Από το Μοσχοχώρι Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1916)

Προλεγόμενα

   Η εργασία αυτή έγινε μετά από αίτημα του Θανάση Βελέντζα, φιλολόγου-καθηγητή, ιστοριοδίφη και εξαιρετικού ερευνητή των τοπικών ονοματοθεσιών. Για το σκοπό αυτό, του ζήτησα επώνυμα παλιών κατοίκων του Μοσχοχωρίου, για να επιβεβαιώσω το υλικό της έρευνας. Ανταποκρίθηκε και μου ήταν πολύ χρήσιμα έως αναγκαία. Βλέπετε υπάρχουν στην Ελλάδα αρκετοί οικισμοί με το όνομα Μοσχοχώρι (Κοζάνης, Λάρισας, Πιερίας, Φθιώτιδας, Μεσσηνίας). Έτσι απέκλεισα όσα επώνυμα δεν έχουν σχέση με το Μοσχοχώρι Λαμίας.

   Μεγάλο μέρος του υλικού είχε ερευνηθεί και βρεθεί από χρόνια. Η έρευνα απέδωσε 37 μεταναστευτικά (ομαδικά ή ατομικά) ταξίδια στα οποία έφυγαν 79 άτομα (κάποιοι μετανάστες έκαναν 2 ταξίδια). Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λαμία) της περιοχής, ενώ γεννήθηκαν και ζούσαν σε γειτονικό χωριό. Κάτι τέτοιο όμως δεν μπορώ να το ξέρω. Γι’ αυτό θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η επεξεργασία έγινε τμηματικά και το μεγαλύτερο μέρος της έγινε το φθινόπωρο του 2016. Ολοκληρώθηκε το Νοέμβριο του 2016.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Ο τοπικός Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) μπορεί να αναζητήσει και να βρεθούν στο χωριό κάποιες φωτογραφίες, που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της ιστορικής κωμόπολης, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

           Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                     φυσικός

---

Διοικητικές μεταβολές

 

Μοσχοχώρι Λαμίας

   Από τις 20 Απρ. 1835, ο οικισμός Μοσχοχώρι προσαρτήθηκε στο δήμο Οιτών (Τράχινος), του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος.

   Στις 24 Μαρτ. 1864 ο οικισμός έπαψε να είναι έδρα του δήμου Ηρακλειωτών. Από τις 15 Δεκ. 1874 ορίστηκε ως θερινή έδρα του δήμου Ηρακλειωτών.

   Το 1899 υπαγόταν πλέον στο νομό Φθιώτιδος. Το 1909 άλλαξε πάλι και υπαγόταν στο νομό Φθιωτιδοφωκίδος.

  Από τις 31 Αυγ. 1912 ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Ηρακλειωτών (που καταργήθηκε) και ορίστηκε ως έδρα της κοινότητας Μοσχοχωρίου.

   Από τις 31 Μαρ. 1943 ο οικισμός Μοσχοχωρίου υπάγεται πλέον στο νομό Φθιώτιδος. 

   Από τις 4 Δεκ. 1997 (ΦΕΚ 244Α)ο οικισμός ορίστηκε ως έδρα του δήμου Γοργοποτάμου.

   Το 2010, ο οικισμός Μοσχοχώρι αποσπάστηκε από το δήμο Γοργοποτάμου και προσαρτήθηκε στο δήμο Λαμιέων.

---

1. Η κατάσταση στην πατρίδα - Η απόφαση μετανάστευσης

   Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα ο πληθυσμός του Μοσχοχωρίου, παρουσίασε αύξηση κατά 16 % (βλ. Πίνακα 1). Νέα μικρότερη αύξηση σημείωσε το 1920 κατά 11 % φτάνοντας τους 719 κατοίκους.

   Η ζωή των κατοίκων και η οικονομία της γύρω περιοχής στα χρόνια εκείνα στηριζόταν κυρίως στη γεωργία[1] και πολύ λιγότερο στην κτηνοτροφία. Η καθυστέρηση της διανομής των απαλλοτριωμένων τσιφλικιών της κοιλάδας του στους ακτήμονες, έκανε δύσκολη τη διαβίωση αυτών.

    Ένα ποσοστό κατοίκων από τους μεγαλύτερους στην ηλικία ήταν αναλφάβητοι[2] (πολύ δε περισσότερο οι γυναίκες), όπως και κάποια από τα παιδιά τους. Οι γυναίκες είχαν το μεγάλο φορτίο τόσο του σπιτιού και των παιδιών όσο και των αγροτικών (γεωργικών ή κτηνοτροφικών) εργασιών. Τα παιδιά βοηθούσαν στις εργασίες ακολουθώντας το πατρικό επάγγελμα. Τα οικονομικά των σπιτιών ήταν περιορισμένα γι’ αυτές τις οικογένειες.

   Κάποιοι άκουσαν από άλλους τον ωραιοποιημένο μύθο της «γης της επαγγελίας[3]». Ήταν το αμερικάνικο όνειρο.  Για έναν τόπο μακρινό, που έχει δουλειές, που κερδίζουν πολλά λεφτά και όλοι ζουν καλύτερα. Ελάχιστοι στην αρχή αλλά τολμηροί, αποφάσισαν να φύγουν. Η μεγάλη ανάγκη της φτώχειας[4] που ζούσαν ξεπέρασε το φόβο του μακρινού, άγνωστου και επικίνδυνου ταξιδιού.

Για τα απαραίτητα ναύλα[5] (εισιτήριο και λοιπά έξοδα του ταξιδιού) πούλησαν ένα ζώο ή δανείστηκαν[6] χρήματα, με την υπόσχεση να τα επιστρέψει η οικογένεια του μετανάστη τον άλλο χρόνο.

    Έτσι, το έτος 1907, έφυγαν από τους πρώτους οι : Γεώργιος Λύκος και Ιωάννης Σταματόπουλος. Το 1910 o αριθμός των μεταναστών έφτασε τους 13!  Μαζί τους έφυγαν και άλλοι από γειτονικά χωριά. Πήγαν στην Αμερική[7] κι έδωσαν διέξοδο στην ανέχεια, επιτρέποντας και υλοποιώντας το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσαν και το παράδειγμα που ενθάρρυνε τους επόμενους.

   Δίνονται μερικά στατιστικά στοιχεία των μεταναστών του Μοσχοχωρίου: Συγκεκριμένα από τους 78 μετανάστες που κατέγραψε αυτή η εργασία, 13 άτομα (δηλ. ποσοστό 16 %) έφυγαν το 1910 και 15 άτομα (ποσοστό 18 %) έφυγαν το 1912. Το 1914 άλλοι 17 μετανάστες εγκατέλειψαν το Μοσχοχώρι για την Αμερική (δηλ. 22 %). Θα μεταναστεύσει συνολικά ποσοστό[8] 12% του πληθυσμού του Μοσχοχωρίου, που είναι μιάμιση φορά μεγαλύτερο από το μέσο όρο της Ελλάδος ! Αυτό δείχνει την οικονομική πίεση που δέχονταν οι οικογένειες και οδηγούνταν στη μετανάστευση.

   Θυμίζουμε ότι στην εικοσαετία 1900-1920 ο μεταναστευτικός πυρετός στην Ελλάδα θα κορυφωθεί και η χώρα μας θα χάσει το 8% του συνολικού της πληθυσμού. Τότε 25.000 άνθρωποι περίπου εγκατέλειπαν ετησίως την Ελλάδα.

   Στο σύνολο των μεταναστών κυριαρχεί το αρσενικό φύλο. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι πιο παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών, με 32 μετανάστες. Σε ομάδες ηλικιών, οι αντίστοιχοι αριθμοί μεταναστών δίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 3. Ο μέσος όρος των ηλικιών των 79 μεταναστών του Μοσχοχωρίου ήταν 28 έτη.  

   Σε μεγαλύτερη απ’ όλους ηλικία πήγαν στην Αμερική : (α) Κωνσταντίνος Λύκος, ετών 45 (πήγε το 1913), (β) Νικόλαος Λύκος, ετών 44 (πήγε το 1913) και (γ) Δημήτριος Ελευθερόπουλος, ετών 41 (πήγε το 1913)

   Τις μικρότερες ηλικίες είχαν : (α) Ευάγγελος Μητρόπουλος (16 ετών) που πήγε το 1911, (β) Αθανάσιος Αναγνώστου (18 ετών) πήγε το 1914, (γ) Κων/νος Λαμπρόπουλος (18 ετών) πήγε το 1913 και (δ) Λύκος Γεώργιος (18 ετών) πήγε το 1914.

   Οι περισσότεροι μετανάστες ήταν ανύπαντροι. Πιο συγκεκριμένα από τους 79 μετανάστες, οι 41 είναι άγαμοι (ποσοστό 52 %) και οι υπόλοιποι 38 ήταν έγγαμοι (βλ. πίνακα 4).

    Από τις ευρύτερες οικογένειες της Αταλάντης τους περισσότερους - αριθμητικά - μετανάστες στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα : Λύκος, Μητσόπουλος, Αργυρόπουλος, Λαμπρόπουλος, Πανόπουλος, Ασημάκης, Καρακάντζας, Παπαποστόλου, Σφαλτός, κλπ.

   Ακολουθεί αναλυτικός πίνακας με τη συχνότητα των επωνύμων :

Διπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 15 άτομα που έκαναν διπλό ή τριπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι. Άλλος λόγος ήταν για τη συνοδεία και άλλων μελών της οικογένειας. Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Ιωάννης Ασημάκης :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο[9] 1907-09. Το β’ ταξίδι έγινε το 1912 στην Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης.

2.    Κωνσταντίνος Λύκος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στο Ιλινόις. Το β’ ταξίδι έγινε το 1913 στο Σικάγο.

3.    Γεώργιος Αργυρόπουλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στη Δυτ. Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια.

4.    Ιωάννης Αργυρόπουλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στην Αϊόβα. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα.

5.    Γεώργιος Ασημάκης :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12 στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

6.    Ιωάννης Γκάρλας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-12 στη Δυτ. Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στο Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια.

7.    Αθανάσιος Θάνος : Το α’  ταξίδι έγινε το 1912  στο Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

8.    Δημήτριος Μαυρωτάς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-11 στο Πάλο της Καλιφόρνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στην Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης.

9.    Ηλίας Μαυρωτάς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1907-11 στην Καλιφόρνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 στην Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης.

10.  Νικόλαος Πανόπουλος : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12  στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

11.  Στυλιανός Παπαποστόλου : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-12  στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

12.  Ηλίας Πήχας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1912-13  στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

13.  Παναγής Υφαντής : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-13 στο Ντιτρόιτ του Μίτσιγκαν. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

14.  Γεώργιος Βελέντζας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1917-11  στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1915 πάλι στον ίδιο προορισμό.

15.  Δημήτριος Μαυρωτάς : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-13 στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια. Το β’ ταξίδι έγινε το 1915 στη Νέα Υόρκη.

2. Τα πλοία

Διαφήμιση σε εφημερίδα της Λαμίας

(Αρχές 20ού αι.)

Τα μεγάλα ταξίδια γίνονταν με ατμόπλοια, που ανήκαν σε ελληνικές ή σε ξένες εταιρείες. Μεγάλη ξένη εταιρεία ήταν η Austro-Americana Line[10], με μεγάλα υπερωκεάνια, όπως τα : Alice, Giulia, Kaiser Franz Josef I, Laura, Martha Washington, Gerty, Argentina, κ.ά.  Οι άλλες ξένες εταιρείες ήταν μικρότερες. 

Ελληνικές ατμοπλοϊκές εταιρείες δημιουργήθηκαν από το έτος 1907, στη γραμμή[11] Ελλάδα-Αμερική.  Οι πρώτες εταιρείες ήταν : “Μωραΐτης”[12] (1906-1908) και “Υπερωκεάνιος Ελληνική Ατμοπλοΐα[13]” (1910-1912), που δεν άντεξαν στον ανταγωνισμό και χρεοκόπησαν.

Αντίθετα, η εταιρεία “Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος[14]” των αδελφών Εμπειρίκου κυριάρχησε στο χώρο των υπερωκεανίων για 30 χρόνια (1908-1937), με πλοία όπως : Patris[15], Themistocles, Macedonia, Ioannina, Thessaloniki, Vassilefs Constantinos[16], Athinai, κ.ά.

Η αναχώρηση του πλοίου για την Αμερική

Τα ελληνικής πλοιοκτησίας ατμόπλοια έπαιρναν επιβάτες από διάφορα λιμάνια (Θεσσαλονίκη, Πειραιά, Γύθειο, Καλαμάτα, Πάτρα) με τελικό προορισμό τη Νέα Υόρκη. Με σχετικά μικρή συνολική χωρητικότητα 5-6 χιλιάδων κόρων μετέφεραν 1.200 περίπου επιβάτες. Τα  μεγάλα ξένα ατμόπλοια της υπερατλαντικής γραμμής Μεσόγειος-Νέα Υόρκη έπαιρναν επιβάτες (κυρίως μετανάστες) από πολλά λιμάνια της Μεσογείου. Αυτά τα πλοία ήταν συνήθως μεγαλύτερα για μεταφορά πλέον των 1.500 επιβατών (τα πιο μεγάλα μετέφεραν 2.000 και πλέον επιβάτες).

Άλλη επιλογή ταξιδιού των μεταναστών ήταν να περάσουν από ελληνικό λιμάνι (Πειραιά, Πάτρα, κ.ά.) σε ξένο λιμάνι (Νάπολη ή Γένοβα της Ιταλίας, στη Χάβρη ή Μασσαλία της Γαλλίας). Από εκεί, έπαιρναν άλλο ατμόπλοιο (ξένης εταιρείας) κι έφταναν στην Αμερική. Τέτοια πλοία υπήρχαν πολλά όπως Laconia (1912), Carpathia, Argentina, Atlanta, San Giorgio, Giuseppe Verdi, Oceania, Rochambeau, Caroline, κ.ά.

Η επιλογή του πλοίου δεν είχε ιδιαίτερη σημασία για το μετανάστη εκτός από το κόστος του εισιτηρίου. Πυκνότερη κίνηση είχαν τα ξένης ιδιοκτησίας ατμόπλοια εφόσον ήταν αριθμητικά περισσότερα. Από ελληνικό λιμάνι, οι περισσότεροι μετανάστες της Αμφίκλειας (9 άτομα) ταξίδεψαν από την Πάτρα με το πλοίο “Laconia (1912)”.

Με το πλοίο “Patris” από το λιμάνι της Πάτρας, σε ένα ταξίδι, το 1912, έφυγαν 7 μετανάστες. Το 1916 από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης σε ένα άλλο ταξίδι, έφυγαν 4 μετανάστες με το πλοίο “Giuseppe Verdi”.

Ελάχιστοι μετανάστες του Μοσχοχωρίου προτίμησαν τα ελληνικής πλοιοκτησίας καράβια.

   Περισσότερα στοιχεία δίνονται στους παρατιθέμενους πίνακες 5 και 6.

  

3. Το ταξίδι – η άφιξη

Οι περισσότεροι μετανάστες του Μοσχοχωρίου - όπως προαναφέρθηκε - προτίμησαν το μεγάλο ελληνικό λιμάνι της Πάτρας και πήραν το ατμόπλοιο για την Αμερική ή μέσω Ιταλίας ή Γαλλίας, απ’ όπου πήραν άλλο πλοίο για τον ίδιο τελικό προορισμό. Σε πλοία των 5-6 χιλιάδων κόρων, οι 1.000-1.300 επιβάτες της 3ης θέσης (οι μετανάστες) στοιβάζονταν σε πολύ στενούς χώρους, κάτω απ’ το κατάστρωμα. 

Άφιξη των μεταναστών στην Αμερική

Σ’ ένα κρεβάτι-κουκέτα μόνο περνούσαν αναγκαστικά όλες  τις ώρες και μέρες του ταξιδιού, λόγω του συνωστισμού. Η πολυκοσμία, η ανύπαρκτη καθαριότητα (η ατομική και των χώρων), η ναυτία, το κρύο και η κακή ποιότητα του φαγητού ήταν, για τις 20 περίπου μέρες ταξιδιού, ένα μαρτύριο που το υπέμεναν αναγκαστικά.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, περνούσαν όλοι από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την καταγραφή και τον τελικό έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

Οι νεοαφιχθέντες έμεναν για λίγο στη Νέα Υόρκη [17] (η πρώτη εικόνα της Αμερικής). Ήταν όμως ακριβή πόλη[18] και αναγκαστικά έφευγαν σύντομα για τον τελικό προορισμό τους. Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

Οι προορισμοί (αναλυτικά στοιχεία δίνονται σε χωριστή ενότητα) ήταν:

(α) Οι πόλεις των βορειοανατολικών πολιτειών της Δυτικής Βιρτζίνια, Νέας Υόρκης και Μασαχουσέτης.

(β) Ελάχιστοι στις πολιτείες της Αϊόβα, του Κονέκτικατ,  του Νιου Χαμσάιρ, Ιλινόις και Οχάιο.

(γ) Απέφυγαν τις άλλες δυτικές πολιτείες και την Καλιφόρνια.

 

Πλήθος μεταναστών στο κατάστρωμα του πλοίου,

έτοιμο για αποβίβαση.

Επαγγέλματα των μεταναστών

   Η μεγάλη πλειοψηφία των μεταναστών δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Αυτοί ήταν 50 άτομα (ποσοστό 63 %). Εργάτες σε φάρμα δήλωσαν 15 άτομα (ποσοστό 19 %). Αγρότες-κτηματίες (farmer) δήλωσαν 3 άτομα. Δύο άτομα δήλωσαν ράπτης (Δημ. Μαυρωτάς, Πέτρ. Πέτρου), ένας ήταν υποδηματοποιός (Αθαν. Σφαλτός), ένας ξυλουργός (Ταξ. Ζήρας) κι ένας δηλώθηκε ως μαθητής (Ευάγ. Μητρόπουλος). Για άλλους 6 μετανάστες δεν έχουμε στοιχεία.

4. Προορισμοί των μεταναστών

   Μετά τον έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, οι άνθρωποι του  Μοσχοχωρίου, όπως και κάθε άλλος μετανάστης, έφευγαν για τον τόπο τελικού προορισμού, με σκοπό την εγκατάσταση και την εύρεση εργασίας. Με επιστολές είχαν από πριν συνεννοηθεί πού και πώς θα φτάσουν στον τόπο, όπου τους περίμενε ο συγγενής, συμπατριώτης ή φίλος τους.

   Οι πρωτοπόροι επέλεξαν τον τόπο εργασίας τους με τον ίδιο τρόπο (μέσω κάποιου γνωστού ή συγγενή) ή τυχαία.

   Από τον παρατιθέμενο πίνακα φαίνεται ότι οι πλέον ζητούμενοι προορισμοί ήταν οι πολιτείες : Δυτ. Βιρτζίνια, Νέας Υόρκης και Μασαχουσέτης. Ακολούθησαν Οχάιο, Αϊόβα και Μιου Χαμσάιρ. Για τους κυριότερους τελικούς προορισμούς και για τους ανθρώπους της Αμφίκλειας που βρέθηκαν εκεί, θα δοθεί ένα σύντομο χρονικό.

    Στην πολιτεία της Νέας Υόρκης : Κυρίως στην πόλη της Νέας Υόρκης (New York, Ν. Υ.). Πιο συγκεκριμένα :

   Τον Απρίλιο του 1907 ήρθαν ο Γεώρ. Λύκος και Ιωάν. Σταματόπουλος (οι πρωτοπόροι). Οι φίλοι τους Κων. Γκράβας και Δημ. Κουλούρης τους δέχτηκαν και βοήθησαν εκεί.

   Το Μάρτιο του 1909 έφτασε μεμονωμένα ο Ιωάν. Λύκος, με έναν ξάδερφό του ήδη εκεί. Το Μάιο 1909 ακολούθησε ο Απ. Μπότης, κοντά στον αδερφό του Αντώνη.

   Το Μάρτιο του 1910 αφίχθηκε ο Δημ. Μαυρωτάς. Ο φίλος του Ιωάν. Πότσης ήταν ο “δικός του άνθρωπος” στην ξένη γη. Τον Ιούνιο του 1910 ήρθε μεμονωμένα ο Γεώρ. Μητσόπουλςο, κοντά στο συγγενή του Κ. Γκράβα.

Νέα Υόρκη (πανοραμική φωτογραφία)

    Στις 4 Ιανουαρίου 1911 κατέφθασε ο Στυλ. Παρίσης. Ο ανεψιός του Ιωάν. Μπλατσώρης τον στήριξε στην αναζήτηση εργασίας.

   Το Σεπτέμβριο του 1912 αφίχθηκε μεμονωμένα ο Κων. Πότσας, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάν. Πότσα.

   Τον Ιανουάριο του 1915 ήρθε μεμονωμένα ο Πέτ. Πέτρου, κοντά σε φίλο του. Τον Φεβρουάριο ακολούθησε μεμονωμένα ο Δημ. Μαυρωτάς, πάλι σε φιλικό πρόσωπο.

   Το Δεκέμβριο του 1916 αφίχθηκε μεμονωμένα ο Γεώρ. Κελέσης, αναφέροντας ένα φίλο του εκεί.

   Συνολικά στη Νέα Υόρκη, ήρθαν και εργάστηκαν 11 άνθρωποι του Μοσχοχωρίου.

  

  

   Στη Δυτική Βιρτζίνια : Στην πόλη Χουήλιν κυρίως, λιγότεροι στην πόλη Φαίρμοντ και ένας στην κοινότητα Ουάτσον. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Στην πόλη Χουήλιν (Wheeling, W.Va.) : Τον Ιούνιο του 1907 ήρθαν, από τους πρώτους, ο Ηλ. Μαυρωτάς και ο Μιλτ. Σφαλτός. Ο κοινός φίλος τους Αρ. Αργυρόπουλος τους υποδέχτηκε εκεί. Τον Ιούνιο του 1907 έφτασε μεμονωμένα ο Ζαχ. Κόκκοτας, κοντά στο φίλο του Ιωάν. Ταρνανά.

   Το Μάρτιο του 1910 σημειώνουμε την άφιξη των Αθαν. Καρακάντζα και Ιωάν. Καρακάντζα. Οι ξάδερφοί τους Β. Αργυρόπουλος και Μιλ. Σφαλτός ήταν οι “δικοί τους άνθρωποι” εκεί.

   Τον Απρίλιο του 1910 κατέφθασαν οι Ιωάν. Αργυρόπουλος, Δημ. Συκάς και Νικ. Σφαλτός. Οι συγγενείς τους Αρ. Αργυρόπουλος και Μιλτ. Σφαλτός τους υποδέχτηκαν και εγκατέστησαν εκεί.

Χουήλιν (κέντρο της πόλης)

   Το Μάρτιο του 1912 αφίχθηκαν ο Χρ, Κόκκοτας και Γεώρ. Ριζόπουλος. Τους περίμεναν αδελφός και φίλος αντίστοιχα.

   Αρχές Απριλίου του 1912 ήρθε μεμονωμένα ο Ιωάννης Διαμαντής, κοντά στο φίλο Μιλτ. Σφαλτό.

   Το Σεπτέμβριο 1912 σημειώνουμε την άφιξη των Ηλ. Πήχα και Θεόδ. Σπυρόπουλου. Οι ξάδερφοί τους Αθ. Πανόπουλος και Ζαχ. Κόκκοτας ήταν οι “δικοί τους άνθρωποι” εκεί.

   Το Μάιο του 1913 έφτασαν ο Δημ. Ελευθερόπουλος και ο Κων. Λαμπρόπουλος. Οι φίλοι τους Ιωάν. Διαμαντής και Γεώρ. Ριζόπουλος που βοήθησαν στην εγκατάστασή τους εκεί.

   Τον Απρίλιο του 1914 ήρθαν ο Γεώρ. Αργυρόπουλος (β’ ταξίδι) και Στέφ. Συκάς, κοντά σε συγγενή και σε φίλο αντίστοιχα. Τον ίδιο μήνα ήρθε μεμονωμένα και ο Δημ. Ελευθερίου, με φίλο του εκεί το Ζαχ. Κόκκοτα.

   Το Μάιο του 1914 έφτασε η μεγαλύτερη ομάδα μεταναστών, από τους : Γεώρ. Ασημάκη (β’ ταξίδι), Ιωάν. Γκάρλα (β’ ταξίδι), Ταξ. Ζήρα, Αθαν. Θάνο (β’ ταξίδι), Νικ. Πανόπουλο (β’ ταξίδι), Στυλ. Παπαποστόλου (β’ ταξίδι) και Ηλ. Πήχα (β’ ταξίδι). Οι συγγενείς Ιωάν. Διαμαντής, Γ. Σερπιώτης, Αθ. Καριολίλης, Ζαχ. Κόκκοτας και οι φίλοι Γεώρ. Μανώλης και Χρ. Κόκκοτας τους περίμεναν και υποστήριξαν στην αναζήτηση εργασίας.

   Το Μάρτιο του 1915 αφίχθηκαν ο Γεώρ. Βελέντζας (β’ ταξίδι) και ο Κωνστ. Κωστής, κοντά σε φίλο και συγγενή αντίστοιχα.

   Στην πόλη Φαίρμοντ (Fairmont, W.Va.)  : Το Νοέμβριο του 1910 έφτασαν οι Γεώργ. Ασημάκης, Κωνστ. Καρακάντζας και Στέφ. Λιακούμης, Οι συγγενείς τους Γεώρ. Στεργίου και Αθαν. Καρακάντζας περίμεναν και βοήθησαν στην αναζήτηση εργασίας.

   Το Μάιο του 1913 ήρθαν ο Κωνστ. Λαμπρόπουλος και Κωνστ. Λύκος, κοντά σε φίλους.

   Στην κοινότητα Ουάτσον (Watson, W.Va.) : Το Μάρτιο του 1911 ήρθε ο Περ. Αγραφιώτης, κοντά στον ξάδερφό του Γ. Μαλάκα.

   Συνολικά στη Δυτική Βιρτζίνια ήρθαν  33 άτομα (27 μετανάστες στην πόλη Χουήλιν, 5 στο Φαίρμοντ και 1 μετανάστης στο χωριό Ουάτσον). Ειδικά η πόλη Χουήλιν μπορεί να θεωρηθεί παροικία του Μοσχοχωρίου για τα χρόνια εκείνα.

   Στη Μασαχουσέτη : Στην πόλη Χάιντενβιλ (Haydenville, Mass.) μόνον. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Το Φεβρουάριο του 1911 ήρθαν οι Ευάγγελος Μητρόπουλος, Γεώρ. Πράστας και Αθαν. Σφαλτός. Οι γνωστοί ή φίλοι Χρ. Γκράβας και Γεώρ. Ακρίβος τους περίμεναν εκεί.

Χάιντενβίλ (1930)

   Το Μάρτιο του 1911 αφίχθηκε ο Κώσ. Μητσόπουλος, κοντά στο θείο του Γεώρ. Ακρίβο.

   Το Μάρτιο του επόμενου έτους 1912, κατέφθασαν οι Ιωάν. Ασημάκης, Αθαν. Θάνος Και Ιωάν. Καρκαλής. Οι ξάδερφοί τους Γ. Μητσόπουλος και Θωμ. Κωσταρέλος ήταν οι “δικοί τους άνθρωποι” στην ξένη γη.

   Το Μάιο του 1914 ήρθαν ο Δημ. Μαυρωτάς (β’ ταξίδι) και ο Ηλ. Μαυρωτάς (β’ ταξίδι). Οι φίλοι Αθ. Καριοφίλης και Γεώρ. Παπακωστάκης τους συμπαραστάθηκαν άμεσα.

   Συνολικά, στην Μασαχουσέτη (Χάιντενβιλ) ήρθαν και εργάστηκαν 9 άνθρωποι του Μοσχοχωρίου.

   Στην Αϊόβα : Στην πόλη Ντάβενπορτ (Davenport, Iowa). Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Το Φεβρουάριο του 1910 αφίχθηκε ο Αθαν. Παπαποστόλου. Ο ξάδερφός του Αχ. Τζιβάρας ήταν ήδη εκεί.

   Τον Ιούνιο του 1913 ήρθε μεμονωμένα ο Δημ. Αλογάς, κοντά στο φίλο του Δημ. Επίσκοπο.

    Τον Απρίλιο του 1914 έφτασαν ο Ιωάν. Αργυρόπουλος (β’ ταξίδι) και Σπ. Κομματάς. Ο φίλος Παπαδόπουλος και Αθ. Λύκος τους βοήθησαν στον ξένο τόπο.

   Συνολικά, στην Αϊόβα (στο Ντάβενπορτ) ήρθαν και εργάστηκαν 4 άνθρωποι του Μοσχοχωρίου.

Μπρίτζπορτ (Main st.), Κονέκτικατ (1912)

   Στο Κονέντικατ : Στην πόλη Μπρίτζπορτ (Bridgeport, Conn.). Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Το Νοέμβριο του 1910 αφίχθηκε μεμονωμένα ο Στέλ. Παπαποστόλου (α’ ταξίδι), κοντά στον ξάδερφο Ν. Πανόπουλο.

   Το Μάρτιο του 1912 ήρθε ο Αθαν. Πανόπουλος, κοντά στον αδερφό του Νικ. Πανόπουλο

   Συνολικά, στο Κονέκτικατ (στο Μπρίτζπορτ) ήρθαν και εργάστηκαν 2 άνθρωποι του Μοσχοχωρίου.

Μάντσεστερ (κέντρο της πόλης)

 

 Στο Νιού Χαμσάιρ και συγκεκριμένα στο Μάντσεστερ (Manchester, N.H.) έχουμε :

    Το Νοέμβριο του 1909 ήρθαν ο Γεώρ. Αργυρόπουλος (α’ ταξίδι) και Γεώρ. Μαλάκας. Ο κοινός φίλος τους Σ. Αμπράζος ήταν ο “δικός τους άνθρωπος” εκεί.

   Συνολικά, στο Νιου Χαμσάιρ (στο Μάντσεστερ) ήρθαν και εργάστηκαν 2 άνθρωποι του Μοσχοχωρίου.

   Στο Ιλινόις και συγκεκριμένα στο Σικάγο (Chicago, Ill.) έχουμε :

   Το Μάιο του 1913, έφτασε ο Κωνστ. Λύκος (στο β’ ταξίδι).

   Τον Απρίλιο του 1914 ήρθε μεμονωμένα ο Γεώργιος Λύκος. Τον περίμενε  πατέρας του Κώστας Λύκος.

   Συνολικά, στο Ιλινόις (στο Σικάγο) ήρθαν και εργάστηκαν 2 άνθρωποι του Μοσχοχωρίου.

Στο Ποκατέλο (Pocatello, Idaho) :  Πήγαν ο Σπύρος Ζάρδας και  ο Γεώργ. Κοντογιάννης (το Μάρτιο 1912). Ο Νικόλαος Κοντογιάννης τους βοήθησε εκεί.

   Μεμονωμένοι προορισμοί ήταν :

Στο Κολόμπους (Columbus, Ohio) : Πήγε  ο  Βασ. Λαμπρόπουλος (τον Απρίλιο 1911).

Στο Ντιτρόιτ (Detroit, Mich.) : Πήγε  ο  Παν. Υφαντής (τον Ιούνιο 1914).

Στο Μαίηναρντ (Maynard, Ohio) : Πήγε  ο  Νικ. Πανόπουλος (τον Φεβρουάριο 1910).

Στην Ξενία (Xenia, Ohio)  :  Πήγε  ο  Κων. Βελέντζας (το Μάρτιο 1912).

Στην Ομάχα (Omaha, Nebr.) : Πήγε  ο  Ιωάν. Μητρόπουλος (το Μάιο 1909).

Στο Πίτσμπουργκ (Pittsburg, Pa.) : Πήγε  ο Αθαν. Αναγνώστου (τον Απρίλιο 1914).

Στο Σάνυσάιντ (Sunnyside, Utah) : Πήγε  ο Ιωάν. Αναγνώστου ( το Φεβρουάριο 1911).

5. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών του Μοσχοχωρίου Λαμίας

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες του Μοσχοχωρίου Λαμίας που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[19]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών του Μοσχοχωρίου δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α    Ονοματεπώνυμο            χρ. άφιξης   ηλικία  έγγαμος  Πλοίο που ταξίδεψε Λιμάνι αναχώρ.

1        Αγραφιώτης Περικλής     13-3-1911       20         όχι        Martha Washington   Πάτρα

2        Αλογάς Δημήτριος          17-6-1913       37         ναι        Niagara                   Χάβρη

3        Αλογάς Νικόλαος            5-9-1916        37         ναι        Giuseppe Verdi        Νάπολη

4        Αναγνώστου Αθανάσιος   17-4-1914       18         όχι        Rochambeau           Χάβρη

5        Αναγνώστου Ιωάννης      24-2-1911       38         ναι        Oceania                  Πάτρα

6        Αργυρόπουλος Γεώργ.    24-11-1909     20         όχι        Oceania                  Πάτρα

7        Αργυρόπουλος Γεώργ.    2-4-1914        29         όχι        Laconia (1912)         Πάτρα

8        Αργυρόπουλος Ιωάννης   14-4-1910       23         όχι        San Giananni           Νάπολη

9        Αργυρόπουλος Ιωάννης   17-4-1914       23         όχι        Rochambeau           Χάβρη

10      Αργυρόπουλος Ιωάννης   5-9-1916        36         όχι        Giuseppe Verdi        Νάπολη

11      Ασημάκης Γεώργιος        23-11-1910     30         ναι        Patris                     Πειραιεύς

12      Ασημάκης Γεώργιος        17-5-1914       33         ναι        Laconia (1912)         Πάτρα

13      Ασημάκης Ιωάννης          14-3-1912       37         ναι        Patris                     Πειραιεύς

14      Βελέντζας Γεώργιος        9-3-1915        36         ναι        Carpathia                Πειραιεύς

15      Βελέντζας Κωνσταντ.       14-3-1912       25         ναι        Patris                     Πειραιεύς

16      Γκάρλας Ιωάννης            28-8-1912       30         ναι        Carpathia                Πάτρα

17      Γκάρλας Ιωάννης            17-5-1914       33         ναι        Laconia (1912)         Πάτρα

18      Διαμαντής Ιωάννης          6-4-1912        36         ναι        Atlanta                   Πάτρα

19      Ελευθερίου Δημήτριος     10-4-1914       40         ναι        Argentina                Πάτρα

20      Ελευθερόπουλος Δημ.     1-5-1913        41         ναι        Martha Washington   Πάτρα

21      Ζάρδας Σπύρος              14-3-1912       35         ναι        Patris                     Πειραιεύς

22      Ζήρας Ταξιάρχης            17-5-1914       39         ναι        Laconia (1912)         Πάτρα

23      Θάνος Αθανάσιος            14-3-1912       25         όχι        Patris                     Πειραιεύς

24      Θάνος Αθανάσιος            17-5-1914       27         όχι        Laconia (1912)         Πάτρα

25      Καρακάντζας Αθανάσιος  23-3-1910       27         όχι        Argentina                Πάτρα

26      Καρακάντζας Ιωάννης Γ.  23-3-1910       27         όχι        Argentina                Πάτρα

27      Καρακάντζας Κωνσταντ.   23-11-1910     19         όχι        Patris                     Πειραιεύς

28      Καρκαλής Ιωάννης          14-3-1912       30         όχι        Patris                     Πειραιεύς

29      Κελέσης Γεώργιος          16-12-1916     27         ναι        Giuseppe Verdi        Νάπολη

30      Κόκκοτας Ζαχαρίας         30-6-1907       25         όχι        Perugia                  Νάπολη

31      Κόκκοτας Χρήστος          29-3-1912       35         ναι        Oceania                  Πάτρα

32      Κομματάς Σπύρος           17-4-1914       31         ναι        Rochambeau           Χάβρη

33      Κοντογιάννης Γεώργιος   14-3-1912       30         ναι        Patris                     Πειραιεύς

34      Κοντόγιαννος Νικόλαος   5-9-1916        26         όχι        Giuseppe Verdi        Νάπολη

35      Κωστής Κωνσταντίνος      9-3-1915        33         ναι        Carpathia                Πειραιεύς

36      Λαμπρόπουλος Βασίλ.     4-4-1911        35         ναι        Themistocles           Πειραιεύς

37      Λαμπρόπουλος Αθανάσ.   12-12-1913     19         όχι        France                   Χάβρη

38      Λαμπρόπουλος Κωνστ.    1-5-1913        18         όχι        Martha Washington   Πάτρα

39      Λιακούμης Στέφανος       23-11-1910     25         ναι        Patris                     Πειραιεύς

40      Λύκος Γεώργιος             19-4-1907       35         ναι        Gallia                     Πειραιεύς

41      Λύκος Γεώργιος             14-4-1914       18         όχι        Saxonia                  Πάτρα

42      Λύκος Ιωάννης               25-3-1909       20         όχι        Atlanta                   Πάτρα

43      Λύκος Κωνσταντίνος       1-5-1913        45         ναι        Martha Washington   Πάτρα

44      Λύκος Νικόλαος             12-12-1913     44         ναι        France                   Χάβρη

45      Μαλάκας Γεώργιος         24-11-1909     24         όχι        Oceania                  Πάτρα

46      Μαυρωτάς Δημήτριος      23-3-1910       30         ναι        Argentina                Πάτρα

47      Μαυρωτάς Δημήτριος      17-5-1914       35         ναι        Laconia (1912)         Πάτρα

48      Μαυρωτάς Δημήτριος      16-3-1915       34         ναι        Athinai                   Πειραιεύς

49      Μαυρωτάς Ηλίας             15-6-1907       35         ναι        Italia                      Νάπολη

50      Μαυρωτάς Ηλίας             17-5-1914       40         ναι        Laconia (1912)         Πάτρα

51      Μητρόπουλος Ευάγγελ.   24-2-1911       16         όχι        Oceania                  Πάτρα

52      Μητρόπουλος Ιωάννης     16-5-1909       25         όχι        Caroline                 Χάβρη

53      Μητσόπουλος Γεώργιος   11-6-1910       19         όχι        Eugenia                  Πάτρα

54      Μητσόπουλος Κώστας     13-3-1911       22         όχι        Martha Washington   Πάτρα

55      Μπότης Απόστολος         16-5-1909       25         όχι        Caroline                 Χάβρη

56      Πανόπουλος Αθανάσιος   14-3-1912       27         ναι        Patris                     Πειραιεύς

57      Πανόπουλος Αθανάσιος   5-9-1916        32         ναι        Giuseppe Verdi        Νάπολη

58      Πανόπουλος Νικόλαος     13-2-1910       23         όχι        Martha Washington   Πάτρα

59      Πανόπουλος Νικόλαος     17-5-1914       24         όχι        Laconia (1912)         Πάτρα

60      Παπαποστόλου Αθανάσ.   13-2-1910       23         όχι        Martha Washington   Πάτρα

61      Παπαποστόλου Στέλιος    28-11-1910     23         όχι        Martha Washington   Πάτρα

62      Παπαποστόλου Στυλ.       17-5-1914       27         όχι        Laconia (1912)         Πάτρα

63      Παρίσης Στυλιανός          4-1-1911        28         ναι        Patris                     Πειραιεύς

64      Πέτρου Πέτρος               21-1-1915       22         όχι        Patris                     Πειραιεύς

65      Πήχας Ηλίας                  28-8-1912       32         όχι        Carpathia                Πάτρα

66      Πήχας Ηλίας                  17-5-1914       38         ναι        Laconia (1912)         Πάτρα

67      Πότσας Κωνστ.               8-9-1912        19         όχι        Patris                     Πειραιεύς

68      Πράστας Γεώργιος          24-2-1911       20         όχι        Oceania                  Πάτρα

69      Ριζόπουλος Γεώργιος      29-3-1912       20         όχι        Oceania                  Πάτρα

70      Σπυρόπουλος Θεόδωρ.    28-8-1912       20         όχι        Carpathia                Πάτρα

71      Σταματόπουλος Ιωάννης  19-4-1907       37         ναι        Gallia                     Πειραιεύς

72      Στεργίου Γεώργιος         2-12-1909       27         ναι        Argentina                Πάτρα

73      Συκάς Δημήτριος            14-4-1910       22         όχι        San Giovanni           Νάπολη

74      Συκάς Στέφανος             2-4-1914        20         όχι        Laconia (1912)         Πάτρα

75      Σφαλτός Αθανάσιος        24-2-1911       20         όχι        Oceania                  Πάτρα

76      Σφαλτός Μιλτιάδης         15-6-1907       24         όχι        Italia                      Νάπολη

77      Σφαλτός Νικόλαος          14-4-1910       23         όχι        San Giovanni           Νάπολη

78      Υφαντής Παναγής           16-6-1914       43         ναι        Pannonia                Πάτρα

79      Φαρμάκης Κώστας          20-4-1912       35         ναι        Macedonia              Πειραιεύς

    6. Χρονικό της μετανάστευσης

Α. Οι πρωτοπόροι – Η αρχή στο 1907

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 3 ταξίδια (2 ομαδικά και 1 από μεμονωμένο) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 5 μετανάστες από το Μοσχοχώρι. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση έγινε από 2 άτομα, τους Γεώργ. Λύκο και Ιωάν. Σταματόπουλο. Στις 26 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψαν με το πλοίο “Gallia” και στις 19 Απριλίου έφτασαν στην Αμερική. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί ότι :

·         Ο Γεώργιος Λύκος ήταν τότε 35 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Κωνσταντίνος Γκράβας.

·         Ο Ιωάννης Σταματόπουλος ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Με 13 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε το φίλο Δημ. Κουλούρη.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση περιλάμβανε 2 άτομα, τους Ηλ. Μαυρωτά και Μιλτ. Σφαλτό. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από τον Πειραιά, με πλοίο πήγαν στην Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης, στις 30 Μαΐου έφυγαν με το πλοίο “Italia” και στις 15 Ιουνίου “πάτησαν πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Ηλίας Μαυρωτάς ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Ως εργάτης, με 10 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Αριστείδης Αργυρόπουλος.

·         Ο Μιλτιάδης Σφαλτός ήταν 24 ετών. Τελικός προορισμός του, με 11 $ μαζί του, για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Αριστείδη Αργυρόπουλο.

  Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από το Ζαχαρία Κόκκοτα. Από την Ελλάδα με πλοίο έφτασε στην Ιταλία. Στις 13 Ιουνίου, από το λιμάνι της Νάπολης επιβιβάστηκε στο πλοίο “Perugia” και στις 30 Ιουνίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 25 ετών και αναλφάβητος. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε τον Πειραιά. Πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη  Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Ταρνανάς.

Β. Μικρή αύξηση μεταναστών στο 1909

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 4 ταξίδια (2 ομαδικά και 2 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 6 άνθρωποι του Μοσχοχωρίου. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από τον Ιωάννη Λύκο. Στις 23 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Atlanta” και στις 25 Μαρτίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 20 ετών και αναλφάβητος. Στο Μοσχοχώρι είχε το θείο του Νικόλαο. Με 10 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου είχε τον ξάδερφό του Ζ. Μαθιό (Matheon).

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από 2 άτομα, τους Ιωάν. Μητρόπουλο και Απ. Μπότη. Από την Ελλάδα έφυγαν με πλοίο μέχρι τη Γαλλία. Από το λιμάνι της Χάβρης, στις 3 Μαΐου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Caroline” και στις 16 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν ότι :

·         Ο Ιωάννης Μητρόπουλος ήταν 25 ετών και αναλφάβητος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Η μητέρα του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Ανθούλα. Με 14 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στην Ομάχα της Νεμπράσκα, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Ζαχαρογιάννης.

·         Ο Απόστολος Μπότης (Botes) ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Δημήτριος. Τελικός προορισμός του (με 30 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον αδερφό του Αντώνη.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1909 έγινε από διμελή ομάδα, που απαρτίστηκε από τους Γεώργ. Αργυρόπουλο και Γεώργ. Μαλάκα. Στις 8 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Oceania” και στις 24 Νοεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Ξέρουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Γεώργιος Αργυρόπουλος ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Στο Μοσχοχώρι ήταν η μητέρα του Ελένη. Ως εργάτης σε φάρμα (με 25 $ μαζί του) έψαχνε για δουλειά στο Μάντσεστερ[20] του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο φίλος του Σ. Αμπράζος.

·         Ο Γεώργιος Μαλάκας (Malacas) ήταν 24 ετών και αναλφάβητος. Στο Μοσχοχώρι είχε τον αδελφό του Ιωάννη. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στο Μάντσεστερ[21] του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο φίλος του Σ. Αμπράζος.

 

Ατμόπλοιο “Argentina”

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909 έγινε από το Γεώργιο Στεργίου. Στα μέσα Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Argentina” και στις 2 Δεκεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 27 ετών και παντρεμένος. Δυστυχώς άλλα στοιχεία[22] ελλείπουν.

Γ. Διπλασιασμός του μεταναστευτικού  ρεύματος στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 6 ταξίδια (4 ομαδικά και 2 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 13 άνθρωποι του Μοσχοχωρίου. Αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 2 άτομα, τους Νικ. Πανόπουλο και Αθαν. Παπαποστόλου. Από το λιμάνι της Πάτρας, στο τέλος Ιανουαρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Φεβρουαρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα ελλιπή στοιχεία του αρχείου μας γνωρίζουν ακόμη ότι :

·         Ο Νικόλαος Πανόπουλος ήταν τότε 23 ετών. Τελικός προορισμός του (με 25 $ μαζί του) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Μέιναρντ (Maynard) του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Α. Αργυρόπουλος.

·         Ο Αθανάσιος Παπαποστόλου ήταν 23 ετών. Γεννήθηκε στο Μοσχοχώρι, αλλά ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Αχ. Τζιβάρα.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 αριθμούσε 3 άτομα, τους : Αθαν. Καρακάντζα, Ιωάν. Καρακάντζα και Δημ. Μαυρωτά. Στις 7 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, οι μετανάστες επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Argentina” και στις 23 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας γνωρίζει ότι :

·         Ο Αθανάσιος Καρακάντζας ήταν 27 ετών. Δήλωσε εργάτης. Η μητέρα του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Βασίλω. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Β. Αργυρόπουλο.

·         Ο Ιωάννης Καρακάντζας ήταν 27 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Μ. Σφαλτός.

·         Ο Δημήτριος Μαυρωτάς ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Καλλιόπη. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Πότσης.

Πλοίο “San Giovanni” (Photo: Peabody Essex Museum)

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τριμελή ομάδα και περιλάμβανε τους : Ιωάν. Αργυρόπουλο, Δημ. Συκά και Νικ. Σφαλτό. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα έφυγαν με πλοίο για την Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης, στις 20 Μαρτίου ταξίδεψαν με το πλοίο “San Giovanni” και στις 14 Απριλίου έφτασαν στις ΗΠΑ. Ξέρουμε επιπλέον ότι :

·         Ο Ιωάννης Αργυρόπουλος ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Τον πατέρα του στο Μοσχοχώρι έλεγαν Αλέξιο. Ως εργάτης, με 25 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Μιλτιάδη Σφαλτό.

·         Ο Δημήτριος Συκάς ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ευάγγελος. Προορισμός του (με 20 $ για τα πρώτα έξοδα) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Αριστοτέλης Αργυρόπουλος.

·         Ο Νικόλαος Σφαλτός ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Κλυταιμνήστρα. Με 20 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον αδελφό του Μιλτιάδη.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Γεώργιο Μητσόπουλο. Στις 23 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησε με το πλοίο “Eugenia” και στις 11 Ιουνίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 19 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Τελικός προορισμός του (με 25 $) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο συγγενής του Κ. Γκράβας.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 3 άτομα, τους : Γεώρ. Ασημάκη, Κωνστ. Καρακάντζα και Στέφ. Λιακούμη. Στις 3 Νοεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 23 Νοεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν επίσης ότι :

·         Ο Γεώργιος Ασημάκης ήταν 30 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ για τα πρώτα έξοδα) στο Φαίρμοντ της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο ξάδερφός του Γεώργιος Στεργίου

·         Ο Κωνσταντίνος Καρακάντζας ήταν 19 ετών. Στο Μοσχοχώρι είχε τη μητέρα του Βασιλική. Με 25 $ μαζί του, έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Φαίρμοντ της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον αδελφό του Αθανάσιο Καρακάντζα.

·         Ο Στέφανος Λιακούμης ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Μαρία. Τελικός προορισμός του (με 25 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν το Φαίρμοντ της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Στεργίου.

 

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η δεύτερη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Στέλιο Παπαποστόλου. Στις 14 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 28 Νοεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 23 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Κώστας. Με 20 $ για τα πρώτα αναγκαία έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Μπρίτζπορτ (Bridgeport) του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ν. Πανόπουλος.

 

Δ. Πτώση του μεταναστευτικού  ρεύματος στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν μόνο 4 (2 ομαδικά και 2 από μεμονωμένους) προς την Αμερική, δηλ. λιγότερα ταξίδια, με αντίστοιχη μείωση του αριθμού μεταναστών. Συνολικά έφυγαν 8 άνθρωποι του Μοσχοχωρίου. Ας γίνουμε πιο συγκεκριμένοι :

   Η πρώτη μεμονωμένη άφιξη στο 1911 έγινε από το Στυλιανό Παρίση. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 18 Δεκεμβρίου 1910 αναχώρησε με το πλοίο “Patris” και στις 4 Ιανουαρίου 1911 έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 28 ετών και παντρεμένος. Ως τόπο γέννησης και κατοικίας δήλωσε τη Λαμία. Η γυναίκα του λεγόταν Πηνελόπη. Με 24 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ανεψιός του Ιωάννης Μπλατσώρης.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 αρίθμησε 8 άτομα. Την ομάδα συγκρότησαν οι : Ιωάν. Αναγνώστου, Ευάγ. Μητρόπουλος, Γεώργ. Πράστας και Αθαν. Σφαλτός. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 6 Φεβρουαρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Oceania” και στις 24 Φεβρουαρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν επιπλέον ότι :

·         Ο Ιωάννης Αναγνώστου ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Η γυναίκα του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Βασιλική. Πήγαινε για δουλειά (με 25 $ για τα πρώτα έξοδα) στην πόλη Σάνυσάιντ (Sunnyside) της Γιούτα, κοντά στον αδερφό του Κ. Αναγνώστου.

·         Ο Ευάγγελος Μητρόπουλος ήταν 16 ετών. Γράφτηκε ως μαθητής (scholar). Ο προορισμός του ήταν η Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στο γνωστό του Χρ. Γκράβα[23].

·         Ο Γεώργιος Πράστας ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Νικόλαος. Ως εργάτης σε φάρμα, με 30 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά στην Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργ. Ακρίβος[24].

·         Ο Αθανάσιος Σφαλτός ήταν 20 ετών. Ήταν υποδηματοποιός (shoemaker). Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Κλυταιμνήστρα. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στην Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Γ. Ακρίβος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1911, έγινε από δύο άτομα, τους Περ. Αγραφιώτη και Κώσ. Μητσόπουλο. Στις 27 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Μαρτίου έφτασαν στις ΗΠΑ. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Περικλής Αγραφιώτης ήταν 20 ετών. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Στο Μοσχοχώρι είχε τον αδελφό του Δημήτριο. Προορισμός του (με 75 $ για τα πρώτα αναγκαία έξοδα) ήταν η τοποθεσία Γουάτσον (Watson) της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Γ. Μαλάκα.

·         Ο Κώστας Μητσόπουλος ήταν 22 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Γραμματική. Πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 30 $ μαζί του) στην Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στο θείο του Γ. Ακρίβο.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από το Βασίλειο Λαμπρόπουλο. Στις 11 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε με το πλοίο “Themistocles” και στις 4 Απριλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 35 ετών και παντρεμένος. Ήταν αγρότης-κτηματίας. Ως τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Με 25 $ στην τσέπη, πήγαινε για δουλειά στο Κολόμπους (Columbus) του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ιωάννης Μπουτάς.

Ε. Νέα αύξηση των μεταναστών στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 6 ταξίδια (3 ομαδικά και 3 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 14 άτομα του Μοσχοχωρίου. Αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 αριθμούσε 7 άτομα και περιλάμβανε τους : Ιωάν. Ασημάκη, Κων. Βελέντζα, Σπ. Ζάρδα, Αθ. Θάνο, Ιωάν. Καρκαλή, Γεώργ. Κοντόγιαννο και Αθ. Πανόπουλο. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 25 Φεβρουαρίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Patris” και στις 14 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υπάρχουν υλικό μας πληροφορεί γι’ αυτούς ότι :

·         Ο Ιωάννης Ασημάκης ήταν 37 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Κωνστάντω. Έψαχνε για δουλειά εργάτη, με 24 $ μαζί του, στην πόλη Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Γ. Μητσόπουλο. Για τον Ιωάννη Ασημάκη αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στην Αμερική. Είχε ξαναπάει την περίοδο 1907-1909 και εργάστηκε σε τόπο (είναι δυσανάγνωστος).

·         Ο Κωνσταντίνος Βελέντζας ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Παναγιού. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 40 $ στην τσέπη) στην Ξενία (Xenia) του Οχάιο, όπου ήταν ο ξάδερφός του Βασίλειος[25] Λαμπρόπουλος.

·         Ο Σπύρος Ζάρδας ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Ως τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Ο προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $) ήταν το Ποκατέλλο του Αϊντάχο, όπου ήταν ο κουνιάδος του Νικόλαος Κοντογιάννης.

·         Ο Αθανάσιος Θάνος ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 21 $ μαζί του) στην Χάιντενβιλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Θωμά Κωσταρέλο[26].

Ατμόπλοιο Πατρίς (Patris)

·       Ο Ιωάννης Καρκαλής ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Στυλιανή. Ο τελικός προορισμός του (με 20 $) για δουλειά εργάτη ήταν η Χάιντενβιλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Θωμά Κωσταρέλο.

·         Ο Γεώργιος Κοντογιάννης[27] ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Τη γυναίκα του στο Μοσχοχώρι έλεγαν Μαριγώ. Πήγαινε για δουλειά εργάτη, με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, στο Ποκατέλλο του Αϊντάχο, κοντά στο αδερφό του Νικόλαο.

·         Ο Αθανάσιος Πανόπουλος ήταν 27 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Μπρίτζπορτ (Bridgeport) του Οχάιο, κοντά στον αδελφό του Νικόλαο Πανόπουλο.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από δύο άτομα, τους Χρ. Κόκκοτα και Γεώργ. Ριζόπουλο. Στις 11 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν με το πλοίο “Oceania” και στις 29 Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Χρήστος Κόκκοτας ήταν 35 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Γιαννούλα. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον αδελφό του Ζαχ. Κόκκοτα[28].

·         Ο Γεώργιος Ριζόπουλος ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Κώστας. Πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 30 $ για τα πρώτα έξοδα) στην πόλη Χουήλιν της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Θ. Σεσκιώτης.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Ιωάννη Διαμαντή. Στις 14 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Atlanta” και στις 6 Απριλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Δέσπω. Ο τελικός του προορισμός, με 24 $ στην τσέπη, για δουλειά εργάτη σε φάρμα ήταν η πόλη Χουήλιν της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Μιλτιάδης Σφαλτός.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Κώστα Φαρμάκη. Από το λιμάνι της Πάτρας στις αρχές Απριλίου αναχώρησε με το ελληνόκτητο πλοίο “Macedonia” και στις 20 Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 35 ετών και παντρεμένος. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκροτήθηκε από τους Ιωάν. Γκάρλα, Ηλ. Πήχα και Θεόδ. Σπυρόπουλο. Στις 13 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγαν με το πλοίο “Carpathia” και στις 28 Αυγούστου έφτασαν στην Αμερική. Τα περιορισμένα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν επιπλέον ότι :

·         Ο Ιωάννης Γκάρλας ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

·         Ο Ηλίας Πήχας ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Βασίλω. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον ξάδερφό του Αθαν. Πανόπουλο.

·         Ο Θεόδωρος Σπυρόπουλος ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Στέργιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου είχε τον ξάδερφό του Ζαχ. Κόκκοτα.

 

Ατμόπλοιο “Carpathia”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Κωνσταντίνο Πότσα. Στις 22 Αυγούστου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψε με το πλοίο “Patris” και στις 8 Σεπτεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 19 ετών. Δήλωσε ότι γεννήθηκε και κατοικούσε στο Μοσχοχώρι, όπου ήταν η μητέρα του Ελένη. Τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη, με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Ιωάννη Πότσα[29].

Ζ. Ελάχιστοι μετανάστες στο 1913

   Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι του 1912-13 σταμάτησαν τη μετανάστευση και επιπλέον έφεραν πίσω αρκετούς που υπηρέτησαν στο στρατό. Με τη λήξη του Β’ Βαλκανικού Πολέμου, άρχισε πάλι η φυγή. Στη διάρκεια του 1913 έγιναν μόνο  3 ταξίδια (2 ομαδικά και 1 από μεμονωμένο). Συνολικά έφυγαν 6 άτομα του Μοσχοχωρίου. Συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1913 έγινε από τρία άτομα, τους Δημ. Ελευθερόπουλο, Κωνστ. Λαμπρόπουλο και Κωνστ. Λύκο. Στις 14 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και την 1η Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε ότι :

·         Ο Δημήτριος Ελευθερόπουλος ήταν 41 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Καστανή. Έψαχνε για δουλειά, με 25 $ στην τσέπη, στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Διαμαντής.

·         Ο Κωνσταντίνος Λαμπρόπουλος ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αριστείδης. Με 25 $ για πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Χουήλιν της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου είχε το φίλο του Γεώργιο Ριζόπουλο.

·         Ο Κωνσταντίνος Λύκος ήταν 45 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του λεγόταν Θεοδώρα. Προορισμός του για δουλειά (με 30 $ στην τσέπη) ήταν το Σικάγο, όπου είχε έναν γνωστό του. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Κωνστ. Λύκος, την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στο Ιλινόις.

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1913 έγινε από το Δημήτριο Αλογά. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο στη Γαλλία. Από το λιμάνι της Χάβρης, στις 7 Ιουνίου ταξίδεψε με το πλοίο “Niagara” και στις 17 Ιουνίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 37 ετών και παντρεμένος. Ως τόπο γέννησης και τελευταίας διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Η γυναίκα του λεγόταν Μάρθα. Έψαχνε για δουλειά εργάτη, με 15 $ μαζί του στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Δημήτριος Επίσκοπος.

   Η δεύτερη (και τελευταία) ομαδική αναχώρηση στο 1913 έγινε από δύο άτομα, τους Αθαν. Λαμπρόπουλο και Νικ. Λύκο. Από την Ελλάδα ταξίδεψαν με πλοίο μέχρι τη Γαλλία. Στις 6 Δεκεμβρίου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης έφυγαν με το πλοίο “France” και στις 12 Δεκεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί επιπλέον ότι :

·         Ο Αθανάσιος Λαμπρόπουλος ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αριστείδης. Πήγαινε για δουλειά εργάτη, με 27 $ στην τσέπη, στο Φαίρμοντ (Fairmont.) της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον αδερφό του Κωνσταντίνο Λαμπρόπουλο.

·         Ο Νικόλαος Λύκος ήταν 44 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Μυγδάλω. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 55 $ μαζί του, στο Φαίρμοντ (Fairmont.) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο ανεψιός του Κωνσταντίνος Λαμπρόπουλος.

 

Πλοίο “France” (Photo: French Line)

Η. Κορύφωση της μετανάστευσης στο 1914

   Μετά τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων 1912-13, άρχισε πάλι η ειρηνική ζωή και επέστρεψε η μετανάστευση. Κάποιοι που γύρισαν απ’ την Αμερική, ετοιμάστηκαν για νέο ταξίδι. Παράλληλα έφυγαν και άλλοι. Στη διάρκεια του 1914 έγιναν 6 ταξίδια (3 ομαδικά και 3 από μεμονωμένους). Συνολικά έφυγαν 17 άτομα του Μοσχοχωρίου. Πιο αναλυτικά λοιπόν έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από δύο άτομα, τους Γεώργ. Αργυρόπουλο και Στέφ. Συκά. Στις 17 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Laconia (1912)” και στις 2 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Γεώργιος Αργυρόπουλος ήταν 29 ετών. Η μητέρα του στο χωριό λεγόταν Ελένη. Έψαχνε για δουλειά εργάτη, με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ένας συγγενής του. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Γεωργ. Αργυροπούλου στις ΗΠΑ. Είχε έρθει την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στη Δυτ. Βιρτζίνια.

·         Ο Στέφανος Συκάς ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Ευάγγελος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) ήταν η πόλη Χουήλιν της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου είχε ένα φίλο του.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Δημήτριο Ελευθερίου. Στις 23 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Argentina” και στις 10 Απριλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 40 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα. Η γυναίκα του λεγόταν Κωνσταντίνα. Με 45 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Ζαχ. Κόκκοτας.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Γεώργιο Λύκο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 29 Μαρτίου έφυγε με το πλοίο “Saxonia” και στις 14 Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 18 ετών. Στο Μοσχοχώρι είχε τη μητέρα του Θεοδώρα. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $) στο Σικάγο, όπου ήταν ο πατέρας του Κώστας Λύκος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από τριμελή ομάδα, που συγκροτήθηκε από τους: Αθαν. Αναγνώστου, Ιωάν. Αργυρόπουλο και Σπ. Κομματά. Από την Ελλάδα με πλοίο ταξίδεψαν μέχρι τη Γαλλία. Στις 8 Απριλίου, από το γαλλικό λιμάνι της Χάβρης αναχώρησαν με το πλοίο “Rochambeau” και στις 17 Απριλίου έφτασαν στην Αμερική. Άλλα στοιχεία αναφέρουν ότι :

·         Ο Αθανάσιος Αναγνώστου ήταν τότε 18 ετών. Δήλωσε εργάτης και ως τόπο γέννησης και διαμονής τη Λαμία. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Προορισμός του, με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, ήταν το Πίτσμπουργκ της Πενσυλβάνια, κοντά στον ξάδερφό του Λ. Χατζή.

·         Ο Ιωάννης Αργυρόπουλος ήταν 23 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Αλέξανδρος. Με 25 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Παπαδόπουλος. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Ιωάννης Αργυρόπουλος την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στην Αϊόβα.

·         Ο Σπύρος Κομματάς ήταν 31 ετών και παντρεμένος. Γεννήθηκε στ Μοσχοχώρι, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε τη Λαμία, όπου ήταν η γυναίκα του Μαρία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 25 $ στην τσέπη, στο Ντάβενπορτ της Αϊόβα, όπου ήταν ο γνωστός του Αθανάσιος Λύκος.

 

Πλοίο Laconia (1912) [Photo: Hisashi Noma Collection]

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 ήταν η πλέον πολυπληθής στην ιστορία του χωριού και αριθμούσε 9 άτομα. Περιλάμβανε τους : Γεώργ. Ασημάκη, Ιωάν. Γκάρλα, Ταξ. Ζήρα, Αθαν. Θάνο, Δημ. Μαυρωτά, Ηλ. Μαυρωτά, Νικ. Πανόπουλο, Στυλ. Παπαποστόλου και Ηλ. Πήχα. Στις 2 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Laconia (1912)” και στις 17 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υπάρχον αρχειακό υλικό μας γνωρίζει ότι :

·         Ο Γεώργιος Ασημάκης ήταν 33 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αικατερίνη. Ως εργάτης, με 25 $ για τα πρώτα αναγκαία έξοδα, πήγαινε για δουλειά στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στο συγγενή του Ιωάννη Διαμαντή. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Γεωργίου Ασημάκη στις ΗΠΑ, εφόσον είχε ξανάρθει την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο τόπο.

·         Ο Ιωάννης Γκάρλας ήταν 33 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στο Μοσχοχώρι είχε τον αδελφό του Κώστα. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Μανώλης. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Ιωάννης Γκάρλας την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε πάλι στη Δυτ. Βιρτζίνια.

·         Ο Ταξιάρχης Ζήρας ήταν 39 ετών και παντρεμένος. Για επάγγελμα δήλωσε ξυλουργός (carpenter). Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Παρασκευή. Με 40 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Τέο Σερπιώτης.

·         Ο Αθανάσιος Θάνος ήταν 27 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $) στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο θείος του Θ. Γ. Σερπιώτης. Για τον Αθανάσιο Θάνο αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Ήρθε το 1912 και εργάστηκε πάλι στην ίδια πόλη.

·         Ο Δημήτριος Μαυρωτάς ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Πηνελόπη. Προορισμός του (με 25 $ στην τσέπη) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Χάιντενβιλ (Haydenville) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο συγγενής του Αθ. Καριοφίλης[30]. Είχε ξανάρθει στην Αμερική ο Δημήτριος Μαυρωτάς την περίοδο 1910-13 και εργάστηκε στο Πάλο της Καλιφόρνια.

·         Ο Ηλίας Μαυρωτάς ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Περσεφόνη. Με 45 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στην Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στο φίλο του Γεώργιο Παπακωστάκη[31]. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Ηλία Μαυρωτά στις ΗΠΑ, εφόσον πρωτοήρθε την περίοδο 1907-11 και εργάστηκε στην Καλιφόρνια.

·         Ο Νικόλαος Πανόπουλος ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Αθανάσιος. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $) στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο συγγενής του Ζαχ. Κόκκοτας. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Νικόλαος Πανόπουλος την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

·         Ο Στυλιανός Παπαποστόλου ήταν 27 ετών. Στο Μοσχοχώρι είχε τον αδελφό του Κώστα. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 27 $ στην τσέπη) στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στο φίλο του Χρήστο Κόκκοτα. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του μετανάστη Στυλιανού Παπαποστόλου. Για πρώτη φορά πήγε την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο τόπο.

·         Ο Ηλίας Πήχας ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Τελικός προορισμός του (με 28 $ μαζί του) για δουλειά εργάτη ήταν η πόλη Χουήλιν της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Ζαχ. Κόκκοτας. Για τον Ηλία Πήχα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι στις ΗΠΑ. Ξανάρθε την περίοδο 1912-13 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

   Η τρίτη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από τον Παναγή Υφαντή. Στις 26 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το πλοίο “Pannonia” και στις 16 Ιουνίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 43 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Στο Μοσχοχώρι είχε τον αδελφό του Δημήτριο. Πήγαινε για δουλειά εργάτη (με 25 $) στο Ντιτρόιτ του Μίτσιγκαν, κοντά στον ξάδερφό του Ζαφείρη Μαθιό. Αυτό ήταν το β’ ταξίδι του Παναγή Υφαντή στις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά ήρθε την περίοδο 1910-13 και εργάστηκε πάλι στο Ντιτρόιτ.

 

Πλοίο “Pannonia” (Photo: Frank Pichardo Collection)

Θ. Μικροί αριθμοί μεταναστών στα έτη 1915 και 1916

   Στη διάρκεια του 1915 έγιναν μόνο 3 ταξίδια (1 ομαδικό και 2 από μεμονωμένους) και έφυγαν 4 μετανάστες. Το επόμενο έτος 1916 έγιναν 2 ταξίδια (1 ομαδικό και 1 μεμονωμένα) και έφυγαν πάλι 4 μετανάστες. Ας γίνουμε πιο αναλυτικοί :

   Η πρώτη μεμονωμένη άφιξη στο 1915 έγινε από τον Πέτρο Πέτρου. Στις 30 Δεκεμβρίου 1914, από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησε με το πλοίο “Patris” και στις 21 Ιανουαρίου 1915 έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 22 ετών. Ως επάγγελμα δήλωσε ράπτης (tailor). Η μητέρα του στο Μοσχοχώρι λεγόταν Αναστασία. Προορισμός του, με 21 $ για τα πρώτα του έξοδα, ήταν η Νέα Υόρκη, όπου είχε ένα φίλο του.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1915 έγινε από δύο άτομα, τους Γεώρ. Βελέντζα και Κωνστ. Κωστή. Στις 14 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Carpathia” και στις 9 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Γνωρίζουμε επίσης ότι :

·         Ο Γεώργιος Βελέντζας ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Παναγιώτα. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο φίλος του Θεόδωρος Σερπιώτης. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Γεωργίου Βελέντζα στις ΗΠΑ. Είχε έρθει πάλι την περίοδο 1907-11 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο τόπο.

·         Ο Κωνσταντίνος Κωστής ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Στο Μοσχοχώρι ήταν η γυναίκα του Μαρία. Με 25 $ μαζί του, πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Χουήλιν (Wheeling) της Δυτ. Βιρτζίνια, κοντά στον κουνιάδο του Αθανάσιο Θάνο.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1915 έγινε από το Δημήτριο Μαυρωτά. Στις 24 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Athinai” και στις 16 Μαρτίου «πάτησε πόδι» στην Αμερική. Ήταν τότε 34 ετών και παντρεμένος. Ως τόπο γέννησης και διαμονής δήλωσε τη Λαμία. Το επάγγελμά του ήταν ράπτης. Με 55 $ για τα πρώτα αναγκαία έξοδα έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου είχε έναν φίλο του. Ο Δημήτριος Μαυρωτάς είχε ξανάρθει στην Αμερική την περίοδο 1910-13 και εργάστηκε στη Φιλαδέλφεια.

   Η μοναδική ομαδική αναχώρηση στο 1916 έγινε από τριμελή ομάδα, που περιλάμβανε τους : Νικ. Αλογά, Νικ. Κοντόγιαννο και Αθαν. Πανόπουλο. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο στην Ιταλία. Από το λιμάνι της Νάπολης έφυγαν με το πλοίο “Giuseppe Verdi” και στις 5 Σεπτεμβρίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Τα περιορισμένα στοιχεία του αρχείου μας αναφέρουν επίσης ότι :

·         Ο Νικόλαος Αλογάς ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

·         Ο Νικόλαος Κοντόγιαννος ήταν 26 ετών. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

·         Ο Αθανάσιος Πανόπουλος ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

 

Πλοίο “Giuseppe Verdi” (Photo: Richard Faber Collection)

Ι. Μία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1916 - Επίλογος

   Αυτή έγινε από το Γεώργιο Κελέση. Από την Ελλάδα πήγε με πλοίο στην Ιταλία. Στις  29 Νοεμβρίου, από το ιταλικό λιμάνι της Νάπολης αναχώρησε με το πλοίο “Giuseppe Verdi” και στις 16 Δεκεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 27 ετών. Ως τόπο γέννησης και κατοικίας δήλωσε τη Λαμία. Ο πατέρας του λεγόταν Αναγνώστης. Με 30 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, στη Νέα Υόρκη, όπου είχε ένα φίλο του.

---

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Γενικές απογραφές πληθυσμού (1889, 1896, 1920).

2.    Εφημερίδες – Περιοδικά

i    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Αμπλιανίτες μετανάστες στην Αμερική», εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143, σελ. 1& 6, Σεπτ.-Οκτ. 2008  και φ. 144, σελ. 1 & 6, Νοε.-Δεκ. 2008, Συλλόγου Αμπλιανιτών ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Αθήνα  iii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκ amfictyon.blogspot.gt

iv.   περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

v.    εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

3.    Βιβλία, Άρθρα, Ιστοσελίδες, Μαρτυρίες

i.    “Οδηγός του Μετανάστου”, 1910, Αθήνα.

ii.    Θ.  Ανθογαλίδου  “Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)”, στην ηλεκτρ. διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iii.   Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

iv.   Ιστοσελίδα web3.eetaa.gr

v.    Βικιπαίδεια

vi.   Θανάσης Βελέντζας, φιλόλογος

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Οι συνθήκες ζωής στα χρόνια εκείνα, ιδιαίτερα της αγροτιάς η οποία έδωσε και το μεγαλύτερο ποσοστό στον όγκο των μεταναστών, ήταν άσχημες.

[2] Στην παρούσα εργασία, οι αναλφάβητοι μετανάστες ήταν 18, δηλ. ποσοστό 23 %.

[3] έτσι παρουσίαζαν την Αμερική  εκατοντάδες μεσίτες μετανάστευσης (επάγγελμα που ανθούσε τα χρόνια εκείνα), ως νέα Γη της Επαγγελίας.

[4] Στους παράγοντες που ώθησαν προς την υπερπόντια μετανάστευση, σημαντική θέση δίπλα στις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες κατείχαν και οι πολιτικές συνθήκες. Η εμπόλεμη κατάσταση, αλλά και οι πολιτικές εκτροπές και ανωμαλίες γίνονταν πρόξενοι μεγάλων πληθυσμιακών μετακινήσεων. Η ανυποταξία στο στρατό τις δύο δεκαετίες 1890-1910 ήταν σημαντική. Για τις τότε κυβερνήσεις η μετανάστευση αποτέλεσε μια επιθυμητή εκτόνωση και τη διέξοδο από το μεγάλο και άλυτο πολυετές πρόβλημα της ληστείας στην Ελλάδα.

[5] Κυμαίνονταν από 100 μέχρι 400 δραχμές σε αξία της εποχής εκείνης. Με τον ανταγωνισμό των εταιρειών και με το μεγάλο αριθμό μεταναστών σε κάθε ταξίδι (1.000 - 1.500 άτομα), το ταξίδι έφτασε να κοστίζει 60 δραχμές. Πάντως ήταν σημαντικό ποσό για τα χρόνια εκείνα.

[6]  Η τοκογλυφία οργίαζε. Ο τόκος, ήταν 20-30% σε χρήμα, αλλά οι δανειστές έπαιρναν από τους οφειλέτες τους, γάλα, βούτυρο, και άλλα προϊόντα, ανεβάζοντας τον τόκο σε 70 ή και 80%.

[7]  Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[8] Λαβαίνοντας ως βάση υπολογισμού τον πληθυσμό σε 640 κατοίκους περίπου (δηλ. το μέσο όρο των απογραφών πληθυσμού στα έτη 1889 και 1920), τότε έχουμε : 79X100 / 640 @ 12 %

[9] Ο τόπος προορισμού είναι δυσανάγνωστος στο χειρόγραφο αρχείο.

[10] Αντιπρόσωπος (πράκτορας) για τη Φθιώτιδα ήταν ο Αθανάσιος Γιαννούκος, με γραφείο στην οδό Ρήγα Φεραίου στη Λαμία.

[11] Οι ελληνικές υπερπόντιες γραμμές που αναπτύχθηκαν ήταν κυρίως δύο : η γραμμή βορείου Ατλαντικού (1907– 1977), που τη διέκοψε για επτά χρόνια ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η γραμμή Αυστραλίας (1947 – 1977).

[12] Εταιρεία των Δ. Μωραΐτη και Παν. Βαλλιάνου. Είχε τα αγγλικής κατασκευής υπερωκεάνια "Μωραΐτης" (Moraitis) και "Αθήναι" (Athinai).

[13] Είχε τα ίδια πλοία της προηγούμενης εταιρείας (δηλ. Moraitis και Athinai). Όμως χρεοκόπησε το 1912 και απορροφήθηκε από την εταιρεία των Αφών Εμπειρίκου.

[14] Η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» συχνά αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει επιτάξεις και φθορές πλοίων, από πολεμικές αντιξοότητες (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ παγκόσμιος πόλεμος) αλλά και από εχθρότητα των αντίπαλων πολιτικών μερίδων, που εναλλάσσονταν τότε στη διακυβέρνηση της χώρας. Στη συνέχεια η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» ίδρυσε την αγγλική εταιρεία «Byron Steamship Company» που διαλύθηκε το 1928, μετά υπέγραψε μια ατυχή σύμβαση το 1932 με το κράτος και τελικά το 1937 διαλύθηκε.

[15] Ήταν το πρώτο πλοίο που παρέλαβε το 1909 από τα αγγλικά ναυπηγεία (4.890 κόρων).

[16] Τα επόμενα χρόνια μετονομάστηκε σε Megali Hellas (το 1919) και σε Byron (το 1923).

[17] Στις αρχές του 20ου αιώνα περίπου ένας στους επτά μετανάστες παρέμενε στη Νέα Υόρκη, που είχε το 1910 πάνω από 12.000 Έλληνες. Οι υπόλοιποι συνέχιζαν την πορεία τους στην τεράστια αμερικανική ενδοχώρα.

[18] «Ο βίος εν Νέα Υόρκη είναι αρκούντως πολυδάπανος. Αν ο μετανάστης μείνει ημέρας τινάς άεργος ενταύθα και δεν έχει συγγενείς ή φίλους, οι οποίοι να δαπανώσι δι΄ αυτόν, οφείλει να υπολογίζει εν τουλάχιστον δολλάριον καθ΄ ημέραν δια τροφήν και κατοικίαν, ήτοι πέντε περίπου φράγκα. Και ταύτα αν τρώγει εις τα ελληνικά μικροεστιατόρια και αποφεύγει τα ποτά και τα κεράσματα. Οιονδήποτε ποτόν στοιχίζει το ολιγότερον 5 σεντς, ήτοι 25 λεπτά. Καλόν είναι ο μετανάστης να προσπαθεί να μη μείνει μακρόν χρόνον εν Νέα Υόρκη, αλλά να διευθύνεται εις το εσωτερικόν. [Από τον «Οδηγόν του Μετανάστου», 1910].

[19] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[20] Αρχικός τόπος προορισμού ήταν η Βοστώνη της Μασαχουσέτης, αλλά άλλαξε γνώμη τελικά.

[21] ό. π.

[22] Από πρόβλημα του αμερικανικού αρχείου.

[23] Από τη Λαμία. Τον Ιούνιο 1910 πήγε στην Αμερική, σε ηλικία 27 ετών και παντρεμένος. Αρχικός του προορισμός ήταν η Νέα Υόρκη και κατέληξε στην Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης. Το Φεβρουάριο του 1911 τον ακολούθησε όλη η οικογένεια, με τη σύζυγό του Παρασκευή (γεννήθηκε στο Μοσχοχώρι)  ηλικίας τότε 25 ετών και τα 3 παιδιά τους (Θεώνη, Ιωάννης και Κώστας).

[24] Πήγε οικογενειακώς το 1907 στην Αμερική, σε ηλικία 38 ετών και παντρεμένος, με αρχικό προορισμό τη Νέα Υόρκη. Δήλωσε τη Λαμία ως τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλεία (ήταν τότε 35 ετών). Είχε μαζί του τα 3 παιδιά του (Βασίλειος 5 ετών, Έλενα 8 ετών, Δήμητρα 10 ετών).

[25] Πήγε τον Απρίλιο του 1911 στην Αμερική, σε ηλικία 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Βασιλική. Ως τόπο γέννησης και κατοικίας δήλωσε τη Λαμία. Προορισμός του το Οχάιο.

[26] Από την Ιμίρμπεη (Ανθήλη). Πήγε στην Αμερική τον Ιανουάριο του 1911, σε ηλικία 23 ετών. Προορισμός του η Χάιντενβιλ της Μασαχουσέτης. Ξαναπήγε το 1914.

[27] τον έλεγαν Κοντόγιαννο.

[28] Ο Ζαχαρίας Κόκκοτας πήγε στην Αμερική τον Ιούνιο του 1907, σε ηλικία 25 ετών. Πήγε στην πόλη Χουήλιν (Wheeeling) της Δυτ. Βιρτζίνια.

[29] Από την Ανθήλη. Ο πατέρας του λεγόταν Δημήτριος. Πήγε στην Αμερική το 1907, σε ηλικία19 ετών με αρχικό προορισμό τη Νέα Υόρκη. Εργάστηκε μέχρι το 1912 και επέστρεψε. Ξαναπήγε το 1914 πάλι στη Νέα Υόρκη.

[30] Από την Ιμίρμπεη (Ανθήλη). Ο Αθανάσιος Ιωάν. Καριοφίλης το Νοέμβριο του 1907 πήγε στην Αμερική, σε ηλικία 19 ετών και εργάστηκε αρχικά στη Νέα Υόρκη.

[31] Πήγε το 1907 στην Αμερική σε ηλικία 18 ετών. Δήλωσε τη Λαμία ως τόπο γέννησης και κατοικίας. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.