"Τη μάνα μου τη Ρούμελη ν' αγνάντευα το λαχταρώ
Ψηλά που με νανούριζες καημένo Καρπενήσι!
Τρανά πλατάνια ξεδιψούν στις βρύσες με το κρύο νερό
Σαρακατσάνα ροβολάει και πάει για να γεμίσει.

Με κρουσταλλένια σφυριχτά, σε λόγγους φεύγουν σκοτεινούς
κοτσύφια και βοσκόπουλα με τα λαμπρά τα μάτια,
νερά βροντούνε στο γκρεμό και πάνε προς τους ουρανούς
ίσια κι ορθά, σαν την ψυχή της Ρούμελης, τα ελάτια..."

Ζαχαρίας Παπαντωνίου

Κυλιόμενο

14/9/25

Από το Βελενίκο (ή Ελαία) Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1909-1920)

 

Προλεγόμενα

   Ο Βελενίκος (το 1955 μετονομάστηκε σε Ελαία) είναι μικρό χωριό στα νότια της Φωκίδας, σε υψόμετρο 340 μ. με θέα προς τον Κορινθιακό Κόλπο. Δεν το έχω επισκεφτεί.

Οικισμός Βελενίκο (ή Ελαία) Δωρίδας
  Η συγκέντρωση του υλικού για μετανάστες άρχισε πριν από χρόνια. Βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 18 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 10 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 18 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λιδωρίκι) ή άλλο χωριό της περιοχής. 

8/9/25

11 χρόνια χρειάστηκαν για την ανακαίνιση του Δικαστικού Μεγάρου Λαμίας

Καθυστερημένο ενδιαφέρον 

του Κωνσταντίνου Αθαν. Μπαλωμένου 

 

    Το κτίριο των δικαστηρίων Λαμίας είναι γνωστό τοπόσημο και ιστορικό κτίριο της πόλης από το 1911. Στο χώρο του έγιναν περιώνυμες δίκες, όπως η «Δίκη της Λαμίας» το 1922, οι δίκες του Στρατοδικείου Λαμίας την περίοδο του Εμφυλίου 1945-1950, η δίκη της Σπυριδούλας το 1956, η δίκη του Γοργοποτάμου το 1965 και άλλες. Στο κτίριο αυτό στεγάζεται και ο Δικηγορικός Σύλλογος Λαμίας, ένας από τους αρχαιότερους της Ελλάδας που ιδρύθηκε το 1866.

   Το ιστορικό αυτό κτίριο μετά από την υπεραιωνόβια προσφορά του, χρειάστηκε ανακαίνιση. Δεν μας έγινε γνωστή αν είχε γίνει προηγούμενη ανακαίνιση, κάτι που μάλλον θα ήταν απαραίτητο. Η εγκατάλειψη για έναν αιώνα είχε δημιουργήσει φθορές και λειτουργικά προβλήματα. Χρειαζόταν στεγανοποίηση, είχε διαβρωθεί από την υγρασία και ίσως έπεφταν κεραμίδια από τη στέγη.

   103 χρόνια μετά την κατασκευή του κτιρίου και τη λειτουργία του, αποφασίστηκε η ανακαίνιση. Δυστυχώς συνέπεσε με την περίοδο της οικονομικής κρίσης. Ή λύση που δόθηκε ήταν απλή και σχετικά φτηνή. Το 2014, έγινε σύμβαση με μια εταιρεία, που έβαλε περιφερειακά σκαλωσιές, ώστε να μην πέσουν δομικά υλικά και κινδυνέψουν περαστικοί, ζητώντας αποζημιώσεις.

4/9/25

Θύμησες από τα τελευταία 43 χρόνια, της 90χρονης εφημερίδας “Λαμιακός Τύπος”

 Επετειακά

του Κωνσταντίνου Αθαν. Μπαλωμένου, φυσικού 

 

   Είναι η μακροβιότερη εφημερίδα της Λαμίας. Ιδρύθηκε το 1935 από τον Μιλτιάδη Αλεξανδρή (1907-1982) και φέτος συμπλήρωσε 90 χρόνια. Η έκδοση της εφημερίδας ανεστάλη αναγκαστικά στην περίοδο 1941-45 της Κατοχής. Από τις 7 Μαρτίου 1945 εκδόθηκε πάλι μέχρι το 1982, που πλέον μεταβιβάστηκε στους αδελφούς Ρίζου. Ήταν συνήθως 2σέλιδη μεγάλου σχήματος. Τα πιεστήρια τότε ήταν στην οδό Διάκου αρχικά και μετά στα στενά της Λαμίας (περιοχή 7 βρύσες).

Παλαιός λογότυπος
   Τον Αύγουστο 1982, ο αείμνηστος Δημήτριος Ρίζος, χρόνια τυπογράφος, εξαγόρασε τον τίτλο και όλο το τυπογραφικό υλικό. Μεταφέρθηκαν στην οδό Ροζάκη-Αγγελή 42. Ακολούθησαν αλλαγές στο σχήμα της εφημερίδας και στον αριθμό σελίδων. Άλλαξε και το κλισέ (λογότυπος) του τίτλου.

1/9/25

Από τη Χωμίργιανη Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1920)

p> 

Προλεγόμενα

Ανατολή (οδική πινακίδα σε έλατο)
   Με το όνομα Χωμίργιανη υπήρξαν δύο χωριά-οικισμοί της δυτικής Φθιώτιδας, σε υψόμετρα 1.120 μ. και 1.200 μ. στις βόρειες πλαγιές των Βαρδουσίων. Ήταν η Εδώθε Χωμίργιανη (που μετονομάστηκε σε Δάφνη) και η Πέρα Χωμίριανη (που μετονομάστηκε σε Ανατολή).

    Από τη μελέτη των μεταναστών αυτών των χωριών (που δεν μπορεί να εντοπιστεί η ιδιαίτερη πατρίδα τους), βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 42 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 25 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 42 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της. 

25/8/25

“ΓΙΑΝΝΙΤΣΟΥ, Πατρίδα μου”, του Θωμά Ζέρβα, συνταξιούχου

 Βιβλιοπαρουσίαση

 Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος, φυσικός

 

   Ήταν ο πλέον κατάλληλος άνθρωπος για να υλοποιήσει το επαναλαμβανόμενο ερώτημα των συμπατριωτών του : “Κάποιος πρέπει να γράψει την  Ιστορία του χωριού μας”. Η αυτογνωσία και η σεμνότητα του ευγενικού αυτού ανθρώπου, μαζί με την απόφαση να αναλάβει το δύσκολο αυτό έργο, έφερε τη δήλωσή του ότι “η έρευνά μου ξέρω ότι δεν θα είναι ολοκληρωμένη αλλά είναι μια αρχή, που θα συνεχίσουν οι επόμενες γενιές”.

   Στην περιοχή αυτή υπήρξαν οι μικροί προεπαναστατικοί οικισμοί Λυτά, Θέρμα, Λαβανίτσα, Τοπόλου, Καστριά και Κούνιες. Από την Παλαιά Γιαννιτσού, στο “φρύδι της Όθρυος”, με υψόμετρο 950 μ., σε σημείο που δεσπόζει στο Θεσσαλικό και Φθιωτικό κάμπο και προς τα Άγραφα, από το 1833 προήλθε η Νέα Γιαννιτσού (πριν λεγόταν Γιαννιτσιώτικα Καλύβια). Η χάραξη της οροθετικής γραμμής από το 1829 μέχρι το 1832 ήταν ο λόγος της μετακίνησης των κατοίκων από την Παλαιά Γιαννιτσού στη Νέα. Μέχρι το 1881 ήταν τα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας. Από το 1971 το όνομα είναι Γιαννιτσού. Από το 1912 είχε συσταθεί η Κοινότητα Γιαννιτσούς, μέχρι το 1997 που καταργήθηκε και προσαρτήθηκε στο δήμο Μακρακώμης. Έχει 413 κατοίκους (απογραφή 2021).

18/8/25

Από το Νικολίτσι Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1908-1937)

 

Προλεγόμενα

   Το Νικολίτσι είναι χωριό της Δυτικής Φθιώτιδας, 25 χμ. από τη Σπερχειάδα, σε υψόμετρο 660 μ. στις πλαγιές του όρους Γουλινάς. Από τη μελέτη των μεταναστών αυτού του χωριού βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 29 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2025. Δεν το έχω επισκεφθεί.

Εκκλησία στο Νικολίτσι (από το Διαδίκτυο)
   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 12 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 29 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λαμία, Σπερχειάδα, Γαρδίκι Ομιλαίων) ή άλλο χωριό της περιοχής.

11/8/25

“Το Νικολίτσι, τόπος μου αγαπημένος”, του Κωνσταντίνου Δ. Ζησίμου

Βιβλιοπαρουσίαση 

από τον Κωνσταντίνο Αθ. Μπαλωμένο 

 

   Η μεγάλη αγάπη του συγγραφέα για τον πατρογονικό τόπο του ήταν το κίνητρο της γραφής αυτού του βιβλίου. Φιλόλογος και εκπαιδευτικός, με ισχυρές μνήμες από τα νεανικά του χρόνια στο χωριό, ήταν το ιδανικό άτομο για να καταγράψει τόσο προσωπικά βιώματα, όσο και μαρτυρίες συγχωριανών του, σε ένα βιβλίο, που συνοδεύτηκε με πλούσιο φωτογραφικό υλικό και το υπάρχον αρχειακό υλικό της Κοινότητας και του Σχολείου.

Το εξώφυλλο του βιβλίου
   Είναι ένας χείμαρρος τοπικού ιστορικού και αναλυτικού λαογραφικού υλικού, που εμπλουτίζει τη φθιωτική βιβλιογραφία.

   Το Νικολίτσι είναι ορεινό χωριό της Δυτικής Φθιώτιδας, σε υψόμετρο 700 μ., με λίγη καλλιεργήσιμη γη και πολλές βελανιδιές. Παλιότερα είχε 35 πετρόκτιστα σπίτια και τρία καφεμπακάλικα. Τώρα λίγα απ’ αυτά έμειναν. Τοπόσημα χαρακτηριστικά του χωριού είναι η Εκκλησία, το Σχολείο, οι πετρόκτιστες κρήνες, οι δυο πλατείες και η εκκλησία του νεκροταφείου. Στο βιβλίο ακολουθεί αναλυτική καταγραφή τοπωνυμίων του χωριού, με επεξηγήσεις.

  Η πρώτη ενότητα του βιβλίου αναφέρεται στη συμμετοχή των κατοίκων του χωριού στα ιστορικά γεγονότα της χώρας (στην Επανάσταση 1821-29, στο 1897, στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Α’ Π. Π., στην εκστρατεία στην Ουκρανία και στη Μικρασιατική Εκστρατεία) με ανάλογα θύματα. Είναι συγκινητική και άξια ιδιαίτερης μνείας η συμμετοχή του πρώην μετανάστη στην Αμερική, Σπυρ. Ριρή, σε όλους αυτούς τους αγώνες, αλλά και στη συνέχεια. Το χωριό πέρασε δύσκολα στην Κατοχή, είχε συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση, με κορύφωση των παθών στα χρόνια του Εμφυλίου, όπου θρήνησε 18 άτομα και έγινε στόχος παρακρατικών συμμοριών. Πολλά σπίτια πυρπολήθηκαν. Οι διώξεις ήταν μια διαρκής πληγή στις επόμενες δεκαετίες.