Από το Γαρδίκι Κρεμαστής Λαρίσης (Πελασγία), μετανάστες στην Αμερική (1900-1920)

Προλεγόμενα

   Η Πελασγία (Πελασγικόν Άργος ή Λάρισα Κρεμαστή, ή Πελασγίς Λάρισα, κατά την αρχαιότητα) είναι η τελευταία κωμόπολη στην Ανατολική Φθιώτιδα. Η ιστορία της Πελασγίας, χάνεται στα βάθη των αιώνων. Μέχρι το 1926 είχε το όνομα Γαρδίκι (σλάβικη λέξη που σήμαινε πέρασμα, κατάλληλο σημείο για Τελωνείο προς είσπραξη φόρων). Από τον Ιούλιο 1470 κυριεύτηκε από τους Τούρκους και το 1832 ελευθερώθηκε.

   Από τις πλαγιές της Όθρυος μέχρι τη θάλασσα η περιοχή καλύπτεται από εκτεταμένο ελαιώνα, με 200.000 ελαιόδεντρα. Παράγονται το χρόνο 1.300 τόνοι βρώσιμες ελιές και πλέον των 1.000 τόνων ελαιόλαδο.

Φωτογραφία της Πελασγίας (2015, πρωτοβουλία Νέων Πελασγίας)

(Από το Διαδίκτυο, http://e-parembasis.blogspot.com)

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν απ’ το Γαρδίκι. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 130 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2018.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 52 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν πολλαπλά ταξίδια) και τελικά ανευρέθηκαν 130 μετανάστες. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες του Γαρδικίου (ή Μεγάλου Γαρδικίου), όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν και κατοικούσαν σ’ αυτά. Με βοήθησε πολύ ο καλός φίλος Δημήτριος (Τάκης) Ευστ. Γιούλος, κάτοικος Πελασγίας, που ξέρει επώνυμα των κατοίκων της, ώστε να αποφύγω το λάθος. Στην Ελλάδα υπάρχει Γαρδίκι Τρικάλων, Θεσπρωτίας, Ομιλαίων, κλπ. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λαμία) της περιοχής. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Ο τοπικός Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) μπορεί να αναζητήσει και να βρεθούν στο χωριό κάποιες φωτογραφίες, που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους του Γαρδικίου (Πελασγίας), για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

---

Αυτοδιοικητικά

Από το Γαρδίκι Κρεμαστής Λαρίσης, στην Πελασγία

   Από τις 20 Απριλίου 1835, ο οικισμός Γαρδίκι, ορίστηκε ως έδρα του δήμου Κρεμαστής Λαρίσης, του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος. Στο δήμο προσαρτήθηκε και ο οικισμός Μαχαλάς.

   Από το 1899 υπαγόταν πλέον στο νομό Φθιώτιδος. Αντίθετα, από το 1909 υπαγόταν πλέον στο νομό Φθιωτιδοφωκίδος.

   Από τις 31 Αυγούστου 1912, ο δήμος Κρεμαστής Λαρίσης καταργήθηκε και ιδρύθηκε η Κοινότητα Γαρδικίου Κρεμαστής Λαρίσης με έδρα το Γαρδίκι. Στις 26 Ιανουαρίου 1927, ο οικισμός μετονομάστηκε σε Πελασγία. Ταυτόχρονα ο οικισμός Μαχαλάς μετονομάστηκε σε Κυπαρισσώνα.

  Από το 1943 ο οικισμός Πελασγία ανήκει πλέον στο νομό Φθιώτιδος.

   Με το σχέδιο “Καποδίστριας”, από τις 4 Δεκεμβρίου 1997, ο οικισμός Πελασγία ορίστηκε ως έδρα ομώνυμου δήμου. Σ’ αυτόν προσαρτήθηκαν η Γλύφα, το Βαθύκοιλο και οι Μύλοι.

   Από τις 7 Ιουνίου 2010, με το σχέδιο “Καλλικράτης”, καταργήθηκε ο δήμος Πελασγίας και ο οικισμός Πελασγία προσαρτήθηκε στο δήμο Στυλίδας.

---

1.    Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 130 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (32) έφυγαν το 1912 (ποσοστό 25%). Συνολικά έγιναν 52 μεταναστευτικά ταξίδια (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκαν 25 μετανάστες που έκαναν διπλό (ή τριπλό) ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 10% του πληθυσμού, που είναι μεγαλύτερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8 %). Η περιοχή είχε σχετική αυτονομία αγαθών, κυρίως με ελαιοκαλλιέργειες σε ικανή καλλιεργήσιμη έκταση γης, που βοηθούσε τη ζωή[2] των κατοίκων της περιοχής αυτής.

    Στο σύνολο των αρρένων μεταναστών υπήρχαν και 11 θήλεις. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή των μεταναστών συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών με 64 μετανάστες και ακολούθησαν οι μικρότερες ηλικίες έως και 20 ετών, με 37 μετανάστες. Η κατανομή ηλικιών σε ομάδες των μεταναστών από το Γαρδίκι δίνονται στον πίνακα 3.

   Οι μικρότεροι σε ηλικία μετανάστες  ήταν :

1.   Τσαντού Αποστολία Β., ετών 5 (πήγε το 1916)

2.   Βαφειάς Ευάγγελος, ετών 8 (πήγε το 1916)

3.   Γούσιος Πέτρος Β., ετών 14 (πήγε το 1916)

4.   Πρωτόπαπας Ταξιάρχης Ζ., ετών 15 (πήγε το 1910)

   Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μετανάστες ήταν :

(α) Δημητρέλος Τριαντάφυλλος, ετών 63 (πήγε το 1910)

(β) Σιάννος Νικόλαος, ετών 50 (πήγε το 1913)

(γ) Ζάχος Κωνσταντίνος, ετών 44 (πήγε το 1913)

(δ) Χατζόπουλος Ευστάθιος, ετών 44 (πήγε το 1907)

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 26 έτη.

   Οι περισσότεροι μετανάστες του Γαρδικίου (Πελασγίας) ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 130 μετανάστες, οι 99 ήταν άγαμοι (76 %) και οι υπόλοιποι 31 ήταν έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες του Γαρδικίου, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

   Συνολικά έγιναν 52 ταξίδια, που διακίνησαν τους 130 μετανάστες του Γαρδικίου. Οι περισσότεροι μετανάστες (58 άτομα) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας (ποσοστό 45 %), ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν 34 μετανάστες. Από το λιμάνι της Νάπολης έφυγαν 31 άτομα (βλ. πίνακα 4). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες των Λιβανατών έφυγαν με ελληνικά πλοία.

   Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι της Πάτρας, το 1912 έφυγαν 13 μετανάστες με το πλοίο “Martha Washington”. Το ίδιο έτος 1912 και από το λιμάνι του Πειραιά, σε ένα ταξίδι έφυγαν 5 μετανάστες με πλοίο “Athinai”. Το έτος 1913, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 5 μετανάστες από το λιμάνι του Πειραιά, με το πλοίο “Athinai ”, ενώ το 1914 έφυγαν σε ένα ταξίδι 7 μετανάστες του Γαρδικίου με το πλοίο “Verona” από το λιμάνι της Νάπολης. Το 1916, από το λιμάνι της Νάπολης σε ένα ταξίδι, με το πλοίο “Dante Aligheri” έφυγαν 9 μετανάστες του Γαρδικίου.  Το χαρακτηριστικό της μετανάστευσης αυτής ήταν η ίση προτίμηση περίπου για ομαδικά ταξίδια και για μεμονωμένα. Έγιναν 27 ομαδικά ταξίδια, και 26 μεμονωμένα.

   Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 5, που ακολουθεί :

 

    Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες του Γαρδικίου φαίνονται στον Πίνακα 6. Κυριάρχησε η πολιτεία της Νέας Υόρκης, με 68 άτομα (ποσοστό 52 %)! Ειδικά η πόλη Λόκπορτ (Lockport), που δέχτηκε 60 μετανάστες, μπορεί να χαρακτηριστεί ως “παροικία” του Μεγάλου Γαρδικίου στην Αμερική! Ακολούθησαν οι πολιτείες της Μασαχουσέτης (με προτίμηση την πόλη Lowell) και του Ουισκόνσιν. Οι άλλες είχαν ελάχιστη προτίμηση.

   Πιο συγκεκριμένα, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ (αριθ. μεταναστών)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	Lockport (60), Buffalo (7), New York (1)
Μασαχουσέτη (Mass.)	Lowell (35), Boston (1), Haverhill (1), Lynn (1), άγνωστος (1)
Ουισκόνσιν (Wis.)	Milwaukee (9)
Ιλινόις (Ill.)	Chicago (2)
Πενσυλβάνια (Pa.)	Emporium (1)
Νιου Χαμσάιρ (N.H.)	Manchester (1), Nashua (1)
Αϊντάχο (Idaho)	Pocatello (1)
Τζώρτζια (Ga.)	Fort Valley (1)
Οχάιο (Ohio)	Columbus (1)
δ. α.	2
ΣΥΝΟΛΑ	130

2.    Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών (76 %) δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν : εργάτες σε φάρμα, αγρότες-κτηματίες, υπηρέτης και μαθητής.  Στοιχεία αυτών ακολουθούν:

επάγγελμα	αριθ.
εργάτης	99
εργάτης σε φάρμα	15
αγρότης-κτηματίας	6
μαθητής	1
υπηρέτης	1
χωρική	1
οικιακά	4
άνευ	3
ΣΥΝΟΛΟ	130

3.    Πολλαπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 25 άτομα που έκαναν διπλό ταξίδι (και 1 με τριπλό) στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία άλλων μελών της οικογένειας. Στον παρατιθέμενο πίνακα 7 δίνονται τα χρόνια που εργάστηκαν στην Αμερική στο πρώτο ταξίδι τους, μέχρι την επιστροφή. Ο μέσος όρος παραμονής και εργασίας ήταν 4 έτη. 

   Περισσότερα χρόνια έμειναν στην Αμερική (στο α’ ταξίδι τους) οι :

(α) Κωνσταντίνος Ζώγας  (11 χρόνια)

(β) Διομήδης Γκίκας (9 χρόνια)

(γ) Ιωάννης Γκίκας (9 χρόνια)

1.    Απόστολος Δημητρέλος :  1907-08 στο Λόουελ της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1909 πάλι στον ίδιο προορισμό.

2.    Ιωάννης Γκίκας :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-09 σε τόπο της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1910 στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης.

3.    Κωνσταντίνος Τσιριγκούλης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1912 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Ιωάννης Κόρδας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1908-13 σε τόπο της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης.

5.    Κώστας Κόρδας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-11 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης.

6.    Δημήτριος Βόρρης : Το α’  ταξίδι έγινε το 1912 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 πάλι στον ίδιο προορισμό.

7.    Δημήτριος Μπίσας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-12 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 πάλι στον ίδιο προορισμό.

8.    Νικόλαος Σιάννος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

9.    Δημήτριος Γ. Δημητρέλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

10.  Ευστάθιος Γ. Δημητρέλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

11.  Κώστας Παντόπουλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης.

12.  Δημήτριος Γ. Βόρρης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στο Ουϊσκόνσιν. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης.

13.  Φώτιος Κουσβαντέλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στο Ουϊσκόνσιν. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Μιλγουώκι του Ουϊσκόνσιν.

14.  Θωμάς Λάμπρου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης.

15.  Χρήστος Μακέλης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης.

16.  Βασίλειος Κ. Χριστόπουλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης.

17.  Δημήτριος Ν. Παππάς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1912-13 στο Μιλγουώκι του Ουϊσκόνσιν. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 σε τόπο της Μασαχουσέτης.

18.  Αθανάσιος Πρωτόπαπας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

19.  Ευάγγελος Ευστ. Χατζόπουλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-12 στην πόλη Λυν (Lynn) της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

20.  Διομήδης Γκίκας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1903-12 στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

21.  Αθανάσιος Γούσης (ή Γούσιος) : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1908-12 στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

22.  Νικόλαος Σιάννος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-12 στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

23.  Βασίλειος Ζ. Γούσιος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-15 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1916 στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης.

24.  Ιωάννης Γκίκας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1904-13 στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1920 πάλι στον ίδιο προορισμό.

25.  Κωνσταντίνος Ζώγας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1900-11 σε τόπο της Μασαχουσέτης. Το β’ ταξίδι έγινε το 1921 στο Φορτ Βάλλευ της Τζώρτζια.

 

4.    Αλφαβητικός Πίνακας των μεταναστών

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες του Γαρδικίου (Πελασγίας) που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών του Γαρδικίου δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

 

α/α       Ονοματεπώνυμο               χρ. άφιξης      ηλικία      έγγαμος    Πλοίο ταξιδιού     Λιμάνι αναχ.

1        Αλεξίου Βασίλειος                24-6-1910        23         όχι        Italia                     Νάπολη

2        Αξελής Βασίλειος                 13-10-1912      27         ναι        San Giorgio           Νάπολη

3        Βαφειά Πηνελόπη                28-9-1916        27         ναι        Dante Aligheri        Νάπολη

4        Βαφειάς Ευάγγελος             28-9-1916        8           όχι        Dante Aligheri        Νάπολη

5        Βελεσιώτης Ιωάννης             24-6-1910        23         όχι        Italia                     Νάπολη

6        Βλάχος Αντώνιος                 14-5-1906        23         όχι        La Bretagne           Χάβρη

7        Βόρρης Γεώργιος                13-8-1912        36         ναι        Martha Washington           Πάτρα

8        Βόρρης Γεώργιος                6-4-1914         18         όχι        Ancona                 Νάπολη

9        Βόρρης Δημήτριος               13-8-1912        25         όχι        Martha Washington Πάτρα

10       Βόρρης Δημήτριος               7-6-1912         35         ναι        Athinai                  Πειραιεύς

11       Βόρρης Δημήτριος               19-10-1913      37         ναι        Athinai                  Πειραιεύς

12       Βόρρης Δημήτριος Γ.            8-4-1914         18         όχι        Verona                 Νάπολη

13       Βόρρης Ιωάννης Βασ.           7-6-1912         25         όχι        Athinai                  Πειραιεύς

14       Βόρρης Νικόλαος                18-8-1910        26         όχι        Columbia              Πάτρα

15       Βόρρης Νικόλαος                4-3-1914         28         όχι        Athinai                  Πάτρα

16       Βόρρης Πανταζής                18-8-1910        18         όχι        Columbia              Πάτρα

17       Βόρρης Τριαντάφυλλος        26-5-1911        26         ναι        Themistocles         Πειραιεύς

18       Γαλάνης Ηλίας                     24-11-1909      25         όχι        Oceania                Πάτρα

19       Γιούλος Δημήτριος               7-6-1912         37         ναι        Athinai                  Πειραιεύς

20       Γιούλος Νικόλαος                24-9-1907        24         όχι        Moraitis                Πειραιεύς

21       Γκαμαλούτσος Δημήτριος      3-11-1911        18         όχι        Carpathia              Φιούμε

22       Γκίκας Διομήδης                  16-6-1914        26         όχι        Pannonia              Πάτρα

23       Γκίκας Ιωάννης                   3-7-1910         22         όχι        Martha Washington Πάτρα

24       Γκίκας Ιωάννης                   22-4-1920        29         όχι        Megali Hellas         Πειραιεύς

25       Γούσης Αθανάσιος               16-6-1914        24         όχι        Pannonia              Πάτρα

26       Γούσιος Βασίλειος                18-8-1910        32         ναι        Columbia              Πάτρα

27       Γούσιος Βασίλειος                28-9-1916        39         ναι        Dante Aligheri        Νάπολη

28       Γούσιος Πέτρος Β.               28-9-1916        14         όχι        Dante Aligheri        Νάπολη

29       Γούσιου Βασιλική Β.             28-9-1916        32         ναι        Dante Aligheri        Νάπολη

30       Γούσιου Κατίνα Β.                28-9-1916        16         όχι        Dante Aligheri        Νάπολη

31       Δημητρέλος Απόστολος        17-9-1909        39         ναι        Martha Washington Πάτρα

32       Δημητρέλος Δημήτριος         24-9-1907        19         όχι        Moraitis                Πειραιεύς

33       Δημητρέλος Δημήτριος Γ.      18-2-1914        24         όχι        Franconia              Πάτρα

34       Δημητρέλος Ευάγγελος        13-8-1912        19         όχι        Martha Washington Πάτρα

35       Δημητρέλος Ευστάθιος Γ.      18-2-1914        27         ναι        Franconia              Πάτρα

36       Δημητρέλος Κωνσταντ.         1-11-1906        24         όχι        Fransesca              Πάτρα

37       Δημητρέλος Τριαντάφ.         18-8-1910        63 ;       όχι        Columbia              Πάτρα

38       Δημητρέλος Τριαντάφ.         19-9-1916        24         όχι        Patria [1]               Νάπολη

39       Δημητρίου Γεώργιος            26-5-1909        35         όχι        Alice                    Πάτρα

40       Δήμου Κωνσταντίνος            18-5-1907        24         όχι        Napolitan Prince    Πειραιεύς

41       Ευαγγελινός Γεώργιος Δ.      24-9-1910        28         όχι        Atlanta                  Πάτρα

42       Ευαγγελόπουλος Δημήτρ.     13-10-1912      27         όχι        San Giorgio           Νάπολη

43       Ευθυμίου Γεώργιος              6-10-1911        23         όχι        Patris                   Πειραιεύς

44       Ζάχος Απόστολος                18-3-1910        40         ναι        Patris [1]               Πειραιεύς

45       Ζάχος Ιωάννης                    7-6-1912         18         όχι        Athinai                  Πειραιεύς

46       Ζάχος Κωνσταντίνος             19-10-1913      44         ναι        Athinai                  Πειραιεύς

47       Ζώγας Κωνσταντίνος            5-1-1921         35         ναι        King Alexander      Πειραιεύς

48       Κακοκέφαλος Γεώργιος        1-6-1910         20         όχι        Alice                    Πάτρα

49       Καλκάνης Κωνσταντίνος        13-8-1912        23         όχι        Martha Washington Πάτρα

50       Καραγεώργος Δημήτριος      18-10-1906      24         όχι        Gerty                   Πάτρα

51       Καραμουσκέτας Δημήτρ.       13-8-1912        38         ναι        Martha Washington Πάτρα

52       Καρβούνης Θωμάς               14-5-1906        24         όχι        La Bretagne           Χάβρη

53       Καρπενήση Βασιλική            8-4-1914         19         όχι        Verona                 Νάπολη

54       Κατσανέλος Γεώργιος           1-6-1910         20         όχι        Alice                    Πάτρα

55       Κατσαρός Δημήτριος            26-5-1909        23         όχι        Alice                    Πάτρα

56       Κατσαρός Κωνσταντίνος        18-10-1906      24         όχι        Gerty                   Πάτρα

57       Κατσαρός Κωνσταντίνος        17-8-1912        20         όχι        Macedonia            Πειραιεύς

58       Κατσαρός Κώστας                28-8-1912        19         όχι        Carpathia              Πάτρα

59       Κατσαρός Νικόλαος Δ.          18-10-1906      29         ναι        Gerty                   Πάτρα

60       Κιτσικόπουλος Δημήτριος      18-2-1914        18         όχι        Franconia              Πάτρα

61       Κιτσικόπουλος Στέργιος Ι.     24-6-1910        19         όχι        Italia                     Νάπολη

62       Κόρδα Ευαγγελία                 8-6-1913         20         όχι        Martha Washington Πάτρα

63       Κόρδα Μαριγώ                    17-11-1907      26         όχι        Fransesca              Πάτρα

64       Κόρδας Βασίλειος                17-11-1907      28         όχι        Fransesca              Πάτρα

65       Κόρδας Ιωάννης                  17-11-1907      33         όχι        Fransesca              Πάτρα

66       Κόρδας Ιωάννης                  8-6-1913         39         ναι        Martha Washington Πάτρα

67       Κόρδας Κώστας                   8-6-1913         28         όχι        Martha Washington Πάτρα

68       Κουγιώκας Ευστάθιος Γ.       24-9-1910        24         όχι        Atlanta                  Πάτρα

69       Κούμανος Σωτήριος             26-5-1911        19         όχι        Themistocles         Πειραιεύς

70       Κουσβαντέλος Φώτιος Αθ.     8-4-1914         26         όχι        Verona                 Νάπολη

71       Λάμπρου Θωμάς                  8-4-1914         19         όχι        Verona                 Νάπολη

72       Λάππας Κωνσταντίνος           13-10-1912      24         όχι        San Giorgio           Νάπολη

73       Μακέλης Ιωάννης                24-9-1910        31         όχι        Atlanta                  Πάτρα

74       Μακέλης Κώστας                 3-7-1910         35         όχι        Martha Washington Πάτρα

75       Μακέλης Χρήστος                8-4-1914         26         όχι        Verona                 Νάπολη

76       Μαλάκης Χρήστος                13-8-1912        38         ναι        Martha Washington Πάτρα

77       Μαρούλης Γεώργιος 1          17-6-1912        24         όχι        Patris                   Πειραιεύς

78       Μαρούλης Γεώργιος 2          27-7-1912        20         όχι        Patris                   Πειραιεύς

79       Μαρούλης Ιωάννης              1-6-1910         18         όχι        Alice                    Πάτρα

80       Μαρούλης Κωνσταντίνος       30-8-1911        19         όχι        Themistocles         Πειραιεύς

81       Μπίρος Κωνσταντίνος           14-5-1906        39         ναι        La Bretagne           Χάβρη

82       Μπίσας Δημήτριος                27-10-1906      35         ναι        Giulia                   Πάτρα

83       Μπίσας Δημήτριος                19-10-1913      42         ναι        Athinai                  Πειραιεύς

84       Μπίσας Νικόλαος                 8-4-1914         16         Όχι        Verona                 Νάπολη

85       Μπίσας Σάββας                   31-5-1912        29         όχι        Macedonia            Πειραιεύς

86       Μωραΐτης Νικόλαος             18-8-1910        21         όχι        Columbia              Πάτρα

87       Νασόπουλος Ιωάννης           13-8-1912        36         ναι        Martha Washington Πάτρα

88       Παντόπουλος Κώστας           18-2-1914        28         όχι        Franconia              Πάτρα

89       Παπαϊωάννου Γεώργιος        5-1-1921         27         όχι        King Alexander      Πειραιεύς

90       Παππάς Δημήτριος               31-5-1912        27         όχι        Macedonia            Πειραιεύς

91       Παππάς Δημήτριος               17-4-1914        28         όχι        Madonna               Νάπολη

92       Παππάς Κωνσταντίνος          3-7-1914         32         όχι        Carpathia              Λισαβώνα

93       Παππάς Κωνσταντίνος          28-9-1916        25         όχι        Dante Aligheri        Νάπολη

94       Πατσιούρας Γεώργιος Τρ.     24-6-1910        21         όχι        Italia                     Νάπολη

95       Πατσούρας Σωτήριος           9-1-1914         18         όχι        Themistocles         Πειραιεύς

96       Πρωτόπαπα Αγγελική Ζ.       17-4-1914        17         όχι        Madonna               Νάπολη

97       Πρωτόπαπα Ευθυμία Ζ.         3-11-1909        16         όχι        Martha Washington Πάτρα

98       Πρωτόπαπα Καλλιόπη           26-5-1909        18         όχι        Alice                    Πάτρα

99       Πρωτόπαπας Αθανάσιος Ζ.    17-4-1914        28         όχι        Madonna               Νάπολη

100     Πρωτόπαπας Γεώργιος Κ.     20-4-1912        20         όχι        Macedonia            Πειραιεύς

101     Πρωτόπαπας Ζήσης             26-5-1909        40         ναι        Alice                    Πάτρα

102     Πρωτόπαπας Ταξιάρχης Ζ.    18-12-1910      15         όχι        Themistocles         Πειραιεύς

103     Σαχίνης Δήμος                    13-8-1912        37         ναι        Martha Washington Πάτρα

104     Σειραδάς Ευάγγελος            11-9-1912        28         όχι        Alice                    Πάτρα

105     Σιάννος Αλέξανδρος             13-8-1912        25         όχι        Martha Washington Πάτρα

106     Σιάννος Αλέξιος                   28-8-1912        25         ναι        Argentina              Πάτρα

107     Σιάννος Νικόλαος                18-10-1907      18         όχι        Laura                   Πάτρα

108     Σιάννος Νικόλαος                26-5-1911        23         όχι        Themistocles         Πειραιεύς

109     Σιάννος Νικόλαος                19-10-1913      50         ναι        Athinai                  Πειραιεύς

110     Σιάννος Νικόλαος 1              9-1-1914         27         όχι        Themistocles         Πειραιεύς

111     Σιάννος Νικόλαος 2              3-7-1914         25         όχι        Carpathia              Λισαβώνα

112     Σιψής Δημήτριος                 19-10-1913      17         όχι        Athinai                  Πειραιεύς

113     Σιψής Ιωάννης                    20-9-1906        35         ναι        Sicilian Prince        Παλέρμο

114     Σο[υ]λιωτόπουλος Μάνθος    17-4-1914        17         όχι        Madonna               Νάπολη

115     Στουρνάρας Ανάργυρος        13-8-1912        19         όχι        Martha Washington Πάτρα

116     Στουρνάρας Θεόδωρος         13-8-1912        23         όχι        Martha Washington Πάτρα

117     Στραβοσκούφης Χρήστος     13-8-1912        19         όχι        Martha Washington Πάτρα

118     Τριανταφύλλου Αθανασία      28-9-1916        25         ναι        Dante Aligheri        Νάπολη

119     Τριανταφύλλου Αντώνιος      13-8-1912        20         όχι        Martha Washington Πάτρα

120     Τριανταφύλλου Ιωάννης       13-10-1912      26         ναι        San Giorgio           Νάπολη

121     Τσαντού Αποστολία Β.          28-9-1916        5           όχι        Dante Aligheri        Νάπολη

122     Τσιριγκούλης Ιωάννης          18-10-1907      26         όχι        Laura                   Πάτρα

123     Τσιριγκούλης Κωνσταντ.       27-7-1912        26         όχι        Patris                   Πειραιεύς

124     Τσούκος Γεώργιος               24-9-1907        21         όχι        Moraitis                Πειραιεύς

125     Χατζόπουλος Ευάγγελος       18-10-1906      18         όχι        Konigin Luise         Νάπολη

126     Χατζόπουλος Ευάγγελος       8-6-1914         25         όχι        Athinai                  Πειραιεύς

127     Χατζόπουλος Ευστάθιος        18-10-1907      44         ναι        Laura                   Πάτρα

128     Χριστοδούλου Χρήστος         7-6-1912         21         όχι        Athinai                  Πειραιεύς

129     Χριστόπουλος Βασίλειος       8-4-1914         29         όχι        Verona                 Νάπολη

130     Χριστόπουλος Βασίλειος Κ.    13-5-1909        22         όχι        Argentina              Πάτρα

5.    Χρονικό της μετανάστευσης

Α. Οι πρωτοπόροι

   Το δρόμο προς την Αμερική από το Γαρδίκι φαίνεται ότι τον άνοιξε ο Κωνσταντίνος Ζώγας. Έφυγε το 1900 σε ηλικία μόλις 14 ετών. Εργάστηκε σε τόπο της Μασαχουσέτης. Έμεινε 11 χρόνια και επέστρεψε. Το 1921, αφού παντρεύτηκε έκανε και 2ο ταξίδι.

   Το 1903 ακολούθησε ο Διομήδης Γκίκας. Σε ηλικία 15 ετών πήγε και εργάστηκε στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης. Έμεινε 9 χρόνια και το 1912 επέστρεψε (πιθανά στρατεύτηκε). Το 1914 έφυγε πάλι για την Αμερική.

   Το 1904 αναχώρησε ο Ιωάννης Γ. Γκίκας. Κι αυτός ήταν νεαρός έφηβος, 13 περίπου ετών. Πήγε στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου εργάστηκε μέχρι το 1913, που επέστρεψε. Το 1920 έκανε και 2ο ταξίδι.

Β. Η δυναμική αρχή από το 1906

   Φαίνεται ότι από πριν είχαν σκεφθεί και συζητήσει τη φυγή τους στην Αμερική. Πάντως στη διάρκεια του έτους 1906 έγιναν 6 μεταναστευτικά ταξίδια (2 ομαδικά και 4 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 10 άτομα. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1906 έγινε από μια τριμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους : Αντ. Βλάχο, Θωμ. Καρβούνη και Κων. Μπίρο. Από την Ελλάδα έφυγαν με πλοίο μέχρι της Γαλλία. Στις 5 Μαΐου 1906, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “La Bretagne” και στις 14 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν επίσης ότι :

·         Ο Αντώνιος Βλάχος ήταν 23 ετών. Με 15 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Μιλγουώκι (Milwaukee) του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο αδελφός του Γιάννος Βλάχος.

·         Ο Θωμάς Καρβούνης ήταν 24 ετών και αναλφάβητος. Με 15 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στο θείο του Αντώνιο Βλάχο.

·         Ο Κωνσταντίνος Μπίρος ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Με 15 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Τ. Κατσούλας.

 

Πλοίο “La Bretagne” (Photo: Frank Richardo Collection )

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από τον Ιωάννη Σιψή. Το ταξίδι του έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα ταξίδεψε πρώτα μέχρι την Ιταλία. Στις 6 Σεπτεμβρίου από το λιμάνι του Παλέρμο (στη Σικελία) ανέβηκε στο πλοίο “Sicilian Prince” και στις 20 Σεπτεμβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 35 ετών και παντρεμένος. Προορισμός του (με 26 $) για δουλειά ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Δημήτριο Βλάχο.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1906 αριθμούσε τρία άτομα και συγκροτήθηκε από τους : Δημ. Καραγεώργο, Κων. Κατσαρό και Νικ. Κατσαρό. Από το λιμάνι της Πάτρας πήραν το πλοίο “Gerty” και στις 18 Οκτωβρίου έφτασαν στην Αμερική. Γνωρίζουμε ακόμη ότι :

·         Ο Δημήτριος Καραγεώργος ήταν 24 ετών. Με 16 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Σακοράφας.

·         Ο Κωνσταντίνος Κατσαρός ήταν 24 ετών. Αναζητούσε δουλειά (με 23 $ μαζί του) στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, κοντά στο φίλο του Γεώργιο Γκίκα.

·         Ο Νικόλαος Δ. Κατσαρός ήταν 29 ετών και παντρεμένος. Με 24 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Μπίρος.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από τον Ευάγγελο Χατζόπουλο[4]. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο στην Ιταλία. Στις 5 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Νάπολης έφυγε με το πλοίο “Konigin Luise” και στις 18 Οκτωβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 18 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Προορισμός του για δουλειά (με 20 $) ήταν η πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ένας φίλος[5] του.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από το Δημήτριο Μπίσα. Από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Giulia” και στις 27 Οκτωβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Αναζητούσε δουλειά (με 15 $ μαζί του) στην πόλη Λόουελ τα Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Κωνσταντίνος Μπίσας.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1906 έγινε από τον Κωνσταντίνο Δημητρέλο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 12 Οκτωβρίου ταξίδεψε με το πλοίο “Francesca” και την 1η Νοεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 24 ετών και αναλφάβητος. Με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στο συμπατριώτη του Γεώργιο Γκίκα.

Γ. Σταθερή συνέχεια στο 1907

   Στη διάρκεια του έτους 1907 έγιναν 4 μεταναστευτικά ταξίδια (3 ομαδικά και 1 από μεμονωμένο άτομο) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 10 άτομα. Αναλυτικά λοιπόν :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Κωνσταντίνο Δήμου. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 25 Απριλίου ανέβηκε στο πλοίο “Napolitan Prince” και στις 18 Μαΐου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 24 ετών. Προορισμός του (με 10 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λόουελ[6] της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Σάββα Μπίσα.

 

Ατμόπλοιο “Moraitis”

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από μια τριμελή ομάδα, που απαρτίστηκε από τους : Νικ. Γιούλο, Δημ. Δημητρέλο και Γεώρ. Τσούκο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 2 Σεπτεμβρίου επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Moraitis” και στις 24 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το διαθέσιμο αρχειακό υλικό μας γνωρίζει ότι:

·         Ο Νικόλαος Γιούλος (Giounos) ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του στο Γαρδίκι λεγόταν Γεώργιος. Με 20 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Μπάφαλο (Buffalo) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Τσιριγκούλης.

·         Ο Δημήτριος Δημητρέλος ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Γεώργιος. Με 20 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Τσούκος.

·         Ο Γεώργιος Τσούκος ήταν 21 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Παναγιού. Προορισμός του (με 20 $) για δουλειά ήταν το Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Χλωρόπουλος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από τρία άτομα. Ήταν οι : Νικ. Σιάννος, Ιωάν. Τσιριγκούλης και Ευστ. Χατζόπουλος. Από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησαν με το πλοίο “Laura” και στις 18 Οκτωβρίου αφίχθησαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς πληροφορούμαστε ακόμη ότι :

·         Ο Νικόλαος Σιάννος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Με 17 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Χρήστο Μακέλη.

·         Ο Ιωάννης Τσιριγκούλης ήταν 26 ετών. Στο Γαρδίκι είχε τον αδελφό του Δημήτριο. Με 20 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, όπου είχε τον ξάδερφό του Κωνσταντίνο Τσιριγκούλη.

·         Ο Ευστάθιος Χατζόπουλος ήταν 44 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Μαριγώ. Έψαχνε για δουλειά (με 10 $ στην τσέπη) στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στο συγγενή του Ευάγγελο Χατζόπουλο.

Ατμόπλοιο Laura (Photo: Peabody Essex Museum)

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από τρία μέλη της οικογένειας Κόρδα. Από το λιμάνι της Πάτρας η ομάδα ανέβηκε στο πλοίο “Francesca” και στις 17 Νοεμβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ιωάννης Κόρδας ήταν 33 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Γιαννούλα. Προορισμός του με 33 $ (ποσό για 2 άτομα) ήταν η Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Διομήδης Γκίκας.

·         Η Μαριγώ Κόρδα ήταν 26 ετών. Κι αυτή δήλωσε ως μητέρα της τη Γιαννούλα Κόρδα στο χωριό. Πήγαινε στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, μαζί με τον Ιωάννη.

·         Ο Βασίλειος Κόρδας ήταν 28 ετών και αναλφάβητος. Στο Γαρδίκι ήταν η μητέρα του Γιαννούλα. Με 16 $ για τα πρώτα του έξοδα  πήγαινε για δουλειά στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Αναστάσιος Κυριαζής.

Δ. Ελάττωση του αριθμού μεταναστών στο 1909

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 5 μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 4 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 8 άτομα. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Βασίλειο Χριστόπουλο. Στις 26 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Argentina” και στις 13 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 22 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Προορισμός του (με 20 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λόουελ[7] της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Δημήτριο Χριστόπουλο.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από τετραμελή ομάδα[8], που συγκρότησαν οι : Γεώρ. Δημητρίου, Δημ. Κατσαρός, Ζ. Πρωτόπαπας και Καλ. Πρωτόπαπα. Στις 10 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγαν με το πλοίο “Alice” και στις 26 Μαΐου έφτασαν στις ΗΠΑ. Το υλικό του αρχείου μας γνωρίζει επίσης ότι :

·         Ο Γεώργιος Δημητρίου ήταν 35 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Σοφία. Αναζητούσε δουλειά, με 16 $ μαζί του στην πόλη Λόουελ[9] της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Κόρδας.

·         Ο Δημήτριος Κατσαρός ήταν 23 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ευσταθία. Προορισμός του για δουλειά (με 12 $) ήταν η πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Παππάς.

Ατμόπλοιο “Alice” (Photo: Eric Johnson)

·         Ο Ζήσης Πρωτόπαπας ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Γαρδίκι λεγόταν Ελένη. Με 24 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στην πόλη Λόουελ[10] της Μασαχουσέτης, κοντά στο γιο του Αθανάσιο Πρωτόπαπα.

·         Η Καλλιόπη Πρωτόπαπα ήταν 18 ετών, κόρη του Ζήση. Μαζί με τον πατέρα της πήγαινε στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, για να συναντήσει τον αδελφό της Αθανάσιο.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Απόστολο Δημητρέλο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 4 Σεπτεμβρίου ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και τις 17 Σεπτεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 39 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Προορισμός του (με 35 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λόουελ[11] της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Βασίλειος Μακρής. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Απόστολος Δημητρέλος την περίοδο 1907-08 και εργάστηκε πάλι στην ίδια πόλη (Λόουελ).

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από την Ευθυμία Πρωτόπαπα. Στις 18  Οκτωβρίου από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκε στο πλοίο “Martha Washington” και στις 3 Νοεμβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν μόλις 16 ετών. Γράφτηκε ως “οικιακά” (housewife). Η μητέρας της στο Γαρδίκι λεγόταν Ελένη. Με 21 $ μαζί της πήγαινε στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, για να συναντήσει τον πατέρα της Ζήση Πρωτόπαπα.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Ηλία Γαλάνη. Από τα λιμάνι της Πάτρας, στις 24 Νοεμβρίου έφυγε με το πλοίο “Oceania” και στις 24 Νοεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Σπύρος. Είχε γεννηθεί στο Γαρδίκι, αλλά ως τόπο κατοικίας δήλωσε τη Λαμία. Με 30 $ μαζί του για τα πρώτα του εξοδα πήγαινε για δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Λάζος.

Ε. Νέα αύξηση (διπλασιασμός) του αριθμού μεταναστών στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 7 μεταναστευτικά ταξίδια (5 ομαδικά και 2 από μεμονωμένα άτομα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 12 άτομα. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Απόστολο Ζάχο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 28 Φεβρουαρίου ταξίδεψε με το πλοίο “Patris” και στις 18 Μαρτίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μέγα Γαρδίκι Λάρισας (όπως το έλεγαν παλιά) λεγόταν Αρετή. Με 20 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Γκίκας.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τριμελή ομάδα, που αποτελούσαν οι : Γεώρ. Κακοκέφαλος, Γεώρ. Κατσανέλος και Ιωάν. Μαρούλης. Από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Alice” και την 1η Ιουνίου έφτασαν στην Αμερική. Τα ελλιπή στοιχεία του αρχείου γι’ αυτούς μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Γεώργιος Κακοκέφαλος ήταν 20 ετών. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Λόκπορτ (Lockport) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Α. Τατσόπουλος.

·         Ο Γεώργιος Κατσανέλος ήταν 20 ετών. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στο θείο του Κ. Μπίρο.

·         Ο Ιωάννης Μαρούλης ήταν 18 ετών. Με 22 $ μαζί του για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Α. Τατσόπουλος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τετραμελή ομάδα, με τους: Βασ. Αλεξίου, Ιωάν. Βελεσιώτη, Στέρ. Κιτσικόπουλο και Γεώργ. Πατσιούρα. Η ομάδα πήγε από την Ελλάδα με πλοίο στην Ιταλία. Στις 9 Ιουνίου, από το λιμάνι της Νάπολης αναχώρησε με το πλοίο “Italia” και στις 24 Ιουνίου έφτασε στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι:

·         Ο Βασίλειος Αλεξίου ήταν 23 ετών. Ως τόπο κατοικίας δήλωσε τον Πειραιά. Ο πατέρας του λεγόταν Αντώνιος. Αναζητούσε δουλειά, με 20 $ μαζί του, στο Ποκατέλλο του Αϊντάχο, κοντά στον πατέρα του.

·         Ο Ιωάννης Βελεσιώτης ήταν 23 ετών. Ως τόπο κατοικίας δήλωσε τον Πειραιά. Ο πατέρας του λεγόταν Ευστάθιος. Έψαχνε για δουλειά (με 25 $ στην τσέπη) στο Μπάφαλο (Buffalo) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Τσιριγκούλης.

·         Ο Στέργιος Κιτσικόπουλος ήταν 19 ετών. Ως τόπο κατοικίας δήλωσε τον Πειραιά. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Προορισμός του (με 35 $) ήταν το Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, κοντά στο φίλο του Νικόλαο Γιούλο.

·         Ο Γεώργιος Πατσιούρας ήταν 21 ετών. Ως τόπο κατοικίας δήλωσε τον Πειραιά. Ο πατέρας του λεγόταν Τριαντάφυλλος. Με 23 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης, όπου είχε το φίλο Πήτερ Τασόπουλο.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από δύο άτομα, τους Ιωάν. Γκίκα και Κώσ. Μακέλη. Στις 20 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 3 Ιουλίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε επίσης ότι:

·         Ο Ιωάννης Γκίκας ήταν 22 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά (με 25 $ μαζί του) στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο θείος του Γ. Γκίκας. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Ιωάννη Γκίκα στις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά πήγε την περίοδο 1907-09 και εργάστηκε πάλι σε τόπο της Μασαχουσέτης.

·         Ο Κώστας Μακέλης ήταν 35 ετών και αναλφάβητος. Στο Γαρδίκι (Πελασγία) είχε τη μητέρα του Ελένη. Έψαχνε για δουλειά (με 24 $ στην τσέπη) στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Ζ. Πρωτόπαπα.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε πέντε άτομα και περιλάμβανε τους : Νικ. Βόρρη, Παντ. Βόρρη, Βασ. Γούσιο, Τριαντ. Δημητρέλο και Νικ. Μωραΐτη. Την 1η Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Columbia” και στις 18 Αυγούστου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το διαθέσιμο αρχειακό υλικό πληροφορούμαστε ακόμη ότι :

·         Ο Νικόλαος Βόρρης ήταν 26 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Κ. Γκίκας.

·         Ο Πανταζής Βόρρης ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο Γαρδίκι λεγόταν Γεώργιος.Με 30 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο θείος του Κ. Δήμου.

·         Ο Βασίλειος Γούσιος ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Αναζητούσε δουλειά με 28 $ μαζί του στην πόλη Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον αδελφό του Αθαν. Γούσιο.

·         Ο Τριαντάφυλλος Δημητρέλος (Dimitrelis) ήταν τότε 63[12] ετών. Είχε τον πατέρα του στο Γαρδίκι που λεγόταν Γεώργιος. Έψαχνε για δουλειά (με 32 $ στην τσέπη) στο Λόκπορτ (Lockport) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Β. Κούδας.

·         Ο Νικόλαος Μωραΐτης ήταν 21 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Προορισμός του (με 29 $) για δουλειά ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον ξάδερφό του Γ. Τσούκο.

Ατμόπλοιο “Columbia”  (Photo: Andreas Hernandez Collection)

   Η πέμπτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι: Γεώρ. Ευαγγελινός, Ευστ. Κουγιώκας και Ιωάν. Μακέλης. Στις 5 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Atlanta” και στις 24 Σεπτεμβρίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία γι’ αυτούς μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Γεώργιος Ευαγγελινός ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του στο Γαρδίκι λεγόταν Δημήτριος. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Γ. Σειραδάς.

·         Ο Ευστάθιος Κουγιώκας ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά (με 25 $ μαζί του) στο Λόκπορτ της πολιτείας Νέας Υόρκης, κοντά στον αδερφό του Κ. Κουγιώκα.

·         Ο Ιωάννης Μακέλης ήταν 31 ετών. Στο Γαρδίκι είχε τη μητέρα του Ελένη. Έψαχνε για δουλειά (με 25 $ στην τσέπη) στο Λόκπορτ της πολιτείας Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο αδελφός του Κ. Μακέλης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Ταξιάρχη Πρωτόπαπα. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 24 Νοεμβρίου έφυγε με το πλοίο “Themistocles” και στις 18 Δεκεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε νέο παιδί 15 ετών. Καταγράφηκε ως μαθητής. Στο Γαρδίκι είχε τη μητέρα του Ελένη. Με 20 $ για τα αναγκαία έξοδα πήγαινε στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, για να συναντήσει τον πατέρα του Ζήση Πρωτόπαπα.

Ζ. Νέα πτώση του αριθμού μεταναστών στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 4 μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 3 από μεμονωμένα άτομα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 6 άτομα. Πιο συγκεκριμένα:

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1911 αριθμούσε τρία άτομα, τους : Τριαντ. Βόρρη, Σωτ. Κούμανο και Νικ. Σιάννο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 6 Μαΐου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Themistocles” και στις 26 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υλικό του αρχείου μας πληροφορεί γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Τριαντάφυλλος Βόρρης ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αθανασία. Με μόλις 8,25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Πανταζής Βόρρης.

·         Ο Σωτήριος Κούμανος ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Έψαχνε για δουλειά (με 8,25 $ στην τσέπη) στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στο θείο του Γ. Δ. Κρικέλα.

·         Ο Νικόλαος Σιάννος ήταν 23 ετών. Στο χωριό είχε τον αδελφό του Γεώργιο. Προορισμός του (με 8,25 $) για δουλειά ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο κουνιάδος του Δημήτριος Τσιόλας

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Κωνσταντίνο Μαρούλη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 10 Αυγούστου ταξίδεψε με το πλοίο “Themistocles” και στις 30 Αυγούστου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 19 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Στο Γαρδίκι είχε τη μητέρα του Ευαγγελία. Με 20 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ (Lockport) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Βελεσσιώτης.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από το Γεώργιο Ευθυμίου. Στις 18 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ανέβηκε στο πλοίο “Patris” και στις 6 Οκτωβρίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 23 ετών. Η μητέρα του στο Γαρδίκι Κρεμαστής Λαρίσης (όπως γραφόταν τότε η Πελασγία) λεγόταν Γαρουφαλλιά. Με 25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά στην πόλη Νασούα (Nashua) του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο κουνιάδος του Νικ. Θεοχαρόπουλος.

Ατμόπλοιο “Carpathia”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από το Δημήτριο Γκαμαλούτσο. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο μέχρι το λιμάνι του Φιούμε στην Αδριατική Θάλασσα. Από εκεί στις 14 Οκτωβρίου αναχώρησε με το πλοίο “Carpathia” και στις 3 Νοεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ, Ήταν τότε 18 ετών. Δήλωσε αγρότης (laborer agricoli). Ο πατέρας του λεγόταν Ζάχος. Έψαχνε για δουλειά (με 20 $ στην τσέπη) στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, κοντά στο θείο του Λεωνίδα Μπράνο.

Η. Κορύφωση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 11 μεταναστευτικά ταξίδια (5 ομαδικά και 6 από μεμονωμένα άτομα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 32 άτομα. Αναλυτικά έχουμε:

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Γεώργιο Πρωτόπαπα. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 2 Απριλίου ταξίδεψε με το πλοίο “Macedonia” και στις 20 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 20 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Κωνσταντίνος. Τελικός προορισμός του (με 20 $) για δουλειά ήταν το Σικάγο, όπου ήταν ένας φίλος[13] του.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από δύο άτομα, τους Σάβ. Μπίσα και Δημ. Παππά. Στις 14 Μαΐου, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το πλοίο “Macedonia” και στις 31 Μαΐου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Σάββας Μπίσας ήταν 20 ετών. Στο Γαρδίκι Κρεμαστής Λάρισας (όπως λεγόταν τότε η Πελασγία) είχε τη μητέρα του Βασιλική. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, αναζητούσε δουλειά στο Λόκπορτ (Lockport) της Νέας Υόρκης, κοντά στο θείο του Δημήτριο Μπίσα.

·         Ο Δημήτριος Παππάς ήταν 27 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Με 25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά στο Μιλγουώκι (Milwaukee) του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Πέτρος Γιαννόπουλος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1912 αριθμούσε πέντε άτομα και περιλάμβανε τους : Δημ. Βόρρη, Ιωάν. Βόρρη, Δημ. Γιούλο, Ιωάν, Ζάχο και Χρ. Χριστοδούλου. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 20 Μαΐου επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Athinai” και στις 7 Ιουνίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι:

·         Ο Δημήτριος Βόρρης[14] ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μαχαλά Πελασγίας λεγόταν Βασιλική. Με 28 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον ξάδερφό του Τριαντάφυλλο Βόρρη.

Ατμόπλοιο “Athinai” (1910)

·         Ο Ιωάννης Βόρρης ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Βασίλειος. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν το Λόκπορτ (Lockport) της Νέας Υόρκης, κοντά στον αδελφό του Τριαντάφυλλο Βόρρη.

·         Ο Δημήτριος Γιούλος ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Γαρδίκι λεγόταν Βασιλική. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο κουνιάδος του Κώστας Κόγιακας.

·         Ο Ιωάννης Ζάχος ήταν 18 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Αρετή. Αναζητούσε δουλειά (με 25 $ μαζί του) στην πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο πατέρας του Απόστολος Ζάχος.

·         Ο Χρήστος Χριστοδούλου ήταν 21 ετών. Στο Γαρδίκι είχε τον αδελφό του Δημήτριο. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον ξάδερφό του Νικόλαο Κυριαζόπουλο.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Γεώργιο Μαρούλη. Στις 31 Μαΐου, από το λιμάνι του Πειραιά ανέβηκε στο πλοίο “Patris” και στις 17 Ιουνίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 24 ετών. Στο Γαρδίκι Κρεμαστής Λάρισας είχε τη μητέρα του Αικατερίνη. Τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου είχε το φίλο του Βασίλειο Γούσιο.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από δύο άτομα, τους Γεώργ. Μαρούλη και Κωνστ. Τσιριγκούλη. Από το λιμάνι του Πειραιά στις 11 Ιουλίου ταξίδεψαν με το πλοίο “Patris” και στις 27 Ιουλίου αφίχθηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε επίσης ότι:

·         Ο Γεώργιος Μαρούλης ήταν τότε 20 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Χαρίκλεια. Πήγαινε για δουλειά, με 46 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον αδερφό του Ιωάννη Μαρούλη.

·         Ο Κωνσταντίνος Τσιριγκούλης ήταν 26 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Επαμεινώνδας. Ο Τελικός προορισμός του (με 67 $) ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Κουγιώκας. Είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στην Αμερική ο Κωνστ. Τσιριγκούλης, την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από 13μελή ομάδα, τη μεγαλύτερη στην ιστορία της μετανάστευσης από την Πελασγία. Τη συγκρότησαν οι : Γεώρ. Βόρρης, Δημ. Βόρρης, Ευάγ. Δημητρέλος, Κων. Καλκάνης, Δημ. Καραμουσκέτας, Χρ. Μαλάκης, Ιωάν. Νασόπουλος, Δήμ. Σαχίνης, Αλέξ. Σιάννος, Ανάργ. Στουρνάρας, Θεόδ. Στουρνάρας, Χρ. Στραβοσκούφης και Αντ. Τριανταφύλλου. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 29 Ιουλίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Αυγούστου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το διαθέσιμο αρχειακό υλικό μας πληροφορεί γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Γεώργιος Βόρρης ήταν 36 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Ο πατέρας του στο Γαρδίκι λεγόταν Ιωάννης. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου είχε έναν συγγενή[15] του.

·         Ο Δημήτριος Βόρρης ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $) ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον ξάδερφό του Τριαντάφυλλο Βόρρη.

·         Ο Ευάγγελος Δημητρέλος ήταν 19 ετών. Στο χωριό είχε τον πατέρα του Γεώργιο. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ στην τσέπη) στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στο θείο του Δημήτριο Μπίσα.

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

·         Ο Κωνσταντίνος Καλκάνης ήταν 23 ετών. Ο πατέρας λεγόταν Γεώργιος. Προορισμός του για δουλειά (με 25 $) ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Κυριαζόπουλος.

·         Ο Δημήτριος Καραμουσκέτας (Karamosketas) ήταν 38 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος[16]. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Σπύρος. Με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ (Lockport) της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Μαρούλης.

·         Ο Χρήστος Μαλάκης ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Γαρδίκι λεγόταν Κωστούλα Μητούλη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 50 $ μαζί του) στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στο φίλο του Πανταζή Βόρρη.

·         Ο Ιωάννης Νασόπουλος ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Δέσποινα. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 30 $ στην τσέπη) στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου είχε τον ξάδερφό του Βασ. Χριστόπουλο.

·         Ο Δήμος Σαχίνης ήταν 37 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Γιούλος

·         Ο Αλέξανδρος Σιάννος ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ακρίβος. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ένας φίλος[17] του.

·         Ο Ανάργυρος Στουρνάρας ήταν 19 ετών. Ο πατέρας λεγόταν Αθανάσιος. Αναζητούσε δουλειά (με 25 $ μαζί του) στη Βοστώνη (Boston) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Θεοδωράκης.

·         Ο Θεόδωρος Στουρνάρας ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος (ήταν αδελφός του Ανάργυρου). Έψαχνε για δουλειά (με 25 $) στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Λεωνίδας Θεοδωράκης.

·         Ο Χρήστος Στραβοσκούφης ήταν 19 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του στο Γαρδίκ ιλεγόταν Μαρία. Με 26 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου είχε έναν ξάδερφό[18] του.

·         Ο Αντώνιος Τριανταφύλλου ήταν 20 ετών. Ως επάγγελμα δήλωσε υπηρέτης (servant). Τον πατέρα του στην πατρίδα έλεγαν Ζαχαρία. Προορισμός του (με 30 $) για δουλειά ήταν το Λόκπορτ (Lockport) της πολιτείας Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο συμπατριώτης του Βασίλ. Γούσιος.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Κωνσταντίνο Κατσαρό[19]. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 31 Ιουλίου έφυγε με το πλοίο “Macedonia” και στις 17 Αυγούστου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 20 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Σταθουλού. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Νότιο Σικάγο, κοντά στον αδελφό του Δημήτριο Κατσαρό.

   Η πέμπτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Αλέξιο Σιάννο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 12 Αυγούστου ανέβηκε στο πλοίο “Argentina” και στις 28 Αυγούστου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ακριβή. Αναζητούσε δουλειά (με 25 $ μαζί του) στο Λόκπορτ της πολιτείας Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Σιάννος.

   Η έκτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Ευάγγελο Σειραδά. Στις 26 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Alice” και στις 11 Σεπτεμβρίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 28 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Βασίλειος. Με 24 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Μιλγουώκι (Milwaukee) του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο αδελφός του Γ. Σειραδάς.

   Η πέμπτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από τετραμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους: Βασ. Αξελή, Δημ. Ευαγγελόπουλο, Κων. Λάππα και Ιωάν. Τριανταφύλλου. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο μέχρι την Ιταλία. Στις 22 Σεπτεμβρίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “San Giorgio”  και στις 13 Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Βασίλειος Αξελής ήταν 27 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Γαρδίκι λεγόταν Ελένη. Προορισμός του (με 23 $) για δουλειά ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον ξάδερφό του Βασίλειο Γούσιο.

·         Ο Δημήτριος Ευαγγελόπουλος ήταν 27 ετών. Πίσω στο χωριό είχε τον αδερφό του Ζάχο. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Βαλέριος.

·         Ο Κωνσταντίνος Λάππας ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Αναζητούσε δουλειά, με 21 $ μαζί του, στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Αθανάσιος Γούσιος.

·         Ο Ιωάννης Τριανταφύλλου ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Έψαχνε για δουλειά (με 32 $ στην τσέπη) στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον αδελφό του Αντώνη.

Πλοίο “San Giorgio”

Θ. Ελάχιστα ταξίδια στο 1913

  Μετά τη λήξη των Α’ και Β’ Βαλκανικών Πολέμων, όπου συμμετείχαν και μετανάστες, που είχαν επιτρέψει και στρατεύτηκαν, κάποιοι έφυγαν πάλι για την Αμερική. Εκτός αυτών έγιναν και νέες αναχωρήσεις από άλλα άτομα.

   Στη διάρκεια του 1913 έγιναν μόνο 2 ομαδικά μεταναστευτικά ταξίδια προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 8 άτομα. Πιο συγκεκριμένα:

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1913 έγινε από τρία άτομα-αδέρφια της ίδιας οικογένειας Κόρδα, τους Ιωάννη, Κώστα και Ευαγγελία. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 13 Μαΐου αναχώρησαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 8 Ιουνίου έφτασαν στην Αμερική. Τα διαθέσιμα στοιχεία μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ιωάννης Κόρδας ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Στο Γαρδίκι είχε τη μητέρα του Γιαννούλα. Με 50 $ για τα πρώτα έξοδα[20], πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της πολιτείας Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Σούβαρης. Είχε κάνει και προηγούμενο ταξίδι στην Αμερική ο Ιωάννης Κόρδας, την περίοδο 1908-13 και εργάστηκε στη Μασαχουσέτη.

·         Η Ευαγγελία Κόρδα ήταν 20 ετών. Γράφτηκε ως χωρική (peasant). Μητέρα της ήταν η Γιαννούλα. Προορισμός της ήταν το Λόκπορτ (Lockport) της Νέας Υόρκης.

·         Ο Κώστας Κόρδας ήταν 28 ετών. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η μητέρα του λεγόταν Γιαννούλα. Με 25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Σαμέσης. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Κώστα Κόρδα στις ΗΠΑ. Πρωτοήρθε την περίοδο 1907-11 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1913 αριθμούσε πέντε άτομα και περιλάμβανε τους: Δημ. Βόρρη, Κων. Ζάχο, Δημ. Μπίσα, Νικ. Σιάννο και Δημ. Σιψή. Στις 30 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Athinai” και στις 19 Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία για του μετανάστες αυτούς μας γνωρίζουν ότι:

·         Ο Δημήτριος Βόρρης ήταν 37 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Γαρδίκι λεγόταν Βασιλική. Έψαχνε για δουλειά (με 15 $ στην τσέπη) στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου είχε έναν κουνιάδο[21] του. Ο Δημήτριος Βόρρης είχε ξανάρθει στην Αμερική το 1912 και εργάστηκε πάλι στο Λόκπορτ.

·         Ο Κωνσταντίνος Ζάχος ήταν 44 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του στο Μεγάλο Γαρδίκι (έτσι λεγόταν η Πελασγία) λεγόταν Ευαγγελία. Προορισμός του (με 21 $) για δουλειά ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον κουνιάδο του Κωνστ. Καλκάνη.

·         Ο Δημήτριος Μπίσας ήταν 42 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Χάιδω. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στο φίλο του Σάββα Μπίσα. Για το Δημήτριο Μπίσα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει την περίοδο 1906-12 και εργάστηκε πάλι στο Λόκπορτ.

·         Ο Νικόλαος Σιάννος ήταν 50 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στο Γαρδίκι Κρεμαστής Λαρίσης ήταν η γυναίκα του Παναγιώτα. Αναζητούσε δουλειά (με 30 $ μαζί του) στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο γιος του Γεώργιος Σιάννος.

·         Ο Δημήτριος Σιψής ήταν 17 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Αγγελική. Με 10 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Μιλγουώκι (Milwaukee) του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο πατέρας του Ιωάννης Σιψής.

Ι. Νέα σημαντική αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1914

  Μετά τη λήξη των Α’ και Β’ Βαλκανικών Πολέμων, όσοι δεν πρόλαβαν να φύγουν στο 1913, έφυγαν το 1914 για την Αμερική. Ήταν παλιότεροι μετανάστες, αλλά και νέοι. Έτσι, στη διάρκεια του έτους έγιναν 9 μεταναστευτικά ταξίδια (6 ομαδικά και 3 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 24 άνθρωποι της Πελασγίας. Αναλυτικά λοιπόν :

   Η πρώτη ομαδική άφιξη στο 1914 έγινε από δύο άτομα, τους : Σωτ. Πατσούρα και Νικ. Σιάννο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 15 Δεκεμβρίου 1913 έφυγαν με το πλοίο “Themistocles” και στις 9 Ιανουαρίου αφίχθησαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε γι’ αυτούς ακόμη ότι :

·         Ο Σωτήριος Πατσούρας ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Προορισμός του (με 29 $) για δουλειά ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο θείος του Νικόλαος Σπανός.

·         Ο Νικόλαος Σιάννος ήταν 27 ετών. Στο Γαρδίκι είχε τον αδελφό του Γεώργιο. Με 12 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον ξάδερφό του Κρις Στραβοσκούφη. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Νικόλαος Σιάννος την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στο Λόκπορτ.

   Η δεύτερη ομαδική άφιξη στο 1914 αριθμούσε τέσσερα άτομα, τους : Δημ. Δημητρέλο, Ευστ. Δημητρέλο, Δημ. Κιτσικόπουλο και Κώσ. Παντόπουλο. Στις 4 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησαν με το πλοίο “Franconia” και στις 18 Φεβρουαρίου έφτασαν στην Αμερική. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί ακόμη ότι :

·         Ο Δημήτριος Δημητρέλος ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά, με 35 $ μαζί του στο Λόκπορτ της πολιτείας Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Μουλάς. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Δημητρίου Δημητρέλου στην Αμερική. Πρωτοπήγε την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Ευστάθιος Δημητρέλος ήταν 27 ετών και παντρεμένος. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Έψαχνε για δουλειά (με 25 $ στην τσέπη) στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Γιούλο. Ο Ευστάθιος Δημητρέλος είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Δημήτριος Κιτσικόπουλος ήταν 18 ετών. Στο Γαρδίκι ήταν η μητέρα του Όλγα. Τελικός προορισμός του (με 21 $) για δουλειά ήταν το Μιλγουώκι (Milwaukee) του Ουσικόνσιν, όπου ήταν ο θείος του Ι. Στίνης.

·         Ο Κώστας Παντόπουλος ήταν 28 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Βασιλική. Με 30 $ για τα αναγκαία έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Λιομένης. Για τον Κώστα Παντόπουλο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξαναπάει την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε στο Μπάφαλο (Buffalo).

 

Πλοίο “Franconia” (Photo: Alex Duncan)

   Η πρώτη μεμονωμένη άφιξη στο 1914 έγινε από το Νικόλαο Βόρρη. Από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Athinai” και στις 4 Μαρτίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 28 ετών. Άλλα στοιχεία ελλείπουν (από πρόβλημα του αρχείου).

   Η δεύτερη μεμονωμένη άφιξη στο 1914 έγινε από το Γεώργιο Βόρρη. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο πρώτα στην Ιταλία. Στις 22 Μαρτίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης αναχώρησε με το πλοίο “Ancona” και στις 6 Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 18 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 20 $ μαζί του, στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον ξάδερφό του Μπιλ Βόρρη.

   Η τρίτη ομαδική άφιξη στο 1914 αριθμούσε επτά άτομα και περιλάμβανε τους: Δημ. Γ. Βόρρη, Βασ. Καρπενήση, Φώτ. Κουσβαντέλο, Θωμ. Λάμπρου, Χρ. Μακέλη, Νικ. Μπίσα και Βασ. Χριστόπουλο. Από την Ελλάδα πήγαν πρώτα με πλοίο στην Ιταλία. Στις 26 Μαρτίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης ανέβηκαν στο πλοίο “Verona” και στις 8 Απριλίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το διαθέσιμο υλικό του αρχείου μας γνωρίζει ότι:

·         Ο Δημήτριος Βόρρης[22] ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ στην τσέπη) στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον αδελφό του Πανταζή Βόρρη. Είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ ο Δημήτριος Βόρρης την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε στο Ουϊσκόνσιν.

·         Η Βασιλική Καρπενήση[23] ήταν 19 ετών και αναλφάβητη. Στο χωριό είχε την αδελφή της Αικατερίνη. Προορισμός του (με 25 $) ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο θείος της Δημήτριος Μπίσας.

·         Ο Φώτιος Κουσβαντέλος ήταν 26 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος. Με 15 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Μιλγουώκι του Ουϊσκόνσιν, κοντά στον αδελφό του Κώστα. Για το Φώτιο Κουσβαντέλο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Πρωτοπήγε την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε στο Ουϊσκόνσιν.

·         Ο Θωμάς Λάμπρου ήταν 19 ετών Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ μαζί του) στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Κόρδας. Είχε πάει κι άλλη φορά στις ΗΠΑ ο Θωμάς Λάμπρου, την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Χρήστος Μακέλης ήταν 26 ετών. Στο Γαρδίκι είχε τη μητέρα του Ελένη. Έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ στην τσέπη) στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον αδελφό του Ιωάννη. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Χρήστου Μακέλη στην Αμερική, εφόσον είχε πάει την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Νικόλαος Μπίσας ήταν μόλις 16 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Χάιδω. Τελικός προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο πατέρας του Δημήτριος.

·         Ο Βασίλειος Χριστόπουλος ήταν 29 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στο θείο του Δημήτριο[24]. Είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ ο Βασίλειος Χριστόπουλος την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε στη Νέα Υόρκη.

Πλοίο “Verona”

   Η τέταρτη ομαδική άφιξη στο 1914 έγινε από τέσσερα άτομα τους : Δημ. Παππά, Αθαν. Πρωτόπαπα, Αγγελ. Πρωτόπαπα και Μάνθ. Σολιωτόπουλο. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά, δηλ. από την Ελλάδα πήγαν πρώτα στην Ιταλία. Την 1η Απριλίου, από το λιμάνι της Νάπολης, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Madonna”  και στις 17 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου αναφέρουν ότι:

·         Ο Δημήτριος Παππάς ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του στο Γαρδίκι λεγόταν Νικόλαος. Έψαχνε για δουλειά (με 10 $ στην τσέπη) σε τόπο της Μασαχουσέτης, όπου είχε ένα φίλο[25] του. Ο Δημήτριος Παππάς είχε ξαναπάει στην Αμερική την περίοδο 1912-13 και εργάστηκε στο Μιλγουώκι.

·         Ο Αθανάσιος Πρωτόπαπας ήταν 28 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του στο Γαρδίκι λεγόταν Ελένη. Προορισμός του (με 45 $) για δουλειά ήταν η πόλη Λόουελ (Lowell) της Μασαχουσέτης, κοντά στον πατέρα του Ζήση Πρωτόπαπα. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Αθανασίου Πρωτόπαπα στις ΗΠΑ. Πρωτοπήγε την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Η Αγγελική Πρωτόπαπα ήταν 17 ετών και αναλφάβητη. Η μητέρα της λεγόταν Ελένη (ήταν αδελφή του Αθανασίου). Πήγαινε στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, για να συναντήσει τον πατέρα της Ζήση Πρωτόπαπα.

·         Ο Μάνθος Σο[υ]λιωτόπουλος (Soliotopoulos) ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Βασίλειος. Με 30 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, κοντά στον αδερφό του Ιωάννη Σουλιωτόπουλο.

   Η τρίτη μεμονωμένη άφιξη στο 1914 έγινε από τον Ευάγγελο Χατζόπουλο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 19 Μαΐου ανέβηκε στο πλοίο “Athinai” και στις 8 Ιουνίου κατέβηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευστάθιος. Αναζητούσε δουλειά, με 60 $ μαζί του, στην πόλη Λυν (Lynn) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο αδελφός του Σεραφείμ Χατζόπουλος. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Ευάγγελος Χατζόπουλος την περίοδο 1906-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

   Η πέμπτη ομαδική άφιξη στο 1914 έγινε από δύο άτομα, τους : Διομ. Γκίκα και Αθαν. Γούση. Στις 26 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησαν με το πλοίο “Pannonia” και στις 16 Ιουνίου αφίχθησαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ακόμη ότι :

·         Ο Διομήδης Γκίκας ήταν 26 ετών. Στο χωριό είχε τη μητέρα του Γ. Γκίκα. Έψαχνε για δουλειά, με 25 $ στην τσέπη, στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στον πατέρα του Γ. Γκίκα. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Διομήδη Γκίκα στην Αμερική, εφόσον είχε πάει την περίοδο 1903-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Αθανάσιος Γούσης (Gousis) ή Γούσιος ήταν 24 ετών. Στο Γαρδίκι είχε τον κουνιάδο του Γ. Μεργιά. Προορισμός του για δουλειά (με 21 $) ήταν το Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου είχε τον αδελφό του Βασίλειο Γούση. Είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ ο Αθανάσιος Γούσης την περίοδο 1908-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

 

Πλοίο “Pannonia” (Photo: Frank Pichardo Collection)

   Η έκτη ομαδική άφιξη στο 1914 έγινε από διμελή ομάδα, με τους : Κωνστ. Παππά και Νικ. Σιάννο. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο στην Πορτογαλία. Στις 16 Ιουνίου, από το λιμάνι της Λισαβώνας ανέβηκαν στο πλοίο “Carpathia” και στις 3 Ιουλίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Παππάς ήταν 32 ετών. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Ζήσης Πρωτόπαπας.

·         Ο Νικόλαος Σιάννος ήταν 25 ετών. Ως επάγγελμα δήλωσε αγρότης-κτηματίας. Στο Γαρδίκι είχε τον αδελφό του Βασίλειο. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του) στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στο συγγενή του Αθαν. Πρωτόπαπα. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Νικολάου Σιάννου στην Αμερική. Πρωτοπήγε την περίοδο 1907-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

Κ. Ελάττωση του αριθμού μεταναστών στο 1916

  Στη διάρκεια του έτους έγιναν μόνο 2 μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 1 από μεμονωμένο). Συνολικά έφυγαν 10 άνθρωποι της Πελασγίας. Πιο συγκεκριμένα :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1916 έγινε από τον Τριαντάφυλλο Δημητρέλο. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο πρώτα στην Ιταλία. Στις 2 Σεπτεμβρίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης ταξίδεψε με το πλοίο “Patria” και στις 19 Σεπτεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Έψαχνε για δουλειά, με 20 $ στην τσέπη, στο Λόκπορτ της πολιτείας Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο αδελφός του Ευάγγελος Δημητρέλος.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1916 ήταν η 2η μεγαλύτερη αριθμητικά στην ιστορία της μετανάστευσης από το Μεγάλο Γαρδίκι. Περιλάμβανε 9 άτομα. Ήταν : Πην. Βαφειά, Ευάγ. Βαφειάς, Βασ. Γούσιος, Πέτρ. Γούσιος, Βασιλ. Γούσιου, Κατ. Γούσιου, Κων. Παππάς, Αθαν. Τριανταφύλλου και Αποστ. Τσαντού. Από την Ελλάδα πέρασαν με πλοίο στην Ιταλία. Στις 13 Σεπτεμβρίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Dante Alighieri” και στις 28 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ακόμη ότι :

·         Η Πηνελόπη Βαφειά ήταν 27 ετών και παντρεμένη. Στο Γαρδίκι είχε τον αδελφό της Δημήτριο. Προορισμός της (με 38 $) πρέπει να ήταν η πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου θα συναντούσε τον Αθανάσιο Πρωτόπαπα.

·         Ο Ευάγγελος Βαφειάς ήταν 8 ετών, παιδί της Πηνελόπης. Μαζί με τη μητέρα του πήγαινε στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Βασίλειος Γούσιος ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Ο πατέρας του στο Γαρδίκι λεγόταν Ζάχος. Με 100 $ για τα πρώτα έξοδα[26] πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Γκίκας. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Βασ. Γούσιου στην Αμερική. Για πρώτη φορά πήγε την περίοδο 1910-15 και εργάστηκε στη Νέα Υόρκη.

·       Η Βασιλική Γούσιου ήταν 32 ετών, αναλφάβητη και παντρεμένη. Επάγγελμα οικιακά. Μαζί με το σύζυγό της Βασίλειο πήγαινε στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης.

·         Ο Πέτρος Γούσιος ήταν 14 ετών, γιος του Βασιλείου. Μαζί με τους γονείς του πήγαινε στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης.

·         Η Κατίνα Γούσιου ήταν 16 ετών, κόρη του Βασιλείου. Μαζί με τους γονείς της πήγαινε στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης.

·         Ο Κωνσταντίνος Παππάς ήταν 25 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ μαζί του στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο κουνιάδος του Ιωάννης Κόρδας.

·         Η Αθανασία Τριανταφύλλου ήταν 25 ετών και παντρεμένη. Επάγγελμα οικιακά. Η μητέρα της στο χωριό λεγόταν Ξακουστή[27]. Με 25 $ στην τσέπη πήγαινε στο Λόκπορτ της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο κουνιάδος της Ιωάννης Κόδας.

·         Η Αποστολία Τσαντού[28] ήταν 5 ετών. Τον πατέρα της στο χωριό τον έλεγαν Βασίλειο. Ο τελικός προορισμός του είναι το Εμπόριουμ (Emporium) της Πενσυλβάνια, με γνωστό στην Αμερική το θείο της Ιωάννη Κόρδα στη Νέα Υόρκη.

Λ. Μεταναστευτικός επίλογος στο 1920

  Στη διάρκεια του 1920 έγιναν δύο μεταναστευτικά ταξίδια (1 από μεμονωμένο άτομο και 1 ομαδικό ταξίδι). Συνολικά έφυγαν 3 άτομα. Πιο αναλυτικά :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1920 έγινε από τον Ιωάννη Γκίκα. Την 1η Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε με το πλοίο “Megali Hellas” και στις 22 Απριλίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 29 ετών. Στο χωριό είχε τη μητέρα[29] του. Με 30 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στον πατέρα του Γεώργιο Γκίκα. Είχε ξαναπάει στις ΗΠΑ ο Ιωάννης Γκίκας, την περίοδο 1904-13 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

Ατμόπλοιο “King Alexander”

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1920 έγινε από δύο άτομα, τους  Κων. Ζώγα και Γεώργ. Παπαϊωάννου. Στις 16 Δεκεμβρίου 1920, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγαν με το πλοίο “King Alexander” και στις 5 Ιανουαρίου 1921 αφίχθηκαν στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία γι’ αυτούς αναφέρουν ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Ζώγας ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Σοφία. Με 40 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Φορτ Βάλλεϋ, της Τζώρτζια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ε. Οικονόμου. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Κων/νου Ζώγα στην Αμερική. Πρωτοπήγε την περίοδο 1900-1911 και εργάστηκε στη Μασαχουσέτη.

·         Ο Γεώργιος Παπαϊωάννου ήταν 27 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Παναγιώτης. Έψαχνε για δουλειά (με 25 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Λούης Κλουκωτής.

----------------------

Βιβλιογραφία

1.    Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

iv.  Ιστοσελίδα  web3.eetaa.gr

2.    Εφημερίδες – Περιοδικά

i     Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: «Αμπλιανίτες μετανάστες στην Αμερική», εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143, σελ. 1& 6, Σεπτ.-Οκτ. 2008  και φ. 144, σελ. 1 & 6, Νοε.-Δεκ. 2008, Συλλόγου Αμπλιανιτών ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Αθήνα 

iii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: «Μετανάστες, από το Γαρδίκι Ομιλαίων στην Αμερική (1903-1921)», έκδοση Τσακωνίτης, 2013, Λαμία.

iv.   περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

3.    Βιβλία και Άρθρα

i.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

ii.   Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iii.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

iv.   Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Στο σύνολο των 130 μεταναστών του Μεγάλου Γαρδικίου  (Πελασγίας) βρέθηκαν 17 αναλφάβητοι (ποσοστό 13 %).

[3] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4] Μαζί ταξίδεψαν και οι : Ηλίας Δρίβας, 33 ετών απ’ τη Λαμία, Δ. Σιταρακάς, 24 ετών από τη Λαμία,  Χρήστ. Καλαντζής, 32 ετών από το Γαρδίκι, Παν. Μπαλτάς, 24 ετών από τις Ράχες, Βασ. Κοκκινάκης, 19 ετών από το Μώλο και Αθαν.  Φράγκος, 27 ετών από τις Ράχες.

[5] Το όνομά του είναι Κωνσταντίνος, αλλά το επώνυμο είναι δυσανάγνωστο.

[6] Αρχικός τόπος προορισμού ήταν η Βοστώνη (Boston) πάλι της Μασαχουσέτης, αλλά άλλαξε.

[7] Έγινε αλλαγή τόπου προορισμού από Βοστώνη (Boston) σε Lowell της Μασαχουσέτης.

[8] Ταξίδεψε μαζί τους και ο Χρήστος Μάνος από τους γειτονικούς Μύλους Πελασγίας.

[9] Ο αρχικός τόπος προορισμού ήταν Boston και άλλαξε.

[10] ό.π.

[11] Ως αρχικός τόπος προορισμού είχε πριν γραφεί  : New York.

[12] Γράφω την ηλικία με επιφύλαξη, γιατί δεν είναι απόλυτα σίγουρο το πρώτο ψηφίο του αριθμού.

[13] Το όνομά του στο χειρόγραφο αρχείο είναι δυσανάγνωστο.

[14] Ταξίδεψε μαζί με τους Κων. Λάτο και Βασίλ. Γκορτζή από τους Μύλους, τον Κων. Σύρο από τους Αγ. Θεοδώρους και το Λεων. Θεοδωράκο από το Χαμάκο.

[15] Δυστυχώς το επώνυμο στο χειρόγραφο κείμενο είναι κακογραμμένο.

[16] Το “παντρεμένος” ίσως είναι λάθος στην καταγραφή. Συνήθως ζητούσαν το όνομα της συζύγου του μετανάστη στην Ελλάδα, ενώ εδώ κατέγραψαν το όνομα του πατέρα του.

[17] Το επώνυμο στο χειρόγραφο κείμενο είναι κακογραμμένο.

[18] Το επώνυμο στο χειρόγραφο κείμενο είναι δυσανάγνωστο.

[19] Βρέθηκε και 2η εγγραφή για τον ίδιο μετανάστη, με το όνομα Κατσαρός Κώστας. Διαφέρει μόνο η ηλικία, που γράφτηκε 19 ετών (αντί για 20 ετών στην παρούσα εγγραφή). Το όνομα της μητέρας του είναι Ευσταθία (ή Σταθουλού). Καράβι ταξιδιού είναι το Carpathia, που έφυγε από το λιμάνι της Πάτρας στις 13 Αυγούστου και έφτασε στην Αμερική στις 28 Αυγούστου.

[20] Το ποσό των 50 $ ήταν για 2 άτομα : Cordas John και Corda Evagelia.

[21] Το επώνυμό του είναι δυσανάγνωστο.

[22] Φέρει σφραγίδα που γράφει : IN HOSPITAL DISCHARGED (απαλλάχθηκε στο νοσοκομείο)

[23] Το επώνυμο είναι κακογραμμένο και αποδόθηκε με το πλέον πιθανό.

[24] Το επώνυμο είναι κακογραμμένο.

[25] Δυστυχώς ο τόπος και το όνομα του φίλου είναι κακογραμμένα.

[26] Το ποσό των 100 $ κάλυπτε τα έξοδα για 4 άτομα της οικογένειας.

[27] Ήταν κακογραμμένο και δεν είμαι βέβαιος ότι το απέδωσα σωστά. Ως όνομα γράφει : Xacousti.

[28] Το επώνυμο δεν είμαι βέβαιος ότι γράφτηκε σωστά από το αγγλικό χειρόγραφο, που είναι δυσανάγνωστο.

[29] Ως όνομα γράφει Siniora. Δεν ξέρω τέτοιο όνομα στην Ελλάδα, αν και μπορεί να υπήρξε.