Ιούνιος 1944 : Μαρτυρικός μήνας

 Χρόνια γερμανικής Κατοχής

 του Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου

 

Πρόλογος

   Η είσοδος του θέρους από τον μήνα Ιούνιο 1944 με πολλαπλασιασμό των αντιστασιακών πράξεων και την τακτική των γερμανικών αντιποίνων, είχε αυξήσει την ανασφάλεια του πληθυσμού. Οι γερμανικές ήττες σε άλλα μέτωπα τους έκανε να χάσουν την υπεροψία του δυνατού και ανίκητου, αυξάνοντας και τη δική τους ανασφάλεια. Αδυνατώντας να χτυπήσουν το αντάρτικο, ξεσπούσαν στον άμαχο πληθυσμό.

   Στη Στερεά Ελλάδα, τα πλέον σκληρά περιστατικά ήταν τα επόμενα. Η παρουσίασή τους είναι σύντομη, αλλά επαρκής για να τα επαναφέρει στη μνήμη μας, με τις τραγικές τους συνέπειες. Αποτελεί οφειλόμενη τιμή η αναφορά τους.

 

 

    2 Ιουνίου 1944 : Ανατίναξη σιδηροδρομικής σήραγγας Κούρνοβου

Η είσοδος της σιδηρ. σήραγγας Κούρνοβου

   Οργανώθηκε και προβαλλόταν για χρόνια ως αντιστασιακή πράξη (σαμποτάζ). Έγινε από το αρχηγείο Δομοκού του ΕΛΑΣ, για διακοπή της γραμμής (απόφραξη της σήραγγας). Τοποθετήθηκαν τα εκρηκτικά με αναμονή μιας γερμανικής αμαξοστοιχίας. Αντί αυτής, πέρασε ιταλική αμαξοστοιχία με 200 περίπου Ιταλούς αδειούχους στρατιώτες αλλά και 50 Έλληνες ομήρους σε κλούβα. Η ανατίναξη είχε τραγικά αποτελέσματα γι’ αυτούς. Ήταν ένα μεγάλο λάθος, που επιβαλλόταν να είχε αποφευχθεί.

   Πέραν της ανώφελης απώλειας των 50 Ελλήνων, η σήραγγα και η κυκλοφορία των τραίνων αποκαταστάθηκαν γρήγορα σε 2 ημέρες. Το κακό είναι ότι μετά από 2 ημέρες ακολούθησαν και αντίποινα, με την εκτέλεση 106 Ελλήνων από τους Ιταλούς.

 

   10 Ιουνίου 1944 : Το ολοκαύτωμα του Διστόμου

Το Ολοκαύτωμα του Διστόμου

   Χωρίς πρόκληση, τμήμα των Ες-Ες, εισήλθε στο Δίστομο στις 10 Ιουνίου 1944 και άρχισε τη σφαγή όσων κατοίκων βρήκαν στο χωριό. Χωρίς διάκριση, με εκδικητική μανία σκότωσαν 228 άτομα! Ήταν 117 γυναίκες και 111 άνδρες, μεταξύ των οποίων και 53 παιδιά κάτω των 16 ετών. Δεν ξεχώρισαν γυναικόπαιδα και ηλικιωμένους. Αποκεφάλισαν τον ιερέα, εκτέλεσαν βρέφη και βίασαν γυναίκες πριν τις σκοτώσουν. Η σφαγή σταμάτησε μόλις νύχτωσε και αφού έκαψαν όλα τα σπίτια, επέστρεψαν στη Λειβαδιά.

    Κατά την επιστροφή τους εκτελούσαν όποιον άμαχο έβρισκαν μπροστά τους. Στην εργασία “Μαύρη Βίβλος της Κατοχής”, αναφέρεται ότι στο Δίστομο εκτελέστηκαν 296 γυναικόπαιδα και άγνωστος αριθμός στη γύρω περιοχή και στο δρόμο Θήβας – Λιβαδειάς. Ο απεσταλμένος του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού George Wehrly, Ελβετός, ανέφερε αριθμό 600 νεκρών στην ευρύτερη περιοχή, όπου είδε πτώματα να κρέμονται ακόμα και από δέντρα περιμετρικά του δρόμου που οδηγεί στο χωριό.

   Την επιχείρηση οργάνωσε και εκτέλεσε η γερμανική 4η Αστυνομική Τεθωρακισμένη Μεραρχία Γρεναδιέρων των Ες-Ες, με επικεφαλής τον Καρλ Σύμερς (Karl Schümers).

 

13 Ιουνίου 1944 : Καταστροφή Σανατορίου Αντίνιτσας – Ι.Μ. Αντίνιτσας – χωριού Καλαμάκι

   Με δικαιολογία την έξαρση της ελληνικής αντίστασης, ένα γερμανικό στρατιωτικό απόσπασμα με αυτοκίνητα, μοτοσικλέτες και ολμοβόλα πήγε στην Αντίνιτσα. Ήταν το πρωί της Τρίτης, στις 13 Ιουνίου 1944.

     Στο Μοναστήρι της Αντίνιτσας υπήρχαν ελάχιστα άτομα, όπως ο ηγούμενος Αμβρόσιος Γεωργακός. Αντίθετα στο Σανατόριο  Αντίνιτσας ήταν όλοι οι ασθενείς (αναφέρεται ο αριθμός 36) με το νοσηλευτικό προσωπικό. Μόνον ο γιατρός Σταύρος Τσιμπούρης και διευθυντής του έλειπε στη Λαμία.

Οι Γερμανοί δεν προειδοποίησαν κανένα για τις προθέσεις τους, ούτε ζήτησαν από τον ηγούμενο της Μονής, ή από το προσωπικό και τους ασθενείς του Σανατορίου να εγκαταλείψουν τα κτίρια.

     Πιθανά προηγήθηκε βομβαρδισμός του Σανατορίου με ολμοβόλα. Σε ό,τι απέμενε γινόταν ανατίναξη με εκρηκτικά (δυναμίτη), η δε φωτιά που εκδηλωνόταν αποτελείωνε την καταστροφή. Δε γλίτωσε κανένας από τους ανθρώπους τη σκληρή εκείνη μέρα.

Το ιστορικό Καθολικό της Μονής (φωτ. 1930)

    Ακολούθησαν τα κτίρια και το ιστορικό Καθολικό της Μονής. Καταστράφηκαν με τον ίδιο τρόπο όλα. Σε ελάχιστο χρόνο, η αδιάκοπη ιστορική ζωή πέντε αιώνων της Μονής έσβησε. Ευτυχώς η θαυματουργός εικόνα της Παναγίας Αντίνιτσας διεσώθη.

     Μετά την καταστροφή της Μονής, οι Γερμανοί κινήθηκαν προς το γειτονικό χωριό Δερβέν Φούρκα (σημερινό  Καλαμάκι). Ήταν 10-11 η ώρα. Ευτυχώς οι κάτοικοι είχαν ειδοποιηθεί από Ιταλούς κι έφυγαν στο γύρω δάσος. Η έλλειψη δρόμου από τον αυχένα Δερβέν Φούρκα (το δημόσιο δρόμο) μέχρι το χωριό έκανε αδύνατη την κίνηση οχημάτων με κανόνια. Γι’ αυτό κατέστρεψαν με δυναμίτη όλα τα κτίρια (πλην τριών) του χωριού Καλαμάκι. Σκοτώθηκαν 3 γέροντες, που δεν έφυγαν απ’ τα σπίτια τους.

Σημείωση :  Δεν κατανοώ γιατί στη Μονή Αντίνιτσας επιμένουν στο λάθος ότι η καταστροφή της Μονής έγινε τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα. Το ανέφερα από τα προηγούμενα χρόνια, ότι η αποφράδα ημέρα ήταν στις 13 Ιουνίου 1944. Το βεβαίωσαν και οι γέροντες στο χωριό Καλαμάκι.

 

   17 Ιουνίου 1944 : Το Ολοκαύτωμα της Υπάτης

Μνημείο στην Υπάτη

   Συντελέστηκε ημέρα Σάββατο, στις 17 Ιουνίου 1944, όταν στρατιωτικά τμήματα της κεντρικής Γερμανικής διοίκησης Λαμίας (Ες-Ες, υπό τις διαταγές του Karl Schümers, υπεύθυνου επίσης για τη σφαγή του Διστόμου, της Κλεισούρας και της Σπερχειάδας) επιτέθηκαν κατά της Υπάτης.  

   Εκτέλεσαν 28 άτομα, τραυμάτισαν 30, κατέστρεψαν 375 από τα 400 σπίτια της πόλης, τις βυζαντινές εκκλησίες και τα ιστορικά αρχοντικά. Θυμίζουμε και την εκτέλεση των Υπαταίων Πατριωτών που είχε γίνει μετά την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου (25 Νοεμβρίου 1942).

    Για την προσφορά της στην Ενωμένη Εθνική Αντίσταση, η Υπάτη ανακηρύχθηκε Μαρτυρική Πόλη.

 

  18 Ιουνίου 1944 : Η Καταστροφή της Σπερχειάδας

Ο Ι.Ν. Αγ. Νικολάου καμένος (από το 1944)

   Το τάγμα των «Ες-Ες» που προξένησε το ολοκαύτωμα της γειτονικής Υπάτης δυο μέρες νωρίτερα, τα ξημερώματα της 18ης Ιουνίου του 1944 αιφνιδιαστικά έκανε την εμφάνισή του και στη Σπερχειάδα[1]. Προηγήθηκε βομβαρδισμός. Όσοι κάτοικοι δεν έφυγαν κρύφτηκαν σε υπόγεια. Μετά  συνελήφθησαν και συγκεντρώθηκαν βορείως της κωμοπόλεως κάτω από το Στρίμμα στη Σούδα, χωριστά οι άνδρες από τα γυναικόπαιδα, όπου και κρατήθηκαν όλη την ημέρα νηστικοί και διψασμένοι, με τις κάννες των μυδραλιοβόλων στραμμένες επάνω τους. Φονεύτηκαν γέροντες και λεηλατήθηκαν οι οικίες, οι οποίες μετά πυρπολήθηκαν. Καταγράφηκε ο αριθμός 489 οικιών που καταστράφηκαν τελείως. Οι ναοί Αγ. Νικολάου και Αγ. Παρασκευής ανατινάχτηκαν.

    Οι κάτοικοι της Σπερχειάδας  διασώθηκαν και δεν εκτελέστηκαν, επειδή οι Γερμανοί αξιωματικοί διαφώνησαν μεταξύ τους, αλλά συνέβαλε αποφασιστικά και η παρέμβαση του απόστρατου συνταγματάρχη Αθανασίου Γεωργιάδη, που ήταν μεταξύ των αιχμαλώτων. Μιλώντας στη γαλλική γλώσσα, κατόρθωσε να πείσει τον επικεφαλής Γερμανό αξιωματικό και να ματαιώσει την εκτέλεσή τους.

  -------------------

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Ιστοσελίδα : Μαύρη Βίβλος της Κατοχής - ΑΘΗΝΑ • 2006 (Copyright © Αθήνα 2006, Εθνικό Συμβούλιο για τη διεκδίκηση των οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα)

2.    Βασ. Κανέλλος: στην Ιστοσελίδα : https://sperchios.gr/i-epidromi-ton-germanon-sti-spercheiada-18-ioynioy-1944/( Περιγραφή του Κώστα Παπαχρίστου  αειμνήστου δικηγόρου και οικονομολόγου, στην εφ.  “Ο Σπερχειός”, φ. 33-35, 1972)

3.    Ιστοσελίδα : https://www.dmko.gr/martyrikes-polis

4.    Νίκου Κ. Τσίτσα : βιβλίο “ΚΟΥΡΝΟΒΟ, η απομυθοποίηση ενός σαμποτάζ”, 2016, Αθήνα

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Το σαμποτάζ στη σήραγγα Κούρνοβου – Μυθεύματα και αλήθεια”, Βιβλιοπαρουσίαση, στην εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, φ. 22446, σελ. 8, 4-5 Δεκ. 2021, Λαμία. Επίσης στις 30 Νοεμβρίου 2021, αναρτημένη στο www.amfictyon.blogspot.gr

6.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Καταστροφή του Σανατορίου και της Ιερής Μονής Αντίνιτσας (13 Ιουνίου 1944)”, εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, φ. 23064, σελ. 9, 13 Ιουν. 2024.

7.    Βικιπαίδεια

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ

 

---

[1] Ο στρατιωτικός διοικητής των Γερμανών που είχε ως έδρα στο Καστρί και δεν ανήκε στα Ες-Ες, θέλοντας να μην επαναληφθεί το δράμα του Διστόμου, δυο ημέρες πριν ειδοποίησε τους κατοίκους Χαλίλης (Μεσοποταμίας), Καλλιθέας και Αγ. Σώστη να φύγουν, επειδή θα ακολουθούσε η φονική επιδρομή. Στη Σπερχειάδα έφθασε η ειδοποίηση αυτή, αλλά δυστυχώς για άγνωστους λόγους δεν διαδόθηκε στους κατοίκους κι έτσι αιφνιδιάστηκαν.