στον Αγώνα της Απελευθέρωσης[1]
.png) |
| Γεώργ. Καρανάσιος |
Το “Στενό της Άμπλιανης” ιστορικο-γεωγραφικά αναφέρεται στην καθοριστική μάχη της Άμπλιανης Φωκίδας[1] στον μεγάλο Αγώνα της Ανεξαρτησίας του 1821.
Και μετά σιωπή, λες και δεν υπήρχε ιστορικά, παρότι στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν παλιά ίχνη ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Μνήμη δεν έχουν μόνο οι άνθρωποι αλλά και οι τόποι. Οι τόποι λοιπόν, μιλούν και αμφισβητούν, όπως και οι άνθρωποι, αρκεί να βρεθούν τρόποι οι ολοζώντανες μνήμες να αναγερθούν[2].
Το “Στενό της Άμπλιανης” και η “Κούλια Άμπλιανης” ως φύλακες[3] είναι άμεσα συνδεδεμένα με μία προϊστορική ατραπό (μονοπάτι), όπου υπήρξε η συντομότερη μετάβαση για αρχαία Άμφισσα, για το λιμάνι της αρχαίας Κίρρας και για τον Κορινθιακό κόλπο και Πελοπόννησο, συγκριτικά μ’ άλλες δυο ατραπούς του Παρνασσού[4], που οδηγούσαν και αυτές νότια, που δεν ξεπερνούσε το επιτρεπτό υψομετρικό όριο των 900μ.[5] στο ψηλότερο σημείο του δρόμου, που ήταν το Στενό της Άμπλιανης.
Η ατραπός στο πέρασμα των ελληνικών ιστορικών περιόδων χρησιμοποιείται από δεκάδες κατακτητές, επιδρομείς, επήλυδες από ελληνικά, βόρεια ευρωπαϊκά και ασιατικά φύλα, ερχόμενα από τ’ άλλα βόρεια στενά της ενοποιημένης Οίτης με τον Καλλίδρομο[6].
Για αυτό και η χάραξη του στρατηγικού δρόμου παραμένει σ’ όλες τις ιστορικές περιόδους, διαπλατύνεται και επισκευάζεται, λόγω της χαράδρας Γραβιάς, και των επικίνδυνων στενωπών της Άμπλιανης απ’ όλους τους κατά καιρούς κατακτητές της άνω κοιλάδας του Κηφισού (άνω ρου Κηφισού[7]).
