Από τις Τσοπανλάτες (Λυγαριά) και τη Νταϊτσά (Αγριλιά) Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική

 

Προλεγόμενα

 

  Οι Τσοπανλάτες (μετονομάστηκαν σε Λυγαριά) είναι ένα μικρό χωριό της Δυτικής Φθιώτιδας, σε απόσταση 12 χλ. περίπου στα ΒΔ της Λαμίας, κτισμένο αμφιθεατρικά, στη θέση Στρογγυλόλακα της Όθρυος, σε υψόμετρο 160 μ. Διοικητικά ανήκει στο δήμο Λαμίας.

   Η Νταϊτσά (μετονομάστηκε σε Αγριλιά) είναι οικισμός μεταξύ Λαμίας και Λυγαριάς. 

Το χωριό Λυγαριά (ελήφθη από το http://ellinika-xwria.blogspot.com)

 

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν απ’ τους οικισμούς –χωριά αυτά. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 8 και 2 άτομα αντίστοιχα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Μάιο του 2022. Πρέπει να σημειωθεί, επειδή δεν ξέρω επώνυμα, ότι κατέγραψα ως μετανάστες από αυτά τα χωριά, όσους δήλωσαν στην Αμερική ότι γεννήθηκαν ή κατοικούσαν σ’ αυτά.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να δήλωσαν άλλον τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λαμία). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από τις Τσοπανλάτες και τη Νταϊτσά, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

 Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

 ------

 ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑ

 

Από τον οικισμό Τσοπανλάτες, στη Λυγαριά

   Από τις 20 Απριλίου 1835, ο οικισμός Τσοπανλάτες προσαρτήθηκε στο δήμο Λαμιέων του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος. Ακολούθησε η μεταβολή σε νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος.

   Ο ενιαίος νομός Φθιωτιδοφωκίδος στις 8-7-1899 διαιρέθηκε σε 2 νομούς, αλλά στις 4-12-1909 ξανάγινε πάλι ενιαίος νομός Φθιωτιδοφωκίδος.

   Στις 31 Αυγούστου 1912, το όνομα του οικισμού διορθώθηκε σε Τσοπαλάδες. Αποσπάστηκε από το δήμο Λαμιέων και προσαρτήθηκε στην Κοινότητα Μπεκί (που αργότερα μετονομάστηκε σε Σταυρό). Στις 3 Μαΐου 1919, ο οικισμός Τσοπαλάδες αποσπάστηκε από την κοινότητα Μπεκί και δημιουργήθηκε νέα Κοινότητα Τσοπαλάδες με δική της έδρα, στο νομό Φθιωτιδοφωκίδος.

   Στις 22 Οκτωβρίου 1920 ο οικισμός και μαζί η κοινότητα μετονομάστηκε σε Λυγαριά.

   Από τις 31 Μαρτίου 1943, που ο νομός Φθιωτιδοφωκίδος, διαιρέθηκε, ο οικισμός υπάγεται  στο νομό Φθιώτιδος.

   Στις 4 Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο “Καποδίστριας”), η κοινότητα Λυγαριά καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο δήμο Λαμιέων.

   Ο πληθυσμός του (απογραφή 2011) είναι 403 κάτοικοι. Μαζί με τη Νταϊτσά (ως κοινότητα) είναι 748 κάτοικοι.

 

Από τον οικισμό Νταϊτσά, στην Αγριλιά

   Από τις 20 Απριλίου 1835 ο οικισμός Δαΐτσα προσαρτήθηκε στο δήμο Λαμιέων του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος. Ακολούθησε η μεταβολή σε νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος.

   Ο ενιαίος νομός Φθιωτιδοφωκίδος στις 8-7-1899 διαιρέθηκε σε 2 νομούς, αλλά στις 4-12-1909 ξανάγινε πάλι ενιαίος νομός Φθιωτιδοφωκίδος.

   Στις 31 Αυγούστου 1912, το όνομα του οικισμού διορθώθηκε σε Δραϊτσά. Ταυτόχρονα ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Λαμιέων και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Μπεκί. Στις 3 Μαΐου 1919, ο οικισμός Δραϊτσά αποσπάστηκε από την κοινότητα Μπεκί και προσαρτήθηκε στην Κοινότητα Τσοπαλάδων.

   Στις 28 Σεπτεμβρίου 1927, ο οικισμός Δραϊτσά μετονομάστηκε σε Αγριλιά, παραμένοντας προσαρτημένος στην Κοινότητα Λυγαριάς.

   Στις 4 Δεκεμβρίου 1997 (σχέδιο “Καποδίστριας”), η κοινότητα Λυγαριάς καταργήθηκε και οι οικισμοί Λυγαριάς και Αγριλιάς προσαρτήθηκαν στο δήμο Λαμιέων.

   Ο πληθυσμός της (απογραφή 2011) είναι 345 κάτοικοι.

  

------

 

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

 

α₁.  Από τις Τσοπανλάτες

   Από τους 8 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (4) έφυγαν το έτος 1907 (ποσοστό 50 %). Συνολικά έγιναν 5 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα). Βλ. πίνακα 3.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 3 % του πληθυσμού, που είναι πολύ μικρότερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (ήταν 8%). Η περιοχή είχε γεωργία και  κτηνοτροφία και κάλυπτε ικανοποιητικά τις ανάγκες[2] των κατοίκων της.

    Οι μετανάστες ήταν όλοι άρρενες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι μικρότερες ηλικίες έως και 20 ετών (με 4 άτομα). Ακολούθησαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών (με 3 άτομα). Η κατανομή σε ομάδες ηλικιών των μεταναστών από τις Τσοπανλάτες, δίνεται στον πίνακα 4.

   Μικρότερες ηλικίες μεταναστών :

(α) Λιάκος Δημήτριος, ετών 20 (πήγε το 1907)

(β) Λάκος Νικόλαος, ετών 20 (πήγε το (1912)

(γ) Κουτρας Δημήτριος, ετών 20 (πήγε το (1912)

(δ) Χαραγιάς Δημήτριος, ετών 20 (πήγε το 1912)

  Μεγαλύτερη ηλικία είχε ο :

       (α) Καραγεώργος Θεμιστοκλής, ετών 32 (πήγε το 1907)

 

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 23 έτη.

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Τσοπανλάτας ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα, από τους 8 μετανάστες, οι 7 ήταν άγαμοι και μόνον 1 ήταν έγγαμος.

   Από τις οικογένειες της Τσοπανλάτας, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική (2) κατέγραψε τα επώνυμο Λιάκος.

   Συνολικά έγιναν 5 ταξίδια, που διακίνησαν τους 8 μετανάστες από τις Τσοπανλάτες. Όλοι οι μετανάστες έφυγαν το λιμάνι της Πάτρας. Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση όλοι οι μετανάστες της Τσοπανλάτας έφυγαν με ξένα πλοία.

   Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι της Πάτρας, το 1911 έφυγαν 2 μετανάστες της Τσοπανλάτας με το πλοίο “Laura”. Το ίδιο έτος και από το ίδιο λιμάνι, σε ένα ταξίδι έφυγαν άλλοι 2 μετανάστες με το πλοίο “Alice”. Το 1912, από το λιμάνι της Πάτρας, σε ένα ταξίδι, έφυγαν 2 άτομα με το πλοίο “Laura”. Σε σύγκριση, τα μεμονωμένα ταξίδια ήταν λιγότερα από τα ομαδικά. Συγκεκριμένα, έγιναν 2 μεμονωμένα και 3 ομαδικά ταξίδια.

   Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 5, που παρατίθεται.

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες της Τσοπανλάτας φαίνονται στον Πίνακα 6. Σχετικά περισσότερο προτιμήθηκαν οι πολιτείες Ιλινόις, Τεννεσί και Αϊόβα. Μεμονωμένες προτιμήσεις καταγράφηκαν στις πολιτείες Γιούτα και Νέας Υόρκης. Τα αριθμητικά στοιχεία των προορισμών φαίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 6.

   Αναλυτικά, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

 ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ-ΤΟΠΟΙ

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ
Αϊόβα (Iowa)	Davenport (2)
Ιλινόις (Ill.)	Moline (2)
Τεννεσί (Tenn.)	Bristol (2)
Γιούτα (Utah)	Bingham Canyon (1)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	New York (1)
ΣΥΝΟΛΟ	8

 

α₂. Επαγγέλματα των μεταναστών

 

   Οι περισσότεροι μετανάστες (50 %) δήλωσαν απλοί εργάτες (laborer). Υπήρξαν όμως και εργάτες σε φάρμα και αγρότες-κτηματίες. Στοιχεία αυτών ακολουθούν:

 

επάγγελμα	αριθ.
εργάτης (laborer, workman, worker)	4
εργάτης σε φάρμα (farm laborer)	2
αγρότης-κτηματίας (farmer)	2
ΣΥΝΟΛΟ	8

 

 

Α₃. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών από τις Τσοπανλάτες

 

     α/α        Ονοματεπώνυμο           χρ. άφιξης     ηλικία   έγγαμος   Πλοίο ταξιδιού     Λιμάνι αναχ.

 

1        Καραγεώργος Θεμιστοκλής   2-11-1907      32         ναι          Alice                           Πάτρα

2        Καρβούνης Αλέξανδρος        28-11-1910     24         όχι          Martha Washington  Πάτρα

3        Κούτρας Δημήτριος Βασ.       17-9-1912      20         όχι          Laura                          Πάτρα

4        Λιάκος Δημήτριος Κων.         3-9-1907        20         όχι          Laura                          Πάτρα

5        Λιάκος Νικόλαος Ανδρ.         10-7-1912      20         όχι          Argentina                   Πάτρα

6        Μάκος Νικόλαος Βασ.           3-9-1907        26         όχι           Laura                          Πάτρα

7        Τσούμας Φώτιος                     2-11-1907      22         όχι           Alice                           Πάτρα

8        Χαραγιάς Δημήτριος Π.         17-9-1912      20         όχι            Laura                         Πάτρα

 

 

Α₄. Χρονικό της μετανάστευσης από τις Τσοπανλάτες (Λυγαριά)

 

i.     Τα πρώτα ταξίδια του 1907

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν δύο ομαδικά ταξίδια με πλοία προς την Αμερική, από άτομα της Τσοπανλάτας. Συνολικά έφυγαν 4 άτομα. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1907 αριθμούσε 2 άτομα και περιλάμβανε τους : Δημ. Λιάκο και Νικ. Μάκο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 2 Σεπτεμβρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Laura” και στις 17 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι:

·         Ο Δημήτριος Λιάκος ήταν 20 ετών. Ως τόπο γέννησης και διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Ο πατέρας του στις Τσοπανλάτες λεγόταν Κωνσταντίνος. Με 18 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κώστας Σταμούλης.

·         Ο Νικόλαος Μάκος ήταν 26 ετών. Κι αυτός δήλωσε τη Λαμία ως τόπο γέννησης και διαμονής. Το όνομα του πατέρα του που ήταν στις Τσοπανλάτες ήταν Βασίλειος. Αναζητούσε δουλειά, με 22 $ μαζί του στην πόλη Ντάβενπορτ (Davenport) της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Δημήτριο Α. Λιάκο.

Ατμόπλοιο Laura (Photo: Peabody Essex Museum)

 

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από δύο άτομα, τους Θεμ. Καραγεώργο και Φώτ. Τσούμα. Στις 15 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Alice” και στις 2 Νοεμβρίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το αρχειακό υλικό ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Θεμιστοκλής Καραγεώργος ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Το όνομα του πατέρα του στο χωριό ήταν Κωνσταντίνος. Με 65 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Μπρίστολ (Bristol) του Τεννεσί, όπου ήταν ο ξάδερφός του Νικόλαος Λάππας.

·         Ο Φώτιος Τσούμας ήταν 22 ετών και αναλφάβητος. Ως πλησιέστερο συγγενή του στο χωριό ανέφερε τον αδελφό του Βασίλειο. Προορισμός του για δουλειά (με 15 $ μαζί του) ήταν η μικρή πόλη Μπρίστολ του Τεννεσί, όπου ήταν ο φίλος του Νικόλαος Λάππας.

 

ii.    Μία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910

   Έγινε από τον Αλέξανδρο Καρβούνη. Στις 14 Νοεμβρίου 1910, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 28 Νοεμβρίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 24 ετών. Το όνομα της μητέρας του ήταν Παναγιώτα. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Μπίνγκαμ Κάνυον (Bingham Canyon) της Γιούτα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κ. Πάππας.

 

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

iii.      Τελευταίες αναχωρήσεις στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν δύο ταξίδια (1 ομαδικό και 1 από μεμονωμένο) με πλοία, προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 3 άτομα από τις Τσοπανλάτες. Αναλυτικά:

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Νικόλαο  Λιάκο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 24 Ιουνίου έφυγε με το πλοίο “Argentina” και στις 10 Ιουλίου αφίχθηκε στις Η.Π.Α. Ήταν 20 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ανδρέας. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον αδερφό του Τζέιμς Λιάκο.

 

Ατμόπλοιο “Argentina”

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από δύο άτομα, τους Δημ. Κούτρα και Δημ. Χαραγιά. Στις 2 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψαν με το πλοίο “Laura” και στις17 Σεπτεμβρίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ακόμη ότι:

·         Ο Δημήτριος Κούτρας ήταν 20 ετών. Γεννήθηκε στις Τσοπανλάτες, αλλά ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν αγρότη-κτηματίας (farmer). Ο πατέρας του λεγόταν Βασίλειος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Μολίν (Moline) του Ιλινόις, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δ. Λιάκος.

·         Ο Δημήτριος Χαραγιάς (Charagias) ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Κι αυτός γεννήθηκε στις Τσοπανλάτες, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Το όνομα του πατέρα του ήταν Παναγιώτης. Προορισμός του για δουλειά αγρότη-κτηματία (farmer), με 25 $ μαζί του, ήταν η πόλη Μολίν (Moline) του Ιλινόις, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δ. Λιάκος.

 

-------------

 

Β₁. Από τη Νταϊτσά

 

   Η παρούσα εργασία εντόπισε μόνο 2 μετανάστες. Αυτοί ταξίδεψαν μεμονωμένα στα έτη 1907 και 1912. Από το αρχειακό υλικό αντλήθηκαν οι υπάρχουσες πληροφορίες και αποδίδονται με τον επόμενο τρόπο.

 

Β₂. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών από τη Νταϊτσά

 

 

     α/α          Ονοματεπώνυμο              χρ. άφιξης    ηλικία    έγγαμος    Πλοίο ταξιδιού   Λιμάνι αναχ.

 

1        Λασπιάς Αλέξανδρος            14-3-1912      20         όχι             Patris                   Πειραιάς

2        Λασπιάς Δημήτριος              3-9-1907         20         όχι              Laura                   Πάτρα

 

 

Β₃. Μικρό χρονικό της μετανάστευσης από τη Νταϊτσά

 

i.     Ο πρωτοπόρος του 1907

   Ο άνθρωπος του χωριού που προηγήθηκε και “άνοιξε το δρόμο” για την Αμερική ήταν ο Δημήτριος Λασπιάς. Στα μέσα Αυγούστου 1907, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Laura” και στις 3 Σεπτεμβρίου έφτασε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 20 ετών και αναλφάβητος. Στην Νταϊτσά Λαμίας είχε τον πατέρα του Ευστάθιο. Με 15 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Ντάβενπορτ (Davenport) της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Πλατανιάς.

 

ii.    Μία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912

   Έγινε από τον Αλέξανδρο Λασπιά. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 25 Φεβρουαρίου 1912, επιβιβάστηκε στο ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 14 Μαρτίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 20 ετών. Το όνομα του πατέρα του ήταν Ανδρέας. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στην πόλη Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Βάγγελος.

Ατμόπλοιο “Πατρίς” (Patris)

 

-------------------------

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

 

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Επίσης αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gt από τις 7 & 14 Ιουλίου 2014 (α’ & β’ μέρος) .

6.    Ιστοσελίδα :  www.amfictyon.blogspot.gr

7.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

8.    περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

9.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

10.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

11.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

12.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

13.  Βικιπαίδεια

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Στο σύνολο των 8 μεταναστών από τις Τσοπανλάτες, βρέθηκε 1 αναλφάβητος !