά κόσμον Δημήτριος Μανώλης[68]). Η καταγωγή του - πιθανά - ήταν από τα Βραγγιανά των Αγράφων.

     Τον Ιανουάριο του 1981, με απόφαση του ηγουμενοσυμβουλίου της Ι. Μ. Αγάθωνος με ηγούμενο το Γερμανό Δημάκο και μέλη τους : Βησσαρίωνα Κορκολιάκο και Ιερεμία Ζήκα της ιδίας Μονής, (α) έκαναν αποδεκτή τη μεταθανάτιο δωρεά της Βασιλικής Στριφτού προς τη Μονή Αντίνιτσας (που ήταν ακόμα Μετόχιο της Ι.Μ. Αγάθωνης) ενός αγρού εκτάσεως δεκαπέντε (15) στρεμμάτων στη θέση «Σκοποβολή» Νέας Μαγνησίας Λαμίας και (β) παραχώρησαν δωρεάν αυτόν τον αγρό στη Σχολική Εφορεία του Εκκλησιαστικού Λυκείου Λαμίας για  να ανεγερθεί Σύγχρονο Εκπαιδευτήριο-Οικοτροφείο του Εκκλησιαστικού Λυκείου Λαμίας. Το έτος 1986-87 άρχισαν οι εργασίες θεμελίωσης. Δυστυχώς μέχρι σήμερα παραμένουν μόνο τα θεμέλια, από έλλειψη κρατικού ενδιαφέροντος και χρηματοδότησης.

    Μετά το σεισμό του ’80 και μέχρι το τέλος της δεκαετίας μετέφεραν στον περίβολο της Μονής, τα μαρμάρινα κιονόκρανα και τμήματα από κίονες του μητροπολιτικού ναού της Λαμίας. Τη δεκαετία του ’90, ο ηγούμενος Αγαθόνικος τα αξιοποίησε, τοποθετώντας τα στις εισόδους της εξωτερικής και εσωτερικής αυλής της μονής, με ικανοποιητικό αισθητικό αποτέλεσμα.

     Η μονή Αντίνιτσας αναγεννήθηκε από τις στάχτες της, προσβλέποντας στο μέλλον με αισιοδοξία. Μετά την κατασκευή των άλλων αναγκαίων κτισμάτων, απέμενε η ολοκλήρωση του ονείρου, που λεγόταν Καθολικό της Μονής, ίδιο ακριβώς με το προηγούμενο που κατέστρεψαν οι Γερμανοί. Αυτό θα ταυτιστεί με το έργο ζωής του επόμενου ηγουμένου αρχιμ. Αγαθόνικου Αναγνωστόπουλου.

8. Η Μονή Αντίνιτσας και τα μετόχια της

    Αρκετές μονές που κτίστηκαν στην οροσειρά της Όθρυος, με σημαντική ιστορία και προσφορά στα δύσκολα χρόνια του Γένους, βρέθηκαν κάτω από την αγκάλη και στήριξη της Μονής Αντίνιτσας. Αυτές ήταν :

Η Μονή Αγίας Τριάδας Μελιταίας (η παλιά ονομασία της ήταν Αβαρίτσα) που κτίστηκε κατά την Τουρκοκρατία (σε αρχαιολογικό χώρο της αρχαίας Μελιταίας), τα δε άλλα κτίσματα στις αρχές του 20ού αι. Ο ηγούμενός της Γρηγόριος συνυπέγραψε την επαναστατική προκήρυξη του 1854 για απελευθέρωση της Θεσσαλίας μαζί με τοπικούς προκρίτους.

Η Μονή Αγίου Αθανασίου Ομβριακής, που κτίστηκε αρχικά ως Σκήτη το 1565 από τον μοναχό Αθανάσιο Μετεωρίτη. Προσθήκες και βελτιώσεις της κτιριακής υποδομής (και αγιογράφηση) έγιναν στους επόμενους αιώνες μέχρι τα προεπαναστατικά χρόνια. Κατέχει πολλά λείψανα αγίων.

Η Μονή Αγίου Βλασίου Στυλίδος, ιδρύθηκε το 1746 και μετά από 6 χρόνια ολοκληρώθηκε το Καθολικό της. Κτήτωρ και πρώτος ηγούμενος ήταν ο ιερομόναχος Ιερεμίας. Η μονή διέθετε μεγάλη ακίνητη περιουσία (αναφέρονται 25.000 ελαιόδενδρα) και βοήθησε κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το 1833 με το Διάταγμα του βασιλιά Όθωνα διαλύθηκε. Ανασυστάθηκε το 1981 και πλέον λειτουργεί.

Η Μονή Αγίων Ταξιαρχών Νεράιδας με άγνωστη τη χρονολογία κτίσεως. Το Καθολικό της διατηρείται με αξιόλογη εικονογράφηση, τα δε κελιά της έχουν ερειπωθεί.

Η Μονή Αγίου Γεωργίου Στυλίδος που κτίστηκε το 1753, με πρώτο ηγούμενο τον ιερομόναχο Παρθένιο. Έχει σημαντικό ξυλόγλυπτο τέμπλο. Το 1833 διαλύθηκε και το 1984 επανιδρύθηκε. Το 1996 ανακαινίστηκε πλήρως και λειτουργεί. Κατέχει πολλά λείψανα αγίων.

Η Μονή Αγίου Γεωργίου Μύλων Πελασγίας (ή Κρεμαστής Λαρίσης), με άγνωστη τη χρονολογία ίδρυσης και κτίσεως. Πιθανολογείται ως έργο του 12ου ή 13ου αι. Είχε μεγάλη συνεισφορά στον αγώνα του 1821. Το 1833 διαλύθηκε και το 1991 έγινε επανασύσταση της μονής. Τα κειμήλια που κατείχε χάθηκαν. Μετά από ανακαίνιση τα τελευταία χρόνια λειτουργεί ως γυναικεία μονή.

    Σήμερα οι μονές αυτές έχουν αυτόνομη νομική υπόσταση και ευτυχώς έχουν ανθρώπινο δυναμικό να τις υπηρετήσει. Τα χρόνια που πέρασαν από τη διάλυσή τους (1833) μέχρι την επανασύστασή τους ήταν ενάμιση αιώνας, στη διάρκεια του οποίου χάθηκαν τα περιουσιακά τους στοιχεία (καρπεύτηκαν ή οικειοποιήθηκαν τα ακίνητα, και κλάπηκαν τα κειμήλια και όποια άλλη κινητή περιουσία). Για τη μονή Αντίνιτσας που είχε την εποπτεία τους, αποτελεί χαρά, όπως η μάνα που βλέπει τα παιδιά της να ενηλικιώνονται  και να ανεξαρτητοποιούνται.

    Η μόνη που χρειάζεται στήριξη και βοήθεια είναι η από χρόνια εγκαταλειμμένη Μονή Αγίων Ταξιαρχών Νεράιδας Στυλίδας. Είναι αναγκαία η συντήρησή της, τόσο του Καθολικού της όσο και των άλλων κτιρίων (κελιά, περιτοίχιση, κ.ά.). Ο τέως ηγούμενος της Μονής Αντίνιτσας αρχιμ. Αγαθόνικος (ανταποκρινόμενος σε πρόταση του μητροπολίτη κ. Νικολάου) ανέλαβε αμέσως το κόστος των εργασιών, ώστε να αποδοθεί[69] στο χρόνο και στην ιστορία κι αυτό το Μοναστήρι, που είναι το τελευταίο μετόχι της.

   Μετά την αποκατάσταση της υποδομής, αποτελεί ευχή η αυτονόμηση της μονής αυτής και η στελέχωσή της, ώστε να το φροντίζουν και να αποδίδει στους ανθρώπους το θεάρεστο έργο της.

9. Οδικά προσκυνητάρια

   Στη μονή Αντίνιτσας ανήκουν δύο προσκυνητάρια που βρίσκονται επάνω στον επαρχιακό δρόμο Λαμίας-Δομοκού. Συγκεκριμένα είναι της Αγίας Αικατερίνης και του Αγίου Σώζοντος.

Αγίας Αικατερίνης : Από τα χρόνια του Μεσοπολέμου (τη δεκαετία του ’30) ο δρόμος Λαμίας-Δομοκού (γνωστός στους παλιότερους ως Παλιοκούλια) ήταν στενός, με κλειστές και επικίνδυνες στροφές, που με το χιόνια του χειμώνα πάγωνε και δημιουργούσε πολλά αυτοκινητιστικά δυστυχήματα. Θυμίζουμε ότι αυτός ήταν και ο μοναδικός εθνικός δρόμος Αθηνών - Λαμίας - Λάρισας - Θεσσαλονίκης. Τα Ι.Χ. αυτοκίνητα, στα χρόνια εκείνα ήταν λίγα, ενώ τα φορτηγά κυρίως και μετά τα λεωφορεία διέτρεχαν συχνά την επικίνδυνη αυτή διαδρομή.

Το προσκυνητάρι της Αγίας Αικατερίνης (με χιόνια)

   Οι οδηγοί αυτών, που είχαν ζήσει αρκετά περιστατικά με δυστυχήματα (από ελαφρά μέχρι θανατηφόρα) και γέμισαν τους δρόμους με εικονίσματα (μικρά προσκυνητάρια) αποφάσισαν να γίνει ένα μεγαλύτερο προσκυνητάρι στη θέση αυτή, στη μνήμη της Αγίας Αικατερίνης. Δεν είναι γνωστά τα ονόματα των πολλών οδηγών που συνεισέφεραν για το έργο αυτό. Πριν γίνει διαπλάτυνση του δρόμου και εκτελεστούν κάποια έργα σχετικής βελτίωσης της χάραξης σε δύσκολα σημεία όλοι οι οδηγοί, τις παλιότερες δεκαετίες, σταματούσαν στην Αγία Αικατερίνη (στο 20ό χλμ. από τη Λαμία) για ν’ ανάψουν ένα κεράκι, να πιουν κρύο νερό από την κρήνη και να ευχηθούν “καλό ταξίδι”. Μάλιστα δίπλα έγινε και το αναψυκτήριο για να δροσιστούν ή να πιουν έναν καφέ.

    Το προσκυνητάρι της Αγίας Αικατερίνης (βρίσκεται στο 20όχλμ. του δρόμου Λαμίας-Δομοκού) ανήκε πάντα στη Μονή Αντίνιτσας.

   Όμως το κακό, έχει πάντα τους υπηρέτες του. Τη νύχτα (ώρα 4 π.μ.) από τις 19 προς την 20ή Φεβρουαρίου 2012, πυρκαγιά από άγνωστη αιτία (από κερί, καντήλι ή κάτι άλλο, όπως ανακοινώθηκε), κατέστρεψε το εκκλησάκι ολοσχερώς (και μαζί το διπλανό κατάστημα με τα ζαχαρώδη προϊόντα). Ευτυχώς η εικόνα της Αγίας Αικατερίνης διασώθηκε.

    Ο σεβάσμιος πρώην ηγούμενος της Ι. Μ. Αντίνιτσας έφτασε επιτόπου και αφού περιήλθε το χώρο, με συγκίνηση για το καταστροφικό γεγονός, δήλωσε :

“ Αυτό που έφερε τούτο το αποτέλεσμα δεν είναι κακό κερί, αλλά κακό χέρι που απέβη σε βάρος των διερχόμενων πιστών χριστιανών. Ως κληρικός και υπεύθυνος του Ναού της Αγίας Αικατερίνης, εφόσον εποπτεύεται από την Ι. Μ. Αντίνιτσας, και ως ηγούμενος αυτής δεσμεύομαι με το λόγο μου ότι σε 15 ημέρες, ο ναός αυτός που εδώ και δεκαετίες απολάμβανε την ευσέβεια και ευλάβεια των διερχόμενων πιστών χριστιανών, θα είναι έτοιμος να τους δεχθεί όπως πριν, για να ανάψουν το κερί τους και να προσευχηθούν στην Αγία Αικατερίνη. Όσο κι αν θα υπάρχουν αντίχριστες σκέψεις και πράξεις ανθρώπων, για τον καλό άνθρωπο θα επιστρέφει πάντα η ευαγγελική ρήση (με την ημέτερη προσθήκη) :

Η πίστις σου σέσωκέ σε, πορεύου εν ειρήνη,

με βέβαιο συνοδηγό την Αγία Αικατερίνη.”

   Η ανακατασκευή του μετά από πρωτοβουλία του προ-ηγουμένου αρχιμ. Αγαθονίκου άρχισε αμέσως.  Ήδη το κτίριο του μικρού ναού της Αγίας Αικατερίνης είναι έτοιμο, λίγο υπερυψωμένο, με θαυμάσια νέα ξύλινη στέγη και νέες μεταλλικές πόρτες και παράθυρα. Το εσωτερικό του σύντομα τελείωσε και έχει αποδοθεί ανακαινισμένο στον πιστό χριστιανό και ταξιδιώτη, στηρίζοντας και προστατεύοντάς τον από τους πολλούς οδικούς κινδύνους.

Το ανακαινισμένο ναΐδριο της Αγίας Αικατερίνης

 (φωτ. 16-3-2012)

  Είναι αξιοθαύμαστο ότι στο χρονικό διάστημα που μεσολάβησε από την καταστροφή, δεν έπαυσε να δέχεται διερχόμενους, που ήθελαν να ανάψουν το κερί τους στην Αγία Αικατερίνη για νάχουν «καλό δρόμο». Μόνη παραφωνία στο διαδίκτυο, όπου κάποιοι 12θεϊστές με κακία δήλωναν «επιτέλους και μια καλή είδηση: κάηκε ολοσχερώς η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης»!! Αθλιότητα και ίσως ύποπτη στάση σε μια πυρκαγιά, που δεν μπορεί να προήλθε από κερί.

   Αντίθετα η εφημερίδα “Πρωινός Λόγος” των Τρικάλων, σε εκτενέστερη αναφορά του συμβάντος έγραψε ότι : “Δεν ήταν λίγοι οι κάτοικοι του νομού Τρικάλων οι οποίοι είτε στο δρόμο προς την Αθήνα είτε στην επιστροφή στάθμευαν για λίγο τα οχήματά τους προκειμένου να ανάψουν ένα κεράκι στη χάρη της Αγίας Αικατερίνης και να ψωνίσουν στο διπλανό κατάστημα, συνεχίζοντας μετά το ταξίδι τους.”

   Την αποκατάσταση του μικρού ναού της Αγίας Αικατερίνης παρακολούθησε, ενέκρινε και επαίνεσε ο σεβασμιότατος Μητροπολίτης Φθιώτιδος κ. Νικόλαος. Ο σεβάσμιος προ-ηγούμενος της Ι. Μονής Αντίνιτσας με πλήρη αφοσίωση στο έργο ζωής που δημιουργεί, υποστήριζε πάντα όλα τα “παιδιά” της Μονής, δηλ. τα οδικά προσκυνητάρια της.

Ο μικρός Ναός του Αγίου Σώζοντος (φωτ. 2011)

Άγιος Σώζων : Είναι έργο-προσφορά του Θ. Αναγνωστόπουλου, πρώην βουλευτή Καρδίτσας και υπουργού σε κυβέρνηση της “Νέας Δημοκρατίας”. Τη δεκαετία του ’90 (το 1994-95) με αιτία ένα αυτοκινητιστικό δυστύχημα που έγινε την 7η Σεπτεμβρίου και στο οποίο σώθηκε ο προαναφερόμενος πιστός, αποφάσισε στο σημείο του δυστυχήματος (είναι σε επικίνδυνη στροφή) να ανεγείρει, με δαπάνη του, ένα ναΐδριο στη μνήμη του αγίου που τιμάται στις 7 Σεπτεμβρίου. Αυτός είναι ο Άγιος Σώζων.

   Ανήκει στη Μονή Αντίνιτσας.

    Δίπλα υπήρχε μικρό αναψυκτήριο όπου οι περαστικοί μπορούσαν να ξεκουραστούν με καφέ ή αναψυκτικό. Παράλληλα διατίθονταν και τοπικά προϊόντα (τραχανά, χυλοπίτες, κατίκι, κ.ά.)

          10.  Ο ηγούμενος αρχιμανδρίτης Αγαθόνικος Αναγνωστόπουλος

   Γεννήθηκε το 1930, στο χωριό Αγία Παρασκευή της περιφέρειας Αιγιαλείας του νομού Αχαΐας.  Οι γονείς του ονομάζονταν Σωτήριος και Αναστασία, ήταν δε ευσεβείς χριστιανοί, από ιερατική οικογένεια. Η μητέρα του Αναστασία Παπασταματίου, ήταν κόρη του ιερέα Ιωάννη[70].

     Ο  Αγαθόνικος έμεινε ορφανός από μικρή ηλικία. Το κοσμικό του όνομα ήταν Χρήστος. Από 12 χρονών παιδί πήγε στο Ναύπλιο, κοντά στο θείο του (από τη μητέρα του) τον Αγαθόνικο Παπασταματίου, που είχε αναδειχθεί Μητροπολίτης[71] Αργολίδος. Ο μικρός Χρήστος Αναγνωστόπουλος θαύμαζε τον θείο του, όπως και όλος ο κόσμος τότε ως κληρικό και ως άνθρωπο.

Ο Αγαθόνικος ως νέος μοναχός, στη Μονή

Παμμεγίστων Ταξιαρχών Αιγίου

      Το 1945, ο Αγαθόνικος Παπασταματίου έγινε Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας και μαζί με τον 15-χρονο Χρήστο εγκαταστάθηκε στο Αίγιο, όπου ο Χρήστος τελείωσε και το υπόλοιπο σχολείο. Υπηρέτησε το στρατιωτικό του και μετά ζήτησε από το θείο του να χειροτονηθεί διάκονος-μοναχός. Η χειροτονία έγινε (το 1956) στην Άρτα από τον τότε επίσκοπο Σεραφείμ[72] Τίκα, στον Ι. Ν. της  Αγίας Θεοδώρας Άρτας, επειδή ο επίσκοπος Αγαθόνικος είχε πάθει μια παράλυση στα χέρια του. Μετά τη χειροτονία έφυγε από την Άρτα, αν και αρκετοί επώνυμοι ντόπιοι έκαναν παρέμβαση για να παραμείνει ο διάκονος εκεί.

    Ένα μήνα μετά τη χειροτονία του (το 1956), ο θείος του Αγαθόνικος Παπασταματίου απεδήμησε εις Κύριον, στην πρώιμη ηλικία των 58 ετών. Ο διάκονος Αγαθόνικος εισήλθε ως  μοναχός[73] στη Μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών της επισκοπής Καλαβρύτων και την υπηρέτησε για 18 χρόνια. Πανέξυπνος άνθρωπος και πρόθυμος για όλες τις ανάγκες της Μονής, ήταν υπεύθυνος για δύο γέροντες τον πατέρα Σαμουήλ και τον πατέρα Πέτρο. Ήταν υποτακτικός στο γέροντα Σαμουήλ, ο οποίος από μεγάλη ικανοποίηση έδινε πολλές ευχές προς όλους τους αγίους, την Παναγία και τους οσίους, λέγοντας ότι «ήσουν ο εκλεκτότερος δόκιμος της Μονής». Ευχόταν επίσης «χώμα να πιάνεις και μάλαμα να γίνεται»! Και πράγματι έκτοτε είχε την καλή τύχη απ’ το Θεό να είναι σε όλα πλούσιος.

      Στο Αίγιο γνωρίστηκε με το Δαμασκηνό Παπαχρήστου[74], που μετά  έγινε μητροπολίτης Φθιώτιδος. 

    Ανέλαβε σύμβουλος της Μονής, οικονόμος[75] σε όλους τους τομείς και επίτροπος για τις εξωτερικές υποθέσεις της. Ήταν υπεύθυνος για τη συγκομιδή των προϊόντων της Μονής. Ακούραστος, εύχαρις και αποδοτικός. Κάθε χρόνο ερχόταν στην περιοχή Δομοκού (από τη Νέα Μάκρυση) για 25-30 εργάτες αναγκαίους για τη συλλογή του ελαιοκάρπου της Μονής. Έτσι, ο Αγαθόνικος γνωρίστηκε με το νομό Φθιώτιδας και ειδικά με την περιφέρεια Δομοκού.

Ο αρχιμ. Αγαθόνικος Αναγνωστόπουλος

     Με αιτία κάποια παρεξήγηση που προέκυψε με τον οικείο Μητροπολίτη[76] Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, ο μοναχός Αγαθόνικος αποφάσισε να φύγει από τη Μονή. Ζήτησε τη βοήθεια του τότε αρχιεπισκόπου Αθηνών Σεραφείμ (1913–1998), ο οποίος ήταν πνευματικό τέκνο του θείου του Αγαθόνικου Παπασταματίου εφόσον τον είχε χρίσει μητροπολίτη Άρτας (το 1949), σε ηλικία 36 ετών. Με την παρέμβαση του Σεραφείμ, ο Αγαθόνικος αποδεσμεύτηκε από τη Μονή Ταξιαρχών και επέλεξε να έρθει στη Μητρόπολη Φθιώτιδας. Ο τότε μητροπολίτης Δαμασκηνός Παπαχρήστου τον τοποθέτησε στη Μονή Αντίνιτσας.

      Μόλις ήρθε στον τόπο αυτό, έγινε κάτι θαυμαστό. Το εκμυστηρεύτηκε αργότερα λέγοντας:

- «Ενόμισα ότι ζούσα εδώ» !

      Όταν μετά έφερε τα πράγματά του με το αυτοκίνητο στο μοναστήρι, κάποιοι του είπαν:

- «Πού ήρθες εδώ;» 

      Όμως αυτός ένιωθε όμορφα κι έλεγε: :

- «Η Παναγία ήταν μαζί μου. Την είχα δει 3-4 φορές» !

     Το όνειρό του και η αγωνία του ήταν πάντα η ολοκλήρωση του έργου της ζωής του, που ταυτίστηκε με την ακμή της Μονής Αντίνιτσας και πάντα προσευχόταν για την άξια διαδοχή του. 

η συνέχεια στο Δ' μέρος

            ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Ο μεγαλύτερος Έλληνας πεζογράφος Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1851-1911), στα χρόνια της μέγιστης πνευματικής ακμής του έγραψε : “Η μεγαλυτέρα αιτία της παρακμής των μοναστηρίων είναι η σκανδαλώδης ανάμιξις της Πολιτείας και των κοσμικών προσώπων εις τα καλογηρικά πράγματα”.

[2] Ι. Βορτσέλα, ΦΘΙΩΤΙΣ, η προς νότον της Όθρυος, σ. 456, εκδ. Κασταλία, Αθήνα 1973.

[3] Η Κοίμησις της Θεοτόκου (Αγάθωνος) με 10 μοναχούς, το Γενέσιον της Θεοτόκου (Αντινίτσης) με 3 μοναχούς, ο Άγιος Γεώργιος Μαλεσίνης με 4 μοναχούς, η Κοίμησις της Θεοτόκου Δαδίου) με 3 μοναχούς, ο Άγιος Κωνσταντίνος Δαφνουσίων με 2 μοναχούς, ο Άγιος Αθανάσιος Ομβριακής με 2 μοναχούς και η Αγία Τριάς Αβαρίτσης (Μελιταίας) με 1 μοναχό.

[Βλ.  Επετηρίδα του Υπουργείου των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, 1907-1908, εν Αθήναις 1909, σ. 15-29].

[4] εφ. ΘΕΡΜΟΠΥΛΑΙ, έτος 19, αριθμ. 28, 13-6-1910, Λαμία.

[5] Για τον Θεόφιλο Ιωάννου βλ. εφ. “Σημαία”, φ. 130, 5-9-1913, Λαμία.

[6] Βλέπε: Πρόλογο του Μητροπολίτη Φθιώτιδος κ. Νικολάου, στην έκδοση «Ο Μητροπολιτικός Ναός Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Λαμίας», των Δημ. Νάτσιου και Βαρβάρας Νάτσιου, Λαμία, 2003.

[7] Βαπτίσεις στη Μονή Αντίνιτσας :  (α) Ανάδοχος Θεανώ Δ. Αλεξανδρή, με διαμονή Λαμία, οικιακά. Το μυστήριο τελέστηκε στη Μονή Αντινίτσης από τον Νεόφυτο Κουρπά, στις 20-7-1916. (β) Ανάδοχος Νικόλ. Θ. Φωτόπουλος, κουρεύς, με διαμονή Λαμία. Το μυστήριο τελέστηκε στη Μονή Αντινίτσης από τον Νεόφυτο Κουρπά, στις 9-9-1916. (γ) Ανάδοχος Παναγιωτόπουλος Ιωάννης, γεωργός, με διαμονή Νεοχώριον. Το μυστήριο τελέστηκε στη Μονή Αντινίτσης από τον Νεόφυτο Κουρπά, στις 8-9-1918. (Από το Βιβλίο Γεννήσεων-Βαπτίσεων Ι.Ν. Παναγίας Δέσποινας Λαμίας).

[8] Δελτίον του Υπουργείου των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως, Παράρτ.  αριθ. 4, εν Αθήναις 1919, σ. 38-45. [Βλ. Σπύρου Κοκκίνη «Τα μοναστήρια της Ελλάδος», σελ. 266-267, εκδ. Βιβλιοπ. της Εστίας, Αθήναι 1976].

[9] ό. π.

[10] Στα στοιχεία της απογραφής πληθυσμού που έγινε στις 19 Δεκ. 1920, δεν αναφέρεται καθόλου η Μονή Αντίνιτσας. Αυτό σημαίνει ότι δεν είχε ηγούμενο, ούτε κάποιο μοναχό.

[11] “Ο μοναχός Σοφρώνιος Σταυρόπουλος, τέως ηγούμενος Ιεράς Μονής Αντινίτσης, κατεδικάσθη υπό του εν Αθήναις πενταμελούς Εφετείου εις 4ετή φυλάκισιν δια την ιδιοποίησιν 13 αγελάδων της Μονής ταύτης και εις απότισιν του τιμήματος τούτων και των εξόδων της δίκης.” [Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 5,  σελ. 4, της 4 Δεκ. 1927, Λαμία]

[12] Βλ. Προσκυνητάριον Μονής Αγάθωνος, Εκδ. Σωτ. Ν. Σχοινά, 1939, Βόλος

[13] “Ο μοναχός Καλλίνικος Ντάσιος τέως ηγούμενος της ιεράς μονής Αντινίσσης κατεδικάσθη υπό του πενταμελούς εφετείου εις τριών ετών φυλάκισιν επί ιδιοποιήσει ξένης περιουσίας.” [εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 36, σ. 4, 28-4-1928, Λαμία]

[14] Σημειώνουμε δύο βαπτίσεις στη Μονή : την 1-1-1924 ο Κωνσταντίνος Καλτσάς στο παιδί του (ονομάστηκε Δημήτριος) και στις 9-9-1924 ο Νικόλαος Καραπαπάς στο παιδί του (ονομάστηκε Γεώργιος). Το μυστήριο τέλεσε ο ηγούμενος αρχιμ. Γερμανός Παππάς. (Από το Βιβλίο του Ι. Ν. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Λαμίας).

[15] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 46, σ. 1, 2-6-1928, Λαμία.

[16] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 170, σ. 2, 24-8-1929, Λαμία.

[17] κατά τα έτη 1925-1930 υπηρέτησαν το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου Δίβρης. [Από πινακίδα στο Αρχονταρίκι της Μονής, όπου γράφει : “Προσφορά Δημ. Ι. Χονδροπούλου, συνταξιούχου ΑΤΕ”]

[18] Περιοδικό «Επετηρίς της Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών» τόμος Ζ (1930), σ. 369, Αθήνα.

[19] Υπηρέτησε για 26 χρόνια την Επισκοπή Φθιώτιδος (1932-1958).

[20] (α) «Η αγία έδρα έχει ανάγκη χρημάτων» στην εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 696, σ. 1, 10-8-1933, Λαμία, (β) «Η πολιτεία του Μητροπολίτου μας» στην εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 698, σ. 1, 15-8-1933, Λαμία.

[21]  εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 691, σ. 1, 29-7-1933, Λαμία.

[22] Από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος : “ … εκποίησις του εν Κομποτάδες εις θέσιν «Αγριόγιαννος» αγρού της Ιεράς Μονής Αντινίτσης. ...” [εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 933, σ. 2, Πέμπτη 7 Μαρτίου 1935, Λαμία].

[23]  εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 691, σ. 1, 29-7-1933, Λαμία.

[24] Διαδέχτηκε τον αρχιμανδρίτη Κύριλλο Κωνσταντινίδη. Τον Ιανουάριο του 1942 ο ηγούμενος Ευλόγιος Μόρφης συνελήφθη από τους Ιταλούς, διότι μετά από έρευνα στη Μονή, ανακάλυψαν όπλα και πυρομαχικά. Καταδικάσθηκε σε θάνατο από το Στρατοδικείο. Μετά από παρέμβαση του Αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού η ποινή μετατράπηκε σε ισόβια κάθειρξη. Παρέμεινε στη φυλακή μέχρι την αναχώρηση των κατακτητών (1944).

[25] Βάπτισε το παιδί του ο Κων. Ευαγ. Πανουργιάς, με ανάδοχο τον Αθ. Φλώρο εκ Δαουκλή, γεωργός.

[26] Στις 12-12-1934, έγινε βάπτιση στη Μονή. Ο Δημήτριος Παπαδημητρίου βάφτισε  το παιδί του (ονομάστηκε Βασίλειος). Το μυστήριο τέλεσε ο ηγούμενος αρχιμ. Παπαδημητρίου. (Από Βιβλίο Ι. Ν. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Λαμίας).

[27] “Εζητήσαμεν και άλλοτε από τους αρμοδίους την αποπεράτωσιν της οδού Λαμίας-Αντινίτσης. Η Αντίνιτσα είναι το μοναδικόν θέρετρον των πτωχών και πασχόντων συμπολιτών μας, οι οποίοι καταφεύγουν εκεί δια να αναπληρώσουν τας απωλεσθείσας δυνάμεις των. Είναι τόση μικρά η απαιτουμένη δαπάνη δια την εργασίαν ταύτην άλλωστε.”  [εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 507, σ. 1, 12-5-1932, Λαμία]

[28] εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1047, σ. 1 και 4, 4-2-1936, Λαμία.

[29] Από το Βιβλίο Γεννήσεων-Βαπτίσεων του Ι. Ναού Αγίου Νικολάου Λαμίας.

[30] Η καταγωγή του ήταν από τη Σπάρτη (μαρτυρία Παναγ. Στ. Τσιμπούρη, γιου του ιατρού Σταύρου Τσιμπούρη, στο Σανατόριο Αντίνιτσας). Δεν αποκλείεται δε, ως μοναχός να ήταν και ο Αμβρόσιος Γεωργακός.

[31]  “Ενώπιον του πενταμελούς Εφετείου Αθηνών εξεδικάσθη τη 10η παρελθόντος μηνός Απριλίου, η υπόθεσις του Ιερομονάχου Κυρίλλου Κωνσταντινίδου, τέως Ηγουμένου της Ιεράς Μονής Δαμάστας, κατηγορουμένου επί υπεξαιρέσει. Το Δικαστήριον κατεδίκασεν αυτόν εις πεντάμηνον φυλάκισιν.” [εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 1433, σ. 4, Σάββατο 4-5-1940, Λαμία]

[32] Βλ. Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου “Ορεινόν Αντιφυματικόν Αναρρωτήριον Αντινίτσης”, Ιούνιος 2007, Λαμία.

[33] Υπάρχει και άλλη πιθανή άποψη ότι δεν σκοτώθηκε από βόμβα αεροπλάνου, αλλά από Γερμανούς που έρχονταν με αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες προς τη Λαμία, στο 16ο χλμ., όπου πήγε για να δει.

[34] Βιβλίο Αποβιώσεων του Ι. Ν. Παναγίας Δέσποινας Λαμίας.

[35] Ο Κωνσταντίνος Θεοδώρου ήταν ανεψιογαμβρός του μοναχού και μεταπολεμικά ηγουμένου της Μονής Αντίνιτσας Αμβρόσιου Γεωργακού. [από μαρτυρία των συγγενών του]

[36] Έγινε στις 7-12-1941. [Η βάπτιση έχει καταγραφεί στο Βιβλίο Γεννήσεων-Βαπτίσεων του Ι. Ν. Παναγίας Δέσποινας Λαμίας].

[37] Γερμανοί Διοικητές στη Λαμία ήταν :  Μέλλερ  (πρ. 172/14-5-1944 Δήμου Λαμιέων) και Κέντορ (Πρακτικά Συνεδρίασης αριθμ. 24/23-8-1944, Δήμου Λαμιέων).

[38] Βιβλίο Μοναχολόγιο της Μητρόπολης Φθιώτιδας τηρείται από το 1992, κυρίως μετά την ανάληψη της θέσης του Μητροπολίτη Φθιώτιδος από τον κ. Νικόλαο. Για τα προηγούμενα χρόνια δεν υπάρχουν στοιχεία ούτε και στη Διεύθυνση Μονών της Εκκλησίας της Ελλάδος. Στο Διαδίκτυο βρήκα την εξής καταγραφή : “Ἀρχιμανδρίτης Σωφρόνιος, 17 Ἀπριλίου 1944: Ἡγούμενος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἀντινίτσας Φθιώτιδος. Ἀπέθανε μετά τήν ἀνατίναξη τῆς Μονῆς, τήν Δευτέρα τοῦ Πάσχα, ἀπό τούς Γερμανούς, πού ταυτόχρονα ἀνατίναξαν καί τό ἐκεῖ Σανατόριο καί ἐκτέλεσαν τούς νοσηλευόμενους φυματικούς”. [Ἀρχεῖο Ἱερᾶς Συνόδου, Φάκελος Ἐθνομαρτύρων Κληρικῶν]. Η ημερομηνία είναι λανθασμένη. Πάντως δεν είναι δυνατή προς το παρόν η επιβεβαίωση ούτε του θανάτου, από άλλη πηγή. Έτσι αναγκαστικά στηριζόμαστε - προς το παρόν - στο στοιχείο αυτό.

[39] Από τη  «Μαύρη Βίβλο της Κατοχής», στην ιστοσελίδα : www.scribd.com.

[40] Γλίτωσε ο γιατρός και διευθυντής του Σανατορίου, Σταύρος Τσιμπούρης που έλειπε στη Λαμία.

[41] Α. Ρασιδάκη και Φ. Βλαστού : «Οδηγός μνήμης – 100 χρόνια “Σωτηρίας”  1903-2003», Αθήνα 2003.

[42] Μετά την καταστροφή, ο Αμβρόσιος Γεωργακός πήγε στο σπίτι του γιατρού Σταύρου Τσιμπούρη, διευθυντή του Σανατορίου Αντίνιτσας και του είπε ότι βομβάρδισαν το Σανατόριο και το Μοναστήρι με κανόνια (μαρτυρία Παναγ. Στ. Τσιμπούρη, γιού του γιατρού).

[43]  Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Ορεινόν Αντιφυματικόν Αναρρωτήριον Αντινίτσης», σελ. 32, Ιούνιος 2007, Λαμία.

[44] “ … Η εκδικητική μανία των Γερμανών έφτασε μέχρις ανατινάξεως εκ θεμελίων του σανατορίου και της ωραιοτάτης εκείνης εκκλησίας.” Τριαντάφυλλου Παπαναγιώτου «Ιστορία και Μνημεία της Φθιώτιδος», Έκδοσις Δήμου Λαμιέων, 1971.

[45] Την εικόνα πήρε ο Αμβρόσιος Γεωργακός και έφυγε απ’ το ρέμα (από μαρτυρία του Παναγ. Τσιμπούρη, γιου του γιατρού Σταύρου Τσιμπούρη στο Σανατόριο Αντίνιτσας).

[46] Η άποψη αυτή ήταν αποδεκτή από τον πρώην ηγούμενο αρχιμ. Αγαθόνικο Αναγνωστόπουλο.

[47] 1899-1981 [από ταφικό μνημείο στο Νεκροταφείο Ξηριώτισσας Λαμίας].

[48] Στο χωριό Καλαμάκι, οι κάτοικοι από το γειτονικό δάσος, όπου κατέφυγαν, επέστρεψαν στα κατεστραμμένα σπίτια τους, τον Οκτώβριο του 1944 (δηλ. μετά από 4 μήνες), μετά τη φυγή των Γερμανών από τη Φθιώτιδα και τον επερχόμενο χειμώνα.

[49] Από το αρχείο της Ιεράς Συνόδου (φάκελος εθνομαρτύρων κληρικών). Υπάρχει όμως η μαρτυρία του Παναγ. Στ. Τσιμπούρη, γιου του γιατρού Σταύρου Τσιμπούρη, του Σανατορίου Αντίνιτσας, που βεβαιώνει ότι ο Σοφρώνιος μετά την καταστροφή έφυγε και ήρθε στη Μονή Αγίου Γεωργίου Στυλίδος.

[50] Βλ. «Προσκυνητάριον Μονής Αγάθωνος», Εκδ. Σωτ. Ν. Σχοινά, 1939, Βόλος

[51] ό. π.

[52] Θεόκτ. Λαϊνά :  «Το Μοναστήρι της Αντινίτσας», σελ. 48, 1977, Αθήνα.

[53] Πιθανότατα του Αμβροσίου Γεωργακού.

[54] Θεόκτ. Λαϊνά : “Το Μοναστήρι της Αντινίτσας”, σελ. 48, 1977, Αθήνα.

[55] Σε εργασίες διαμόρφωσης του χώρου της Μονής (την περίοδο αυτή, μετά το 1950) βρέθηκαν καριοφίλια στην κατακόμβη. (από μαρτυρία του Παναγ. Στ. Τσιμπούρη).

[56] Ο Παναγ. Τσιώνης στο βιβλίο του «Ο Νομός Φθιώτιδος» σελ. 174, Λαμία 1983, γράφει ότι  :  “ … Η Μονή ξανακτίστηκε μετά το 1952.”

[57] Περιοδικό «Φθιώτις», έτος Α΄, Οκτώβριος 1955, αριθμ. 4, Τριμηνιαία Επιθεώρησις της Νομαρχίας Φθιώτιδας, Κακούρης Αριστομένης, Νομάρχης Φθιώτιδας.

[58] Οι βαπτίσεις τελέστηκαν στη Μονή Αντίνιτσας από τον Αμβρόσιο Γεωργακό στις : 10-8-1950, 12-11-1950, 11-12-1953 και 4-7-1954. [Από το Βιβλίο Γεννήσεων-Βαπτίσεων του Ι. Ν. Αγίου Νικολάου Λαμίας].

[59] ήταν ανεψιός του τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών & πάσης  Ελλάδος Δαμασκηνού Παπανδρέου (1891-1949).

[60] ΦΕΚ 201, τεύχος Β΄ της 23-6-61.

[61] Ήταν παντρεμένος, η δε γυναίκα του δούλευε στο Νοσοκομείο. Είχε και παιδί.

[62] Από άρθρο στην εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, σ. 1, 2-10-1968, με τίτλο «Η Μονή Αντινίτσης».

[63] Από το «Ημερολόγιον της Εκκλησίας της Ελλάδος 1976» για την επίσημη έκδοση της Αποστολικής Διακονίας. Δόθηκαν στοιχεία από την εκκλησία των Γ.Ο.Χ. (Παλαιοημερολογιτών). Περιλαμβάνονται τα εν ενεργεία μοναστήρια, ησυχαστήρια και σκήτες.

[64] Π.Δ. 331 / 1981 / ΦΕΚ  Α’ της 13-4-1981.

[65] Άλλη μία Μονή που επανιδρύθηκε το έτος 1984 ήταν η Ανδρική Κοινοβιακή Μονή του Αγίου Γεωργίου Στυλίδας (Π.Δ. 202/21-5-1984, ΦΕΚ 69/Α’).

[66] Μετά το Συνέσιο ήρθαν δύο μοναχοί από το Άγιο Όρος κι έμειναν ένα μικρό χρονικό διάστημα στο Μοναστήρι  (ο ένας ήταν γιος αξιωματικού απ’ τη Θεσσαλονίκη). Αυτοί έπαιρναν την εικόνα της Παναγίας και την περιέφεραν στα γύρω χωριά, συγκεντρώνοντας χρήματα για τη διατροφή τους. Τελικά, ο τότε μητροπολίτης Δαμασκηνός Παπαχρήστου τους διέταξε να εγκαταλείψουν τη Μονή.

[67] βλ. «Τα Φθιωτικά Μοναστήρια», του Θεοκτ. Α. Λαϊνά, «Φθιωτικά Χρονικά» 1984, σελ. 7-40, Λαμία

[68] Είχε στη Λαμία ένα ιδιόκτητο διαμέρισμα, που το δώρισε στη Μονή.

[69] Ο θάνατος του ηγουμένου Αγαθονίκου Αναγνωστοπούλου, την περίοδο που θα γίνονταν οι εργασίες συντήρησης της Ι. Μ. Αγίων Ταξιαρχών Νεράιδαςς, άφησαν την προσπάθεια ανεκτέλεστη. Η ευχή και η επιθυμία του εκλιπόντος αποτελούν παρακαταθήκη για υλοποίηση από τους επόμενους (με την καθοδήγηση του μητροπολίτη Φθιώτιδας κ. Νικολάου).

[70] Αδελφός του ήταν ο Κωνσταντίνος Παπασταματίου, που ο γιος του Ανδρέας, αναδείχθηκε ως Αγαθόνικος Παπασταματίου αρχικά μητροπολίτης Αργολίδας και στη συνέχεια  μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας.

[71] Ο Αγαθόνικος Παπασταματίου πριν γίνει δεσπότης ήταν πρωτοσύγκελος στην Κόρινθο, όπου μητροπολίτης ήταν ο Δαμασκηνός Παπανδρέου.

[72] Αναδείχθηκε στο ύπατο αξίωμα του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος την περίοδο 1974-1998.

[73] Στην αρχή πήγε στην Τρίπολη, στον Άγιο Νικόλαο Βαρσών της επισκοπής Μαντινείας (που ήταν μεγάλο Μοναστήρι). Εκεί ήταν ο Θεόκλητος, πρώην διάκος του Αγαθόνικου Παπασταματίου (μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας).

[74] Θυμίζουμε ότι θείος του Δαμασκηνού Παπαχρήστου ήταν ο πρώην μητροπολίτης Κορινθίας, που λεγόταν Δαμασκηνός (κατά κόσμον Δημήτριος) Παπανδρέου (1891-1949) και είχε διατελέσει αρχιεπίσκοπος Αθηνών, αντιβασιλέας και πρωθυπουργός.

[75] Το εκκλησιαστικό του όνομα τότε ήταν Γερβάσιος.

[76] Είναι ο Αμβρόσιος (κατά κόσμον Αθανάσιος) Λενής (γεν. 1938). Από το 1978 είναι Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας. Οι λόγοι ήταν κύρια οικονομικοί (απαιτήσεις του Αμβροσίου), εφόσον η αξιοποίηση των περιουσιακών στοιχείων από τον άξιο Αγαθόνικο, απέφεραν σημαντικά οφέλη, περιλαμβάνοντας ελαιόδεντρα, τριαντάφυλλα για γλυκό του κουταλιού, μελίσσια, πουλερικά, κουνέλια, κ.ά. Ο Αγαθόνικος ήταν πολύ  νοικοκύρης.