Από το Κρίκελλο Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1926)

Προλεγόμενα

  Το Κρίκελλο είναι ορεινό χωριό του νομού Ευρυτανίας, σε υψόμετρο 1.120 μέτρων, στην ανατολική πλευρά του όρους Καλλιακούδα και κοντά στις πηγές του Κρικελλοπόταμου (ή Κρικελλιώτη).  

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν απ’ το Κρίκελλο. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 63 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Μάρτιο του 2019.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 34 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν πολλαπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν 63 μετανάστες. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από το Κρίκελλο, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν και κατοικούσαν σ’ αυτό. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Καρπενήσι, Λαμία). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από το Κρίκελλο, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

Το Κρίκελλο από ψηλά (πανοραμική φωτογραφία)

(η φωτογραφία ελήφθη από το AgrinioPress)

---

ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ

Οικισμός Κρίκελον

   Από τις 30 Σεπτεμβρίου 1836 ο οικισμός Κρίκελον, ορίστηκε ως έδρα του δήμου Ευρυτάνων του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας.

   Το 1899 ο οικισμός αποσπάστηκε από το νομό Ακαρνανίας και Αιτωλίας για να υπαχθεί στο νομό Ευρυτανίας. Όμως το 1909 έγινε πάλι στο αντίστροφο, με αποτέλεσμα να υπαχθεί στο νομό Αιτωλοακαρνανίας.

   Στις 31 Αυγούστου 1912 ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Ευρυτάνων και αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα και έδρα της κοινότητας Κρικέλου. Στις 18 Δεκεμβρίου 1920 το όνομα του οικισμού διορθώθηκε σε Κρίκελλον, του νομού Αιτωλοακαρνανίας.

   Στις 22 Μαρτίου 1943 (περίοδος Κατοχής) ο οικισμός αποσπάστηκε από το νομό Αιτωλοακαρνανίας και πλέον υπάγεται στο νομό Ευρυτανίας.

   Στις 4 Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο “Καποδίστριας”) η κοινότητα Κρικέλου καταργήθηκε και ο οικισμός ορίστηκε ως έδρα του δήμου Δομνίστας του νομού Ευρυτανίας.

   Στις 7 Ιουνίου 2010 (σχέδιο “Καλλικράτης”) ο δήμος Δομνίστας καταργήθηκε και ο οικισμός Κρίκελλο προσαρτήθηκε στο δήμο Καρπενησίου.

   Ο πληθυσμός του είναι 161 κάτοικοι (απογραφή 2011).

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 63 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (13) έφυγαν στα έτη 1911 και 1914 (ποσοστό από 21%). Συνολικά έγιναν 34 μεταναστευτικά ταξίδια (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν 13 μετανάστες που έκαναν διπλό ή τριπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 8,5% του πληθυσμού, που είναι ίσο (περίπου) με το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8%). Η περιοχή είχε μόνο κτηνοτροφία, ήταν πολύ ορεινή και δυσκόλευε τη ζωή[2] των κατοίκων της.

    Οι μετανάστες ήταν μόνον άνδρες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών με 26 μετανάστες και ακολούθησαν οι μεγαλύτερες ηλικίες 31-40 ετών με 18 μετανάστες. Η κατανομή σε ομάδες ηλικιών των μεταναστών από το Κρίκελλο, δίνεται στον πίνακα 3.

   Μικρότερη ηλικία μετανάστη :  

(α) Βόντζολος Γεώργιος, ετών 16 (πήγε το 1906)

   Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μετανάστες ήταν :

(α) Κρέτσης Νικόλαος, ετών 47 (πήγε το 1926)

(β) Τραχίλης Κωνσταντίνος, ετών 46  (πήγε το 1925)

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 28 έτη.

   Οι περισσότεροι μετανάστες του Κρικέλλου ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα, από τους 63 μετανάστες, οι 39 ήταν άγαμοι (ποσοστό 62 %) και οι υπόλοιποι 24 ήταν έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες του Κρικέλλου, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

   Συνολικά έγιναν 34 ταξίδια, που διακίνησαν τους 63 μετανάστες από το Κρίκελλο. Οι περισσότεροι μετανάστες (43 άτομα) έφυγαν το λιμάνι της Πάτρας (ποσοστό 68 %), ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν 19 μετανάστες. Από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης έφυγε 1 άτομο (βλ. πίνακα 5). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες από το Κρίκελλο (75 %) έφυγαν με ξένα πλοία.

   Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι της Πάτρας, το 1910 έφυγαν 4 μετανάστες με το πλοίο “Martha Washington”. Το ίδιο έτος και από το ίδιο λιμάνι, σε ένα ταξίδι έφυγαν 5 μετανάστες με το ίδιο πλοίο. Το έτος 1914, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 5 μετανάστες από το λιμάνι της Πάτρας, με το πλοίο “Argentina”. Από λιμάνι της Πάτρας, το 1914, έφυγαν 3 άτομα του Κρικέλλου με το πλοίο “Athinai”. Το 1920 από το λιμάνι του Πειραιά, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 3 άτομα με το πλοίο “Megali Hellas”. Σε σύγκριση, τα μεμονωμένα ταξίδια ήταν περισσότερα από τα ομαδικά. Συγκεκριμένα, έγιναν 20 μεμονωμένα και 14 ομαδικά ταξίδια.

   Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 6, που παρατίθεται.

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες από το Κρίκελλο φαίνονται στον Πίνακα 7. Κυριάρχησε η πολιτεία του Οχάιο, με 28 άτομα (ποσοστό 44%). Ιδιαίτερα η πόλη Κολόμπους (Columbus) ήταν προορισμός για 27 μετανάστες! Ακολούθησαν η πολιτεία της Νέας Υόρκης με 11 μετανάστες και η Πενσυλβάνια με 7 μετανάστες (όλοι πήγαν στην πόλη S. Bethlehem). Μικρότερες προτιμήσεις καταγράφηκαν στις πολιτείες Γιούτα και Βόρ. Καρολίνα. Τα αριθμητικά στοιχεία των υπολοίπων προορισμών φαίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 7.

   Αναλυτικά, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ
Οχάιο (Ohio)	Columbus (27), Springfield (1)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	New York (11)
Μασαχουσέτη (Mass.)	Boston (8)
Πενσυλβάνια (Pa.)	S. Bethlehem (7)
Γιούτα (Utah)	Castle Gate (3)
Βόρ. Καρολίνα (N.C.)	Asheville (1), Winston Salem (1)
δ. α.	4
ΣΥΝΟΛΑ	63

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών (54%) δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν: εργάτες σε φάρμα, αγρότες-κτηματίες, μάγειροι, κλπ. Στοιχεία αυτών ακολουθούν:

επάγγελμα	αριθ.
εργάτης (laborer, workman, worker)	34
εργάτης σε φάρμα (farm laborer)	10
αγρότης (farmer, farm land)	8
μάγειρος (cook)	2
έμπορος (merchant)	1
αποθηκάριος (apothecary)	1
εστιάτορας (restaurant)	1
ράπτης (tailor)	1
δ. α.	5
ΣΥΝΟΛΟ	63

3.  Πολλαπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 15 άτομα που έκαναν διπλό ή τριπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας.

  Περισσότερα χρόνια στην Αμερική (στο α’ ταξίδι) έμεινε ο Ασημάκης Κρέτσης, για 12 χρόνια. Οι υπόλοιποι μετανάστες, στο α’ και β’ ταξίδι τους, κατά Μ.Ο. έμειναν 3-4 χρόνια. Τριπλά ταξίδια έκαναν οι : Κων. Τραχίλης (1911, 1914, 1920), Νικ. Κρέτσης (1911, 1920, 1926) και Γεώρ. Βόντζολος (1906, 1913, 1924).

   Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Γεώργιος Παπαδήμας :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

2.    Αθανάσιος Καλτσάς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Κωνσταντίνος Τραχίλης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-12 στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο. Το β’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1914-19 στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο. Το γ’ ταξίδι έγινε το 1920 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Κωνσταντίνος Χουλιαράς : Το α’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

5.    Νικόλαος Καλτσάς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-13 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1915 πάλι στον ίδιο προορισμό.

6.    Νικόλαος Κρέτσης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-12 στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1920-25 στο Κολόμπους του Οχάιο. Το γ’ ταξίδι έγινε το 1926 πάλι στον ίδιο προορισμό.

7.    Δημήτριος Πάσσιος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-12 στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στη Ν. Βηθλεέμ (N. Bethlehem) της Πενσυλβάνια.

8.    Χρήστος Λαναράς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στη Μασαχουσέτη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στη Ν. Βηθλεέμ (N. Bethlehem) της Πενσυλβάνια.

9.    Ιωάννης Λουρής : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-14, σε τόπο που δεν μας είναι γνωστός. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στη Ν. Βηθλεέμ (N. Bethlehem) της Πενσυλβάνια.

10.  Ιωάννης Μούρκος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-14, σε τόπο που δεν μας είναι γνωστός. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στη Ν. Βηθλεέμ (N. Bethlehem) της Πενσυλβάνια.

11.  Κωνσταντίνος Μάνθος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-08 στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 στην πόλη Άσβιλ (Asheville) της Βόρ. Καρολίνας.

12.  Γεώργιος Βόντζολος : Το α’  ταξίδι έγινε το 1906  στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο. Δεν είναι γνωστή η διάρκεια της εκεί παραμονής του. Το β’  ταξίδι έγινε το 1913 στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο. Πάλι η διάρκεια παραμονής του δεν μας είναι γνωστή, αλλά πρέπει να ήταν μεγάλη. Στο μεταξύ απέκτησε την αμερικανική υπηκοότητα (US Citizen). Το γ’ ταξίδι έγινε το 1924 στο Νιούαρκ του Οχάιο.

13.  Ασημάκης Κρέτσης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1908-20 στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1926 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών του Κρικέλλου

   Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες του Κρικέλλου που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών του Κρικέλλου δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α        Ονοματεπώνυμο          χρον. άφιξης  ηλικία  έγγαμος Πλοίο που ταξίδεψε    Λιμάνι αναχ.

1        Βόντζολος Γεώργιος        21-5-1906      16         όχι        Neustria                    Πειραιεύς

2        Βόντσολος Γεώργιος       12-10-1924     34         ναι        Byron                       Πειραιεύς

3        Γκιούσας Ελευθέριος        1-6-1910        32         ναι        Alice                        Τεργέστη

4        Δρόσος Ιωάννης             29-6-1907      18         όχι        Giulia                       Πάτρα

  5        Δρόσος Ιωάννης Κ.          16-8-1912      24         όχι        Ivernia                      Πάτρα

6        Ζάρας Δημήτριος            13-3-1911      25         όχι        Martha Washington     Πάτρα

7        Καλαντζής Δημήτριος       26-4-1911      20         όχι        Martha Washington     Πάτρα

8        Καλτσάς Αθανάσιος         17-5-1914      30         όχι        Laconia (1912)            Πάτρα

9        Καλτσάς Νικόλαος           29-6-1907      18         όχι        Giulia                       Πάτρα

10       Καλτσάς Νικόλαος           16-3-1915      26         όχι        Athinai                      Πειραιεύς

11       Καλτσάς Χαρίδημος         22-4-1920      29         όχι        Megali Hellas             Πειραιεύς

12       Κατσιάρης Δημήτριος       31-8-1912      30         όχι        Kaiser Franz Josef I    Πάτρα

13       Κοντός Νικόλαος            1-8-1921        35         ναι        Calabria                    Πάτρα

14       Κρέτσης Ασημάκης          5-10-1926      34         ναι        Byron                       Πειραιεύς

15       Κρέτσης Γεώργιος           16-5-1914      29         ναι        Thessaloniki              Πάτρα

16       Κρέτσης Νικόλαος           22-4-1920      41         ναι        Megali Hellas             Πειραιεύς

17       Κρέτσης Νικόλαος           12-6-1926      47         ναι        Byron                       Πειραιεύς

18       Κριάρης Γρηγόριος         15-5-1921      36         ναι        Calabria                    Πάτρα

19       Λαναράς Ελευθέριος        17-5-1914      40         ναι        Laconia (1912)            Πάτρα

20       Λαναράς Χρήστος           26-10-1920     38         ναι        Pannonia                  Πάτρα

21       Λουρής Ιωάννης             26-10-1920     27         όχι        Pannonia                  Πάτρα

22       Λουρής Κώστας              25-3-1911      19         όχι        Argentina                  Πάτρα

23       Μάνθος Κωνσταντίνος      16-12-1920     36         ναι        King Alexander          Πειραιεύς

24       Μαστραπάς Ιωάννης        17-5-1914      27         όχι        Laconia (1912)            Πάτρα

25       Μαστραπάς Κωνσταντ.     26-4-1911      25         όχι        Martha Washington     Πάτρα

26       Μούρκος Ιωάννης           26-10-1920     40         ναι        Pannonia                  Πάτρα

27       Μούρκος Χαρίλαος          4-9-1911        19         όχι        Martha Washington     Πάτρα

28       Μπακογιάννης Ευθύμ.     10-1-1921      28         όχι        Pannonia                  Πάτρα

29       Μπεσλεμές Σπύρος         19-4-1907      29         ναι        Gallia                        Πειραιεύς

30       Μπέτσιος ……                  23-6-1907      31         όχι        Gerty                       Πάτρα

31       Μποτσιβάλης Αθανάσ.      13-3-1911      19         όχι        Martha Washington     Πάτρα

32       Μποτσιβάλης Ιωάννης      13-3-1911      20         όχι        Martha Washington     Πάτρα

33       Παντρευτάκης Κων/νος    8-6-1914        25         όχι        Athinai                      Πειραιεύς

34       Παπαγιάννης Δημήτρ.      25-3-1911      26         ναι        Argentina                  Πάτρα

35       Παπαδήμας Αθανάσιος     25-3-1911      19         όχι        Argentina                  Πάτρα

36       Παπαδήμας Γεώργιος      25-2-1914      26         όχι        Ultonia                     Πάτρα

37       Παπαδήμας Δημήτριος     10-4-1914      18         όχι        Argentina                  Πάτρα

38       Παπαδήμας Ηλίας           13-3-1911      35         ναι        Martha Washington     Πάτρα

39       Πάσσιος Δημήτριος         22-4-1920      37         ναι        Megali Hellas             Πειραιεύς

40       Παχής Κωνσταντίνος        26-4-1911      37         όχι        Martha Washington     Πάτρα

41       Πολύζος Αθανάσιος         19-4-1907      25         όχι        Gallia                        Πειραιεύς

42       Πολύζος Αθανάσιος         10-4-1914      18         όχι        Argentina                  Πάτρα

43       Πολύζος Κωνσταντίνος     19-4-1907      25         όχι        Gallia                        Πειραιεύς

44       Πολύζος Κωνσταντίνος     9-6-1912        32         ναι        Columbia (1908)         Πάτρα

45       Ράπτης Θωμάς                   13-9-1912      19         όχι        Saxonia                     Πάτρα

46       Σαρρής Νικόλαος               26-4-1911      19         όχι        Martha Washington   Πάτρα

47       Σκοτίδας Δημήτριος           15-5-1921      35         ναι        Calabria                    Πάτρα

48       Τραχίλης Κωνσταντίνος    8-6-1914        35         ναι        Athinai                      Πειραιεύς

49       Τραχίλης Κωνσταντίνος    8-9-1920        42         ναι        Patris                       Πειραιεύς

50       Τραχίλης Κωνσταντίνος    31-1-1925      46         ναι        Byron                       Πειραιεύς

51       Τραχίλης Κώστας            31-8-1912      30         ναι        Kaiser Franz Josef I    Πάτρα

52       Τσάρας Γεώργιος              20-1-1921      26         όχι        Megali Hellas             Πειραιεύς

53       Τσάρας Ιωάννης                8-9-1912        19         όχι        Patris                       Πειραιεύς

54       Τσιάρας Κωνσταντίνος     10-4-1914      25         όχι        Argentina                  Πάτρα

55       Τσιμιτσέλης Δήμος          26-4-1911      18         όχι        Martha Washington     Πάτρα

56       Τσιμιτσέλης Σπύρος        10-4-1914      26         όχι        Argentina                  Πάτρα

57       Τσιορτός Χρήστος            10-4-1914      37         ναι        Argentina                  Πάτρα

58       Φέκας (ή Φωκάς) Νικ.     20-7-1912      23         όχι        Kaiser Franz Josef I    Πάτρα

59       Φουνταλής Ιωάννης         1-6-1910        22         όχι        Alice                        Πάτρα

60       Χουλιαράς Αλέξανδρος    31-8-1912      24         όχι        Kaiser Franz Josef I    Πάτρα

61       Χουλιαράς Κωνσταντ.      8-6-1914        27         όχι        Athinai                      Πειραιεύς

62       Χουλιαράς Κώστας          14-4-1910      25         όχι        Alice                        Πάτρα

63       Χουλιαράς Νικόλαος        14-4-1910      35         ναι        Alice                        Πάτρα

5.  Χρονικό μετανάστευσης από το Κρίκελο Ευρυτανίας

1. Ο πρωτοπόρος του 1906 – Η συνέχεια στο 1907

   Έγινε με μια μεμονωμένη αναχώρηση από το Γεώργιο Βόντζολο. Πιο συγκεκριμένα, την 1η Μαΐου 1906, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Neustria” και στις 21 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε έφηβος 16 ετών. Με 10 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Κολόμπους (Columbus) του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ηλίας Αναστασίου.

   Στο 1907 έγιναν 3 ταξίδια (2 ομαδικά κι 1 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 6 άνθρωποι του Κρικέλου Ευρυτανίας. Αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 περιλάμβανε 3 άτομα, τους : Σπ. Μπεσλεμέ, Αθαν. Πολύζο και Κων. Πολύζο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 26 Μαρτίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Gallia” και στις 19 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ακόμη ότι :

·         Ο Σπύρος Μπεσλεμές ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Με 12 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Καστλ Γκέιτ (Castle Gate) της Γιούτα, όπου ήταν ο φίλος του Παντ. Θέος.

·         Ο Αθανάσιος Πολύζος ήταν 25 ετών. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Έψαχνε για ανάλογη δουλειά (με 12 $ στην τσέπη) στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, όπου ήταν ο φίλος του Σπύρος Θέος[4].

·         Ο Κωνσταντίνος Πολύζος ήταν 25 ετών. Προορισμός του (με 12 $) για δουλειά αγρότη (farmer) ήταν το Καστλ Γκέιτ της Γιούτα, όπου ήταν ο φίλος του Παντ. Θέος.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον ………[5] Μπέτσιο. Από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Gerty” και στις 23 Ιουνίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 31 ετών. Με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Λούης Αναστασίου.

Πλοίο “Gerty”

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από 2μελή ομάδα, με τους : Ιωάν. Δρόσο και Νικ. Καλτσά. Στις 9 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας πήραν το ατμόπλοιο “Giulia” και στις 29 Ιουνίου αφίχθηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Ιωάννης Δρόσος ήταν 18 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 13 $ μαζί του) στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Ηλίας Αναστασίου.

·         Ο Νικόλαος Καλτσάς ήταν 18 ετών. Με 12 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, κοντά στον ανεψιό του Ιωάννη Καλτσά.

2. Λίγοι μετανάστες στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 2 ομαδικά ταξίδια προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 4 άτομα. Αναλυτικά λοιπόν :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από δύο άτομα, τους : Κώσ. Χουλιαρά και Νικ. Χουλιαρά. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 28 Μαρτίου ανέβηκαν στο πλοίο “Alice” και στις 14 Απριλίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει ότι :

·         Ο Κώστας Χουλιαράς ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του στο Κρίκελο λεγόταν Σπύρος. Με 24 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Κολόμπους (Columbus) του Οχάιο, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Δρόσο.

·         Ο Νικόλαος Χουλιαράς ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Γιαννούλα. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Δρόσος.

Ατμόπλοιο “Alice” (Photo: Eric Johnson)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 2μελή ομάδα, με τους : Ελευθ. Γκιούσα και Ιωάν. Φουνταλή. Ο πρώτος έφυγε από το λιμάνι της Τεργέστης, ενώ ο δεύτερος από το λιμάνι της Πάτρας με το πλοίο “Alice” και την 1η Ιουνίου 1910 αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μάς γνωρίζουν ότι:

·         Ο Ελευθέριος Γκιούσας (Giousas) ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά (με 25 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Αθανάσιο Ζώη.

·         Ο Ιωάννης Φουνταλής ήταν 22 ετών. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν η πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο συγγενής του Γ. Πέτσος.

3. Πρώτη κορύφωση της μετανάστευσης στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 4 μεταναστευτικά ταξίδια (3 ομαδικά κι 1 μεμονωμένα). Συνολικά έφυγαν 13 άτομα του Κρικέλου. Συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από 4μελή ομάδα, την οποία συγκρότησαν οι: Δημ. Ζάρας, Αθ. Μποτσιβάλης, Ιωάν. Μποτσιβάλης και Ηλ. Παπαδήμας. Στις 27 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Μαρτίου έφτασαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι:

·         Ο Δημήτριος Ζάρας ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Νικόλαος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Καλτσάς[6].

·         Ο Αθανάσιος Μποτσιβάλης (Boutsivalis) ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στο Κρίκελο λεγόταν Θεόδωρος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 27 $ μαζί του) στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Ι. Δρόσος.

·         Ο Ιωάννης Μποτσιβάλης (Boutsevalis) ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Θεόδωρος. Ως τόπο κατοικίας δήλωσε το Καρπενήσι. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Κολόμπους (Columbus) του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Ι. Δρόσος.

·         Ο Ηλίας Παπαδήμας ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Σπυριδούλα. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η πόλη Κολόμπους του Οχάιο, κοντά στον αδερφό του Κ. Παπαδήμα.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από τρία άτομα, τους : Κώσ. Λουρή, Δημ. Παπαγιάννη και Αθ. Παπαδήμα. Στις 8 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Argentina” και στις 25 Μαρτίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αχρείου μας αναφέρουν επιπλέον ότι :

·         Ο Κώστας Λουρής ήταν 19 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο Κρίκελο ανάφερε τον αδελφό του Ιωάννη. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο θείος του Κ. Παπαδήμας.

·         Ο Δημήτριος Παπαγιάννης ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Ευθυμία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, κοντά στο συγγενή του Ι. Καλτσά.

·         Ο Αθανάσιος Παπαδήμας ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ελευθέριος. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο θείος του Κ. Παπαδήμας.

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε πέντε άτομα και περιλάμβανε τους: Δημ. Καλαντζή, Κων. Μαστραπά, Κων. Παχή, Νικ. Σαρρή και Δήμ. Τσιμιτσέλη. Στις 13 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησαν με το πλοίο “Martha Washington”  και στις 26 Απριλίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε επίσης ότι:

·         Ο Δημήτριος Καλαντζής ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Προορισμός του (με 25 $) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο θείος του Ελευθέριος Γκιούσας.

·         Ο Κωνσταντίνος Μαστραπάς ήταν 25 ετών. Η μητέρα του στο Κρίκελο λεγόταν Μαρούλα. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο κουνιάδος  του (brother-in-law) Ελευθέριος Γκιούσας.

·         Ο Κωνσταντίνος Παχής ήταν 37 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας Αν. Παχής ήταν στο Κρίκελο. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ μαζί του) στη Νέα Υόρκη, με γνωστό του στην Αμερική, το φίλο Δ. Καλαντζή στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης.

·         Ο Νικόλαος Σαρρής ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στον κουνιάδο του Ιωάννη Μούρκο[7].

·         Ο Δήμος Τσιμιτσέλης ήταν 18 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Αγλαΐα. Τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο θείο του Ιωάννη Μούρκο.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από το Χαρίλαο Μούρκο. Στις 21 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 4 Σεπτεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 19 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο Κρίκελο ανάφερε το θείο του Σπύρο Πάσσο. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο αδερφός του Ιωάννης Μούρκος.

4. Ελάττωση του αριθμού μεταναστών στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 6  μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 5 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 8 άτομα από το Κρίκελο. Αναλυτικά :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Κωνσταντίνο Πολύζο. Στις 20 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Columbia (1908)” και στις 9 Ιουνίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 32 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Ως τόπο γέννησης δήλωσε το Κρίκελο, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε τη Λαμία, όπου ήταν η γυναίκα του Ελένη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα (με  25 $ μαζί του) στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Πολύζος.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Νικόλαο Φέκα[8] (ή Φωκά). Στις 15 Ιουλίου από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Pannonia” και στις 3 Αυγούστου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Στο Κρίκελο ήταν η μητέρα του Παναγιού. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Μποτσιβάλης.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Ιωάννη Δρόσο. Στις 29 Ιουλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Ivernia” και στις 16 Αυγούστου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Κολόμπους (Columbus) του Οχάιο, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Βόντζολο.

Ατμόπλοιο “Kaiser Franz Josef I”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1912 αριθμούσε τρία άτομα. Περιλάμβανε τους : Δημ. Κατσιάρη, Κώσ. Τραχίλη και Αλέξ. Χουλιάρα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 19 Αυγούστου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 31 Αυγούστου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα ελλιπή στοιχεία[9] του αρχείου μας συμπληρώνουν ότι :

·         Ο Δημήτριος Κατσιάρης ήταν 30 ετών.

·         Ο Κώστας Τραχίλης ήταν 30 ετών και παντρεμένος.

·         Ο Αλέξανδρος Χουλιάρας ήταν 24 ετών.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Ιωάννη Τσ[ι]άρα. Από  το λιμάνι του Πειραιά, στις 22 Αυγούστου ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 8 Σεπτεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 19 ετών. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν αποθηκάριος. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Αθανάσιος. Προορισμός του (με 24 $) για δουλειά ήταν η πόλη Κολόμπους του Οχάιο, κοντά στον ξάδερφό του Αθανάσιο Παπαδήμα.

   Η πέμπτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Θωμά Ράπτη. Στις 26 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Saxonia” και στις 13 Σεπτεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αριστείδης. Με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Δ. Παπαδημητρίου[10].

 5. Δεύτερη κορύφωση της μετανάστευσης στο 1914

   Μετά τη λήξη των Βαλκανικών πολέμων στην Ελλάδα, έχουμε ένα δεύτερο ρεύμα φυγής προς την Αμερική. Έτσι, στη διάρκεια του έτους 1914 έγιναν 5  μεταναστευτικά ταξίδια (3 ομαδικά και 2 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 13 άτομα του Κρικέλου. Συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Γεώργιο Παπαδήμα. Στις 31 Ιανουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Ultonia” και στις 25 Ιανουαρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 26 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο Κρίκελο δήλωσε τον αδελφό του Κωνσταντίνο. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 21 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Βασίλειος Βέλλιος. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Γεώργιος Παπαδήμας την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

Ατμόπλοιο “Argentina”

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε πέντε άτομα. Περιλάμβανε τους: Δημ. Παπαδήμα, Αθ. Πολύζο, Κων. Τσιάρα, Σπ. Τσιμιτσέλη και Χρ. Τσιορτό. Στις 23 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Argentina” και στις 10 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας αναφέρει ότι :

·         Ο Δημήτριος Παπαδήμας ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ελευθέριος. Έψαχνε για δουλειά αγρότη (farm land), με 25 $ στην τσέπη, στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο αδελφός του Αθανάσιος Παπαδήμας.

·         Ο Αθανάσιος Πολύζος ήταν 18 ετών. Δήλωσε υπάλληλος (clerk). Στο χωριό είχε τη μητέρα[11] του. Προορισμός του (με 21 $) ήταν η πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο θείος του Ε. Παππάς.

·         Ο Κωνσταντίνος Τσιάρας ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο Κρίκελο λεγόταν Αθανάσιος. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά αγρότη, στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, κοντά στον αδερφό του Ι. Τσιάρα.

·         Ο Σπύρος Τσιμιτσέλης ήταν 26 ετών. Δήλωσε μάγειρος (cook). Η μητέρα του στο Κρίκελο λεγόταν Βασίλω. Αναζητούσε ανάλογη δουλειά (με 25 $ μαζί του) στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Δ. Σερέλης[12].

·         Ο Χρήστος Τσιορτός ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Κρίκελο λεγόταν Ζωίτσα. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Ε. Μποτσιβάλης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Γεώργιο Κρέτση. Στις 27 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Thessaloniki” και στις 16 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 29 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο αδερφός του Πέτρος Κρέτσης.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από 3μελή ομάδα, με τους : Αθ. Καλτσά, Ελ. Λαναρά και Ιωάν. Μαστραπά. Στις 2 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Laconia (1912)” και στις 17 Μαΐου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Αθανάσιος Καλτσάς ήταν 30 ετών. Η μητέρα του στο Κρίκελο λεγόταν Μαρία. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο αδερφός του Δημήτριος Καλτσάς. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Αθαν. Καλτσά στην Αμερική. Για πρώτη φορά πήγε την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Ελευθέριος Λαναράς ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Αναστασία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Πέτρος Κόρας.

·         Ο Ιωάννης Μαστραπάς ήταν 27 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του λεγόταν Βηθλεέμ. Με 24 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στην πόλη Κολόμπους (Columbus) του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χρήστος Μαστραπάς.

Πλοίο Laconia (1912) [Photo: Hisashi Noma Collection]

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από τρία άτομα. Περιλάμβανε τους : Κων. Παντρευτάκη, Κων. Τραχίλη και Κων. Χουλιαρά. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 19 Μαΐου επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Athinai” και στις 8 Ιουνίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Περισσότερα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι:

·         Ο Κωνσταντίνος Παντρευτάκης ήταν 25 ετών. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Προορισμός του (με 30 $) για δουλειά ήταν η πόλη  Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Αναστασίου.

·         Ο Κωνσταντίνος Τραχίλης ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Αμαλία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Παπανικολάου. Ο Κωνστ. Τραχίλης είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Κωνσταντίνος Χουλιαράς ήταν 27 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο Κρίκελο δήλωσε τον ξάδερφό του Νικόλαο Βόντζολο. Με 33 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, κοντά στον αδερφό του Νικόλαο Χουλιαρά. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική για τον Κωνστ. Χουλιαρά. Πρωτοπήγε την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

6. Μεμονωμένη αναχώρηση στο 1915

   Έγινε από το Νικόλαο Καλτσά. Στις 25 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε με το πλοίο “Athinai” και στις 16 Μαρτίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 26 ετών. Δήλωσε έμπορος (merchant). Ο πατέρας του στο Κρίκελο λεγόταν Χαράλαμπος. Με το σημαντικό ποσό των 400 $ μαζί του, επέστρεφε στο σπίτι του στη Νέα Υόρκη. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Νικόλαος Καλτσάς την περίοδο 1907-1913 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

Ατμόπλοιο “Athinai” (1910)

7. Αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1920

  Στη διάρκεια του έτους έγιναν 6 ταξίδια (2 ομαδικά και 4 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 10 άτομα του Κρικέλου. Πιο αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1920 έγινε από 3μελή ομάδα, με τους: Χαρ. Καλτσά, Νικ. Κρέτση και Δημ. Πάσσιο. Από το λιμάνι του Πειραιά, την 1η Απριλίου έφυγαν με το πλοίο “Megali Hellas” και στις 22 Απριλίου έφτασαν στην Αμερική. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Χαρίδημος Καλτσάς ήταν 29 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε  για δουλειά εργάτη στη Ν. Βηθλεέμ (S. Bethlehem) της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο αδελφός του Νικόλαος Καλτσάς.

·         Ο Νικόλαος Κρέτσης (Kretsas) ήταν 41 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Αγγελική. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 30 $ μαζί του) στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, κοντά στον αδελφό του Α. Κρέτση[13]. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Νικολάου Κρέτση στην Αμερική. Πρωτοπήγε την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Δημήτριος Πάσσιος ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Γεωργίτσα. Με 30 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Ν. Βηθλεέμ (S. Bethlehem) της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Νικόλαος Καλτσάς. Είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ ο Δημήτριος Πάσσιος την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο.

Πλοίο Megali Hellas (Photo: Richard Faber Collection)

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από τον Κωνσταντίνο Τραχίλη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 20 Αυγούστου ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 8 Σεπτεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 42 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Κρίκελο λεγόταν Αμαλία. Προορισμός του (με 40 $) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Κολόμπους του Οχάιο, κοντά στο συγγενή του Κωνσταντίνο Παπανικολάου. Για τον Κωνστ. Τραχίλη αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Πρωτοπήγε την περίοδο 1914-1919 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1920 αριθμούσε τρία άτομα και περιλάμβανε τους: Χρ. Λαναρά, Ιωάν. Λουρή και Ιωάν. Μούρκο. Στις 3 Οκτωβρίου επιβιβάστηκαν στο ατμόπλοιο “Pannonia” και στις 26 Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το διαθέσιμο υλικό του αρχείου γνωρίζουμε ακόμη ότι :

·         Ο Χρήστος Λαναράς ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Σουλτάνα. Με 40 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Ν. Βηθλεέμ (S. Bethlehem) της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δημήτριος Καλτσάς. Είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ ο Χρήστος Λαναράς την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε στη Μασαχουσέτη.

·         Ο Ιωάννης Λουρής ήταν 27 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 29 $ μαζί του) στη Νότ. Βηθλεέμ (S. Bethlehem) της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο κουνιάδος του Δημ. Καλτσάς. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Ιωάννη Λουρή στην Αμερική. Είχε ξαναπάει την περίοδο 1910-14, αλλά δεν μας είναι γνωστός ο τόπος.

·         Ο Ιωάννης Μούρκος ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη. Με 45 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νότ. Βηθλεέμ (S. Bethlehem) της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο κουνιάδος του Δημ. Καλτσάς. Ο Ιωάννης Μούρκος είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στις ΗΠΑ, την περίοδο 1907-14, σε τόπο που δεν είναι γνωστός.

Πλοίο “Pannonia” (Photo: Frank Pichardo Collection)

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από τον Κωνσταντίνο Μάνθο. Στις 16 Δεκεμβρίου 1920, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “King Alexander” και στις 5 Ιανουαρίου 1921 “πάτησε πόδι” το λιμάνι της νέας Υόρκης. Ήταν τότε 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Κρίκελο λεγόταν Γιαννούλα. Προορισμός του (με 75 $) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Άσβιλ (Ashville) της Βόρ. Καρολίνας, με γνωστό του στην Αμερική τον Ελευθέριο Λαναρά, που ήταν στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης. Δεύτερο ταξίδι ήταν αυτό για τον Κων/νο Μάνθο, εφόσον είχε ξανάρθει την περίοδο 1907-08 και εργάστηκε στη Βοστώνη.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από τον Ευθύμιο Μπακογιάννη. Στις 21 Δεκεμβρίου 1920, από το λιμάνι της Πάτρας, ανέβηκε στο πλοίο “Pannonia” και στις 10 Ιανουαρίου 1821 κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος. Με 42 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Ουίνστον Σάλεμ (Winston Salem) της Βόρ. Καρολίνας, όπου ήταν ο ξάδερφός του Περικλής Καραγκιόζης[14].

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από το Γεώργιο Τσάρα (ή Τσιάρα). Τις 31 Δεκεμβρίου 1920, από το λιμάνι του Πειραιά αναχώρησε με το πλοίο “Megali Hellas” και στις 20 Ιανουαρίου 1921 αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 26 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 52 $ μαζί του) στην πόλη Κολόμπους (Columbus) του Οχάιο, κοντά στον αδερφό του Ιωάννη Τσάρα.

8. Ελάχιστες αναχωρήσεις στο 1921

  Στη διάρκεια του έτους έγιναν μόνο 2 ταξίδια (1 ομαδικό και 1 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 3 άτομα του Κρικέλου. Συγκεκριμένα έχουμε :

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1921 έγινε από δύο άτομα, τους : Γρ. Κριάρη και Δημ. Σκοτίδα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 24 Απριλίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Calabria” και στις 15 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ακόμη ότι :

·         Ο Γρηγόριος Κριάρης ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Κρίκελο λεγόταν Ελένη. Με 40 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στην πόλη Βηθλεέμ (Bethlehem) της Πενσυλβάνια, κοντά στον ξάδερφό του Νικόλαο Καλτσά.

·         Ο Δημήτριος Σκοτίδας (Skoutidas) ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Το επάγγελμά του ήταν ράπτης (tailor). Στο χωριό ήταν η γυναίκα του Αριστέα. Προορισμός του (με 50 $) ήταν η πόλη Βηθλεέμ (Bethlehem) της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Νικόλαος Καλτσάς.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1921 έγινε από το Νικόλαο Κοντό. Στις 26 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Calabria” και την 1η Αυγούστου έφτασε[15] στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ο μετανάστης ήταν τότε 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Γιαννούλα. Με 50 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Σπρίνγκφιλντ του Οχάιο, όπου ήταν ο αδερφός του Γεώργιος Κοντός.

Πλοίο Calabria (Photo: Tom Rayner )

9. Μεμονωμένες αναχωρήσεις στα έτη 1921-1926 / Επίλογος

  Στα έτη 1924 και 1925 έγινε από μία μεμονωμένη αναχώρηση. Στο 1926 έγιναν δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις. Εκεί κλείνει - ουσιαστικά - η μετανάστευση από το Κρίκελο. Πιο αναλυτικά :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1924 έγινε από  το Γεώργιο Βόντσολο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 25 Σεπτεμβρίου ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Byron” και στις 12 Οκτωβρίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 34 ετών και παντρεμένος. Είχε αποκτήσει την αμερικανική υπηκοότητα (US Citizen). Διέμενε στο Νιούαρκ (Newark) του Οχάιο. Στο προηγούμενο ταξίδι του ήρθε το 1913 με προορισμό την πόλη Κολόμπους (Columbus) του Οχάιο.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1925 έγινε από  τον Κωνσταντίνο Τραχίλη. Από το λιμάνι του Πειραιά πήρε το πλοίο “Byron” και στις 31 Ιανουαρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 46 ετών και παντρεμένος. Άλλα στοιχεία ελλείπουν, από πρόβλημα του αρχείου.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1926 έγινε από το Νικόλαο Κρέτση. Στις 27 Μαΐου, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκε στο πλοίο “Byron” και στις 12 Ιουνίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 47 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε μάγειρος (cook). Η γυναίκα του στο Κρίκελο λεγόταν Αγγελική. Ως γνωστό του στην Αμερική δήλωσε το φίλο του Αθαν. Μανιάτη στη Νέα Υόρκη. Προορισμός του ήταν η πόλη Κολόμπους του Οχάιο. Είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι την περίοδο 1920-25 και εργάστηκε πάλι στο Οχάιο.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1926 έγινε από τον Ασημάκη Κρέτση. Στις 18 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά ανέβηκε στο ελληνόκτητο πλοίο “Byron” και στις 5 Οκτωβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 34 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε εστιάτορας (restaurant). Στη Λαμία δήλωσε ότι είχε τη γυναίκα του Ελένη. Με 500 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης. Για τον Ασημάκη Κρέτση αυτό ήταν δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1908-1920 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

---

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Αναρτήθηκε στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 7-7-2014 (α’ μέρος) και 14-7-2014 (β’ μέρος).

6.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκ www.amfictyon.blogspot.gr

7.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

8.    περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

9.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

10.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

11.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

12.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

13.  Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Στο σύνολο των 63 μεταναστών από το  Κρίκελλο, βρέθηκαν 6 αναλφάβητοι (ποσοστό 10 %).

[3] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4] Από τη Σέλιανη (ή Μάρμαρα). Έφυγε στις 16 Οκτωβρίου 1906, από το λιμάνι της Νάπολης με το πλοίο “Cretic” και στις 30 Οκτωβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 22 ετών και πήγαινε στο Καστλ Γκέιτ της Γιούτα για δουλειά, όπου είχε άλλον αδελφό.

[5] Το όνομα λείπει, από αδυναμία του αμερικανικού αρχείου.

[6] Από το Κρίκελο Ευρυτανίας. Πήγε το 1907 στην Αμερική, σε ηλικία 18 ετών, με προορισμό τη Νέα Υόρκη. Έμεινε 6 χρόνια και το 1913 επέστρεψε. Το 1915 έκανε και δεύτερο ταξίδι.

[7] Από το Κρίκελο. Πήγε στην Αμερική το 1907, σε ηλικία 27 ετών και εργάστηκε 7 χρόνια. Επέστρεψε το 1914, αλλά το 1920 έκανε και δεύτερο ταξίδι.

[8] Είχε καταγραφεί για να ταξιδέψει με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I”, στις 9 Ιουλίου 1912, με το όνομα Fekas. Τελικά, ταξίδεψε με το πλοίο “Pannonia”, όπου έχει καταγραφεί με το όνομα Phocas. Δεν ξέρω ποιο απ’ αυτά είναι το σωστό.

[9] Τα χειρόγραφα αρχεία (Ship Manifest) δεν διαβάζονται δυστυχώς.

[10] Από το Καρπενήσι (όπως δήλωσε). Πήγε στην Αμερική το 1908, σε ηλικία 18 ετών και εργάστηκε 7 χρόνια στη Βιρτζίνια. Επέστρεψε το 1915, αλλά το 1920 ξαναπήγε.

[11] Δυστυχώς το όνομά της είναι δυσανάγνωστο, στο χειρόγραφο αρχείο.

[12] Πήγε στην Αμερική το 1904, σε ηλικία 30 ετών. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν εστιάτορας (restaurant keeper). Προορισμός του ήταν η Βοστώνη της Μασαχουσέτης. Δεν είναι γνωστός ο τόπος καταγωγής του.

[13] Ήταν ο Ασημάκης Κρέτσης, που πήγε το 1908  στην Αμερική, σε ηλικία 16 ετών, με προορισμό τη Βοστώνη. Εργάστηκε εκεί ως εστιάτορας για 12 χρόνια! Επέστρεψε το 1920 αλλά ξαναπήγε το 1926, σε δεύτερο ταξίδι.

[14] Από τη Σελά Καρπενησίου. Πήγε το 1914 στην Αμερική, σε ηλικία 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Είχε ξαναπάει το 1912 με προορισμό την πόλη Κολόμπους του Οχάιο.

[15] Το πλοίο αυτό, “Calabria”, είχε ηλικία 20 χρονών. Το ταξίδι έγινε σε 35 ημέρες! Το έτος 1923 το πλοίο αυτό, το απέσυραν για διάλυση στο Λονδίνο.