Από το χωριό Σκόρλια Φθιώτιδος, μετανάστες στην Αμερική (1907-1914)

Πρόλογος

   Καταγράφοντας τους μετανάστες του τόπου μας, έμαθα για ένα χωριό με αυτό το όνομα και κράτησα τα ονόματα που τυχαία συνάντησα στην έρευνα. Δυστυχώς δεν ήξερα επώνυμα των παλαιότερων κατοίκων της. Με βοήθησε κάπως το πληροφοριακό υλικό που έχει αναρτήσει ο δραστήριος ερευνητής-δάσκαλος κ. Ευθυμίου στο γνωστό μπλογκ (http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.gr).

   Εντοπίστηκαν 11 μετανάστες και είναι γνωστή η διαδρομή τους. Σε μορφή Μεταναστευτικού Χρονικού δίνεται το πληροφοριακό υλικό του αρχείου. Η παρούσα εργασία μπορεί να συμπληρωθεί, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική). Πιθανότατα υπάρχουν κι άλλοι που δεν εντοπίστηκαν στην παρούσα προσπάθεια.

   Επιπλέον θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών αυτών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Αν υπάρχει κάποιος Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων), αν αναζητηθούν και βρεθούν σε απογόνους κάποιες φωτογραφίες, θα συμπληρώσουν την προσπάθεια αυτή.

    Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους του χωριού αυτού, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

    Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

            Κωνσταντίνος Αθ.  Μπαλωμένος

                              φυσικός

Γενικά

   Η Σκόρλια ήταν ένας προεπαναστατικός διαλυμένος πλέον οικισμός στη Δυτική Όθρυ. Το 1810 η Σκόρλια ανήκε στα Πολιτοχώρια και είχε 10 σπίτια, δηλ. 50 περίπου κατοίκους. Οι κάτοικοί του εγκατέλειψαν το παλιό χωριό και στον 20ό αι. δημιούργησαν την Πτελέα, επάνω τον οδικό άξονα Λαμίας-Καρπενησίου. Το 1920 ο πληθυσμός της έφτασε τους 285 κατοίκους.

   Στην παλιά Σκόρλια υπήρχαν κάποτε πολλά χωράφια στα οποία οι κάτοικοι καλλιεργούσαν κυρίως σιτηρά (πολλά από τα οποία καλλιεργούνται και σήμερα για ζωοτροφές). Δίπλα σε αυτά τα χωράφια, υπάρχουν ερειπωμένα αρκετά οικοδομήματα, όπως αχυρώνες, αγροικίες, καλύβες, ένα συγκρότημα αποθηκών, κ.ά. που ερειπώθηκαν, καταρρέουν ή έχουν σωριαστεί. Είναι όμορφα οικοδομήματα, ενδιαφέροντες πετρόκτιστες κατασκευές, με καλύτερο δείγμα τη μεγαλοπρεπή και φροντισμένη εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1911), που κι αυτή έχει υποστεί  σοβαρές ζημιές.  

Παλιό εγκαταλειμμένο σπίτι στη Σκόρλια (οικογένειας Πλιάκου)

(από Τάκη Ευθυμίου: “Σκόρλια, η απόκρυφη πατρίδα”)

Κοινότητα Σκόρλιας / Πτελέας

(Διοικητικές μεταβολές)

   Από τις 20-4-1835 με τη σύσταση του δήμου Μακρακώμης με έδρα τον οικισμό Τσούκα, ο οικισμός Σκόρλια προσαρτήθηκε σ’ αυτόν.

   Από τις 31-8-1912 που καταργήθηκε ο δήμος Μακρακώμης, έχουμε τη σύσταση της κοινότητας Σκόρλιας. Επιπλέον η Σκόρλια ορίστηκε ως έδρα της ομώνυμης κοινότητας.

   Από τις 18-12-1920 αναγνωρίστηκε ο οικισμός Πύργος (Κοκιά) και προσαρτήθηκε στην κοινότητας Σκόρλιας.

   Στις 24-7-1930 (ΦΕΚ 251Α) ο οικισμός Σκόρλια μετονομάστηκε σε Πτελέα. Ταυτόχρονα και η κοινότητα μετονομάστηκε σε κοινότητα Πτελέας.

   Από διαίρεση του νομού Φθιωτιδοφωκίδος, η κοινότητα Πτελέας από τις 31-3-1943 υπάγεται πλέον στο νομό Φθιώτιδος.

   Στις 19-3-1961 η έδρα της κοινότητας Πτελέας μεταφέρθηκε από τον οικισμό Πτελέα στον οικισμό Πύργος (Κοκιά). Το επόμενο έτος (13-12-1962) ο οικισμός Πύργος (Κοκιά) μετονομάστηκε σε Πτελέα.

   Από τις 4-12-1997, η κοινότητα Πτελέας καταργήθηκε και ο οικισμός Πτελέα προσαρτήθηκε στο δήμο Αγίου Γεωργίου Τυμφρηστού.

   Από το 2010 έχουν προσαρτηθεί στο δήμο Μακρακώμης.

Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 11 μετανάστες που εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (4) έφυγαν το 1910. Συνολικά έγιναν 7 μεταναστευτικά ταξίδια (βλ. Πίνακα 2). Προηγήθηκαν δύο μετανάστες, που πήγαν από το 1907.

   Οι μετανάστες ήταν όλοι άνδρες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι πιο παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών, με 9 μετανάστες. Οι ηλικίες των αριθμητικά περισσότερων μεταναστών του χωριού δίνονται στον πίνακα 3.

   Οι μικρότεροι σε ηλικία μετανάστες  (18 ετών) ήταν : Ηλίας Πλιάκος και Ιωάννης Πλιάκος, που πήγαν το 1907. Ο μεγαλύτερος σε ηλικία μετανάστης ήταν ο Ευάγγελος Παππάς (29 ετών) που πήγε το 1914 στην Αμερική. Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 24 έτη!

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Σκόρλιας ήταν ανύπαντροι. Πιο συγκεκριμένα από τους 11 μετανάστες οι 9 είναι άγαμοι (ποσοστό 82 %) και οι 2 έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες της Σκόρλιας, τα περισσότερα αριθμητικά ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα : Παππάς (4), Κλέτσας (2), Πλιάκος (2) και άλλα 3 είναι μεμονωμένα

   Συνολικά έγιναν 7 ταξίδια που διακίνησαν τους 11 μετανάστες της Σκόρλιας. Οι περισσότεροι μετανάστες (6) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας, ενώ μόνο 3 έφυγαν από το λιμάνι του Πειραιά (βλ. πίνακα 4). Οι υπόλοιποι 2 μετανάστες έφυγαν από το λιμάνι της Νάπολης. Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Με το πλοίο “Martha Washington” από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν 4 μετανάστες, σε ένα ταξίδι το 1910! Με το πλοίο “Italia”, από το λιμάνι της Νάπολης, το 1914, έφυγαν 2 μετανάστες της Σκόρλιας. Αναλυτικά στοιχεία δίνονται στον Πίνακα 5.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την καταγραφή και τον τελικό έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες της Σκόρλιας φαίνονται στον Πίνακα 6. Στην Αϊόβα (Des Moines) πήγαν 7 άτομα, στη Νέα Υόρκη πήγαν 2 άτομα, στη Βιρτζίνια (Hampton) πήγε 1 άτομο και στο Ιλινόις (Moline) πήγε 1 άτομο. Πιο συγκεκριμένα :

- Στην πόλη Ντε Μόιν (Αϊόβα) πήγαν :  Παππάς Δημ. (1909), Κολοκυθάς Στ. (1910), Παππάς Σπ. (1910), Στεφανίδης Αλ. (1910), Κλέτσας Κων. (1912), Παππάς Νικ. (1914) και Παππάς Ευάγ. (1914).

- Στην πόλη της Νέας Υόρκης (Ν.Υ.) πήγαν :  Πλιάκος Ηλ. (1907) και Πλιάκος Ιωάν. (1907).

- Στην πόλη Χάμπτον (Βιρτζίνια)  πήγε : Κλέτσας Σερ. (1910).

- Στην πόλη Μολίν (Ιλινόις) πήγε :  Κοτρωνιάς Κων. (1914).

Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών της Σκόρλιας

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες της Σκόρλιας που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[2]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Σκόρλιας δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α         Ονοματεπώνυμο            χρ. άφιξης   ηλικία   έγγαμος     Πλοίο που ταξίδεψε     Λιμάνι αναχ.

1        Κλέτσας Κωνσταντίνος        13-5-1912       24         όχι        Themistocles                Πειραιεύς

2        Κλέτσας Σεραφείμ             28-11-1910      23         όχι        Martha Washington        Πάτρα

3        Κολοκυθάς Στέλιος            28-11-1910      23         όχι        Martha Washington        Πάτρα

4        Κοτρωνιάς Κωνσταντίνος     5-4-1914         26         όχι        Patris                          Πειραιεύς

5        Παππάς Δημήτριος             14-6-1909       24         όχι        Martha Washington        Πάτρα

6        Παππάς Ευάγγελος            27-6-1914        29         ναι        Kaiser Franz Josef I       Πάτρα

7        Παππάς Νικόλαος              28-3-1914        26         όχι        Themistocles                Πειραιεύς

8        Παππάς Σπύρος                 28-11-1910      23         όχι        Martha Washington        Πάτρα

9        Πλιάκος Ηλίας                   7-12-1907       18          όχι        Italia                            Νάπολη

10      Πλιάκος Ιωάννης                7-12-1907       18          όχι        Italia                            Νάπολη

11      Στεφανίδης Αλέξιος            28-11-1910       28         ναι        Martha Washington        Πάτρα

Ο Ι. Ν. του Αγίου Νικολάου στην παλιά Σκόρλια (φωτ. Τ. Ευθυμίου)

Μεταναστευτικό Χρονικό

Α. Οι πρωτοπόροι

   Την αρχή έκαναν το έτος 1907 δύο νεαροί και συγγενείς, ο Ηλίας Πλιάκος και ο Ιωάννης Πλιάκος. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα έφυγαν με πλοίο για την Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης, στις 15 Νοεμβρίου ταξίδεψαν με το πλοίο “Italia” και στις 7 Δεκεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Από το αρχείο πληροφορούμαστε επίσης ότι :

·         Ο Ηλίας Πλιάκος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Γεώργιος. Δήλωσε εργάτης  και με 12 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Μιχαήλ Τσώκος.

·         Ο Ιωάννης Πλιάκος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στη Σκόρλια λεγόταν Ιωάννης. Κι αυτός ήταν εργάτης και με 12 $ μαζί του πήγαινε στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Μιχαήλ Τσώκος.

Β. Μία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909

   Έγινε από το Δημήτριο Παππά. Στις 31 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 14 Ιουνίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 24 ετών. Ο πατέρας του στη Σκόρλια λεγόταν Κωνσταντίνος. Ως εργάτης, με 12 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά στην πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Κωνστ. Κατσαβριά.

Γ. Μία ομαδική αναχώρηση στο 1910

   Ήταν μια 4μελής ομάδα, που περιλάμβανε τους : Σερ. Κλέτσα, Στ. Κολοκυθά, Σπ. Παππά και Αλ. Στεφανίδη. Στις 14 Νοεμβρίου 1910, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 28 Νοεμβρίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε επίσης ότι :

·         Ο Σεραφείμ Κλέτσας ήταν 23 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 25 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά στο Χάμπτον (Hampton) της Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Ζ. Αγραφιώτης.

·         Ο Στέλιος Κολοκυθάς ήταν 23 ετών. Στη Σκόρλια ήταν ο πατέρας του Αθανάσιος. Τελικός προορισμός του, με 25 $ στην τσέπη, για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Ι. Παππά.

·         Ο Σπύρος Παππάς ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Κώστας. Με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα, αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, στην πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, κοντά στον αδερφό του Ι. Παππά (J. Pappas).

·         Ο Αλέξιος Στεφανίδης ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Σκόρλια λεγόταν Βασίλω. Ως εργάτης σε φάρμα, με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ελ. Σακελλάρης.

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

Δ. Μία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912

   Έγινε από τον Κωνσταντίνο Κλέτσα. Στις 22 Απριλίου 1912, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 13 Μαΐου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 34 $ μαζί του) ήταν η πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, κοντά στον αδερφό του Βασίλειο Κλέτσα.

Ε. Τρεις μεμονωμένες αναχωρήσεις στο 1914

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Νικόλαο Παππά. Στις 9 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά επιβιβάστηκε στο πλοίο “Themistocles” και στις 28 Μαρτίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Ήταν τότε 26 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Γεώργιος. Ως εργάτης, με 50 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά στην πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Τζέιμς Παππά. Για το Νικόλαο Παππά αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε πάλι στην ίδια πόλη.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Κωνσταντίνο Κοτρωνιά. Από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Patris” και στις 5 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 26 ετών. Ο πατέρας του στη Σκόρλια λεγόταν Παναγιώτης. Με 25 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Μολίν (Moline) τους Ιλινόις, κοντά στον ξάδερφό του Δημήτριο Παπακώστα. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Κωνστ. Κοτρωνιά στην Αμερική. Είχε ξανάρθει το 1912 και εργάστηκε στο Κλήβελαντ.

Ατμόπλοιο Πατρίς (Patris)

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Ευάγγελο Παππά. Στις 15 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 27 Ιουνίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης και με 50 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στην πόλη Ντε Μόιν (Des Moines) της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Δ. Παππά.

΄

---------------------------

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.    Πουκεβίλ  : “Ταξίδι στην Ελλάδα”, Στερεά Ελλάδα-Αττική-Κόρινθος, σ. 82, Αφοί Τολίδη, 1995, Αθήνα.

2.    Τάκη Ευθυμίου : “Η ΣΚΟΡΛΙΑ (Η απόκρυφη πατρίδα)”, ανάρτηση στο μπλογκ http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.com

3.    Γιώργος Δημητρίου : “Πόλεις, κωμοπόλεις, χωριά και οικισμοί στη Φθιώτιδα (13ος-20ός αι.)”, περ. ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 2006, Λαμία.

4.    Ιωάν. Βορτσέλα, “Φθιώτις η προς Νότον Όρθρυος”, Αθήνα, 1907.

5.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

6.    Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

7.    Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

8.    Ελληνο-Αμερικανικός οδηγός του Σεραφείμ Γ. Κανούτα, 1910, Νέα Υόρκη.

9.    Μπάμπη Μαλαφούρη, βιβλίο "Έλληνες της Αμερικής 1528-1928", Νέα Υόρκη, 1948.

10.  Ο. Βαλτινού, Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη, 1992, Άγρα.

11.  Ιστοσελίδες  http://web3.eetaa.gr/

12.  Ιστοσελίδες  http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.gr

13.  Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.