Από το χωριό Ζιώψη Φθιώτιδος, μετανάστες στην Αμερική (1907-1915)

Πρόλογος

   Καταγράφοντας τους μετανάστες του τόπου μας, έμαθα για ένα χωριό με αυτό το όνομα και κράτησα τα ονόματα που τυχαία συνάντησα στην έρευνα. Πρόσφατα, έλαβα από τον αναπλ. καθηγητή του ΕΚΠΑ κ. Δημήτριο Β. Γόνη κάποια ανάτυπα εργασιών του και τον ευχαριστώ γι’ αυτά. Σε ένα απ’ αυτά με τον τίτλο “Επιγραφή στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου Ασπροκάμπου Φθιώτιδας (1738)”, Αθήναι 1994, μου έφερε την ιδέα να αναζητήσω κι άλλους μετανάστες από τη Ζιώψη (μετονομάστηκε το 1927 σε Ασπρόκαμπο). Δυστυχώς δεν ήξερα επώνυμα των παλιότερων κατοίκων της. Με βοήθησε κάπως το υλικό που έχει αναρτήσει ο εξαιρετικός ερευνητής-δάσκαλος κ. Ευθυμίου στο γνωστό μπλογκ (http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.gr).

   Εντοπίστηκαν 26 μετανάστες και είναι γνωστή η διαδρομή τους. Σε μορφή Χρονικού δίνεται το πληροφοριακό υλικού του αρχείου. Η παρούσα εργασία μπορεί να συμπληρωθεί, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική). Πιθανότατα υπάρχουν κι άλλοι που δεν εντοπίστηκαν στην παρούσα προσπάθεια.

   Επιπλέον θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών αυτών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Αν υπάρχει κάποιος Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων), αν αναζητηθούν και βρεθούν σε απογόνους κάποιες φωτογραφίες, θα συμπληρώσουν την προσπάθεια αυτή.

    Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους του χωριού αυτού, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

    Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

      Κωνσταντίνος Αθ.  Μπαλωμένος

                              φυσικός

 

Ένα από τα πολλά εγκαταλειμμένα και ερειπωμένα πλέον σπίτια της Ζιώψης.

(φωτ. Τ. Ευθυμίου, από το http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.gr)

Γενικά

   Η Ζιώψη ήταν ένα χωριό που βρισκόταν στα ΒΔ της Φθιώτιδας και απείχε περίπου 45 χλμ. από τη Λαμία και 30 απ’ το Καρπενήσι. Το χωριό αυτό  χτίστηκε στα προεπαναστατικά χρόνια. Το 1810 είχε 75 κατοίκους. Το 1879 ο πληθυσμός του έφτασε τους 516 κατοίκους. Κατοικήθηκε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’50.  Τότε, επειδή το έδαφος κατολίσθαινε, οι κάτοικοί του αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν και εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, όπου σήμερα βρίσκεται ο Άγιος Γεώργιος Τυμφρηστού. Η Ζιώψη σταδιακά εγκαταλείφθηκε τελείως, με τα έρημα όμορφα πετρόκτιστα σπίτια να θυμίζουν και πικραίνουν.

Οικισμός και κοινότητα Ζιώψης

      Από τις 28-12-1836 με τη σύσταση του Δήμου Τυμφρηστού του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος, με έδρα τον οικισμό Μαυρίλλο, προσαρτήθηκε σ’ αυτόν και ο οικισμός Ζιόψη.

   Το 1912 ο οικισμός Ζιόψη αποσπάστηκε από το δήμο Τυμφρηστού (καταργήθηκε ο δήμος) και συστάθηκε η κοινότητα Ζιόψης με ομώνυμη έδρα.

   Το 1927 (ΦΕΚ 261Α-31/8/1927) ο οικισμός Ζιόψη της ομώνυμης κοινότητας μετονομάστηκε σε Ασπρόκαμπο (αντίστοιχα μετονομάστηκε και η κοινότητα).

   Από το 1943, η κοινότητα Ασπρόκαμπου υπαγόταν πλέον στο νομό Φθιώτιδος. Από τις 25-11-1953 η κοινότητα Ασπρόκαμπου καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στην κοινότητα Αγίου Γεωργίου Τυμφρηστού.

   Από τις 4-12-1997 η κοινότητα Αγ. Γεωργίου Τυμφρηστού καταργήθηκε και έγινε δήμος Αγίου Γεωργίου Τυμφρηστού με ομώνυμη έδρα.

   Από το 2010 αποτελεί δημοτικό διαμέρισμα του δήμου Μακρακώμης-Σπερχειάδας.

Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 26 μετανάστες που εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (12) έφυγαν το 1911 (ποσοστό 46%). Συνολικά έγιναν 12 μεταναστευτικά ταξίδια (Πίνακας 2). Προηγήθηκαν τρεις μετανάστες, που πήγαν από το 1907, αλλά αργότερα έκαναν  και δεύτερο ταξίδι.

   Οι μετανάστες ήταν άνδρες (με εξαίρεση μια γυναίκα, την Ελένη Παπακώστα). Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι πιο παραγωγικές ηλικίες 21 έως 30 ετών, με 10 μετανάστες. Οι ηλικίες των αριθμητικά περισσότερων μεταναστών του χωριού δίνονται στον πίνακα 3.

   Οι μικρότεροι σε ηλικία μετανάστες  ήταν : ο Ανδρέας Βασ.  Προβόπουλος (15 ετών) που πήγε το 1914 και ο Δημήτριος Βασ.  Χρυσικός (16 ετών) που πήγε επίσης το 1914. Ο μεγαλύτερος σε ηλικία μετανάστης ήταν ο Βασίλειος Ζιώγας (50 ετών) που πήγε το 1914 στην Αμερική. Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 30 έτη!

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Ζιώψης ήταν παντρεμένοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 26 μετανάστες οι 16 είναι έγγαμοι (ποσοστό 62 %) και οι 10 άγαμοι.

   Από τις οικογένειες της Ζιώψης, τα περισσότερα αριθμητικά ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα : Προβόπουλος (4), Χρυσικός (4), Αντωνόπουλος (3), Θεοδοσόπουλος (2), Κουρέλης (2), Λιτόπουλος (2), Παπακώστας (2), τα δε υπόλοιπα είναι μεμονωμένα.

   Συνολικά έγιναν 12 ταξίδια που διακίνησαν τους 26 μετανάστες της Ζιώψης. Οι περισσότεροι μετανάστες (16) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας, ενώ μόνο 8 έφυγαν από το λιμάνι του Πειραιά (βλ. πίνακα 4). Οι υπόλοιποι 2 μετανάστες έφυγαν από το λιμάνι της Νάπολης. Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Με το πλοίο “Martha Washington” από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν 11 μετανάστες, σε ένα ταξίδι το 1911! Με το πλοίο “Patris”, πάλι από την Πάτρα, σε ένα ταξίδι το 1914, έφυγαν 3 και 2 μετανάστες αντίστοιχα. Αναλυτικά στοιχεία δίνονται στον Πίνακα 5.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την καταγραφή και τον τελικό έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προρισμού που επέλεξαν οι μετανάστες της Ζιώψης φαίνονται στον Πίνακα 6. Στην Πενσυλβάνια (Ambridge, Pittsburg και Greensburg) πήγαν 10 άτομα. Στη Μασαχουσέτη (Haydenville, Lowell και Springfield) πήγαν 7 άτομα, στην Αϊόβα (Des Moines) πήγαν 2 άτομα, στο Ιλλινόις (Chicago) πήγαν 2 άτομα, στη Βιρτζίνια (Newport News) πήγαν 2 άτομα, στη Νέα Υόρκη επίσης 2 άτομα και στο Οχάιο (Coshocton) πήγε 1 άτομο. Πιο συγκεκριμένα :

Στην πόλη Άμπριτζ (Πενσυλβάνια) πήγαν : Θεοδοσόπουλος Νικ. (1911), Χρυσικός Βασ. (1911), Τσώνος Κώσ. (1912), Ζιώγας Βασ. (1914), Προβόπουλος Ανδρ. (1914), Χρυσικός Βασ. (1914) και Χρυσικός Δημ. (1914).

Στην πόλη Πίτσμπουργκ (Πενσυλβάνια) πήγαν : Αντωνόπουλος Γεώρ. (1910) και Καλύβας Γεώρ. (1910).

Στην πόλη Γκρήνσμπουργκ (Πενσυλβάνια) πήγε : Κουρέλης Κώσ. (1915)

Στην πόλη Χάιντενβιλ (Μασαχουσέτη) πήγαν :  Αντωνόπουλος Δημ. (1911), Αντωνόπουλος Θρασ. (1911), Τσώνος Κώσ. (1911) και Χρυσικός Ευάγ. (1911).

Στην πόλη Λόουελ (Μασαχουσέτη) πήγαν :  Προβόπουλος Ηλ. (1911) και Προβόπουλος Κώσ. (1911).

Στην πόλη Σπρίνγκφιλντ (Μασαχουσέτη) πήγε : Θεοδοσόπουλος Γεώργ. (1911).

Στην πόλη Ντε Μουάν (Αϊόβα) πήγαν :  Καποτέλης Ευάγ. (1909) και Ρίζος Ευάγ. (1914).

Στην πόλη Σικάγο (Ιλλινόι) πήγαν :  Παπακώστας Νικ. (1911) και Παπακώστα Ελένη (1911).

Στην πόλη Νιούπορτ Νιούς (Βιρτζίνια) πήγαν :  Λιτόπουλος Γεώργ. (1911) και Κουρέλης Κων.  (1912).

Στην πόλη Νέας Υόρκης (Ν.Υ.) πήγαν :  Προβόπουλος Αθαν. (1912) και Μητσάκης Κων. (1914).

Στην πόλη Κοσόκτον (Οχάιο) πήγε : Λιτόπουλος Ηρακλ. (1912).

      

Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών της Ζιώψης

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες της Ζιώψης που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[2]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Ζιώψης δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α          Ονοματεπώνυμο                         χρ. άφιξης     ηλικία   έγγαμος   Πλοίο που ταξίδεψε       Λιμάνι  αναχ.

1          Αντωνόπουλος Γεώργιος              22-12-1910    35            ναι           Venezia                         Νάπολη

2          Αντωνόπουλος Δημήτριος            13-3-1911      33            ναι           Martha Washington      Πάτρα

3          Αντωνόπουλος Θρασύβουλ.        13-3-1911      28            ναι           Martha Washington      Πάτρα

4          Ζιώγας Βασίλειος                          16-3-1914      50            ναι           Patris                             Πειραιεύς

5          Θεοδοσόπουλος Γεώργιος Χρ.      13-3-1911      20            όχι           Martha Washington      Πάτρα

6          Θεοδοσόπουλος Νικόλαος           13-3-1911      35            ναι           Martha Washington      Πάτρα

7          Καλύβας Γεώργιος                        22-12-1910    40            ναι           Venezia                         Νάπολη

8          Καποτέλης Ευάγγελος                  14-6-1909      34            ναι           Martha Washington      Πάτρα

9          Κουρέλης Κωνσταντίνος               8-7-1912        24            όχι           Macedonia                    Πειραιεύς

10        Κουρέλης Κώστας                         21-4-1915      34            ναι           Themistocles                 Πειραιεύς

11        Λιτόπουλος Γεώργιος Ιωάν.          13-3-1911      19            όχι           Martha Washington      Πάτρα

12        Λιτόπουλος Ηρακλής                    6-5-1912        25            όχι           Patris                             Πειραιεύς

13        Μητσάκης Κώστας Στυλ.              2-4-1914        25            όχι           Laconia (1912)              Πάτρα

14        Παπακώστα Ελένη                        13-3-1911      30            ναι           Martha Washington      Πάτρα

15        Παπακώστας Νικόλαος                13-3-1911      32            ναι           Martha Washington      Πάτρα

16        Προβόπουλος Αθανάσιος             29-5-1912      19            όχι           Laura                             Πάτρα

17        Προβόπουλος Ανδρέας Βασ.        16-3-1914      15            όχι           Patris                             Πειραιεύς

18        Προβόπουλος Κώστας Βασ.         25-3-1911      25            όχι           Argentina                      Πάτρα

19        Προβόπουλος Ηλίας                     13-3-1911      30            ναι           Martha Washington      Πάτρα

20        Ρίζος Ευάγγελος                            5-4-1914        38            ναι           Patris                             Πειραιεύς

21        Τσώνος Κώστας                             13-3-1911      33            ναι           Martha Washington      Πάτρα

22        Τσώνης (Τσώνος) Κώστας             16-8-1912      25            ναι           Ivernia                           Πάτρα

23        Χρυσικός Βασίλειος                      13-3-1911      39            ναι           Martha Washington      Πάτρα

24        Χρυσικός Βασίλειος                      5-4-1914        46            ναι           Patris                             Πειραιεύς

25        Χρυσικός Δημήτριος Βασ.             5-4-1914        16            όχι           Patris                             Πειραιεύς

26        Χρυσικός Ευάγγελος Βασ.            13-3-1911      20            όχι           Martha Washington      Πάτρα

Μεταναστευτικό χρονικό

Α. Οι πρωτοπόροι

   Ως πιο τολμηροί πρέπει να θεωρηθούν οι Ηλίας Προβόπουλος και Βασίλειος Χρυσικός. Από το 1907 έφυγαν για την Αμερική, όπου δούλεψαν σκληρά στην πολιτεία Γιούτα (κυρίως σε ανθρακωρυχεία). Επίσης ο Βασίλειος Χρυσικός πήγε το 1907 και εργάστηκε στην πόλη Άμπριτζ[3] (Ambridge) της Πενσυλβάνια. Οι παραπάνω έκαναν και δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ.

   Από την οικογένεια του Βασ. Προβόπουλου πήγαν 2 παιδιά του (Βασίλειος και Ανδρέας). Ο Βασίλειος Χρυσικός βρέθηκε το 1914 στην Αμερική με τα 2 παιδιά του (Ευάγγελο και Δημήτριο).

Β. Μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909

   Έγινε από τον Ευάγγελο Καποτέλη. Στις 31 Μαΐου από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 14 Ιουνίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 34 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στη Ζιώψη είχε τη γυναίκα του Ασπασία. Με 12 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Ντε Μουάν (Des Moines) της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Σταύρος Αναγνώστου.

   Γ. Μία ομαδική αναχώρηση στο 1910

   Έγινε από διμελή ομάδα και περιλάμβανε τους : Γεώρ. Αντωνόπουλο και Γεώρ. Καλύβα. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα με πλοίο πήγαν πρώτα στην Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης, στις 6 Δεκεμβρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Venezia” και στις 22 Δεκεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Γεώργιος Αντωνόπουλος ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Ως τόπο γέννησης και διαμονής δήλωσε Τυμφρηστός, όπου ήταν η γυναίκα του Παναγιώτα. Ήταν εργάτης και με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, κοντά στο ξάδερφό του Ιωάννη Τσαχρή.

·         Ο Γεώργιος Καλύβας ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Ζιώψη λεγόταν Κρινιώ. Τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) ήταν το Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, κοντά στο ξάδερφό του Ιωάννη Τσαχρή.

   Δ. Η μεγάλη φυγή του 1911

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 2 ταξίδια (ένα ομαδικό κι ένα από μεμονωμένο άτομο). Συνολικά έφυγαν 12 άνθρωποι της Ζιώψης. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Η ομαδική αναχώρηση αριθμούσε 11 άτομα και περιλάμβανε τους : Δημ. Αντωνόπουλο, Θρασ. Αντωνόπουλο, Γεώρ. Θεοδοσόπουλο, Νικ. Θεοδοσόπουλο, Γεώρ. Λιτόπουλο, Ελ. Παπακώστα, Νικ. Παπακώστα, Ηλ. Προβόπουλο, Κώσ. Τσώνο, Βασ. Χρυσικό και Ευάγ. Χρυσικό. Η ομάδα στις 27 Φεβρουαρίου 1911, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκε στο ατμόπλοιο “Martha Washington” και στις 13 Μαρτίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας γνωρίζουν επίσης ότι :

·         Ο Δημήτριος Αντωνόπουλος ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Ζιόψη λεγόταν Δημητρούλα. Ως εργάτης σε φάρμα, με 25 $ στην τσέπη για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε στην Χάιντενβίλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Αλ. Ψαλιδόπουλος.

·         Ο Θρασύβουλος Αντωνόπουλος ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό ήταν η γυναίκα του Φώτω. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στη Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Αλ. Ψαλιδόπουλος[4].

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

·         Ο Γεώργιος Θεοδοσόπουλος ήταν 20 ετών. Δήλωσε ξυλουργός (carpenter). Ο πατέρας του στη Ζιόψη λεγόταν Χρήστος. Τελικός προορισμός του (με 25 $ μαζί του) ήταν το Σπρίνγκφιλντ (Springfield) της Μασαχουσέτης, κοντά στο φίλο του Γ. Κιτσοπανίδη[5].

·         Ο Νικόλαος Θεοδοσόπουλος ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Σταυρούλα. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 30 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στην πόλη Άμπριτζ (Ambridge) της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Ι. Τσαχρής.

·         Ο Γεώργιος Λιτόπουλος ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Ως εργάτης σε φάρμα, με 25 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά στην πόλη Νιούπορτ Νιούς (New Port News) της Βιρτζίνια, κοντά στο συγγενή του Β. Χατζή[6].

·         Ο Νικόλαος Παπακώστας ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τον πατέρα του Ευάγγελο. Με 40 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στο Σικάγο, όπου ήταν ο φίλος του Ι. Πλατής.

·         Η Ελένη Παπακώστα ήταν 30 ετών, αναλφάβητη και παντρεμένη. Με το σύζυγό της Νικόλαο πήγαινε κι αυτή στο Σικάγο.

·         Ο Ηλίας Προβόπουλος ήταν 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Ζιώψη λεγόταν Ελένη. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 25 $ μαζί του πήγαινε στην πόλη Λόουελ (Lowell.) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Χ. Μάνος[7]. Για τον Ηλία Προβόπουλο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξαναπάει την περίοδο 1907-1910 και εργάστηκε σε περιοχή της πολιτείας Γιούτα.

·         Ο Κώστας Τσώνος ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Στη Ζιώψη είχε τη γυναίκα του Ευαγγελία. Ως εργάτης σε φάρμα, με 17 $ για τα αναγκαία έξοδα, πήγαινε στην πόλη Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης, όπου είχε το φίλο του Γ. Ακρίβο[8].

·         Ο Βασίλειος Χρυσικός ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αγορίτσα. Ήταν εργάτης σε φάρμα και με 25 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά στην πόλη Άμπριτζ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος Ιωάννης Τσιαχρής. Αυτό ήταν το β’ ταξίδι του Βασ. Χρυσικού στις ΗΠΑ, εφόσον είχε πάει την περίοδο 1907-1910 και εργάστηκε σε τόπο της πολιτείας Γιούτα.

·         Ο Ευάγγελος Χρυσικός ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Βασίλειος. Τελικός προορισμός του (με 25 $ μαζί του) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η πόλη Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στο συγγενή του Γ. Ακρίβο.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από τον Κώστα Προβόπουλο. Στις 8 Μαρτίου, πό το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Argentina” και στις 25 Μαρτίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 25 ετών. Ο πατέρας του στη Ζιώψη λεγόταν Βασίλειος.  Με 27$ για τα πρώτα έξοδα, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Λόουελ της Μασαχουσέτης, κοντά στο φίλο του Χ. Μάνο.

   Να αναφέρουμε επιπλέον και το μετανάστη Κώστα Μητσάκη, που πήγε το 1911 στη Νέα Υόρκη και εργάστηκε μέχρι το 1912. Επέστρεψε στην Ελλάδα, αλλά ξαναπήγε.

Ε. Μεμονωμένες αναχωρήσεις στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 4 μεμονωμένες αναχωρήσεις προς την Αμερική. Αναλυτικά :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Ηρακλή Λιτόπουλο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 18 Απριλίου, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Patris” και στις 6 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Κοσόκτον (Coshocton) του Οχάιο, κοντά στο φίλο του Άντυ Ζημηνιάτη.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Αθανάσιο Προβόπουλο. Στις 13 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Laura” και στις 29 Μαΐου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 19 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Χρήστος. Ως εργάτης σε φάρμα (με 24 $ μαζί του) έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στο συγγενή του Παναγιώτη Ζορμπά.

Ατμόπλοιο Laura (Photo: Peabody Essex Museum)

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Κωνσταντίνο Κουρέλη. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 21 Ιουνίου έφυγε με το πλοίο “Macedonia” και στις 8 Ιουλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 24 ετών. Ο πατέρας του πρέπει να λεγόταν Παύλος[9]. Με 20 $ για τα πρώτα έξοδα, κατευθυνόταν για δουλειά εργάτη στο Νιούπορτ Νιους της Βιρτζίνια, όπου είχε τον κουνιάδο του Βασίλειο Χαντζή.

   Η τέταρτη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Κώστα Τσώνος (ή Τσώνη). Στις 28 Ιουλίου από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγε με το πλοίο “Ivernia” και στις 16 Αυγούστου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αλεξάνδρα. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) ήταν η πόλη Άμπριτζ (Ambridge) της Μασαχουσέτης, κοντά στο θείο του Κ. Τσώνο.

Ζ. Νέα αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1914

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 3 μεταναστευτικά ταξίδια (2 ομαδικά και 1 από μεμονωμένο άτομο). Συνολικά έφυγαν 6 άνθρωποι της Ζιώψης. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από 2 άτομα, τους Βασ. Ζιώγα και Ανδ. Προβόπουλο. Στις 16 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Patris” και στις 5 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Βασίλειος Ζιώγας ήταν 50 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Δημητρούλα. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στην πόλη Άμπριτζ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο θείος του Γεώργιος Συρακός.

·         Ο Ανδρέας Προβόπουλος ήταν μόλις 15 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Βασίλειος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Άμπριτζ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο θείος του Γεώργιος Συρακός.

Ατμόπλοιο Πατρίς (Patris)

   Η μοναδική μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Κώστα Μητσάκη. Στις 17 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Laconia (1912)” και στις 2 Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 25 ετών. Δήλωσε κτηματίας-αγρότης (farmer). Ο πατέρας του λεγόταν Στυλιανός. Προορισμός του (με 25 $ για το ταξίδι) ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο θείο του Νικ. Αλεξίου[10]. Για το μετανάστη Κ. Μητσάκη αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Για πρώτη φορά ήρθε την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

      Η δεύτερη (και τελευταία) ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από 3 άτομα, τους Ευάγ. Ρίζο, Βασ. Χρυσικό και Δημ. Χρυσικό. Στις 16 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγαν με το πλοίο “Patris” και στις 5 Απριλίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Ευάγγελος Ρίζος ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Βασίλω. Με 25 $ κατευθυνόταν για δουλειά εργάτη στο Ντε Μουάν (Des Moines) της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάν. Σακελλάριο.

·         Ο Βασίλειος Χρυσικός (Hrysicós) ήταν 46 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αγορίτσα. Ως εργάτης, με 50 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά στην πόλη Άμπριτζ (Ambridge) της Πενσυλβάνια, κοντά στο γιό του Ευάγγελο. Ο Βασίλειος Χρυσικός είχε ξαναπάει στην Αμερική την περίοδο 1907-1912 και εργάστηκε πάλι στην ίδια πόλη.

·         Ο Δημήτριος Χρυσικός ήταν 16 ετών, γιος του Βασιλείου και της Αγορίτσας. Τον κατέγραψαν ως μαθητή (scholar). Μαζί με τον πατέρα του Βασίλειο πήγαινε στην πόλη Άμπριτζ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο αδελφός του Ευάγγελος.

Η. Επίλογος στο 1915

   Έγινε με ένα μεμονωμένο ταξίδι από τον Κώστα Κουρέλη. Στις 28 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 21 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ο Κώστας Κουρέλης ήταν τότε 34 ετών και παντρεμένος. Στη Ζιώψη είχε τη γυναίκα του Κωνσταντινιά. Με 30 $ μαζί του δήλωσε ως προορισμό για δουλειά εργάτη το Γκρήνσμπουργκ (Greensburg) της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο φίλος του Χρήστος Μανίκας. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του μετανάστη στην Αμερική. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1910-15 και εργάστηκε στην πόλη Άμπριτζ της Πενσυλβάνια.

---

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

Α.  Αρχειακό υλικό

1.      Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.      Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

3.      Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

Β.  Εφημερίδες – Περιοδικά

Ανάλογες εργασίες του υποφαινόμενου με τίτλους :

1.       “Αμπλιανίτες Μετανάστες στην Αμερική (1906-1921)”.  Δημοσιεύτηκε στην εφ. “ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ”, φ. 143-144,  Σεπ.-Δεκ. 2008, Αθήνα.

2.       “Μετανάστες της Γραβιάς στην Αμερική (1906-1920)”. Εργασία του 2008. Δημοσιεύτηκε σε βιβλίο με ίδια έξοδα, 2009, Λαμία.

3.       “Μετανάστες στην Αμερική από το Καλεσμένο Ευρυτανίας (1900-1920)”. Εργασία του 2009. Αναρτήθηκε στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gt από τις 9-11-2014.

4.       “Μετανάστες στην Αμερική από τον Κλειτσό Ευρυτανίας (1902-1921)”. Εργασία του 2009. Αναρτήθηκε στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gt από τις 25-9-2014.

5.       “Μετανάστες στην Αμερική από τη Δρυμαία (Γλούνιστα) (1907-1920)”.  Εργασία του 2010. Αναρτήθηκε στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gt από τις 4-9-2014.

6.       “Μετανάστες στην Αμερική από την Κάψη (Τυμφρηστό) Φθιώτιδος (1902-1921)”. / Εργασία του 2012. Αναρτήθηκε στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gt από τις 31-8-2014.

7.       “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Αναρτήθηκε στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 7-7-2014 (α’ μέρος) και 14-7-2014 (β’ μέρος).

8.       “Απ’ το Γαρδίκι Ομιλαίων μετανάστες στην Αμερική (1903-1921)”.  Εκδόθηκε σε βιβλίο από το Σύλλογο Απανταχού Γαρδικιωτών Ομιλαίων Φθιώτιδος, 2013, Λαμία.

9.       “Μετανάστες στην Αμερική  από τη Μαριολάτα Παρνασσίδος (1906-1917)” / Εργασία του 2013.  Αναρτήθηκε στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gt από τις 27-8-2014.

10.   “ Μετανάστες στην Αμερική από το Προκοβενίκο (Σκαμνό) Φθιώτιδος (1907-1912)”.  Ανέκδοτη εργασία του 2014. Αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα  http://www.skamnosvoice.gr/ (το 2014) και στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 23-1-2015.

11.   “ Μετανάστες στην Αμερική από την Ιμίρμπεη (Ανθήλη) Φθιώτιδας (1906-1921)”.  Ανέκδοτη εργασία του 2014. Αναρτήθηκε στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 2-12-2014.

12.   “Από τη Σπινάσα Ευρυτανίας μετανάστες στην Αμερική (1909-1921)”. Ανέκδοτη εργασία του 2014. Αναρτήθηκε στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 21-4-2015.

13.   “Μετανάστες στην Αμερική από τις Μεξιάτες Φθιώτιδος (1905-1921)”. Αναρτήθηκε στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gt από τις 26-2-2015.

14.   “Απ’ το Δαδί (Αμφίκλεια) μετανάστες στην Αμερική (1906-1923)”.  Ανέκδοτη εργασία του 2014. Αναρτήθηκε στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gt από τις 21-12-2015 (Μέρος Α’)

15.   “Από το Μαυρολιθάρι Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1902-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από τον Ιούνιο 2015. Αναρτήθηκε στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gt από τις 27-6-2015.

16.   “Από τη Βάργιανη Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αι.)”. Ανέκδοτη εργασία από την 1η Ιουλίου 2015. Αναρτήθηκε στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gt από τις 15-7-2015.

17.   “Από τα Καστέλλια Παρνασσίδος, μετανάστες στην Αμερική (1906-1920)”. Ανέκδοτη εργασία από τις 19 Αυγούστου 2015. Αναρτήθηκε στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gt από τις 26-8-2015.

18.   “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, Περιλαμβάνει όσους δήλωσαν ως πατρίδα τους το Καρπενήσι. Ανέκδοτη εργασία από τις 10 Οκτωβρίου 2015. Αναρτήθηκε σε 7 μέρη, στο μπλογκ amfictyon.blogspot.gt από τις 13-10-2015.

19.   “Από τη Στυλίδα Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1922)”. Ανέκδοτη εργασία από το Μάρτιο 2016.

20.   “Από την περιοχή Δωρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1897-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από το Μάρτιο 2016. Αναρτήθηκε στο : amfictyon.blogspot.gt από τις 20-3-2016 (Α’ & Β’ μέρη).

21.   “Από την Ελάτεια (Δραχμάνι), μετανάστες στην Αμερική (1907-1914) ”. Ανέκδοτη εργασία από τον Απρίλιο 2016. Αναρτήθηκε στο : amfictyon.blogspot.gt στις 4-5-2016.

22.   “Από την Υπάτη, μετανάστες στην Αμερική (1906-1923)”. Ανέκδοτη εργασία από το Μάιο 2016. Αναρτήθηκε στο : amfictyon.blogspot.gt στις 25-5-2016.

Γ.  Βιβλία και Άρθρα

1.       «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

2.       Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

3.       Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

4.       Ελληνο – Αμερικανικός οδηγός του Σεραφείμ Γ. Κανούτα, 1910, Νέα Υόρκη.

5.       Μπάμπη Μαλαφούρη, βιβλίο "Έλληνες της Αμερικής 1528-1928", Νέα Υόρκη, 1948.

6.       Ο. Βαλτινού, Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη, 1992, Άγρα.

7.       Ιστοσελίδες  http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.gr

8.       Τάκη Ευθυμίου : “Η πληγωμένη Ζιώψη”, 18-11-2011, στο http://fthiotikos-tymfristos.blogspot.gr

9.       Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[3] Είχε πολλά χαλυβουργεία.

[4] Ο Αλέξανδρος Κων. Ψαλιδόπουλος, από τη Λαμία (όπως δήλωσε), σε ηλικία 26 ετών, πήγε το 1910 στην Αμερική και εργάστηκε στη πόλη Χάιντενβίλ της Μασαχουσέτης.

[5] Ο Γεώργιος Κιτσοπανίδης, από τις Κομποτάδες, σε ηλικία 20 ετών, πήγε το 1910 στην Αμερική και εργάστηκε στην περιοχή Μασαχουσέτης. Βοήθησε πολλούς συμπατριώτες.

[6] Ο Βασίλειος Χατζής 35 ετών, με τη γυναίκα του Φωτεινή 30 ετών, από τη Λευκάδα, πήγαν το 1910 στην Αμερική και εργάστηκαν στο Νιούπορτ Νιούς, της Βιρτζίνια.

[7] Με το επώνυμο Μάνος υπήρξαν λίγοι μετανάστες από τους Μύλους Πελασγίας.

[8] Από τη Λαμία (όπως δήλωσε), ο Γεώργιος Ακρίβος, 38 ετών, πήγε εργάτης το 1907 στην Αμερική. Ως τόπο αρχικού προορισμού δήλωσε τη Νέα Υόρκη.

[9]  Στο χειρόγραφο αρχείο το όνομα είναι δυστυχώς κακογραμμένο.

[10] Από τη Μενδενίτσα, ένας Νικόλαος Αλεξίου, 20 ετών πήγε το 1910 στην Αμερική και εργάστηκε στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης. Δεν ξέρω όμως αν είναι ο συγγενής του μετανάστη Κ. Μητσάκη.