Mετανάστες στην Αμερική από την Ιμίρμπεη (Ανθήλη) Φθιώτιδας (1906-1921)

                   Προλεγόμενα

   Το μεγαλύτερο μέρος του υλικού για μετανάστες της Ιμίρμπεης, το είχα από πολύ καιρό, εφόσον κάνω μια γενικότερη καταγραφή των μεταναστών της Φθιώτιδας, αλλά το είχα αφήσει αναξιοποίητο. Πρόσφατα, στα πλαίσια μιας άλλης εργασίας για τις οικογένειες και το τσιφλίκι Τσάλλη, μετά από τηλεφωνική επικοινωνία με τους κ.κ. Λάκη Μπονιάκο και Κώστα Ζησόπουλο, είχα την τύχη να λάβω δύο βιβλία του τελευταίου (για τα οποία τον ευχαριστώ και από τη θέση αυτή). Στο βιβλίο του “Ταξίδι στο χτες της Φθιώτιδας και της Ανθήλης” βρήκα την ενότητα «Ανθηλιώτες στην Αμερική» (σελ. 116-124), με ονόματα μεταναστών. Αυτή ήταν η αφορμή για να ασχοληθώ με το θέμα.

   Εμπλουτίζοντας την προσπάθεια με επιπλέον ονόματα από το βιβλίο που προαναφέρθηκε, αλλά και από άλλα που βρήκα τυχαία στο αμερικάνικο αρχείο EllisIsland εντόπισα 111 μεταναστευτικά ταξίδια ανθρώπων της Ιμίρμπεης στην Αμερική. Μετά από επεξεργασία των στοιχείων αυτών, προτίμησα να ανασυνθέσω το παρελθόν. Έτσι έγραψα το Μεταναστευτικό Χρονικό των ανθρώπων αυτών, δηλ. με τη χρονική σειρά που έφυγαν και όλες τις γνωστές λεπτομέρειες. Στα στοιχεία  έκανα στατιστική επεξεργασία και σε χωριστή ενότητα έδωσα τους προορισμούς των μεταναστών πάλι με τη σωστή χρονική σειρά που έφτασαν.

   Η εργασία αυτή ήταν μεγάλη σε διάρκεια, αλλά νομίζω ότι απέδωσε το μεγάλο όγκο των μεταναστών της Ιμίρμπεης (προτιμώ το όνομα αυτό, που δήλωσαν και οι μετανάστες φτάνοντας στην Αμερική), αν και κάποιοι μετανάστες δεν εντοπίστηκαν - παρά την επίμονη προσπάθεια που έκανα.
Δεν είμαι Ανθηλιώτης και γι’ αυτό δεν ήξερα τα επώνυμα των ανθρώπων της, ώστε να είμαι σίγουρος για κάποιους μετανάστες, που δήλωσαν τη Λαμία ως τόπο γέννησης ή τόπο τελευταίας διαμονής. Με βοήθησε ο πίνακας των μεταναστών που δημοσίευσε ο καλός Ανθηλιώτης κ. Κώστας Αθ. Ζησόπουλος.

   Επιπλέον η προσπάθεια αυτή θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Αν υπάρχει κάποιος Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) αναζητηθούν και βρεθούν στο χωριό κάποιες φωτογραφίες, θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

    Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους του χωριού αυτού, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

    Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

                     Κωνσταντίνος Αθ.  Μπαλωμένος

                                                φυσικός

                                                   Λαμία / Απρίλιος 2014

1. Η κατάσταση στην πατρίδα - Η απόφαση μετανάστευσης

   Στις αρχές του 20ού αιώνα η Ιμίρμπεη ήταν ένα ανθηρό κεφαλοχώρι της επαρχίας Φθιώτιδος, του νομού Φθιωτιδοφωκίδος. Στην απογραφή πληθυσμού του 1896 είχε συνολικά 1.228 κατοίκους. ενώ κατά την απογραφή του 1920 εμφανίζει μείωση φτάνοντας τους 1.023 κατοίκους (παρατίθεται σχετικός αναλυτικός πίνακας 1). Το 1912 μετονομάστηκε[1] σε Ανθήλη. Το 1927, ο Συνοικισμός και η Κοινότητα Ανθήλης ενώθηκαν ως Κοινότητα[2] Ανθήλης πλέον.

Στην παρούσα εργασία αναζητήθηκαν και εντοπίστηκαν 111 μετανάστες της Ανθήλης, που πήγαν στην Αμερική, στις 2 πρώτες δεκαετίες του 20ού αι. Είναι ποσοστό 9 % του πληθυσμού του χωριού, που τότε έχασε ένα σημαντικό τμήμα από το παραγωγικό ενεργό ανδρικό δυναμικό του.

   Η ζωή των κατοίκων και η οικονομία της γύρω περιοχής στα χρόνια εκείνα στηριζόταν κυρίως στη γεωργία[3] και λιγότερο στην κτηνοτροφία. Τότε, σχεδόν όλοι οι κάτοικοι δούλευαν στα χωράφια του τσιφλικιού Τσάλλη με καλλιέργειες δημητριακών (σιτάρι, ρύζι, κριθάρι σίκαλη και βρώμη) και κτηνοτροφικών φυτών. Στα ποτιστικά χωράφια καλλιεργούσαν καλαμπόκι, τριφύλλι και κηπευτικά (φασόλια, πατάτες, ντομάτες και λαχανικά). Λίγοι είχαν ιδιοκτησίες.

 Μεγάλο ποσοστό κατοίκων από τους μεγαλύτερους στην ηλικία ήταν αναλφάβητοι[4] (πολύ δε περισσότερο οι γυναίκες), όπως και κάποια από τα παιδιά τους. Οι γυναίκες είχαν το μεγάλο φορτίο τόσο του σπιτιού και των παιδιών όσο και των αγροτικών (γεωργικών ή κτηνοτροφικών) εργασιών. Τα παιδιά βοηθούσαν στις εργασίες ακολουθώντας το πατρικό επάγγελμα. Τα οικονομικά των σπιτιών ήταν περιορισμένα γι’ αυτές τις οικογένειες. Η αγορά των απαραίτητων απ’ το μπακάλη γινόταν για κάποιους με πίστωση.

   Μεγαλύτερες ανάγκες (όπως για σπορά των δημητριακών, τις συναλλαγές των κτηνοτρόφων, την αγορά εργαλείων, έκτακτα περιστατικά, κ.ά.) απαιτούσαν χρήματα που πολλές φορές ήταν δανεικά. Η τοκογλυφία αποτελούσε τη λύση ανάγκης και τα χρήματα αυτών των δανείων δίνονταν με υποθήκη κάποιου ακινήτου[5] (συνήθως μικροκτήματος).

   Κάποιοι άκουσαν από άλλους τον ωραιοποιημένο μύθο της «γης της επαγγελίας[6]». Ήταν το αμερικάνικο όνειρο.  Για έναν τόπο μακρινό, που έχει δουλειές, που κερδίζουν πολλά λεφτά και όλοι ζουν καλύτερα. Ελάχιστοι στην αρχή αλλά τολμηροί, αποφάσισαν να φύγουν. Η μεγάλη ανάγκη της φτώχειας[7] που ζούσαν ξεπέρασε το φόβο του μακρινού, άγνωστου και επικίνδυνου ταξιδιού.

Για τα απαραίτητα ναύλα[8] (εισιτήριο και λοιπά έξοδα του ταξιδιού) πούλησαν ένα ζώο ή δανείστηκαν[9] χρήματα, με την υπόσχεση να τα επιστρέψει η οικογένεια του μετανάστη τον άλλο χρόνο.

   Έτσι έφυγαν το έτος 1906 και νωρίτερα, από τους πρώτους οι : Δημ. Μήλιος και Σίμος Ευθυμίου. Τους ακολούθησαν οι Κωνστ. Μήλιος και Γεώρ. Φρίκης. Τον επόμενο χρόνο (1907) ακολούθησαν 8 μετανάστες και στα επόμενα χρόνια ο αριθμός τους θα αυξηθεί, με  κορύφωση το 1911, με 39 μετανάστες! Μαζί τους έφυγαν και άλλοι από γειτονικά χωριά. Πήγαν στην Αμερική[10] κι έδωσαν διέξοδο στην ανέχεια, επιτρέποντας και υλοποιώντας το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσαν και το παράδειγμα που ενθάρρυνε τους επόμενους.

   Δίνονται μερικά στατιστικά στοιχεία των μεταναστών της Ιμέρμπεης:

   Συγκεκριμένα από τους 111 μετανάστες που κατέγραψε αυτή η εργασία, οι 12 (δηλ. το 10 %) έφυγαν το έτος 1910. Το 1911, 39 μετανάστες (δηλ. το 36 %) εγκατέλειψαν την Ιμίρμπεη για την Αμερική και άλλοι 26 έφυγαν το 1912. Θα μεταναστεύσει συνολικά ποσοστό 9-10 % του πληθυσμού της Ιμέρμπεης, που είναι λίγο μεγαλύτερο από το μέσο όρο της Ελλάδος.

   Ν ληφθεί υπόψη ότι στην εικοσαετία 1900-1920 ο μεταναστευτικός πυρετός στην Ελλάδα θα κορυφωθεί και η χώρα μας θα χάσει το 8% του συνολικού της πληθυσμού. Τότε 25.000 άνθρωποι περίπου εγκατέλειπαν ετησίως την Ελλάδα.

  Οι μετανάστες ήταν μόνο άνδρες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι πιο παραγωγικές ηλικίες 21 έως 30 ετών, με 58 μετανάστες. Οι ηλικίες των αριθμητικά περισσότερων μεταναστών του χωριού κατά ηλικία δίνονται στον πίνακα 3.

    Σε ομάδες ηλικιών, οι αντίστοιχοι αριθμοί μεταναστών δίνονται στο διπλανό πίνακα 4. Ο μέσος όρος των ηλικιών των 111 μεταναστών της Ιμίρμπεης ήταν 26 έτη.  

   Σε μεγαλύτερη απ’ όλους ηλικία (45 ετών) πήγε στην Αμερική ο Στέργιος Στεργίου το έτος 1920. Τις μικρότερες ηλικίες είχαν οι : Ιωάν. Διαμαντής (16 ετών), Ιωάν. Αδάμ που πήγε το 1907 και ο Απόστ. Μούσιος (17 ετών) που πήγε το 1912.

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Ιμίρμπεης ήταν ανύπαντροι. Πιο συγκεκριμένα από τους 109 μετανάστες οι 59 είναι άγαμοι (ποσοστό 53 %).

    Από τα τις ευρύτερες οικογένειες της Ιμίρμεης τα περισσότερα αριθμητικά ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα : Ζησόπουλος (6), Ζάρδας (5), Μπούτσης (4), Ντίτσας (4), Αδάμ (3), Ζιώγας (3), Μήλιος (3), Ρόκας (3), Τσελαμπέκης (3), Γκρεμήλας (2), Διαμαντής (2), Κοκοβίνος (2), Κωσταρέλλος (2), Μανώλης (2), Μελισσός (2), Μπούντας (2), Ναούμης (2), Ρούτσας (2), Σπανός (2), Φούρλας (2). Οι υπόλοιποι είναι μεμονωμένοι.

Πολλαπλά ταξίδια

   Περισσότερα από ένα ταξίδια έκαναν 17 άτομα. Αριθμητική υπεροχή έχουν τα διπλά ταξίδια, αλλά υπάρχουν και τριπλά. Αυτά οφείλονται στη στράτευση των ανδρών την περίοδο 1912-13, στις πιεστικές οικονομικές ανάγκες της οικογένειας, στη μετανάστευση κάποιου παιδιού ή μελών της οικογένειας, εφόσον ξεπεράστηκαν πλέον οι φόβοι του ταξιδιού και της μακρινής Αμερικής. Εντοπίσαμε τα επόμενα άτομα (δίνονται και οι αντίστοιχες χρονολογίες) :

1. Αράπος Δημήτριος (έτη 1911 και 1912)
2. Δημητρίου Ευάγγελος (έτη 1911-12 και 1914-;)
3. Διαμαντής Ιωάννης (έτη 1912 και 1914)
4. Ευθυμίου Σίμος (έτη 1906-09 και 1910-;)
5. Καραμούλας Αθανάσιος (έτη 1912-13 και 1914-;)
6. Κέμος Ιωάννης (έτη 1909-1913 και 1921-;)
7. Κωσταρέλλος Θωμάς (έτη 1911-12 και 1914-;)
8. Μήλιος Κωνσταντίνος (έτη 1906 και 1911)
9. Ναούμης Δημήτριος (έτη 1906-12 και 1914-;)
10. Πότσας Ιωάννης (έτη 1907-12 και 1914-;)
11. Ρόκας Στέργιος (έτη 1907-1913 και 1914-;)
12. Ρούτσας Δημήτριος (έτη 1911-12 και 1914-;
13. Σπανός Σωτήριος (έτη 1912-12 και 1914-;)
14. Στέργιος Στεργίου (έτη 1906-12, 1914-20 και 1920-;)
15. Τσαρμακλιώτης Νικόλαος (έτη 1909-12 και 1914-;)
16. Τσιλιμπέκος Ευθύμιος (έτη 1907-12 και 1912-;)
17. Φούρλας Αλέξανδρος (έτη 1911-12 και 1914-;)

2. Τα πλοία

Η αναχώρηση του πλοίου για την Αμερική

  Τα μεγάλα ταξίδια γίνονταν με ατμόπλοια, που ανήκαν σε ελληνικές ή σε ξένες εταιρείες. Μεγάλη ξένη εταιρεία ήταν η Austro-Americana Line[11], με μεγάλα υπερωκεάνια, όπως τα : Alice, Giulia, Martha Washington, Oceania, Kaiser Franz Josef I, Laura, Argentina, κ.ά.  Οι άλλες ξένες εταιρείες ήταν μικρότερες.

Ελληνικές ατμοπλοϊκές εταιρείες δημιουργήθηκαν από το έτος 1907, στην υπερπόντια γραμμή[12] Ελλάδα - Αμερική.  Οι πρώτες εταιρείες ήταν: “Μωραΐτης”[13] (1906-1908) και “Υπερωκεάνιος Ελληνική Ατμοπλοΐα[14]” (1910-1912), που δεν άντεξαν στον ανταγωνισμό και χρεοκόπησαν.

Αντίθετα, η εταιρεία “Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος[15]” των αδελφών Εμπειρίκου κυριάρχησε στο χώρο των υπερωκεανίων για 30 χρόνια (1908-1937), με πλοία όπως : Patris[16], Themistocles, Macedonia, Ioannina, Thessaloniki, Vassilefs Constantinos[17], Athinai, κ.ά.

Διαφήμιση σε εφημερίδα της Λαμίας

 (Αρχές 20ού αι.)

Τα ελληνικής πλοιοκτησίας ατμόπλοια έπαιρναν επιβάτες από διάφορα λιμάνια (Θεσσαλονίκη, Πειραιά, Καλαμάτα, Πάτρα) με τελικό προορισμό τη Νέα Υόρκη. Με σχετικά μικρή συνολική χωρητικότητα 5-6 χιλιάδων κόρων μετέφεραν 1.200 περίπου επιβάτες. Τα  μεγάλα ξένα ατμόπλοια της υπερατλαντικής γραμμής Μεσόγειος-Νέα Υόρκη έπαιρναν επιβάτες (κυρίως μετανάστες) από πολλά λιμάνια της Μεσογείου. Αυτά τα πλοία ήταν συνήθως μεγαλύτερα για μεταφορά πλέον των 1.500 επιβατών (τα πιο μεγάλα μετέφεραν 2.000 και πλέον επιβάτες).

   Άλλη επιλογή ταξιδιού των μεταναστών ήταν να περάσουν από ελληνικό λιμάνι (Πειραιά, Πάτρα, κ.ά.) σε ξένο λιμάνι (Νάπολη της Ιταλίας, τη Χάβρη ή Μασσαλία της Γαλλίας). Από εκεί, έπαιρναν άλλο ατμόπλοιο (ξένης εταιρείας) κι έφταναν στην Αμερική. Τέτοια πλοία υπήρχαν πολλά όπως Sicilian Prince, Panonnia, Caronia, Italia, Ivernia, Niagara, Madonna, Chicago, κ.ά.

Η επιλογή του πλοίου δεν είχε ιδιαίτερη σημασία για το μετανάστη εκτός από το κόστος του εισιτηρίου. Πυκνότερη κίνηση είχαν τα ξένης ιδιοκτησίας ατμόπλοια, εφόσον ήταν αριθμητικά περισσότερα. Οι περισσότεροι μετανάστες της Ιμίρμπεης (27 άτομα) ταξίδεψαν από την Πάτρα με το ατμόπλοιο “Martha Washington”.

Λιμάνι της Πάτρας, αρχές του 20ού αιώνα.

Αναμονή μεταναστών  (φωτ. Αρχείο EΛIΑ)

Συνολικά έγιναν 39 ταξίδια που διακίνησαν 111 μετανάστες της Ιμίρμπεης. Οι περισσότεροι μετανάστες (73) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας, ενώ μόνο 29 έφυγαν από το λιμάνι του Πειραιά (βλ. πίνακα 6).

Με το πλοίο “Alice” από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν 9 μετανάστες, σε ένα ταξίδι το 1911, με το πλοίο “Argentina” πάλι από την Πάτρα σε ένα ταξίδι το 1914 έφυγαν 9 μετανάστες. Από το λιμάνι του Πειραιά σε ένα ταξίδι, το 1907, έφυγαν 8 άτομα με το πλοίο “Sicilian Prince”. 

Από το γαλλικό λιμάνι της Μασσαλίας το 1911, σε ένα ταξίδι έφυγαν 4 άτομα με το πλοίο “Madonna”.

   Με τα ελληνικής ιδιοκτησίας πλοία “Patris” και “Macedonia” ταξίδεψαν συνολικά 14 και 5 άτομα αντίστοιχα, κλπ. (βλ. Πίνακα 5).

3. Το ταξίδι – η άφιξη

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Ιμίρμπεης - όπως προαναφέρθηκε - προτίμησαν το μεγάλο ελληνικό λιμάνι της Πάτρας και πήραν το ατμόπλοιο για την Αμερική ή μέσω Ιταλίας ή Γαλλίας, απ’ όπου πήραν άλλο πλοίο για τον ίδιο τελικό προορισμό. Σε πλοία των 5-6 χιλιάδων κόρων, οι 1.000-1.300 επιβάτες της 3ης θέσης (οι μετανάστες) στοιβάζονταν σε πολύ στενούς χώρους, κάτω απ’ το κατάστρωμα. 

Σ’ ένα κρεβάτι-κουκέτα μόνο περνούσαν αναγκαστικά όλες  τις ώρες και μέρες του ταξιδιού, λόγω του συνωστισμού. Η πολυκοσμία, η ανύπαρκτη καθαριότητα (η ατομική και των χώρων), η ναυτία, το κρύο και η κακή ποιότητα του φαγητού ήταν, για τις 20 περίπου μέρες ταξιδιού, ένα μαρτύριο που το υπέμεναν αναγκαστικά.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, περνούσαν όλοι από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την καταγραφή και τον τελικό έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

Άφιξη των μεταναστών στην Αμερική

Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

Οι νεοαφιχθέντες έμεναν για λίγο στη Νέα Υόρκη[18] (η πρώτη εικόνα της Αμερικής). Ήταν όμως ακριβή πόλη[19] και αναγκαστικά έφευγαν σύντομα για τον τελικό προορισμό τους. Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

Οι προορισμοί (αναλυτικά στοιχεία δίνονται σε χωριστή ενότητα) ήταν:

(α) Οι μεγάλες πόλεις των βορειοανατολικών πολιτειών της Νέας Υόρκης, της Μασαχουσέτης και του Ροντ Άιλαντ.

 (β) Οι αναπτυγμένες πολιτείες των Μεγάλων Λιμνών του Ιλλινόις (κυρίως το Σικάγο), του Οχάιο και της Μοντάνα.

(γ) Οι μεσοανατολικές πολιτείες της Αϊόβα, του Όρεγκον και της Δυτικής Βιρτζίνια.

Λιγότεροι επέλεξαν τις νότιες πολιτείες, που είναι αγροτικές κυρίως και απέφυγαν τις μακρινές δυτικές πολιτείες και την Καλιφόρνια.

Πλήθος μεταναστών στο κατάστρωμα του πλοίου,

έτοιμο για αποβίβαση.

4. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών της Ανθήλης

   Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες της Ανθήλης που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[20]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Ανθήλης δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

Κτίριο της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ (Νησί Ellis)

                 5. Μεταναστευτικό χρονικό της Ανθήλης

Α. Οι πρωτοπόροι

   Από τους πρώτους, που τόλμησαν και έδειξαν το δρόμο της Αμερικής στους άλλους, πριν από το 1906, πρέπει να ήταν ο Δημήτριος Μήλιος και ο Σίμος Ευθυμίου.

   Ακολούθησαν οι Κωνσταντίνος Μήλιος και Γεώργιος Φρίκης. Από την Ελλάδα έφυγαν με πλοίο μέχρι τη Νάπολη. Από αυτό το ιταλικό λιμάνι στις 4 Οκτωβρίου 1906 αναχώρησαν με το πλοίο “Italia” και στις 20 Οκτωβρίου έφτασαν στην Αμερική. Για τους πρωτοπόρους αυτούς ξέρουμε ότι :

Ø Ο Κωνσταντίνος Μήλιος ήταν 23 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη κοντά στον ξάδερφό του Δημήτριο Μήλιο.

Ø Ο Γεώργιος Φρίκης ήταν 25 ετών. Δήλωσε τη Λαμία ως τόπο προέλευσης και με 45 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά σε ένα φίλο του.

Β. Ένα ομαδικό ταξίδι στο 1907

   Στη διάρκεια του επόμενου έτους 1907 έγινε ένα ομαδικό ταξίδι. Την ομάδα αριθμούσαν 8 άτομα  οι : Ιωάν. Αδάμ, Ιωάν. Γκρεμήλας, Κώσ. Γκρεμήλας, Ιωάν. Πότσας, Στέρ. Ρόκας, Αθαν. Τσελαμπέκης, Ευστ. Τσελαμπέκης και Σπ. Τσούφης. Στις 23 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το πλοίο “Sicilian Prince” και στις 13 Απριλίου έφτασαν στην Αμερική. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε ότι :

- Ο Ιωάννης Αδάμ ήταν 17 ετών και αναλφάβητος. Με 10 $ μαζί του, δήλωσε ως προορισμό του τη Νέα Υόρκη, όπου είχε τον ξάδερφό του Βασίλη Σακόπουλο[21].

- Ο Ιωάννης Γκρεμήλας ήταν τότε 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Με 16 $ στην τσέπη πήγαινε στη Νέα Υόρκη για δουλειά κοντά στο συμπατριώτη του Άγ. Παναγάκη.

- Ο Κώστας Γκρεμήλας ήταν 40 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Κι αυτός πήγαινε στη Νέα Υόρκη κοντά στο συμπατριώτη του Άγ. Παναγάκη.

- Ο Ιωάννης Πότσας ήταν τότε 19 ετών. Αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη όπου ήταν ο γνωστός του Βασίλειος Σακόπουλος.

- Ο Στέργιος Ρόκας ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Προορισμός του η πόλη Νασούα (Nashua) του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χρήστ. Πίνος.

- Ο Αθανάσιος Τσελαμπέκης ήταν 24 ετών και αναλφάβητος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Νασούα (Nashua) του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χρ. Πίνας.

- Ο Ευστάθιος Τσελαμπέκης ήταν 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Με 12 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Νασούα (Nashua) του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Χρ. Πίνας.

- Ο Σπύρος Τσούφης ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Με 17 $ μαζί του ήθελε να πάει στη Νέα Υόρκη, κοντά στο συμπατριώτη του Βασίλειο Σακόπουλο.

Γ. Μικρή αύξηση στο 1909

   Στη διάρκεια του 1909, έγιναν 23 μεταναστευτικά ταξίδια από μία 4μελή ομάδα και δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις. Πιο συγκεκριμένα :

   Τη μοναδική ομάδα απετέλεσαν οι  Ιωάν. Κέμος, Βασ. Μήλιος, Κωνστ. Ντίτσας και Νικ. Τολίκας. Στις 29 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησαν με το ελληνόκτητο ατμόπλοιο “Patris” και στις 21 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία για τους μετανάστες αυτούς μας πληροφορούν ότι:

Ατμόπλοιο Πατρίς (Patris)

- Ο Ιωάννης Κέμος ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην πατρίδα λεγόταν Τασιούλα. Με 12 $ πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ανεψιό του Ιωάννη Πότσα.

- Ο Βασίλειος Μήλιος ήταν τότε 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Αικατερίνη. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη κοντά στο συγγενή του Ιωάννη Πότσα.

- Ο Κωνσταντίνος Ντίτσας ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Ευαγγελία. Με 6 $ μαζί τους πήγαινε στη Νέα Υόρκη κοντά στους φίλους του Αφούς Ατσάλη.

- Ο Νικόλαος Τολίκας ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ανεψιός του Ιωάννης Πότσας.

Νικόλαος Τολίκας

    Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1909 έγινε από τον Στέργιο Ναούμη. Στις 19 Απριλίου από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 4 Μαΐου έφτασε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 19 ετών, η δε μητέρα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Βασιλική. Με 10 $ στην τσέπη πήγαινε στο Μάρλμπορο (Marlboro) της Μασαχουσέτης κοντά στον αδελφό του Δημήτριο.

  Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση του 1909 έγινε από τον Παναγιώτη Τσαρμακλιώτη. Στις 12 Αυγούστου, από το λιμάνι του Πειραιά αναχώρησε με το πλοίο “Patris” και στις 28 Αυγούστου πάτησε πόδι στην Αμερική. Ήταν τότε 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Ο κουνιάδος του στην Ιμίρμεη λεγόταν Χαρίδημος Διαμαντής. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Χάιντενβιλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Θωμάς Ζαρίφης.

Γ. Νέα αύξηση μεταναστών στο 1910

   Στη διάρκεια του 1910 έγιναν 6 ταξίδια από τα οποία τα 2 ήταν μεμονωμένες αναχωρήσεις και τα άλλα 4 ήταν ομαδικά. Συνολικά έφυγαν 12 μετανάστες. Πιο αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση του 1910 ήταν διμελής και την απάρτιζαν οι :  Θεμ. Ζάρδας και  Γεώργ. Ρόκας. Από το λιμάνι της Πάτρας, στο τέλος του Ιανουαρίου αναχώρησαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Φεβρουαρίου έφτασαν στην Αμερική. Πιο αναλυτικά :

- Ο Θεμιστοκλής Ζάρδας ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Πήγαινε για δουλειά στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα, κοντά στο συμπατριώτη του Σ. Τζιβάρα.

- Ο Γεώργιος Ρόκας ήταν τότε 22 ετών. Προορισμός του ήταν το Σικάγο, κοντά στο συγγενή του Χρήστο Μπούτση.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση περιλάμβανε τέσσερα άτομα, τους : Βασ. Ζησόπουλο, Δημ. Μανωλάκη, Κώσ. Μελισσό και Δημ. Μπούτση. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 21 Φεβρουαρίου, η ομάδα επιβιβάστηκε στο πλοίο “Oceania” και στις 11 Μαρτίου αοβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία γι’ αυτούς μας γνωρίζουν ότι :

- Ο Βασίλειος Ζησόπουλος ήταν 24 ετών και αναλφάβητος. Δήλωσε ότι γεννήθηκε στη Λαμία, όπου ήταν ο πατέρας του Κώστας. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κ. Λίτσας.

- Ο Δημήτριος Μανωλάκης ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Αγγελική. Με 24 $ μαζί του ταξίδευε για το Μέιναρντ (Maynard) του Οχάιο, όπου είχε τον ξάδερφό του Α. Αργυρόπουλο.

- Ο Κώστας Μελισσός ήταν τότε 25 ετών. Η μητέρα του πίσω στην πατρίδα λεγόταν Αναστασία. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη κοντά στο φίλο του Κ. Λίτσα.

- Ο Δημήτριος Μπούτσης ήταν 23 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε ότι γεννήθηκε στη Λαμία, όπου ήταν η γυναίκα του Γιαννούλα. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάν. Πότσας.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1910 έγινε από το Χρήστο Τριανταφυλλόπουλο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 28 Μαρτίου, ταξίδεψε με το ατμόπλοιο “Alice”  και στις 14 Απριλίου πάτησε το πόδι του στην Αμερική. Ήταν τότε 23 ετών. Η μητέρα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Αναστασία. Με 26 $ στην τσέπη πήγαινε στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα για δουλειά εργάτη, όπου είχε ένα συγγενή του.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση ήταν διμελής και την απάρτιζαν οι : Σεραφείμ Γκάγκης και Σίμος Ευθυμίου. Στα μέσα Μαΐου, από το Λιμάνι της Πάτρας, έφυγαν με το πλοίο “Alice”  και την 1η Ιουνίου έφτασαν στις ΗΠΑ. Περισσότερα στοιχεία μας πληροφορούν ότι :

- Ο Σεραφείμ Γκάγκης (Gagis) ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Προορισμός του για εργασία ήταν η πόλη Μάρλμπορο της Μασαχουσέτης, όπου είχε το φίλο του Δ. Ναούμη.

- Ο Σίμος Ευθυμίου ήταν 31 ετών και παντρεμένος. Είχε τον ίδιο προορισμό με τον προηγούμενο (την πόλη Marlboro, Mass.) όπου είχε τον ξάδερφό του Στέργιο Ναούμη. Για τον μετανάστη Σίμο Ευθυμίου αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική, εφόσον είχε ξανάρθει την περίοδο 1906-1909 και εργάστηκε στο Σικάγο.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση του 1910 αποτελείτο από δύο άτομα τους : Χρ. Αδάμ και Σπ. Πλιάτσικα. Στις 9 Οκτωβρίου από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Eugenia” και στις 29 Οκτωβρίου πάτησαν πόδι στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία μας αναφέρουν ότι :

- Ο Χρήστος Αδάμ ήταν 27 ετών. Γεννήθηκε στην Ιμίρμπεη και ο πατέρας του λεγόταν Παύλος. Ήταν εργάτης και με 24 $ μαζί του πήγαινε στην Χάυντενβιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στο φίλο του Γεώργιο Μαργαρίτη.

- Ο Σπύρος Πλιάτσικας ήταν επίσης 27 ετών. Γεννήθηκε στην Ιμίρμπεη, αλλά δήλωσε ως τόπο διαμονής τη Λαμία, όπου είχε τον πατέρα του Δημήτριο. Ήταν γραμματέας (clerk) και αναζητούσε δουλειά στην πόλη Χάυντενβιλ, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Μαργαρίτης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση του 1910 έγινε από τον Ιωάννη Παπαστεργίου. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 3 Νοεμβρίου ταξίδεψε με το πλοίο “Patris” και στις 23 Νοεμβρίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 21 ετών. Είχε τον αδερφό του Κωνσταντίνο στη Μουσταφάμπεη (Ηράκλεια). Τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη ήταν η Νέα Υόρκη, όπου είχε τον ξάδερφό του Κωνστ. Γκράβα.

Γ. Κορύφωση του μεταναστευτικού ρεύματος  στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους αυτού αναχώρησαν 39 μετανάστες από την Ανθήλη για την Αμερική, σε 10 ταξίδια, από τα οποία τα 3 ήταν μεμονωμένες αναχωρήσεις και τα άλλα 5 ήταν ομαδικά. Πιο αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση του 1911 ήταν η μεγαλύτερη αριθμητικά στη μεταναστευτική ιστορία της Ανθήλης και περιλάμβανε 12 άτομα. Την απετέλεσαν οι : Μιχ. Αδάμ, Κωσ. Κα…τας, Χρ. Καμινάς, Μιχ. Κοκοβίνος, Αθαν. Κύργιας, Θωμ. Κωσταρέλλος, Κώσ. Κωσταρέλλος, Γεώρ. Μανώλης, Απ. Μπούτσης, Σπ. Νεζίρης, Χρ. Τασούλας και Στέρ. Φωτόπουλος.  Στις 9 Ιανουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 23 Ιανουαρίου έφτασαν στις ΗΠΑ. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε ότι :

- Ο Μιχαήλ Αδάμ ήταν τότε 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Αρετή. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα και πήγαινε στο Γουνσόκτ (Woonsocket) της πολιτείας Ροντ Άιλαντ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δ. Νίτσας.

- Ο Κώστας Κα…τας (δυσανάγνωστο στο χειρόγραφο) ήταν 38 ετών. Στην Ιμίρμπεη δεν είχε κανένα. Με 21 $ στην τσέπη κι αυτός πήγαινε στο Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Λ. Μούσης.

- Ο Χρήστος Καμινάς ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του πίσω στην πατρίδα λεγόταν Αθανάσιος. Προορισμός του η πόλη Χαϋντενβίλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου είχε τον ξάδερφό του Γ. Παπακωστάκη.

- Ο Μιχαήλ Κοκοβίνος ήταν τότε 28 ετών και παντρεμένος. Τη γυναίκα του στην Ιμίρμπεη έλεγαν Κατίνα. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και πήγαινε στο Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Αρ. Μούσης.

- Ο Αθανάσιος Κύργιας ήταν τότε 19 ετών, η δε μητέρα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Βασίλω. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 35 $ μαζί του πήγαινε στη Νέα Υόρκη όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Τζότζος.

- Ο Θωμάς Κωσταρέλλος ήταν 23 ετών. Στην Ιμίρμπεη ήταν ο αδελφός του Γρηγόριος. Με 25 $ μαζί του ταξίδευε για την πόλη Χαϋντενβίλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου είχε το φίλο του Ν. Τσαρμακλιώτη.

- Ο Κώστας Κωσταρέλλος ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Κατίνα. Τελικός προορισμός του ήταν το Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δ. Νίτσας.

Ατμόπλοιο “Martha Washington”

- Ο Γεώργιος Μανώλης ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Χρήστος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στο  Γκράφτον (Grafton) της Δυτικής Βιρτζίνια, όπου ήταν ο θείος του Δ. Μανώλης.

- Ο Απόστολος Μπούτσης ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Λάμπρος. Με 30 $ μαζί του πήγαινε στο Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου είχε τον ξάδερφό του Δ. Νίτσα.

- Ο Σπύρος Νεζίρης ήταν τότε 35 ετών και παντρεμένος. Τη γυναίκα του στην Ιμίρμπεη έλεγαν Τριανταφυλλιά. Κι αυτός ζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου είχε τον αδερφό του Κ. Νεζίρη.

- Ο Χρήστος Τασούλας ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του πίσω στο χωριό λεγόταν Μαρία. Τελικός προορισμός του ήταν το Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου είχε τον ξάδερφό του Μ. Σέρη.

- Ο Στέργιος Φωτόπουλος ήταν τότε 28 ετών. Η μητέρα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Αγγελική. Με 25 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο  Γκράφτον (Grafton) της Δυτικής Βιρτζίνια, όπου ήταν ο θείος του Δ. Μανώλης.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση του 1911 αριθμούσε εννέα άτομα και περιλάμβανε τους : Ευάγ. Δημητρίου, Φ. Ζ(ι)ώγα, Γεώρ. Κοκοβίνο, Απ. Λιάμο, Γεώρ. Μήλιο, Κώσ. Μήλιο, Μιχ. Μηνά, Δημ Μίχο και Κώσ. Μπούτση. Στις 27 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Πιο αναλυτικά :

- Ο Ευάγγελος Δημητρίου ήταν τότε 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Κωνστάντω. Τελικός προορισμός του ήταν η πόλη Μάρλμπορο της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Σ. Πλιάτσικας.

- Ο Φώτης Ζ(ι)ώγας ήταν 33 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Τη γυναίκα του έλεγαν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Μάρλμπορο μας Μασαχουσέτης, όπου είχε το φίλο του Δ. Ναούμη.

- Ο Γεώργιος Κοκοβίνος ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην πατρίδα λεγόταν Βασίλω. Κι αυτός πήγαινε στην πόλη Μάρλμπορο μας Μασαχουσέτης, όπου είχε το φίλο του Κ. Πέτσα.

- Ο Απόστολος Λιάμος ήταν τότε 20 ετών. Ο πατέρας του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Αθανάσιος. Με 25 $ μαζί του ζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Σικάγο, όπου ήταν ο θείος του Σ. Ευθυμίου.

- Ο Γεώργιος Μήλιος ήταν 34 ετών και παντρεμένος. Η μητέρα του  στο χωριό λεγόταν Κατίνα. Τελικός του προορισμός ήταν η πόλη Μάρλμπορο μας Μασαχουσέτης, όπου είχε το συγγενή του Δ. Ναούμη.

- Ο Κώστας Μήλιος ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Ζωή. Κι αυτός αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα και πήγαινε στο Μάρλμπορο μας Μασαχουσέτης, όπου είχε το συγγενή του Δ. Ναούμη.

- Ο Μιχαήλ Μηνάς ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Δέσπω. Με 25 $ στην τσέπη πήγαινε στην πόλη Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου είχε το συγγενή του Δ. Νίτσα.

Κώστας Μπούτσης

- Ο Δημήτριος Μίχος ήταν 20 ετών. Η μητέρα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Ευαγγελία. Τελικός προορισμός του ήταν το Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου είχε τον ξάδερφό του Μ. Σέρα.

- Ο Κώστας Μπούτσης ήταν τότε 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Μαρία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Πόρτλαντ του Όρεγκον, όπου είχε τον ξάδερφό του Δ. Μπούτση.

Η τρίτη ομαδική αναχώρηση του 1911 ήταν τετραμελής και την απάρτιζαν οι : Γεώρ. Μητσόπουλος, Αθ. Ρούτσας, Αλέξ. Τζουβάρας και Ευθ. Φούρλας. Η ομάδα ταξίδεψε με πλοίο από την Ελλάδα στο γαλλικό λιμάνι της Μασσαλίας, απ’ όπου στις 7 Μαρτίου αναχώρησαν με το πλοίο “Madonna” και στις 20 Μαρτίου αφίχθηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας γνωρίζουν ότι :

- Ο Γεώργιος Μητσόπουλος ήταν 22 ετών. Η μητέρα του στην Ιμίρμεη λεγόταν Δέσποινα. Ως επάγγελμα δήλωσε καλλιεργητής και πήγαινε στην πόλη Χαϋντενβίλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου είχε το φίλο του Νικόλαο Τσαρμακλιώτη.

- Ο Αθανάσιος Ρούτσας ήταν τότε 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Γαρυφαλλιά. Αναζητούσε δουλειά ως καλλιεργητής στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο κουνιάδος του Χρήστος Τριανταφυλλόπουλος.

- Ο Αλέξανδρος Τζουβάρας ήταν 22 ετών. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Μάγδα. Με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά καλλιεργητή στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Αθανάσιος Σωτηριάνος.

- Ο Ευθύμιος Φούρλας ήταν τότε 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη πρέπει να λεγόταν Βασίλω. Προορισμός του για δουλειά καλλιεργητή η πόλη Μάντισον του Ουϊσκόνσιν, όπου είχε ένα φίλο του τον Αθανάσιο Ξεροπήτα.

Ατμόπλοιο “Madonna”  (Photo: Andreas Hernandez Collection)

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση του 1911 ήταν μεγαλύτερη σε αριθμό και περιλάμβανε εννέα άτομα, τους: Δημ. Αράπο, Γεώρ. Ζιώγα, Χρ. Καραμπίνα, Γεώρ. Κέντρο, Ευστ. Μπούντα, Κώσ. Μπούντα, Γεώρ. Ντίτσα, Χρ. Ντίτσα και Θεοδ. Ντόβα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 8 Μαρτίου, η ομάδα επιβιβάστηκε στο ατμόπλοιο “Argentina” και στις 25 Μαρτίου πάτησαν πόδι στην Αμερική. Για τους παραπάνω μετανάστες ξέρουμε ότι :

- Ο Δημήτριος Αράπος ήταν τότε 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του πίσω στην πατρίδα λεγόταν Βασίλω. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και πήγαινε στη Μιννεάπολη της Μινεσότα, όπου ήταν ο θείος του Στ. Ρόκας.

- Ο Γεώργιος Ζιώγας ήταν 23 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Λεμονιά. Με 24 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Ώλμπανυ (Albany) του Όρεγκον, όπου είχε τον ξάδερφό του Ν. Τολίκα.

- Ο Χρήστος Καραμπίνας ήταν τότε 22 ετών. Στην Ιμίρμπεη δεν είχε κανένα! Προορισμός του ήταν η πόλη Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δ. Νίτσας.

- Ο Γεώργιος Κέντρος ήταν 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του πίσω στο χωριό λεγόταν Δημητρούλα. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και πήγαινε στο Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου ήταν ο ανεψιός του Μ. Σέρης.

- Ο Ευστάθιος Μπούντας ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Βασίλειος. Ο τελικός του προορισμός ήταν το Ώλμπανυ του Όρεγκον, κοντά στον ξάδερφό του Κ. Μήλιο.

- Ο Κώστας Μπούντας ήταν τότε 24 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Βασίλειος. Με 28 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στην πόλη Μάρλμπορο της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δ. Ναούμης.

Ατμόπλοιο “Argentina”

- Ο Γεώργιος Ντίτσας ήταν 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην πατρίδα λεγόταν Δέσπω. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δ. Νίτσας.

- Ο Χρήστος Ντίτσας ήταν τότε 25 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Αθανάσιος. Πήγαινε για δουλειά στην Χάυντενβιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Μ. Αδάμ.
- Ο Θεοδόσιος Ντόβας ήταν 28 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Παναγιώτα. Ο τελικός τόπος προορισμού του ήταν το Ώλμπανυ του Όρεγκον, όπου είχε το φίλο του Κ. Μήλιος.

   Η πέμπτη ομαδική αναχώρηση του 1911 ήταν διμελής και περιλάμβανε τους : Αλέξ. Μπόκα και Αλέξ. Ρόκα. Στις 4 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψαν με το πλοίο “Patris” και στις 24 Απριλίου έφτασαν στις ΗΠΑ. Επιπλέον στοιχεία γι’ αυτούς μας γνωρίζουν ότι :

- Ο Αλέξιος Μπόκας ήταν τότε 42 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Ουρανία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε τον ξάδερφό του Ιωάννη Πότσα.

- Ο Αλέξιος Ρόκας ήταν 42 ετών και παντρεμένος, τη δε γυναίκα του στο χωριό την έλεγαν Ουρανία. Κι αυτός πήγαινε στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Πότσας.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1911 έγινε από τον Κώστα Κόλλια. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 10 Απριλίου, έφυγε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 26 Απριλίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 24 ετών και παντρεμένος. Τη γυναίκα του στο χωριό την έλεγαν Αρετώ. Προορισμός του για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν το Έλτζιν (Elgin) του Ιλλινόις, όπου είχε το συγγενή του Σ. Παππά.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση του 1911 έγινε από το Δημήτριο Μελισσό. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 29 Μαΐου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 11 Ιουνίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 20 ετών και η μητέρα του πίσω στην Ιμίρμπεη λεγόταν Αναστασία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα στην Χάυντενβιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο θείος του Γ. Ακρίβος.

   Η τρίτη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση του 1911 έγινε από το Δημήτριο Τσίγκα. Από την Ελλάδα, τον Οκτώβριο 1911 ταξίδεψε στο λιμάνι του Φιούμε, απ’ όπου στις 14 Οκτωβρίου αναχώρησε με το πλοίο “Carpathia” και στις 3 Νοεμβρίου έφτασε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 22 ετών, ο δε πατέρας του στο χωριό λεγόταν Νικόλαος. Δήλωσε εργάτης και πήγαινε στην Χάυντενβιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Μαργαρίτης.

Γ. Σχετική μείωση του μεταναστευτικού ρεύματος  στο 1912

   Στη διάρκεια του 1912 έγιναν 11 μεταναστευτικά ταξίδια, από τα οποία τα 6 ήταν μεμονωμένες αναχωρήσεις και τα άλλα 5 ήταν ομαδικά. Συνολικά έφυγαν 26 άτομα της Ανθήλης. Αναλυτικά :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1912 έγινε από το Σπύρο Ζάρδα. Στις 25 Φεβρουαρίου από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγε με το πλοίο “Patris” στις 14 Μαρτίου έφτασε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 35 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε ως τόπο γέννησης τη Λαμία, όπου ζούσε ο πατέρας του Γεώργιος. Προορισμός του ήταν το Ποκατέλο του Αϊντάχο, όπου ήταν ο κουνιάδος του Νίκος Κοντογιάννης.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση του 1912 αριθμούσε έξη άτομα και περιλάμβανε τους : Λεων. Ζάρδα, Νικ. Ιωάν. Ζάρδα, Κώσ. Κανούτο, Θωμ. Μπιρμπίλη, Σπ. Σπανό και Ευθ. Τσιλιμπέκο. Η ομάδα αναχώρησε στις 26 Φεβρουαρίου από το λιμάνι της Πάτρας με το πλοίο “Alice” και στις 14 Μαρτίου έφτασε στην Αμερική. Τα υπάρχοντα στοιχεία για τους μετανάστες μας γνωρίζουν ότι :

- Ο Λεωνίδας Ιωάν. Ζάρδας ήταν τότε 27 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Δήλωσε εργάτης και πήγαινε για δουλειά στο Κάνσας Σίτυ, της Μοντάνα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Θεμιστοκλής Ζάρδας.

- Ο Νικόλαος  Ιωάν. Ζάρδας (Zardós) ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Προφανώς ήταν αδελφός του Λεωνίδα. Κι αυτός πήγαινε στο Κάνσας Σίτυ, της Μοντάνα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Θεμιστοκλής Ζάρδας.

- Ο Κώστας Κανούτος ήταν 34 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στην Ιμίρμπεη ως πλησιέστερο συγγενή του δήλωσε τον ξάδερφό του Κώστα Δαμαράτη. Ήταν εργάτης και ο προορισμός του ήταν το Σικάγο, όπου είχε έναν ξάδερφό του.

Ατμόπλοιο “Alice” (Photo: Eric Johnson)

- Ο Θωμάς Μπιρμπίλης ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του πίσω στο χωριό λεγόταν Αικατερίνη. Με 27 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Ιωάννη Πότσα.

- Ο Σπυρίδων Σπανός ήταν 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στην Ιμίρμπεη είχε τη γυναίκα του Δέσποινα. Προορισμός του ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Νικόλαος Τσαμτσακίδης.

- Ο Ευθύμιος Τσιλιμπέκος ήταν 37 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην πατρίδα λεγόταν Ξανθή. Δήλωσε εργάτης και πήγαινε για δουλειά στην πόλη[22] Νασούα (Nashua) του Νιου Χαμσάιρ, όπου έχει ένα φίλο το Δημήτριο Τζίνη. Για τον Ευθύμιο Τσιλιμπέκο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει και εργάστηκε την περίοδο 1907-12 σε περιοχή του Όρεγκον.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση του 1912 ήταν τριμελής και την απάρτισαν οι Αθαν. Ζησόπουλος, Θωμ. Ζησόπουλος και Αθαν. Καμαρούλας. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 11 Μαρτίου έφυγαν με το πλοίο “Oceania”  και στις 29 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον ξέρουμε ότι :

- Ο Αθανάσιος Ζησόπουλος ήταν τότε 23 ετών. Ως τόπο γέννησης δήλωσε τη Λαμία. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Ζαφείρω. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 27 $ μαζί του πήγαινε στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Τσαμτσακίδης.

- Ο Θωμάς Ζησόπουλος ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Κι αυτός δήλωσε τη Λαμία ως τόπο γέννησης, ο δε πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα με προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάν. Πότσας.

- Ο Αθανάσιος Καμαρούλας ήταν 25 ετών. Κι αυτός ως τόπο γέννησης δήλωσε τη Λαμία, όπου ζούσε η μητέρα Αικατερίνη. Προορισμός του για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η πόλη Χάιντενβίλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Θωμάς Κωσταρέλλος.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση του 1912 αριθμούσε τέσσερα άτομα και περιλάμβανε τους : Νικ. Ζάρδα, Δημ. Ζησόπουλο, Βάγ. Κωνσταντίνου και Σπ. Πολίτη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 2 Απριλίου ταξίδεψαν με το ελληνόκτητο ατμόπλοιο “Macedonia” και στις 20 Απριλίου έφτασαν στις ΗΠΑ. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί επιπλέον ότι :

- Ο Νικόλαος Ζάρδας ήταν τότε 25 ετών. Η μητέρα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Μαγδαληνή. Ως εργάτης πήγαινε στο Κάνσας Σίτυ της Μοντάνα, όπου ήταν ο φίλος του Θεμιστοκλής Ζάρδας.

- Ο Δημήτριος Ζησόπουλος ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Κωνσταντίνος. Τελικός του προορισμός η Λοκάντα (Lokanta) της Αϊόβα, όπου είχε πάει ο αδερφός του Βασίλειος Ζησόπουλος.

- Ο Βάγιος Κωνσταντίνου ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Τη γυναίκα του στην Ιμίρμπεη την έλεγαν Ασπασία. Αναζητούσε εργασία στο Μπίνγκαμ (Bingham) της πολιτείας Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνστ. Παπαγεωργίου.

- Ο Σπύρος Πολίτης ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελευθερία. Δήλωσε εργάτης και πήγαινε στο Γούνσοκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου είχε πάει εκεί ο ξάδερφός του Δημ. Νίτσας.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση του 1912 έγινε από τον Κωνσταντίνο Ταγκούλη. Στις 15 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγε με το πλοίο “Alice” και στις 2 Μαΐου έφτασε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 20 ετών. Η μητέρα του πίσω στην πατρίδα λεγόταν Ζωή. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα και πήγαινε στην Χάυντενβιλ[23] (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου είχε το φίλο του Σπύρο Πλιάτσικα.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση του 1912 περιλάμβανε δύο άτομα τους Σπ. Ζιώγα και Παν. Μπούτση. Στις 20 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησαν με το πλοίο “Columbia (1908)” και στις 9 Ιουνίου αποβιβάστηκαν στη Νέα Υόρκη. Για τους μετανάστες αυτούς ξέρουμε ότι :

- Ο Σπυρίδων Ζιώγας ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Ζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα και πήγαινε στο Γούνσοκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δημ. Νίτσας.

- Ο Παναγιώτης Μπούτσης ήταν τότε 19 ετών. Η αδερφή του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Ξανθή Πετάλη. Τελικός του προορισμός ήταν το Γούνσοκτ του Ροντ Άιλαντ, όπου είχε τον ξάδερφό του Λεωνίδα Μούσιο.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1912 έγινε από τον Αναστάσιο Ντίτσα. Στις 21 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Macedonia” και στις 8 Ιουλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 18 ετών και στην Ιμίρμπεη είχε τη θεία του Δέσπω Λουκία. Δήλωσε εργάτης και το τέλος του ταξιδιού του ήταν στο Γούνσοκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δημ. Νίτσας.

   Η πέμπτη ομαδική αναχώρηση του 1912 αριθμούσε πέντε άτομα. Την απάρτιζαν οι : Κώσ. Αβράμης, Δημ. Αράπος, Κώσ. Ζησόπουλος, Σωτ. Μέμμος και Απ. Μούσιος. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 15 Ιουλίου, η ομάδα επιβιβάστηκε στο πλοίο “Pannonia” και στις 3 Αυγούστου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Πιο αναλυτικά έχουμε ότι:

- Ο Κώστας Αβράμης ήταν τότε 22 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Μαρία. Προορισμός του η Νέα Υόρκη για δουλειά εργάτη κοντά στο φίλο του Αθαν. Λώστο.

- Ο Δημήτριος Αράπος ήταν 27 ετών και παντρεμένος. Για τον μετανάστη αυτόν ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει πριν ένα χρόνο. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

Πλοίο “Pannonia”  (Photo: Frank Pichardo Collection)

- Ο Κώστας Ζησόπουλος ήταν 32 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Παρασκευή. Δήλωσε κτηματίας (farmer) με προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάν. Κοτζιάς.

- Ο Σωτήριος Μέμμος ήταν τότε 20 ετών. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Ελένη. Είχε 25 $ μαζί του και πήγαινε στη Νέα Υόρκη, ως κτηματίας κοντά στον ξάδερφό του Ιωάν. Κουτσουμπίνα.

- Ο Απόστολος Μούσιος ήταν 17 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Κυρατσώ. Γράφτηκε ως μαθητής (pupil) που πηγαίνει στο Γουνσόκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, κοντά στον πατέρα του Λεωνίδα Μούσιο.

   Η έκτη ομαδική αναχώρηση του 1912 ήταν διμελής και περιλάμβανε τους Ιωάννη και Κωνσταντίνο Διαμαντή. Στις 22 Αυγούστου, από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησαν με το πλοίο “Patris” και στις 8 Σεπτεμβρίου έφτασαν στις ΗΠΑ. Επιπλέον γνωρίζουμε ότι :

- Ο Ιωάννης Διαμαντής ήταν τότε 16 ετών παλικάρι, ο δε πατέρας του πίσω στο χωριό λεγόταν Βασίλειος. Δηλώθηκε ως μαθητής (scholar) και με 25 $ μαζί του πήγαινε στο Σικάγο, όπου ήταν ο θείος του Ιωάννης Διαμαντής.

- Ο Κωνσταντίνος Διαμαντής ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Ξανθή. Δήλωσε εργάτης και πήγαινε στο Σικάγο κοντά στο φίλο του Σίμο Ευθυμίου.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1912 έγινε από τον Ιωάννη Λιάτο. Στις 17 Σεπτεμβρίου από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Ivernia” και στις 6 Οκτωβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 20 ετών, η δε μητέρα του πίσω στην Ιμίρμπεη λεγόταν Κυρατσώ. Δήλωσε κτηματίας (farmer) με προορισμό το Γουνσόκτ (Wooncocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου είχε τον ξάδερφό του Δημήτριο Αλεξίου.

Δ. Ελαχιστοποίηση στο 1913

   Η εθνικοαπελευθερωτικοί πόλεμοι (Α’ και Β’ Βαλκανικός) της περιόδου 1912-13 σταμάτησαν τη μετανάστευση ή καλύτερα την αντέστρεψαν. Όσοι επέστρεψαν και ήταν στις ηλικίες στράτευσης, πολέμησαν και υπήρχαν και θύματα. Έτσι στο 1913, έχουμε μόνο 4 μετανάστες. Στην προκείμενη περίπτωση σημειώθηκαν 2 μεμονωμένες αναχωρήσεις και μία ομαδική. Συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση έγινε από τον Θεόδωρο Μανώλη. Το Μάρτιο έφυγε με πλοίο μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης, απ’ όπου στις 31 Μαρτίου πήρε το πλοίο “Chicago” και στις 10 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 19 ετών, ο δε πατέρας του στο χωριό λεγόταν Χρήστος. Δήλωσε εργάτης και με 24 $ μαζί του πήγε στο Χουήλιν (Wheeling) της Βιρτζίνια, όπου ήταν ο αδερφός του Γεώργιος Μανώλης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση έγινε από τον Κωνσταντίνο Ζησόπουλο. Το Μάιο έφυγε από την Ελλάδα με πλοίο μέχρι το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης, απ’ όπου στις 12 Μαΐου επιβιβάστηκε στο πλοίο “Niagara” και στις 22 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 18 ετών. Δήλωσε εργάτης που γεννήθηκε στη Λαμία, όπου ήταν ο πατέρας του Χρήστος. Τελικός προορισμός του ήταν η Γουέλσβιλ (Wellsville) του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Σπατανόπουλος.

   Η μοναδική ομαδική αναχώρηση στο 1913 περιλάμβανε δύο άτομα, τους : Στέρ. Ρόκα και Στέρ. Στεργίου. Στις 7 Νοεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το πλοίο “Patris” και στις 27 Νοεμβρίου έφτασαν στις ΗΠΑ. Το αρχειακό υλικό μας γνωρίζει ότι :

- Ο Στέργιος Ρόκας ήταν 42 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Ως τόπο γέννησης δήλωσε τη Λαμία, όπου ήταν η γυναίκα του Μαρία. Με 35 $ μαζί του πήγαινε στη Νέα Υόρκη ως εργάτης, κοντά στο φίλο του Ιωάννη Τζότζο. Για το Στέργιο Ρόκα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι που έκανε, εφόσον είχε ξανάρθει την περίοδο 1907-1913 και εργάστηκε στην περιοχή της Μιννεάπολης.

- Ο Στέργιος Στεργίου ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Κι αυτός δήλωσε τη Λαμία ως τόπο γέννησης, όπου ήταν η γυναίκα του. Τελικός προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Τζότζος. Για το Στέργιο Στεργίου ήταν επίσης το δεύτερο ταξί στις ΗΠΑ. Την πρώτη φορά ήρθε την περίοδο 1906-1912 και εργάστηκε στο Πόρτλαντ.

Ε. Νέα αύξηση μεταναστών στο 1914

   Μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων, έφυγαν πάλι όσοι μετανάστες ήρθαν για να πολεμήσουν, αλλά προστέθηκαν και νεότεροι. Στη διάρκεια του 1914 έγιναν 5 ταξίδια (τα 3 ήταν ομαδικά και 2 ήταν μεμονωμένων μεταναστών) στα οποία έφυγαν 12 μετανάστες συνολικά. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση έγινε από το Δημήτριο Ναούμη. Στις 9 Ιανουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, πήρε το ατμόπλοιο “Martha Washington” και στις 3 Φεβρουαρίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Ήταν τότε 31 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε τη Λαμία ως τόπο γέννησης και διαμονής, όπου ήταν η γυναίκα του Βασίλω. Ως επάγγελμα δήλωσε πλάστης (molder) και με 50 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Μάρλμπορο (Marlboro) της Μασαχουσέτης, κοντά στο συγγενή του Κ. Ναούμη. Για το Δημήτριο Ναούμη αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον ξανάρθε την περίοδο 1906-1912 και εργάστηκε πάλι στην περιοχή Μασαχουσέτης.

Ατμόπλοιο “Caronia”

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση του 1914 περιλάμβανε τρία άτομα.  Ήταν οι : Ευάγ. Δημητρίου, Ιωάν. Διαμαντής και Ιωάν. Πότσας. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 25 Φεβρουαρίου, ταξίδεψαν με το πλοίο “Caronia” και στις 10 Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Επιπλέον γι’ αυτούς ξέρουμε ότι :

- Ο Ευάγγελος Δημητρίου ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Στην Ιμίρμπεη ήταν η γυναίκα του Κωστάντω. Δήλωσε εργάτης με προορισμό το Γούνσοκτ (Woonsocket) του Ροντ Άιλαντ, όπου ήταν ο φίλος του Χρ. Τσακίρλος. Για τον Ευάγ. Δημητρίου αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξαναπάει και εργαστεί την περίοδο 1911-12, στην περιοχή Αστόρια του Όρεγκον.

- Ο Ιωάννης Διαμαντής ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Βασίλειος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Σικάγο, όπου είχε το θείο του Αθανάσιο Διαμαντή.

- Ο Ιωάννης Πότσας ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Δημήτριος. Δήλωσε κτηματίας (farmer) και με 35 $ μαζί του πήγαινε στη Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο του Παναγιώτη Κανελλάκο. Για τον Ιωάν. Πότσα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1907-1912 και εργάστηκε πάλι στην περιοχή της Νέας Υόρκης.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση του 1914 ήταν διμελής και την αποτελούσαν οι : Αθαν. Καμαρούλας και Θωμάς Κωσταρέλλος. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 24 Φεβρουαρίου επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο ατμόπλοιο “Ioannina” και στις 18 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία για τους μετανάστες αυτούς μας γνωρίζουν ότι :

- Ο Αθανάσιος Καμαρούλας ήταν 27 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Αικατερίνη. Δήλωσε εργάτης και με 30 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Χάυντενβιλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Παπακωστάκης. Για τον Αθαν. Καμαρούλα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει την περίοδο 1912-13 και εργάστηκε πάλι στην ίδια περιοχή.

- Ο Θωμάς Κωσταρέλλος ήταν 25 ετών, στη δε Ιμίρμπεη είχε τον αδερφό του Γρηγόριο. Τελικός προορισμός του η Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο του Ιωάν. Τζότζιο. Για το Θωμά Κωσταρέλλο αυτό ήταν επίσης το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξανάρθει και εργάστηκε στον ίδιο προορισμό στην περίοδο 1911-12.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Νικόλαο Τσαρμακλιώτη. Στις 3 Απριλίου από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Pannonia” και στις 24 Απριλίου έφτασε στις ΗΠΑ. Ήταν 27 ετών και στην Ιμίρμπεη είχε τη μητέρα του Αγγελική. Δήλωσε εργάτης και πήγαινε για δουλειά στην Χάυντενβιλ της Μασαχουσέτης, όπου είχε ένα φίλο. Ως γνωστό του επικαλέστηκε τον ξάδερφό του Σπύρο Χαραλαμπίτα (στο Μιλγουώκη του Ουϊσκόνσιν). Ο Νικόλαος Τσαρμακλιώτης είχε ξανάρθει στην Αμερική την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε πάλι στην ίδια πόλη (Χάυντενβιλ).

   Η τρίτη (και τελευταία) ομαδική αναχώρηση του 1914 αριθμούσε πέντε άτομα και συμμετείχαν οι : Μιχ. Γκρεμηλογιάννης, Γεώρ. Μυτίτης, Δημ. Ρούτσας, Σωτ. Σπανός και Αλέξ. Φούρλας. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 2 Μαΐου έφυγαν με το πλοίο “Laconia (1912)” και στις 17 Μαΐου πάτησαν πόδι στην Αμερική. Επιπλέον γνωστά στοιχεία για τους μετανάστες αυτούς είναι ότι :

- Ο Μιχαήλ Γκρεμηλογιάννης ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Ιωάννης. Δήλωσε εργάτης και πήγαινε στην Χάυντενβιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Παπακωστάκης.

- Ο Γεώργιος Μυτίτης ήταν 32 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμεη λεγόταν Χριστίνα. Με 22 $ στην τσέπη πήγαινε στο Σικάγο, για δουλειά εργάτη, κοντά στο φίλο του Κ. Ξηρομερίτη.

- Ο Δημήτριος Ρούτσας ήταν 25 ετών. Πίσω στην πατρίδα είχε το αδερφό του Βασίλειο. Δήλωσε κτηματίας (farmer) και πήγαινε στο ανατολικό Σαιν Λούις του Ιλλινόις, όπου ήταν ο αδελφός του Ν. Ρούτσας. Για το Δημ. Ρούτσα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε στο Χουήλιν της Δυτ. Βιρτζίνια.

Πλοίο “Laconia (1912)”  (Photo: Hisashi Noma Collection)

- Ο Σωτήριος Σπανός ήταν 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Δέσποινα Αδάμου. Δήλωσε εργάτης με προορισμό το Σικάγο, όπου είχε το φίλο του Ν. Τσακτσακίδη. Ο Σωτ. Σπανός είχε ξανάρθει στην Αμερική το 1912 και εργάστηκε στο Πόρτλαντ του Όρεγκον.

- Ο Αλέξαδρος Φούρλας ήταν 31 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στην Ιμίρμπεη λεγόταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Έβανστον (Evanston) του Ιλλινόις, όπου ήταν ο φίλος του Λεωνίδας Ζάρδας. Για τον Αλέξ. Φούρλα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική, εφόσον είχε έρθει την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε στο Σηάτλ.

Ε. Επίλογος της μετανάστευσης στις ΗΠΑ

      Το έτος 1920 και 1921, έχουμε δύο μεμονωμένες αναχωρήσεις, με τις οποίες κλείνει και το κεφάλαιο της μετανάστευσης στην Αμερική. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση του 1920 έγινε από το Στέργιο Στεργίου. Στις 4 Δεκεμβρίου από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησε με το πλοίο “Patris” και στις 27 Δεκεμβρίου έφτασαν στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 45 ετών και παντρεμένος. Τη γυναίκα του στην Ιμίρμπεη την έλεγαν Ρωξάνη. Ήταν εργάτης με προορισμό τη Νέα Υόρκη, όπου είχε τον ξάδερφό του Ιωάν. Πότσα. Για τον Στ. Στεργίου αυτό ήταν το τρίτο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει στις περιόδους 1906-1912 (εργάστηκαν στο Πόρτλαντ) και 1914-1920 (εργάστηκε στην περιοχή Πόντιακ του Μίτσιγκαν).

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση του 1920 έγινε από τον Ιωάννη Κέμο. Στις 16 Δεκεμβρίου από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “King Alexander” και στο νέο έτος στις 5 Ιανουαρίου 1921 έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 42 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Αναστασία. Είχε μαζί του 60 $ και αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ανεψιός του Ιωάννης Πότσας. Για τον μετανάστη Ιωάννη Κέμο αυτό ήταν το δεύτερο ταξί δι στις ΗΠΑ. Είχε έρθει πάλι και εργάστηκε την περίοδο 1909-1913 πάλι στη Νέα Υόρκη.

6. Η ζωή του μετανάστη στην Αμερική

Οι Έλληνες που μετανάστευαν στις υπερπόντιες χώρες, εκτός από τη σωματική ικανότητα, δε διέθεταν άλλο προσόν. Έφταναν στην Πάτρα ή στον Πειραιά και αντίκριζαν για πρώτη φορά θάλασσα και βαπόρια. Κάποιοι ήταν αγράμματοι, μερικοί είχαν τελειώσει το Δημοτικό, ήταν “άβγαλτοι” και αθώοι, στερημένοι άνθρωποι, πού δεν είχαν συνείδηση της δύναμής τους, ούτε φυσικά των δικαιωμάτων τους. Ήταν δηλαδή το κατάλληλο υλικό για εκμετάλλευση.

Έλληνες εργάτες στην Αμερική (1912)

Η ζωή στην Αμερική, ειδικά στην αρχή,  ήταν πολύ δύσκολη. Δεν ήξεραν τη γλώσσα, ήταν ανειδίκευτοι εργάτες ή αγρότες και αντιμετώπιζαν την άρνηση των ντόπιων. Αναλάμβαναν τις πιο ανθυγιεινές και σκληρές δουλειές (ορυχεία, σιδηροδρόμους, κ.ά.). Μερικοί έγιναν πλανόδιοι πωλητές (λαχανικά, φρούτα, γλυκά, λουλούδια). Αρκετοί έγιναν λούστροι (στο βορρά, οι περισσότεροι λούστροι ήταν Έλληνες).

Για να κάνουν οικονομία στα χρήματα έμεναν σε άθλια υπόγεια, σε  ένα δωμάτιο με πολλά κρεβάτια ή στο πάτωμα, χωρίς αερισμό και καθαριότητα. Να σημειωθεί ότι τότε «θέριζε» η φυματίωση.

Κάποιοι άλλαξαν[24] δουλειά και πόλη κι έγιναν εργάτες σε βιομηχανίες. Άλλοι από λαντζιέρηδες  μάζεψαν κάποια χρήματα και άνοιξαν δικό τους μαγαζί. Τελικά πλούτισαν. Το 1920 αρκετοί Έλληνες είχαν μικρές επιχειρήσεις με γλυκίσματα (ζαχαροπλαστεία), εστιατόρια, ανθοπωλεία, καπελάδικα, καθαριστήρια, τσαγκάρικα ή έκαναν (λιανικό ή χονδρικό) εμπόριο[25].

Το φθινόπωρο του 1912 άρχισε η επιστράτευση και αμέσως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι. Η μετανάστευση σταμάτησε και οι νέοι μας ντύθηκαν το χακί και πήγαν στον πόλεμο εναντίον Τούρκων και Βουλγάρων, με πολλά θύματα. Αντίθετα, κάποιοι γύρισαν από την Αμερική και υπηρέτησαν τη θητεία τους ή ήταν επίστρατοι. Το 1914, μετά το τέλος του πολέμου έφυγαν ξανά.

   Κάποιοι μπορεί να μην τα κατάφεραν, με βασικότερη αιτία την υγεία. Οι συνθήκες ζωής, η κούραση και η φύση της εργασίας (εργάτες ορυχείων, στις γραμμές του σιδηροδρόμου σε όλες τις καιρικές συνθήκες, ατυχήματα, ασθένειες[26], κ.ά.) με την κακή ψυχολογία από την έλλειψη της οικογένειας δεν οδήγησαν το μετανάστη στον «παράδεισο» της επιτυχίας. Έτσι αρρώστησαν και πέθαναν στα ξένα. Στην πατρίδα έστελναν για κάποια χρόνια όσα χρήματα επέτρεπε η οικονομική τους κατάσταση, βοηθώντας τη γονική οικογένεια. Άλλοι δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν στις ξένες συνθήκες ζωής ή ατύχησαν στους ανθρώπους και στον τόπο όπου βρέθηκαν.

     Αντίθετα, κάποιοι άλλοι μετανάστες της Ιμίρμπεης ίσως πρόκοψαν τόσο επαγγελματικά, όσο και στην προσωπική τους ζωή. Να παντρεύτηκαν ελληνίδες ή ξένες γυναίκες αποκτώντας οικογένειες με παιδιά, που στη συνέχεια επίσης να ευδοκίμησαν στην Αμερική δημιουργώντας επιχειρήσεις και δημιουργώντας περιουσίες.

      Η έλλειψη γνώσης για πρόσωπα του τόπου δεν επιτρέπει να ξέρω την τύχη των μεταναστών, μετά από κάποια χρόνια στην Αμερική. Αποτελεί αντικείμενο μικρής επιπλέον έρευνας και συμπλήρωσης αυτής της προσπάθειας.

7. Προορισμοί – Τόποι εργασίας

Πίνακας 7

   Μετά τον έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, οι άνθρωποι της Ιμίρμπεης, όπως και κάθε άλλος μετανάστης, έφευγαν για τον τόπο τελικού προορισμού, με σκοπό την εγκατάσταση και την εύρεση εργασίας. Με επιστολές είχαν από πριν συνεννοηθεί πού και πώς θα φτάσουν στον τόπο, όπου τους περίμενε ο συγγενής, συμπατριώτης ή φίλος τους. Οι πρωτοπόροι επέλεξαν τον τόπο εργασίας τους με τον ίδιο τρόπο (μέσω κάποιου γνωστού ή συγγενή) ή τυχαία. Από τον παρατιθέμενο πίνακα φαίνεται ότι οι πλέον ζητούμενοι προορισμοί ήταν οι πολιτείες : Νέας Υόρκης,  Μασαχουσέτης, Ροντ Άιλαντ και Ιλλινόις. Για τους κυριότερους τελικούς προορισμούς και τους ανθρώπους της Ιμίρμπεης που βρέθηκαν εκεί, θα δοθεί ένα σύντομο χρονικό. Συγκεκριμένα :

   Στη Νέα Υόρκη[27] (New York) : Είναι η τεράστια πολιτεία όπου έφτασαν εδώ και εγκαταστάθηκαν αρχικά, από το 1906, οι Δημήτριος και Κωνσταντίνος Μήλιος, οι πρώτοι μετανάστες της Ιμίρμπεης.

   Τον Απρίλιο του 1907 έφτασαν στη Νέα Υόρκη για δουλειά οι: Ιωάννης Αδάμ, Ιωάννης και Κώστας Γκρεμήλας, Ιωάννης Πότσας και Σπύρος Τσούφης. Είχαν εκεί τους συμπατριώτες τους ή συγγενείς Βασ. Σακόπουλο και Άγ. Παναγάκη.

   Τον Απρίλιο του 1909 ήρθε ο Ιωάννης Κέμος, Βασίλειος Μήλιος, Κωνσταντίνος Ντίτσας και Νικόλαος Τολίκας Τους περίμενε και βοήθησε ο συμπατριώτης και συγγενής τους  Ιωάννης Πότσας.

   Το Μάρτιο του 1910 έφτασαν οι : Βασίλειος Ζησόπουλος, Κώστας Μελισσός και Δημήτριος Μπούτσης. Τους υποστήριξαν ο συγγενής τους  Ιωάννης Πότσας και ο φίλος Κ. Λίτσας

   Το Νοέμβριο του 1910 αφίχθηκε ο Ιωάννης Παπαστεργίου. Τον περίμενε και βοήθησε ο ξάδερφός του Κωνστ. Γκράβας.

   Τον Ιανουάριο του 1911, έφτασε ο Αθανάσιος Κύργιας. Είχε την καθοδήγηση και στήριξη του φίλου του Ν. Τσαρμακλιώτη. Τον Απρίλιο του 1911 ήρθαν οι Αλέξιος Μπόκας και Αλέξιος Ρόκας.. Είχαν εκεί τον ξάδερφό τους Ιωάννη Πότσα.

   Το Μάρτιο του 1912 αφίχθηκαν οι Θωμάς Μπιρμπίλης και Θωμάς Ζησόπουλος. Τους βοήθησε ο φίλος τους  Ιωάννης Πότσας. Τον Ιούλιο του 1912 κατέφθασαν οι : Κώστας Αβράμης, Κώστας Ζησόπουλος και Σωτήριος Μέμμος.  Τους υποδέχτηκαν οι φίλοι Αθ. Λώστος, Ιωάν. Κοτζιάς και ο ξάδερφος Ιωάν. Κουτσομπίνας.

Νέα Υόρκη  (πανοραμική εικόνα)

   Το Νοέμβριο του 1913 ήρθαν οι Στέργιος Ρόκας και Στέργιος Στεργίου. Τους περίμενε ο φίλος τους Ιωάν. Τζότζος. Για τους δύο αυτούς μετανάστες ήταν το δεύτερο ταξίδι που έκαναν στις ΗΠΑ.

   Το Μάρτιο του 1914, ήρθε (για δεύτερη φορά) ο Ιωάννης Δ. Πότσας. Είχε εκεί το φίλο του Παν. Κανελλάκο. Επίσης ήρθε (κι αυτός για δεύτερη φορά) ο Θωμάς Κωσταρέλλος. Τον περίμενε  ο φίλος του Ιωάν. Τζότζος.

   Το Δεκέμβριο του 1920 έφτασε (ήταν το τρίτο ταξίδι στην Αμερική) ο Στέργιος Στεργίου. Είχε εκεί τον ξάδερφό του Ιωάν. Πότσα.

   Τον Ιανουάριο του 1921 αφίχθηκε ο Ιωάννης Κέμος. Ήταν το δεύτερο ταξίδι που έκανε και πήγε κοντά στον ανεψιό του Ιωάν. Πότσα.

    Συνολικά επέλεξαν τη Νέα Υόρκη ως τόπο εργασίας 27 άτομα της Ιμίρμπεης.

   Στην πολιτεία της Μασαχουσέτης (Massachusetts) : Οι τόποι για εργασία τους οποίους επέλεξαν οι μετανάστες της Ιμίρμπεης ήταν στις πόλεις Χάβερχιλ (1 άτομο), Χάυντενβιλ (14 άτομα) και Μάρλμπορο (10 άτομα). Πιο συγκεκριμένα :

   Χάβερχιλ (Haverhill) : Τον Οκτώβριο του 1906 ήρθε ο Γεώργιος Φρίκης (ήταν ένας από τους πρωτοπόρους μετανάστες) κοντά σε ένα φίλο του.

   Χάυντενβιλ (Haydenville) : Τον Οκτώβριο του 1910 έφθασαν ο Χρήστος Αδάμ και ο Σπύρος Πλιάτσικας. Τους δέχτηκε ο φίλος τους Γεώργιος Μαργαρίτης.

   Τον Ιανουάριο του 1911 ήρθαν οι Χρήστος Καμινάς και Θωμάς Κωσταρέλλος. Τους βοήθησαν στην εγκατάστασή τους εκεί ο ξάδερφος Γ. Παπακωστάκης και ο φίλος Ν. Τσαρμακλιώτης αντίστοιχα.

   Το Μάρτιο του 1911 έφτασε ο Γεώργιος Μητσόπουλος. Τον υποδέχθηκε ο φίλος του Νικ. Τσαρμακλιώτης. Με άλλο πλοίο, στον ίδιο μήνα, αφίχθηκε ο Χρήστος Ντίτσας. Τον περίμενε ο ξάδερφός του Μ. Αδάμ.

   Τον Ιούνιο του 1911 ήρθε μεμονωμένα ο Δημήτριος Μελισσός. Είχε εκεί τη βοήθεια του θείου του Γ. Ακρίβου.

   Το Νοέμβριο του 1911 επίσης μεμονωμένα κατέφθασε ο Δημήτριος Τσίγκας, κοντά στον ξάδερφό του Γεώρ. Μαργαρίτη.

   Το Μάρτιο του 1912 αφίχθηκε ο Αθανάσιος Καμαρούλας. Τον περίμενε και εγκατέστησε ο φίλος του Θωμάς Κωσταρέλλος.

   Το Μάιο του 1912 ήρθε μεμονωμένα ο Κωνσταντίνος Ταγκούλης. Τον συνέδραμε ο φίλος του Σπύρος Πλιάτσικας.

   Το Μάρτιο του 1914 κατέφθασε ο Αθανάσιος Καμαρούλας (δεύτερο ταξίδι), κοντά στο φίλο του Γεώργ. Παπακωστάκη.

   Τον Απρίλιο του 1914 ήρθε μεμονωμένα ο Νικόλαος Τσαρμακλιώτης για δεύτερη φορά στην Αμερική. Ως γνωστό του επικαλέστηκε τον ξάδερφό του Σπύρο Χαραλαμπίτα.

   Το Μάιο του 1914 αφίχθηκε ο Μιχαήλ Γκρεμηλογιάννης. Τον βοήθησε εκεί ο φίλος του Γεώργιος Παπακωστάκης.

Μάρλμπορο, Μασαχουσέτης (Κεντρική Οδός)

      Μάρλμπορο (Marlboro) : Είχε προηγηθεί ο Δημήτριος Ναούμης και το Μάιο του 1909 ήρθε κοντά του και ο αδερφός του Στέργιος Ναούμης. Τον Αύγουστο του 1909 αφίχθηκε και ο Παναγιώτης Τσαρμακλιώτης. Τον βοήθησε εκεί ο φίλος του Θωμ. Ζαρίφης.

   Τον Ιούνιο του 1910 κατέφθασαν οι : Σεραφείμ Γκάγκης και Σίμος Ευθυμίου (στο δεύτερο ταξίδι του). Τους βοήθησαν εκεί οι αδερφοί Δημ. και Στέργ. Ναούμης.

   Το Μάρτιο του 1911 αφίχθηκαν οι : Ευάγγελος Δημητρίου, Φώτης Ζ(ι)ώγας, Γεώργιος Κοκοβίνος, Γεώργιος Μήλιος  και Κώστας Μήλιος. Οι “δικοί τους άνθρωποι” εκεί ήταν οι συγγενείς και φίλοι Σ. Πλιάτσικας, Κ. Πέτσας και Δημ. Ναούμης. Με άλλο πλοίο, πάλι το Μάρτιο του 1911 έφτασε ο Κώστας Μπούντας. Βοήθησε στην εγκατάστασή του ο ξάδερφος Δημ. Ναούμης.

   Το Φεβρουάριο του 1914, επέστρεψε στην Αμερική (για δεύτερη φορά) ο Δημήτριος Ναούμης. Ήταν εκεί ο συγγενής του Κ. Ναούμης.

    Συνολικά, επέλεξαν αυτές τις 3 πόλεις της πολιτείας της Μασαχουσέτης ως τόπο εργασίας τους 25 άτομα της Ιμίρμπεης.

™

   Ροντ Άιλαντ (Rhode Island) : Στην πολιτεία αυτή, οι μετανάστες της Ιμίρμπεης επέλεξαν την πόλη Γουνσόκτ (Woonsocket) για να εργαστούν. Στους πρωτοπόρους αυτού του τόπου πρέπει να αναφερθούν οι Δ. Νίτσας και Α. Μούσιος. Με χρονολογική σειρά έχουμε λοιπόν :

   Τον Ιανουάριο του 1911, ήρθαν εδώ οι : Μιχαήλ Αδάμ, Κώστας Κα..τας (δυσανάγνωστο στο χειρόγραφο), Μιχαήλ Κοκοβίνος, Κώστας Κωσταρέλλος Απόστολος Μπούτσης, Σπύρος Νεζίρης και Χρήστος Τασούλας. Οι γνωστοί και συγγενείς που τους περίμεναν ήταν οι : Αρ. Μούσιος, Δ. Νίτσας, Δ. Μανώλης, Κ. Νεζίρης και Μ. Σέρης.

   Το Μάρτιο του 1911 αφίχθηκαν οι Μιχαήλ Μηνάς και Δημήτριος Μίχος. Βοήθησαν στην εγκατάστασή τους οι συγγενείς Δ. Νίτσας και Μ. Σέρας. Σε επόμενο ταξίδι (τον ίδιο μήνα) κατέφθασαν οι Χρήστος Καραμπίνας, Γεώργιος Κέντρος, Γεώργιος Ντίτσας και Κώστας Μπούντας, κοντά σε συγγενείς τους όπως ο Δ. Νίτσας, Μ. Σέρης και Κ. Μήλιος.

Woonsocket, R.I. (Main st., από Πλατεία Μνημείου)

  Τον Απρίλιο του 1912 ήρθε ο Σπύρος Πολίτης. Ο ξάδερφός του Δημ. Νίτσας συνέδραμε στην ανεύρεση δουλειάς και υποστήριξή του.

   Το Ιούνιο του 1912 αφίχθηκαν οι Σπυρίδων Ζιώγας και Παναγιώτης Μπούτσης. Πάλι βοήθησαν οι ξάδερφοι Δημ. Νίτσας και Λ. Μούσιος.

   Τον Ιούλιο του 1912 έφτασε μεμονωμένα ο Αναστάσιος Ντίτσας. Ο ξάδερφός του Δημ. Νίτσας ενδιαφέρθηκε και φρόντισε γι’ αυτόν.

   Τον Αύγουστο του 1912 ήρθε ο 17χρονος Απόστολος Μούσιος, κοντά στον πατέρα του Λεωνίδα Μούσιο.

   Το Σεπτέμβριο του 1912 αφίχθηκε μεμονωμένα από την πατρίδα ο Ιωάννης Λιάτος. Τον περίμενε ο ξάδερφός του Δημ. Αλεξίου.

   Συνολικά επέλεξαν την πόλη Γουνσόκτ (Woonsocket) της πολιτείας Ροντ Άιλαντ, ως τόπο εργασίας 19 άτομα της Ιμίρμπεης.

˜™

   Ιλλινόις (Illinois) :  Στην πολιτεία αυτή επέλεξαν ως τόπους εργασίας το Σικάγο (10 άτομα) και μεμονωμένα το Έβανστον, Έλτζιν και Σαιν Λούις. Αναλυτικά :

   Σικάγο (Chicago) :  Το Φεβρουάριο του 1910 ήρθε στο Σικάγο ο Γεώργιος Ρόκας, κοντά στο συγγενή του Χρήστο Μπούτση.

   Το Μάρτιο του 1911 κατέφθασε ο Απόστολος Λιάμος. Τον περίμενε ο θείος του Σίμος Ευθυμίου.

   Το Μάρτιο του 1912 αφίχθηκαν οι Κώστας Κανούτος και  Σπυρίδων Σπανός. Βοήθησε ο φίλος Ν. Τσαμτσακίδης. Στον ίδιο μήνα, αλλά σε επόμενο ταξίδι ήρθε ο Αθανάσιος Ζησόπουλος. Πάλι ήταν σημαντική η στήριξη του φίλου του Ν. Τσαμτσακίδη.

   Το Σεπτέμβριο του 1912 ήρθαν οι Ιωάννης Διαμαντής και Κωνσταντίνος Διαμαντής. Ο συγγενής Ιωάν. Διαμαντής (θείος) και ο φίλος Σ. Ευθυμίου βοήθησαν στην εγκατάστασή τους.

   Το Μάρτιο του 1914 έφτασε ο 18χρονος Ιωάννης Διαμαντής, κοντά στο θείο του Αθανάσιο Διαμαντή.

   Το Μάιο του 1914 ήρθαν στο Σικάγο οι Γεώργιος Μυτίτης και Σωτήριος Σπανός (δεύτερο ταξίδι στην Αμερική). Τους βοήθησαν οι φίλοι τους Κ. Ξηρομερίτης και Ν. Τσαμτσακίδης.

Σικάγο (πανοραμική εικόνα)

  Έλτζιν (Elgin) : Τον Απρίλιο του 1911 ήρθε μεμονωμένα ο Κώστας Κόλλιας. Είχε εκεί το συγγενή του Σ. Παππά.

   Σαιν Λούις (St Louis) : Το Μάιο του 1914 αφίχθηκε ο Δημήτριος Ρούτσας (στο δεύτερο ταξίδι στην Αμερική). Είχε εκεί τον αδερφό του Ν. Ρούτσα.

  

   Έβανστον (Evanston) : Το Μάιο του 1914 επέλεξε την πόλη αυτή του Ιλλινόις ο Αλέξανδρος Φούρλας (στο δεύτερο ταξίδι του). Ήταν εκεί ο φίλος του Λεων. Ζάρδας.

   Συνολικά στην πολιτεία Ιλλινόις κατέληξαν 13 μετανάστες της Ιμίρμπεης.

˜™

Ντάβενπορτ, Αϊόβα (Second street, κοιτώντας ανατολικά)

   Αϊόβα (Iowa) : Στην πολιτεία αυτή εργάστηκαν άνθρωποι της Ιμίρμπεης στις πόλεις Ντάβενπορτ (4 άτομα) και Λοκάντα (1). Αναλυτικά :

   Ντάβενπορτ (Davenport) : Το Φεβρουάριο του 1910 κατέφθασε ο Θεμιστοκλής Ζάρδας. Ήταν εκεί και τον βοήθησε ο συμπατριώτης του Σ. Τζιβάρας.

   Τον Απρίλιο του 1910 ήρθε για δουλειά κοντά σε συγγενή του ο Χρήστος Τριανταφυλλόπουλος.

   Το Μάρτιο του 1911 αφίχθηκε ο Αθανάσιος Ρούτσας. Ήταν ήδη εκεί ο κουνιάδος του Χρήστος Τριανταφυλλόπουλος. Στον ίδιο μήνα, αλλά σε επόμενο ταξίδι, ήρθε ο Αλέξανδρος Τζουβάρας, κοντά σε ξάδερφό του

   Λοκάντα : Τον Απρίλιο του 1912, έφτασε ο Δημήτριος Ζησόπουλος. Ήταν εκεί ο αδερφός του Βασίλειος Ζησόπουλος.

   Συνολικά στην πολιτεία της Αϊόβα, ήρθαν και εργάστηκαν 5 άνθρωποι της Ιμίρμπεης.

   Νιου Χαμσάιρ (New Hampshire) : Την πολιτεία αυτή επέλεξαν και συγκεκριμένα την πόλη Νασούα για να εργαστούν μετανάστες της Ιμίρμπεης. Αναλυτικά :.

   Νασούα (Nashua) : Τον Απρίλιο του 1907 ήρθαν από τους πρώτους σχεδόν οι Στέργιος Ρόκας (στο πρώτο του ταξίδι), Αθανάσιος και Ευστάθιος Τσελαμπέκης. Είχαν εκεί τον ξάδερφό τους Χρ. Πίνα.

   Το Μάρτιο του 1912 έφθασε ο Ευθύμιος Τσιλιμπέκος στο δεύτερο ταξίδι του. Τον βοήθησε εκεί ο φίλος του Δημ. Τζίνης.

   Συνολικά στην πολιτεία Νιου Χαμσάιρ, ήρθαν και εργάστηκαν 4 άνθρωποι της Ιμίρμπεης.

Nashua, N. H. (Main st. = Κύρια oδός)

˜™

   Όρεγκον (Oregon) : Δύο πόλεις αυτής της πολιτείας επέλεξαν για εργασία. Αυτές ήταν το Ώλμπανυ (Albany) και το Πόρτλαντ (Portland). Πιο συγκεκριμένα :

   Ώλμπανυ (Albany) : Το Μάρτιο του 1911 έφτασαν οι Γεώργιος Ζιώγας, Ευστάθιος Μπούντας και Θεοδόσιος Ντόβας. Είχαν στον τόπο αυτό τα ξαδέρφια τους (ή φίλο) Ν. Τολίκα και Κ. Μήλιο.

  

   Πόρτλαντ (Portland) : Το Μάρτιο του 1911, ήρθε ο Κώστας Μπούτσης. Τον υποδέχθηκε ο ξάδερφός Δημ. Μπούτσης.

   Συνολικά στην πολιτεία Όρεγκον, ήρθαν και εργάστηκαν 4 άνθρωποι της Ιμίρμπεης.

˜™

   Δυτική Βιρτζίνια (West Virginia) : Σ’ αυτή την πολιτεία προτίμησαν ως τόπους εργασίας τις πόλεις Γκράφτον και Χουήλιν. Συγκεκριμένα :

   Γκράφτον (Grafton) : Τον Ιανουάριο του 1911 αφίχθηκαν ο Γεώργιος Μανώλης και ο Στέργιος Φωτόπουλος. Είχαν εκεί το θείο τους Δημ. Μανώλη.

   Χουήλιν (Wheeeling) : Τον Απρίλιο του 1913 ήρθε μεμονωμένα ο Θεόδωρος Μανώλης. Ήταν ήδη εκεί ο αδερφός του Γεώργιος Μανώλης

   Συνολικά στην πολιτεία της Δυτ. Βιρτζίνια, ήρθαν και εργάστηκαν 3 άνθρωποι της Ιμίρμπεης.

Γκράφτον, Δυτ. Βιρτζίνια (1921)

™

   Μιζούρι (Missouri) : Στην πρωτεύουσα της πολιτείας αυτής, στο Κάνσας Σίτυ, ήρθαν 3 άνθρωποι της Ιμίρμπεης, όλοι από το σόι Ζάρδα. Συγκεκριμένα :

   Κάνσας Σίτυ (Kansas City) : Το Μάρτιο του 1912 έφτασαν τα αδέρφια Λεωνίδας Ζάρδας και Νικόλαος Ιωάν. Ζάρδας. Είχαν εκεί ήδη τον ξάδερφό τους Θεμιστοκλή Ζάρδα.

   Τον Απρίλιο του 1912 ήρθε και ο Νικόλαος Ζάρδας. Πάλι ο Θεμιστοκλής Ζάρδας βοήθησε στην εγκατάστασή του.

Κάνσας Σίτυ  (Walnut street, 1906)

˜™

   Οχάιο (Ohio) : Δύο τόποι της πολιτείας αυτής επέλεξαν οι μετανάστες της Ιμίρμπεης. Αυτές ήταν το Μέιναρντ και η Γουέλσβιλ. Πιο συγκεκριμένα :

   Μέιναρντ (Maynard) : Το Μάρτιο του 1910 ήρθε ο Δημήτριος Μανωλάκης. Ήταν εκεί ο ξάδερφός του Α.  Αργυρόπουλος.

   Γουέλσβιλ (Wellsville) : Το Μάιο του 1913 έφτασε μεμονωμένα ο Κωνσταντίνος Ζησόπουλος, κοντά σ’ ένα φίλο του.

   Συνολικά στην πολιτεία του Οχάιο, ήρθαν και εργάστηκαν 2 άνθρωποι της Ιμίρμπεης.

Ώλμπανυ, Όρεγκον (Business st., Albany, Ore.)

Υστερόγραφο

  Η προσπάθεια αυτή, με μεγάλη επιμονή, αναζήτησε και μερικούς ακόμα μετανάστες για τους οποίους είναι σίγουρο ότι πήγαν στην Αμερική. Δυστυχώς δεν ήταν δυνατός ο εντοπισμός τους. Παραθέτουμε λοιπόν τα ονόματά τους, για όποιον θα καταφέρει να βρει περισσότερα στοιχεία γι’ αυτούς. Πιθανότατα υπάρχουν κι άλλοι. Δεν βρέθηκαν στοιχεία για τους επόμενους :

Γκρεμήλας Αθανάσιος, Γκρεμήλας Φώτιος, Διαμαντής Γεώργιος, Διαμαντής Ιωάννης, Κύργιας Κωνσταντίνος, Μανώλης Δ., Μήλιος Δημήτριος, Μηνάς Βασίλειος, Μούσιος Λεωνίδας, Μπούντας Νικόλαος, Μπούτσης Χρήστος, Νεζίρης Κ., Νικόλαος Κοτρώτσος, Νίτσας Δημ., Νίτσας Ιωάννης, Ρούτσας Γεώργιος, Ρούτσας Κωνσταντίνος, Σέρης Μιχαήλ, Τζουβάρας Αλέξανδρος, Τολίκας Παύλος, Φρίκης Στέργιος.

            Βιβλιογραφία

1.       Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

2.      Εφημερίδες – Περιοδικά

i     Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: «Αμπλιανίτες μετανάστες στην Αμερική», εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143, σελ. 1& 6, Σεπτ.-Οκτ. 2008  και φ. 144, σελ. 1 & 6, Νοε.-Δεκ. 2008, Συλλόγου Αμπλιανιτών ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Αθήνα 

iii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: «Μετανάστες της Γραβιάς στην Αμερική (τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα)», Λαμία, 2009.

iv.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: «Μετανάστες, από το Γαρδίκι Ομιλαίων στην Αμερική (1903-1921)», έκδοση Τσακωνίτης, 2013, Λαμία.

v.    περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

vi.   εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

3.      Βιβλία και Άρθρα

i.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

ii.   Νικολ. Ταξ. Δαβανέλλου “Η ΡΕΚΛΑΜΑ (1850-1967)”, έκδοση του Δήμου Λαμιέων, 2000.

iii.   Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iv.   Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

v.    Κώστα Αθ. Ζησοπούλου : “Ταξίδι στο χτες της Φθιώτιδας και της Ανθήλης”, 2007, Λάρισα.

vi.   Βικιπαίδεια

---

[1] Διάταγμα 29-8-1912, ΦΕΚ 261/1912

[2] Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927

[3] Οι συνθήκες ζωής στα χρόνια εκείνα, ιδιαίτερα της αγροτιάς η οποία έδωσε και το μεγαλύτερο ποσοστό στον όγκο των μεταναστών, ήταν άθλιες.

[4] Από τους 109 μετανάστες αυτής της εργασίας, οι 25 ήταν αναλφάβητοι (ποσοστό 23%).

[5] Χαρακτηριστική είναι η παρατήρηση ότι οι μετανάστες δεν προερχόντουσαν όλοι από τα πιο φτωχά τμήματα του αγροτικού πληθυσμού. Το ταξίδι απαιτούσε ένα σημαντικό ποσό και οι πράκτορες ή οι τοκογλύφοι που θα δάνειζαν το απαραίτητο για τα ναύλα ποσό, ζητούσαν εξασφάλιση. Έτσι μικροκτηματίες με υποθηκευμένα κτήματα ήσαν πολλοί μεταξύ των μεταναστών.

[6] έτσι παρουσίαζαν την Αμερική  εκατοντάδες μεσίτες μετανάστευσης (επάγγελμα που ανθούσε τα χρόνια εκείνα), ως νέα Γη της Επαγγελίας.

[7] Στους παράγοντες που ώθησαν προς την υπερπόντια μετανάστευση, σημαντική θέση δίπλα στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες κατείχαν και οι πολιτικές συνθήκες. Η εμπόλεμη κατάσταση, αλλά και οι πολιτικές εκτροπές και ανωμαλίες γίνονταν πρόξενοι μεγάλων πληθυσμιακών μετακινήσεων. Η ανυποταξία στο στρατό τις δύο δεκαετίες 1890-1910 ήταν σημαντική. Για τις τότε κυβερνήσεις η μετανάστευση αποτέλεσε μια επιθυμητή εκτόνωση και τη διέξοδο από το μεγάλο και άλυτο πολυετές πρόβλημα της ληστείας στην Ελλάδα.

[8] Κυμαίνονταν από 100 μέχρι 400 δραχμές σε αξία της εποχής εκείνης. Με τον ανταγωνισμό των εταιρειών και με το μεγάλο αριθμό μεταναστών σε κάθε ταξίδι (1.000 - 1.500 άτομα), το ταξίδι έφτασε να κοστίζει 60 δραχμές. Πάντως ήταν σημαντικό ποσό για τα χρόνια εκείνα.

[9]  Η τοκογλυφία οργίαζε. Ο τόκος, ήταν 20-30% σε χρήμα, αλλά οι δανειστές έπαιρναν από τους οφειλέτες τους, γάλα, βούτυρο, και άλλα προϊόντα, ανεβάζοντας τον τόκο σε 70 ή και 80%.

[10] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[11] Αντιπρόσωπος (πράκτορας) για τη Φθιώτιδα ήταν ο Αθανάσιος Γιαννούκος, με γραφείο στην οδό Ρήγα Φεραίου στη Λαμία.

[12] Οι ελληνικές υπερπόντιες γραμμές που αναπτύχθηκαν ήταν κυρίως δύο : η γραμμή βορείου Ατλαντικού (1907– 1977), που τη διέκοψε για επτά χρόνια ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η γραμμή Αυστραλίας (1947 – 1977).

[13] Εταιρεία των Δ. Μωραΐτη και Παν. Βαλλιάνου. Είχε τα αγγλικής κατασκευής υπερωκεάνια "Μωραΐτης" (Moraitis) και "Αθήναι" (Athinai).

[14] Είχε τα ίδια πλοία της προηγούμενης εταιρείας (δηλ. Moraitis και Athinai). Όμως χρεοκόπησε το 1912 και απορροφήθηκε από την εταιρεία των Αφών Εμπειρίκου.

[15] Η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» συχνά αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει επιτάξεις και φθορές πλοίων, από πολεμικές αντιξοότητες (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ παγκόσμιος πόλεμος) αλλά και από εχθρότητα των αντίπαλων πολιτικών μερίδων, που εναλλάσσονταν τότε στη διακυβέρνηση της χώρας. Στη συνέχεια η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» ίδρυσε την αγγλική εταιρεία «Byron Steamship Company» που διαλύθηκε το 1928, μετά υπέγραψε μια ατυχή σύμβαση το 1932 με το κράτος και τελικά το 1937 διαλύθηκε.

[16] Ήταν το πρώτο πλοίο που παρέλαβε το 1909 από τα αγγλικά ναυπηγεία (4.890 κόρων).

[17] Τα επόμενα χρόνια μετονομάστηκε σε Megali Hellas (το 1919) και σε Byron (το 1923).

[18] Στις αρχές του 20ου αιώνα περίπου ένας στους επτά μετανάστες παρέμενε στη Νέα Υόρκη, που είχε το 1910 πάνω από 12.000 Έλληνες. Οι υπόλοιποι συνέχιζαν την πορεία τους στην τεράστια αμερικανική ενδοχώρα.

[19] «Ο βίος εν Νέα Υόρκη είναι αρκούντως πολυδάπανος. Αν ο μετανάστης μείνει ημέρας τινάς άεργος ενταύθα και δεν έχει συγγενείς ή φίλους, οι οποίοι να δαπανώσι δι΄ αυτόν, οφείλει να υπολογίζει εν τουλάχιστον δολλάριον καθ΄ ημέραν δια τροφήν και κατοικίαν, ήτοι πέντε περίπου φράγκα. Και ταύτα αν τρώγει εις τα ελληνικά μικροεστιατόρια και αποφεύγει τα ποτά και τα κεράσματα. Οιονδήποτε ποτόν στοιχίζει το ολιγότερον 5 σεντς, ήτοι 25 λεπτά. Καλόν είναι ο μετανάστης να προσπαθεί να μη μείνει μακρόν χρόνον εν Νέα Υόρκη, αλλά να διευθύνεται εις το εσωτερικόν». [Από τον «Οδηγόν του Μετανάστου», 1910].

[20] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[21] Έφυγε τον Ιούνιο του 1906 από τη Λαμία, με το πλοίο Erny, από το λιμάνι του Πειραιά, με προορισμό το Άμπριτζ (Ambridge) της Πενσυλβάνια. Ήταν τότε 40 ετών.

[22] Ως τελικό προορισμό του είχε δηλώσει αρχικά τη Βοστώνη (Boston) της Μασαχουσέτης, αλλά άλλαξε γνώμη.

[23] Αρχικά δήλωσε για προορισμό του τη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, αλλά μετά άλλαξε γνώμη.

[24] Οι περισσότεροι μετανάστες ασχολήθηκαν μετά με το εμπόριο και τα ελεύθερα επαγγέλματα, ενώ άλλοι πολλοί σε διάφορες υπηρεσίες, έχοντας πάντα στο νου τους πώς να κερδίσουν συντομότερα και να επιστρέψουν στην πατρίδα.

[25] Βλ. περιοδικό «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

[26] όπως η φυματίωση, η γρίπη (ιδιαίτερα η ισπανική γρίπη του 1918) και τα αφροδίσια νοσήματα (σύφιλη). Οι απλές μολύνσεις από χτυπήματα μπορούσαν να οδηγήσουν στο θάνατο, εφόσον δεν είχαν ανακαλυφθεί τα αντιβιοτικά.

[27] Πόλη και Πολιτεία των ΗΠΑ. Εκατομμύρια  μετανάστες πέρασαν απ’ τη Νέα Υόρκη, όταν ήρθαν στην Αμερική προς το τέλος του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Σε όλο το πρώτο μισό του 20ού αιώνα, η πόλη έγινε παγκόσμιο κέντρο για τη βιομηχανία, το εμπόριο, και την επικοινωνία. Στο λιμάνι της έφταναν τα ατμόπλοια φορτωμένα μετανάστες με όνειρα κι ελπίδα. Μετά τους ελέγχους και την καταγραφή στο Έλλις, έμπαιναν στην πόλη της Νέας Υόρκης. Στις αρχές του 20ου αιώνα περίπου ένας στους επτά μετανάστες παρέμενε στη Νέα Υόρκη, που είχε το 1910 πάνω από 12.000 Έλληνες. Οι υπόλοιποι συνέχιζαν την πορεία τους στην τεράστια αμερικανική ενδοχώρα. Ο πληθυσμός της μητροπολιτικής περιοχής της Νέας Υόρκης είναι 19.750.000 άνθρωποι.