Το Έκτακτο Στρατοδικείο Λαμίας - Οι θανατικές καταδίκες

Μελέτη

Προλεγόμενα-Γενικά

   Το Έκτακτο Στρατοδικείο Λαμίας (ΕΣΛ) συστάθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 1946, με τομέα αρμοδιότητας τους νομούς Φθιώτιδας Φωκίδας και μέρους του νομού Ευρυτανίας. Η Λοκρίδα και μέρος της Φωκίδας υπαγόταν στα στρατοδικεία Θηβών και Μεσολογγίου αντίστοιχα. Λειτούργησε πλέον των 3 ½ ετών, από τις 30 Οκτωβρίου 1946 μέχρι τις 23 Ιουνίου 1950, που καταργήθηκε. Από τις αποφάσεις του, για 435 άτομα ήταν θανατικές καταδίκες. Απ’ αυτές έγιναν 210 θανατικές εκτελέσεις (ανδρών και γυναικών).

   Πρόεδρος του ΕΣΛ[1] ήταν ο συνταγματάρχης Γεώργιος Γιαννόπουλος[2], αποκαλούμενος λαϊκά “Κινίνος[3]”, λόγω της δηκτικότητας των λόγων του και της πλήρους έλλειψης επιείκειας προς τους κατηγορουμένους, εφόσον ο συνήθης επίλογος-απόφαση στη δίκη ήταν “εις θάνατον”. Το προεδρείο ήταν πενταμελές. Η σύνθεση ήταν μεταβλητή, με χαμηλόβαθμους - συνήθως μάχιμους - στρατιωτικούς κάθε ειδικότητας (και όχι κατ’ ανάγκην της στρατιωτικής δικαιοσύνης). Βασιλικός Επίτροπος ήταν ο Αριστομένης Ζωζωνάκης.

   Οι συνεδριάσεις γίνονταν στο δικαστικό μέγαρο, στην οδό Καποδιστρίου 10 (κέντρο της πόλης). Οι φυλακές ήταν στην ίδια οδό (Καποδιστρίου 36). Το στρατόπεδο των μελλοθανάτων (επονομαζόμενο “Νταχάου”) και των κρατούμενων γυναικών ήταν στο σημερινό 10ο Δημοτικό Σχολείο (Όθωνος 40), που ήταν απέναντι από τις φυλακές, στα ανατολικά της Λαμίας.

  Ένα δρακόντειο νομοθέτημα της Βουλής “το Γ’ Ψήφισμα” «Περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα του κράτους» ήταν το “νομικό οπλοστάσιο” των Έκτακτων Στρατοδικείων, του οποίου η κυριότερη διάταξη ήταν :

Όστις θέλων να αποσπάση εν μέρος της Επικρατείας ή να ευκολύνη τα προς το τέλος τείνοντα σχέδια συνώμοσεν εντός του κράτους ή συνεννοήθη με ξένους ή διήγειρε στάσιν ή κατήρτισεν ενόπλους ομάδας, ή μετέσχεν είς αυτάς, τιμωρείται με θάνατον.

   Αυτό το ψήφισμα όριζε τη σύσταση έκτακτων στρατοδικείων, που οι αποφάσεις τους ήταν τελεσίδικες. Κανένα ένδικο μέσο δεν υπήρχε και σε περίπτωση θανατικής καταδίκης η εκτέλεσή της έπρεπε να γίνει μέσα σε τρεις μέρες. Μόνο βασιλική χάρη μπορούσε να αποσπάσει το μελλοθάνατο από τις κάννες του εκτελεστικού αποσπάσματος. Και τα έκτακτα στρατοδικεία, συγκροτούμενα από αμείλικτους στρατοδίκες, λειτουργούσαν με πρωτοφανή δραστηριότητα.

   Οι συνεδριάσεις ήταν δημόσιες. Το στοιχείο του παραλόγου, του απόλυτου λόγου και της υπερβολής κυριαρχούσε και απέβλεπε στην τρομοκράτηση της κοινής γνώμης.

   Ένα δείγμα της κακής ψυχολογίας από το βαρύ κλίμα του δημιουργούσε η καθημερινή λειτουργία του ΕΣΛ, δίνεται από τη μαρτυρία του Γεωργίου Βελέντζα[4], στρατιώτη-φρουρού στο ΕΣΛ : 

“Το Στρατοδικείο ήταν να μην περάσεις από την πόρτα του. Μπαίνετε ζωντανοί και βγαίνετε πεθαμένοι. Κάθε μέρα πέρναγαν Στρατοδικείο. Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή γινόντουσαν  εκτελέσεις. Σε έπιανε ρίγος. Υπήρχε ατμόσφαιρα φόβου. Ακόμα κι εγώ που ήμουν φαντάρος φοβόμουν”.

   Παρά το  κλίμα φόβου, οι συνεδριάσεις συγκέντρωναν πλήθος κόσμου, ιδιαίτερα αν δικάζονταν κάτοικοι γνωστοί της Λαμίας ή της περιοχής (ή στελέχη του ΕΑΜ και ΚΚΕ). Τα ίδια πρόσωπα ήταν πρωταγωνιστές του δραματικού έργου (στρατοδίκες, βασιλικός επίτροπος, ασφαλίτες και κατηγορούμενοι, δικηγόροι και μάρτυρες), αν και για τους ακροατές δεν υπήρχαν πολλές εκπλήξεις.

   Οι πλέον συνήθεις αλλά και κάποιες ακραίες κατηγορίες, για παραπομπή ήταν :          

1.    Συμμετοχή σε αναρχική ομάδα και ένοπλη προσβολή των αρχών (άρθρο 2, του Γ’ Ψηφίσματος). Αυτή ήταν η κύρια αιτία παραπομπής και καταδίκης στο Έκτακτο Στρατοδικείο. Το αδίκημα ήταν αόριστο και η εφαρμογή του επέτρεπε αυθαιρεσίες.

2.    Άρνηση αποκήρυξης  του κομμουνισμού (έφερε πάντα τη θανατική καταδίκη)

3.    Σύνδεση με τα ένοπλα τμήματα του ΔΣΕ.

4.    Η συμμετοχή σε επιτροπές συμφιλίωσης, στην οργάνωση αυτοάμυνας, ή η ανάληψη αυτοδιοικητικής θέσης είχε μεγάλες κυρώσεις. Τελείως αυθαίρετα γινόταν σύνδεση με λεηλασίες οικιών ή με εκτελέσεις “εθνικοφρόνων”.

Παράδειγμα : Ένας 24χρονος δάσκαλος από το χωριό Πανουργιά, που είχε αποκηρύξει το ΕΑΜικό παρελθόν του, συνελήφθη με την οικογένειά του στη Γκιώνα ως υπεύθυνος αυτοάμυνας. Κατηγορήθηκε από συγχωριανούς ότι έδωσε στοιχεία στους αντάρτες. Καταδικάστηκε σε θάνατο (31 Ιαν. 1948).

5.    Οι κατηγορούμενοι διώκονταν συλλογικά[5] για πολυάριθμα εγκλήματα, χωρίς εξατομίκευση της πράξης. Τα ίδια εγκλήματα αποδίδονταν ταυτόχρονα σε πολλές ομάδες κατηγορουμένων.

6.    Έγινε και επίκληση της φαντασίας από το Βασιλικό Επίτροπο στη δίκη Κων. Γελαδά, λέγοντας “φανταστείτε τι θα γινόταν αν οι κατηγορούμενοι εισέρχονταν στη Λαμία”, εφόσον δεν υπήρχαν στοιχεία στο κατηγορητήριο.

7.    Ο Βασιλικός Επίτροπος Ζωζωνάκης σε ομιλία του είπε : “Δεν χρειάζεται καμία επιείκεια στους συμμορίτες των μετόπισθεν γιατί είναι οι πλέον ύπουλοι, οι πλέον επικίνδυνοι και καταστρεπτικοί”.

8.    Ασήμαντοι λόγοι έγιναν αδικήματα και οι άνθρωποι παραπέμφθηκαν στο ΕΣΛ με προφανή σκοπό τον εκφοβισμό και τρομοκρατία του κόσμου.

Παραδείγματα : Νεαρός Λαμιώτης παραπέμφθηκε επειδή τραγουδούσε … αριστερά τραγούδια (για την εργατιά) σε κατάσταση μέθης. Επίσης, νεαρός βοσκός από ορεινό χωριό της Σπερχειάδας, παραπέμφθηκε στο ΕΣΛ επειδή έδωσε ψωμί στους αντάρτες!

9.    Έγιναν καταδίκες από το ΕΣΛ “για προληπτικούς λόγους”, σε γυναίκες, μητέρες ή κόρες - ανεξαρτήτως ηλικίας - των μαχητών του ΔΣΕ. Τα άτομα αυτά κρατήθηκαν σε μια ιδιότυπη ομηρεία στις φυλακές Λαμίας, αλλά και άλλα στρατόπεδα “κομμουνιστοσυμμοριτών” του Στρατού, Αυτή η κατάσταση έληξε μετά το τέλος των στρατιωτικών επιχειρήσεων.

10.  Προσωπικές αντιζηλίες και εχθρότητες, από απλά άτομα, αλλά και από επώνυμα του χώρου της πολιτικής, κατηγορούσαν (ψευδώς) τους αντιπάλους για “συνεργασία με τους αντάρτες”, κ.ά. με αποτέλεσμα την παραπομπή τους και την θανατική καταδίκη τους. Αναφέρεται η περίπτωση[6] του γιατρού-χειρουργού Λαμίας Ιωάννη Γρηγ. Παπασιοπούλου, που καταγγέλθηκε από γνωστό Λαμιώτη πολιτικό της εποχής εκείνης, παραπέμφθηκε στο ΕΣΛ και καταδικάστηκε σε θάνατο[7].

   Στο ΕΣΛ κατέθεταν οι ίδιοι μάρτυρες κατηγορίας, όπως ο μοίραρχος της Χωροφυλακής, ο πρόεδρος του Συλλόγου Σφαγιασθέντων υπό εαμοκομμουνιστών (Κων/νος Κυρίτσης), ο αρχηγός της οργάνωσης “Χ” και τρία από τα πρωτοπαλίκαρά του (όλοι υπάλληλοι της Αγροτικής Τράπεζας). Οι ίδιοι έφεραν το χαρακτηρισμό “αγωνιστές Λαμίας” και απειλούσαν ότι “περιφρουρούντες τους καθαρόαιμους Έλληνες που αγωνίζονται στα βουνά, για κάθε συλλαμβανόμενο οπλίτη της Βασιλικής Χωροφυλακής και του στρατού, που θα βρισκόταν νεκρός θα προβαίνομε σε σκληρά αντίποινα”.

   Συνήθεις ή και ειδικοί λόγοι και τρόποι υπεράσπισης των κατηγορουμένων ήταν :

1.      Παραδοχή της πλάνης, δηλ. του κομμουνισμού (ο κατηγορούμενος γλύτωνε το θάνατο).

2.   Η συνδρομή του κατηγορουμένου στο ΔΣΕ ήταν αποτέλεσμα βίας και εξαναγκασμού, που αποτελούσε ελαφρυντικό στοιχείο.

Παράδειγμα 1 : Ένας 50χρονος από το Δίλοφο Σπερχειάδας τον οποίο η λαϊκή συνέλευση του χωριού (με έγκριση του τοπικού αρχηγείου του ΔΣΕ) τον εξέλεξε αγροφύλακα. Παραπέμφθηκε στο ΕΣΛ και καταδικάστηκε σε 18 έτη φυλάκισης!

Παράδειγμα 2 : Ένας 43χρονος τσαγκάρης από το Νεοχώρι Τυμφρηστού, που κατόπιν βίας και απειλής ανέλαβε τη θέση του φρουράρχου,  δήλωσε ότι : “όσοι έμεναν στα χωριά συνεργαζόντουσαν ”.

Παράδειγμα 3 : Ένας 47χρονος κτηματίας από τη Χιλιαδού Δομοκού ανέφερε ότι στις εκλογές, οι αριστεροί τον έβαλαν ως μέλος στο Λαϊκό Δικαστήριο για να τον εκθέσουν, παρότι ήταν μέλος οργάνωσης εθνικοφρόνων και είχε στείλει τα παιδιά του στη Λαμία για προφύλαξη.

3.    Υπογραφή δήλωσης μετανοίας (αποκήρυξη) από τον ίδιο και δημοσίευση αυτής στον τύπο. Η αποκήρυξη ήταν απαιτητή για να γίνει δεκτή η αίτηση χάριτος, ακόμα κι αν υπήρχαν πολλοί άλλοι σημαντικοί και ευνοϊκοί λόγοι για το αίτημα αυτό.

Παράδειγμα : Έμπορος της Λαμίας ηλικίας 70 ετών, που είχε καταδικαστεί από το ΕΣΛ στις 23 Απριλίου 1948 για την υπόθεση της Επιτροπής Πόλης του ΚΚΕ, σε φυλάκιση 20 ετών. Στις επανειλημμένες αιτήσεις χάριτος που έκανε, επικαλέστηκε το προχωρημένο της ηλικίας του, από τους 4 γιους του, ένας σκοτώθηκε στην Αλβανία, ο άλλος (φοιτητής ιατρικής) εκτελέστηκε από Γερμανούς, ο τρίτος σκοτώθηκε σε σιδηρ. δυστύχημα και ο τέταρτος είχε ισόβια καταδίκη στις φυλακές της Γυάρου. Στην αίτησή του έγραψε ότι ήταν “φύσει και θέσει εθνικόφρων”, αλλά δεν είχε κάνει δήλωση μετανοίας. Όλες οι αιτήσεις χάριτος απορρίπτονταν.  Έτσι  (στις 22-1-1951) αναγκάστηκε να υπογράψει τη δήλωση μετανοίας, που δημοσιεύτηκε στον τοπικό τύπο και τελικά να αποφυλακιστεί.

4.    Ο πρότερος έντιμος βίος, όπου κατ’ ουσία φαινόταν ότι οι κατηγορούμενοι δεν ήταν κομμουνιστές, αλλά ότι παραπλανήθηκαν.

5.    Αν ο κατηγορούμενος απλά αρνιόταν  την κατηγορία, η ποινή ήταν θάνατος. Αν όμως αποδείκνυε ότι επιστρατεύτηκε βίαια και αποκήρυσσε, ή είχε παρουσιαστεί αυθορμήτως, τότε είχε ελαφρυντικά και καταδικαζόταν σε κάθειρξη.

6.    Ένας από τους συνηγόρους υπεράσπισης για το δίκαιο στην επιβολή της ποινής, αναρωτήθηκε : “Αν καταδικάσετε τους κατηγορούμενους στην εσχάτη των ποινών, τότε τι ποινή θα επιβάλλετε στο Μάρκο και στην Κυβέρνηση του Βουνού;”

7.    Δεν έλειψαν τα φαινόμενα ψευδορκίας[8] ή αναίρεσης της γραπτής κατάθεσης, αλλά και χρηματισμού[9]. Κάποιο ποσό σε λίρες εξασφάλιζε την αναβολή της δίκης, για άλλη πιο ευνοϊκή σύνθεση του δικαστηρίου, για αποφυγή της θανατικής ποινής ή για απονομή χάριτος.

   Να αναφέρουμε ακόμη ότι στο έργο του Στρατοδικείου γίνονταν παρεμβάσεις από δικηγόρους της Αθήνας ή από αξιωματικούς. Πολλά αιτήματα του βουλευτή Φθιώτιδας και υπουργού Δημ. Χατζίσκου έχουν καταγραφεί για επίσπευση της διαδικασίας απονομής χάριτος, για μετατροπή θανατικής ποινής σε ισόβια ή αναστολή εκτέλεσης. Οι συνήθειας δικαιολογίες ήταν η ειλικρινής μεταμέλεια, η υπηρέτηση συγγενικού προσώπου στον Εθνικό Στρατό, ή η εκτέλεση άλλου μέλους της ίδιας οικογένειας.

   Ο Στρατιωτικός Διοικητής στην περιοχή δικαιοδοσίας του Στρατοδικείου είχε το δικαίωμα να αναστείλει την εκτέλεση κάθε καταδικαστικής απόφασης. Αυτό όμως ελάχιστες φορές εφαρμόστηκε.

   Σ’ αυτές λοιπόν τις σκοτεινές και “πέτρινες”  μέρες, ελάχιστοι δικηγόροι θα τολμούσαν να αναλάβουν σχεδόν χαμένες υποθέσεις, με κίνδυνο χαρακτηρισμού ότι «συμπλέουν με τους κατηγορούμενους». Ένας από τους λίγους και γενναίους δικηγόρους που υπερασπίστηκαν κατηγορουμένους στο ΕΣΛ ήταν ο Βασίλειος Κ. Δαϊτσιώτης (1907-1975). Γεννήθηκε στη Λαμία και το 1937 διορίστηκε στο Πρωτοδικείο Λαμίας. Υπερασπίστηκε κι έσωσε από το εκτελεστικό απόσπασμα αρκετό κόσμο, με μικρότερες ποινές ή με αθώωση.

   Η πρώτη μεγάλη δίκη του ΕΣΛ άρχισε στις 30 Οκτωβρίου 1946 και είχε ως κατηγορούμενο το Νίκο Κομπλίτση (ή Χελμό), καπετάνιο του υπαρχηγείου Ξηρομέρου. Στην απολογία του ο κατηγορούμενος είπε :

“ … λόγω της υφισταμένης ανωμάλου καταστάσεως στην ύπαιθρο εκ μέρους των εθνικιστικών οργανώσεων και ορισμένων συγχωριανών μου, αναγκάστηκα να βγω σε άγνωστα μέρη, προκειμένου να εξασφαλίσω την ακεραιότητα της ζωής μου, ωσότου αποκατασταθεί η δημόσια τάξη και ασφάλεια.”

    Τον Αύγουστο του 1946 συγκρότησε τμήμα ένοπλων καταδιωκόμενων (αυτοάμυνα) στο Παναιτωλικό. Μετά από επίθεση (με προδοσία) από ομάδα χωροφυλάκων τραυματίστηκε και συνελήφθη. Καταδικάστηκε σε θάνατο για «σύσταση συμμορίας με αναρχοκομμουνιστές» και μετά 3 μέρες εκτελέστηκε.

Το κτίριο των Δικαστηρίων Λαμίας, όπου συνεδρίαζε το Έκτακτο Στρατοδικείο Λαμίας.

Α. Έναρξη του ΕΣΛ και λειτουργία του στα έτη 1946 και 1947

   Στη διάρκεια του υπολοίπου έτους 1946[10] το ΕΣΛ εκδίκασε 44 υποθέσεις (οι περισσότερες ήταν για παράνομη οπλοφορία). Δεν επιβλήθηκε καμία θανατική ποινή!

   Το Μάρτιο του 1947, μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας, Έκθεση[11] του Δ.Σ.Ε. εστάλη στον ΟΗΕ. Μεταξύ άλλων έδινε και στοιχεία για την περιοχή του αρχηγείου Ρούμελης (Στερεά Ελλάδα), με τη δράση ομάδων από ακραία συντηρητικά στοιχεία, που δρούσαν ανεξέλεγκτα στα χωριά, βασανίζοντας και θανατώνοντας κατά το δοκούν, με την ανοχή ή και συνεργασία της χωροφυλακής.

   Την άνοιξη του 1947, με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του στρατού στη Νιάλα[12] Ευρυτανίας συνελήφθησαν 30 άντρες και επιπλέον μια γυναίκα η δασκάλα Βαγγελίτσα Κουσιάντζα (29 ετών). Στις 3 Μαΐου 1947, οι  9 άντρες και η Κουσιάντζα καταδικάστηκαν σε θάνατο (ως ηθικοί αυτουργοί και στρατολόγοι) και στις 9 Μαΐου 1947 εκτελέστηκαν. Οι υπόλοιποι καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά. Εκτελέστηκαν οι : Δημ. Αθάνατος, Αλέκ. Βαρνάβας, Αλέκ. Γαλανίτσας, Αθαν. Καψάλης, Βαγγελ. Κουσιάντζα, Χαρίλ. Κυρίτσης, Βασ. Τσιρώνης, Κων. Χαλκιάς και Δημ. Χασιώτης. Ο Σωκρ. Παπαλέξης πέθανε από γάγγραινα και ο Αντ. Σερεφέας πέθανε από μόλυνση τραύματος.

   Η ανασφάλεια χαρακτήρισε τον τόπο και ιδιαίτερα τα ορεινά χωριά της δυτικής Φθιώτιδας, όπου τριγύριζε ο θάνατος. Την περίοδο αυτή (Μάιος 1947) οι περισσότεροι βουλευτές, νομάρχες,  μερικοί δήμαρχοι, αξιωματικοί της χωροφυλακής και γενικοί διοικητές απουσίαζαν κατά κανόνα, διαμένοντας στην ασφάλεια της Αθήνας. Μόνο ο βουλευτής Γεώργ. Πλατής ήρθε στη Λαμία, το καλοκαίρι[13] του 1947 και στις αρχές του 1948. Κανένας υπουργός δεν επισκέφθηκε τη Λαμία. Το Μάιο του 1947 στη Λαμία δεν υπήρχε εισαγγελέας, πρόεδρος Πρωτοδικών, κ.ά. ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι, ο δε μητροπολίτης Αμβρόσιος διέμενε στην Αθήνα από την περίοδο της Κατοχής!

   Η τοπική εφημερίδα ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, σε ακραία δημοσιεύματα, είχε γίνει “βασιλικότερη του βασιλιά”. Στις 12 Ιουνίου 1947 έγραψε :

“Προς κομμουνιστάς : Από σας θα σωθούν μόνο όσοι παραδοθούν αυθορμήτως. Όσοι δεν παραδοθούν ή θα φράξουν με τα κουφάρια τους χαντάκια και θα λιπαίνουν τα αγριόχορτα ή θα σαπίσουν στις φυλακές ή θα δεχθούν μισή δωδεκάδα σφαίρες εκτελεστικού αποσπάσματος, από εκείνες που δέχθηκαν προχθές κατάστηθα οι 17 της ΟΠΛΑ. Και σημειώστε ότι για τους Μπουρδή, Μονέδαν και Αυγέρην μίλησε το σύμπαν. Για σας σήμερον δεν έχει να μιλήσει κανείς άλλος από το ανακοινωθέν της δικαιοσύνης «χθες την πρωΐαν παρά το τάδε νεκροταφείον εκτελέστηκαν οι …»”.

   Την περίοδο αυτή, ο αντισυνταγματάρχης Δημήτριος Κούκουρας, διοικητής της 7ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ, που ήταν εκτοπισμένος στη Νάξο, απέδρασε και πήγε στα ανταρτοκρατούμενα βουνά της ελεύθερης Ελλάδας, όπου μετά από περιπέτειες τραυματισμένος συνελήφθη, όπως και ο λοχαγός Κίμων Χατζημιχελάκης. Παραπέμφθηκε στο ΕΣΛ. Ο Βασιλικός Επίτροπος πρότεινε για τον Δημ. Κούκουρα ελαφρυντικά (ένδοξη υπηρεσία, μέτρια σύγχυση λόγω γήρατος), αλλά παρά ταύτα του επιβλήθηκε η θανατική ποινή. Παρά τις αντιδράσεις  στον τύπο, τις εκκλήσεις για αναστολή της ποινής στο Βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών και στον Υπουργό Στρατιωτικών, 5 μέρες μετά την έκδοση της απόφασης, στις 14 Ιουνίου 1947, ο Δημ. Κούκουρας εκτελέστηκε στη Λαμία, γονατισμένος στο ένα πόδι, επειδή δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος! Η θανατική ποινή του Χατζημιχελάκη, μετά από αίτηση χάριτος,  με παρέμβαση Κρητών βουλευτών, μετατράπηκε σε ισόβια!

   Στις 29 Ιουλίου 1947, καταδικάστηκαν 8 κάτοικοι του Κρίκελου Ευρυτανίας, άνω των 60 ετών, επειδή “οι γιοι τους ήταν όλοι στο αντάρτικο”, ενώ την περίοδο της Κατοχής ήταν στο ΕΑΜ.

   Τον Οκτώβριο του 1947, δύο αλευροβιομήχανοι της Λαμίας καταδικάστηκαν σε φυλάκιση 17 και 13 ετών επειδή έστειλαν αλωνιστική μηχανή σε περιοχή που ελεγχόταν από το ΔΣΕ! Μετά από 6 μήνες κράτηση, αφέθησαν ελεύθεροι (προφανώς μετά από παρέμβαση). Ο μέραρχος Ι. Πεντζόπουλος αντέδρασε “με εθνική αγανάκτηση”, αλλά κλήθηκε να δώσει εξηγήσεις στο υπουργείο. Ο Βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδας Χρ. Παναγιούλας υπερασπίστηκε το μέραρχο. Τελικά, η Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας Λαμίας αποφάσισε την εκτόπιση των αλευροβιομηχάνων για 6 μήνες !

  

Β. Κορύφωση συνεδριάσεων και θανατικών αποφάσεων του ΕΣΛ στο 1948

   Στις αρχές του 1948, ένα παιδί η κόρη του Νάκου Μπελή, στις 24 Ιανουαρίου καταδικάστηκε από το Στρατοδικείο σε ποινή φυλάκισης, για “προληπτικούς λόγους” !

   Το Φεβρουάριο 1948, μερικά μέλη της ΕΠΟΝ Λαμίας παραπέμφθηκαν στο ΕΣΛ και καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη με την κατηγορία ότι έκαναν στρατολόγηση μελών και κατασκοπεία υπέρ της - τότε - ΕΣΣΔ.

   Στις 23 Φεβρουαρίου εκτελέστηκαν στην Ξηριώτισσα, οι καταδικασμένοι από το ΕΣΛ : Κων/νος Δ.  Καραγιάννης και Σπυρίδων Ν. Καραγιάννης απ’ το Κυριακοχώρι Φθιώτιδος και ο Κων/νος Ν. Αγγελάκης από το Κεράσοβο Ευρυτανίας.

   Στις 7 Μαρτίου 1948 από το ΕΣΛ εκδόθηκε η απόφαση[14] για τρεις στρατιώτες του 3ου Τάγματος Εθνοφρουράς, με τις κατηγορίες “δι΄ εγκατάλειψιν της θέσεώς των ενώπιον του εχθρού και επί λιποταξία”. Ήταν οι : Ευθύμιος Δημ. Ανδριτσόπουλος, Αθανάσιος Γεωργ. Κολύνας και Παναγιώτης Ανδρ. Ανδριτσόπουλος, οι οποίοι καταδικάστηκαν δις εις θάνατον.

   Στις 9 Μαρτίου 1948 νέα καταδίκη σε θάνατο για τον Κωνσταντίνο Αθαν. Σταμόπουλο, από την Ελάτεια Λοκρίδας, που κατηγορήθηκε για συμμετοχή σε αναρχική ομάδα και για οργάνωση τοπικής αυτοαμύνης.

   Νεαρός Λαμιώτης, παραπέμφθηκε στο ΕΣΛ με την κατηγορία ότι τραγουδούσε αντάρτικα τραγούδια (!), σε κατάσταση μέθης. Στις 3 Απριλίου 1948, καταδικάστηκε σε φυλάκιση 10 ετών. Ρώτησε τον πρόεδρο του Στρατοδικείου : - Κύριε πρόεδρε, 10 χρόνια για ένα τραγουδάκι, δεν είναι πολλά; Ο πρόεδρος απάντησε : - Γιατί δεν τραγουδούσες κάποιο άλλο τραγούδι; Και ο κατηγορούμενος : - Έλα ντε! Η μαγκούφα η εργατιά μου ήρθε εκείνη τη στιγμή (το περιστατικό είχε τότε κυκλοφορήσει σε όλη τη Λαμία, ως ανέκδοτο).

   Στις 6 Απριλίου 1948 το ΕΣΛ καταδίκασε σε θάνατο το Δημήτριο Αθαν. Χριστόπουλο, από τα Πουγκάκια, για συμμετοχή σε αναρχική ομάδα.

Οι φυλακές Λαμίας (εκδόσεις “Μέλισσα”)

   Στις 7 Απριλίου 1948 νέα καταδικαστική απόφαση “δις εις θάνατον, δήμευσιν της περιουσίας των και 10-20 χρόνια ειρκτή”, για τους: Βουλευτή Χρήστο του Χρ. από το Περιβόλι Δομοκού, Καβαδία Μαγδαληνή του Ιωάν. από την Αγία Τριάδα Ευρυτανίας, Σταμοκώστα Ηλία του Κων. από την Κορομηλιά Δομοκού, Ζαρκάδα Στυλιανό του Αθαν. από το Νεοχώρι Υπάτης, Στεφανή Κων/νο του Αθαν. από το Λιτόσελο και Σκαμάγκης Ηλίας του Γεωρ. από το Ροβολιάρι.

   Στις 13 Απριλίου 1948 το ΕΣΛ καταδίκασε στην ποινή του θανάτου για συμμετοχή σε αναρχική ομάδα τους : Χαραμαντά Απόστολο του Ιωάν. από το Χρισσό Παρνασσίδας και Σακκά Θεόδωρο του Δημ.

   Στις 19 Απριλίου 1948 εκτελέστηκαν στην Ξηριώτισσα πέντε καταδικασμένοι από το ΕΣΛ. Αυτοί ήταν οι : Αλεξίου Γρηγόριος Κων. και Χριστόπουλος Δημήτριος Αθαν. από τα Πουγκάκια Φθιώτιδος, Σκαμάγκης Ηλίας Γεωργ. από το Ροβολιάρι, Στεφανής Κων/νος Αθαν. απ’ το Λιτόσελο και Καβαδία Μαγδαληνή σύζ. Ιωάν. από την Αγία Τριάδα Ευρυτανίας.

   Μια γυναίκα (η Μ.Κ.) από την Πελασγία Φθιώτιδος καταδικάστηκε σε θάνατο. Η μητέρα της, με επιστολή στην αθηναϊκή εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, ζητούσε να μην εκτελεστεί η κόρη της, επειδή στρατολογήθηκε βιαίως. Όμως, η Ιη Μεραρχία, με ανακοίνωσή της υποστήριξε ότι η Μ.Κ. οικειοθελώς προσχώρησε στο ΔΣΕ στην Αγία Τριάδα Ευρυτανίας. Τελικά η Μ.Κ. εκτελέστηκε στις 16 Απρ. 1948.

   Την περίοδο 17-24 Απριλίου 1948 έγινε μεγάλη δίκη[15] στο ΕΣΛ. Ο γραμματέας της Επιτροπής Πόλης Λαμίας Κώστας Γελαδάς, με άλλους 34 κατηγορούμενους παραπέμφθηκαν με τις κατηγορίες: σύσταση οργάνωσης για συλλογή πληροφοριών και υλική ενίσχυση του Αρχηγείου Ρούμελης του ΔΣΕ. Αποτελεί σύμπτωση ότι την ίδια χρονική περίοδο και συγκεκριμένα στις 20 Απριλίου 1948 ήρθαν στη Λαμία για επιθεώρηση και ενημέρωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων, ο βασιλιάς, ο αρχηγός ΓΕΣ Δ. Γιατζής, ο υπαρχηγός, ο διοικητής του Γ’ ΣΣ. Σ. Κιτριλάκης, ο στρατηγός Θρ. Τσακαλώτος, ο αμερικανός στρατηγός Βαν Φλήτ και ανώτεροι Άγγλοι στρατιωτικοί. Καταδικάστηκαν[16] 19 άτομα σε θάνατο, 6 άτομα σε ισόβια δεσμά, 9 κρίθηκαν αθώοι (λόγω αμφιβολιών και λόγω γεροντικής σύγχυσης) και 1 σε 6μηνη φυλάκιση. Μεταξύ των κατηγορουμένων ήταν ένας απόστρατος αξιωματικός της Χωροφυλακής, ένας έμπορος[17], κ.ά. γνωστά μέλη της κοινωνίας της Λαμίας. Στη δίκη εμφανίστηκαν 13 μάρτυρες κατηγορίας και 44 μάρτυρες υπεράσπισης.

   Στις 5 Μαΐου, οι καταδικασμένοι από το ΕΣΛ εκτελέστηκαν στην Ξηριώτισσα οι : Αλεξίου Κοραλία θυγ. Αλεξ., Αργυροπούλου Μαρία σύζ. Νικ., Γελαδάς[18] Κων/νος Μιχ., Γιώτη Μαρία θυγ. Στεφ.,  Δάντζικα Νίκη θυγ. Δημ., Δρούζος Χρίστος Ιωάν., Ζαρκάδας Στυλιανός Αθαν., Ιωαννίδης Δημοσθένης Παύλ., Καραγεώργου Βασιλική σύζ. Στυλ., Καραντζάς Ηλίας Γεωργ., Κουλούρης Νικόλαος Δημ., Μαχαίρα Ευσταθία σύζ. Πέτρ., Μαχαίρας Πέτρος Ευστ., Μπούκας Ευάγγελος Κων.,  Ντέκος Θωμάς Λουκ., Σακκάς Θεόδωρος Δημ., Σπυρίδων Κυριάκος Ευαγγ., Σταμοκώστας Ηλίας Κων., Σιλέλας Νικόλαος Δημ. και Χαραμαντάς Απόστολος Ιωάν. Δεν εκτελέστηκαν τότε οι καταδικασθέντες σε θάνατο : Δρούζου Ευθυμία ή Ντίνα σύζ. Χρίστ., Γιώτου Αλτάνα σύζ. Ευσταθ. και Χολέβας[19] Γεώργιος Νικολ.

Σημείωση[20] : Η Αλτάνα Στεφ. Γιώτου, με την κόρη της Μαρία Στεφ. Γιώτου καταδικάστηκαν σε θάνατο, ενώ άλλα δύο παιδιά της και ο άντρας της καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά. Ακολούθησε αναστολή της εκτέλεσης με παρέμβαση του στρατηγού Ι. Πεντζόπουλου, ο οποίος έλαβε επιστολή του άλλου γιου της, που υπηρετούσε ως στρατιώτης για 16 μήνες στον Εθνικό Στρατό.

   Στην Αθήνα, μετά από κομματική εντολή, την 1η Μαΐου 1948, ο Ευστράτιος Μουτσογιάννης, μέλος της ΟΠΛΑ (Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών) τραυμάτισε θανάσιμα τον υπουργό Δικαιοσύνης Χρήστο Λαδά, στην κυβέρνηση συνασπισμού των Σοφούλη - Τσαλδάρη (επειδή θεωρήθηκε υπεύθυνος για το κλίμα των μαζικών εκτελέσεων καταδικασμένων μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας). Ως απάντηση στη δολοφονία, σε τρεις μέρες (4-7 Μαΐου) έγιναν στη χώρα 154 εκτελέσεις! Ακολούθησαν πολλές αντιδράσεις σε Ευρώπη και ΗΠΑ.

   Είναι προφανής η σύνδεση του αριθμού εκτελέσεων με την πολιτική και στρατιωτική συγκυρία. Οι στρατιωτικοί αντιδρούσαν[21] σε ανατολή εκτελέσεων και σε μέτρα επιείκειας. Γίνονταν παρεμβάσεις από πρόσωπα της πολιτικής και της εκκλησίας. Οι στρατιωτικοί απαιτούσαν αυστηρή εφαρμογή των αποφάσεων κάθε Εκτάκτου Στρατοδικείου. Πάντως το β’ εξάμηνο του 1948 έγιναν 11 εκτελέσεις, ενώ μόνο το μήνα Μάιο έγιναν 66! Η διεθνής κατακραυγή έφερε μείωση των εκτελέσεων, αλλά η πρακτική παρέμενε για τα Έκτακτα Στρατοδικεία. Χαρακτηριστική (όσο και κυνική) είναι η άποψη του Βρετανού Πρόξενου στη Θεσσαλονίκη, ο οποίος έγραψε : “σ’ αυτή τη χώρα λειτουργούν ιδιαζόντως σκοτεινές δυνάμεις και σχεδόν το μόνο μέσο αποτροπής τους είναι το Έκτακτο Στρατοδικείο”.

   Στις 6 Μαΐου 1948, καταδικασθέντες από το Στρατοδικείο Λαμίας για παράβαση του Γ’ ψηφίσματος, εκτελέστηκαν στην Αθήνα. Αυτοί ήταν οι : Αντωνίου Κ.,  Γαρτσιώτης Φ.,  Μπακαλέξης Β., Πανουλόπουλος Ι., Παπαγιάννης Κ.,  Πολυμέρης Κ., Πριάμης Γ., Σάλτας Ε. και Τσούκα …

   Στις 17 Μαΐου νέες θανατικές καταδίκες για συμμετοχή σε αναρχική ομάδα για τους : Χριστόπουλο … και Γιαννούλο Π. (δις εις θάνατον), Παπαγεωργίου Κ. και Νικογεώργο Αθαν. (εις θάνατον), Βαρλάμη … και Αποστολόπουλο … (τρις εις θάνατον).

    Σαν να μην έφτανε ο «Κινίνος», υπήρχαν και άλλοι … υπέρθερμοι τιμητές της ποινής του θανάτου. Ήταν η τοπική εφημερίδα ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, η οποία με αλλεπάλληλα σκληρά δημοσιεύματα και ανάλογους τίτλους … προαποφάσιζε καταδίκες. Παρατίθεται σχετικό δείγμα με τίτλο “Κεραυνός εις Λαμίαν”.

   Στις 29 Μαΐου με τη γνωστή κατηγορία “παράβαση του Γ’ Ψηφίσματος” το ΕΣΛ αποφάσισε για τους κατηγορούμενους : Γάκη Γεώργιο του Ευαγ. (δις εις θάνατον), Κατσίφα Αναστάσιο του Δημ., Μαρκούση Σωκράτη του Βάιου και Ζαχαριώτη Χρίστο του Κων. εκ Κλειτσού Ευρυτανίας (εις θάνατον).

   Το τρίμηνο που ακολούθησε (Ιούνιο, Ιούλιο και Αύγουστο) κορυφώθηκαν οι εκτελέσεις, που έφτασαν σε αριθμό τις 75, αποτελώντας το 1/3  του συνόλου!

   Στις 4 Ιουνίου επιβλήθηκε νέα θανατική καταδίκη για τους : Καραμπίνη Κων/νο του Βασ., Καυκούλα Σωτήριο του Ν., Βουκλή Αντώνιο  του Χρήστ., Καρασαντά Δημήτριο του Κ. , Ζήρα Δημήτριο του Βασ., Κόντο Γεώργιο, Μπόμπα Χαρίλαο του Κων.,  Ζαφείρη Κωνσταντίνο του Γεωργ., και Τζοβάρα Χρίστ. του Θωμά.

   Στις 8 Ιουνίου καταδικάστηκαν σε θάνατο οι : Μαργαριτόπουλος Θεοδόσιος του Νικ. και Χαρμπής Χαρίλαος του Δημ.

   Στις 20 Ιουνίου από το ΕΣΛ εκδόθηκαν οι εξής αποφάσεις για τους κάτωθι: Μαντύκα Γεώργιο από το Στένωμα και Μπαρλή Ιωάννη από τον Άγιο Ανδρέα (εις θάνατον), Μπακόλα Αθανάσιο δημοδιδάσκαλο, Μπακόλα Σεραφείμ[22] ιερέα και Μπακόλα Γεώργιο από το χωριό Μαυρομάτι (τρις εις θάνατον) “για φόνους, λεηλασίες, εμπρησμούς και το φόνο του εξαδέλφου των γιατρού Μπακόλα”.

   Στις 22 Ιουνίου ανακοινώθηκε νέα απόφαση με θανατική καταδίκη των : Δημολά Ευαγγ. του Νικ.  και Κοντονίκα Γεωργ. του Δημ., δημοδιδασκάλου στο Κρίκελο.

   Στις 29 Ιουνίου το ΕΣΛ αποφάσισε την καταδίκη σε θάνατο των : Φούρλα Αθανασίου του Δημ.  και Λάζου  Θεώνης συζ. Γεωργίου.

   Στις 6 Ιουλίου ανακοινώθηκε η απόφαση με θανατική καταδίκη των Παπιώτη Νικολάου και Χασιώτη Αθανασίου.

   Στις 14 Ιουλίου 1948 εκδόθηκε νέα απόφαση με την καταδίκη σε θάνατο των : Τζίτζιρα Παναγιώτη του Λουκά ή Πλιατσικολουκά, Κανέλλου Νικολάου του Παναγ., Μπαλλή Βασιλικής θυγ. Αθαν., Μπαλλή Παρασκευής θυγ. Αθαν. Κουχτάνη Νέστορος του Κωνστ., Παππά Σεραφείμ του Δημ. και Βράχα Δημ. του Αθαν.

   Στις 21 Ιουλίου το ΕΣΛ αποφάσισε την καταδίκη σε θάνατο των : Κορδά Χρήστου του Γεωργ., Μωραΐτη Δρόσου του Ιωάν., Πισπιρίγκου Θεοδ. του Ιωάν., Κότσανου Παναγ. του Δημ.  από τον Ελαιώνα Παρνασσίδος, Αγγελοπούλου Παύλου του Αθαν., Γραβάνη Αποστόλου του Γεωργ.  Λακουμένη Ευθυμίου του Γεωργ. και Λάγιου Ιωάννη του Παναγ., από το  Μοναστηράκι Δωρίδας.

    Στις 26 Ιουλίου 1948 έγινε στο ΕΣΛ η δίκη του χωριού Μεξιάτες. Το σύνολο των κατοίκων κατηγορήθηκε για συνεργασία και βοήθεια στο ΔΣΕ. Στους κατηγορουμένους ήταν και ο Γεώργιος Αλεξ. Παλαμιώτης[23] (1886-1964), τον οποίο η λαϊκή συνέλευση είχε εκλέξει ως πρόεδρο του λαϊκού δικαστηρίου στις Μεξιάτες. Με ειρωνεία όπως συνήθιζε ο “Κινίνος”, του είπε : “Τώρα ας μιλήσουμε εμείς οι πρόεδροι!”. Ο Γεώργ. Παλαμιώτης του εξήγησε ότι ο ρόλος του ήταν να επιλύει αγροτικές διαφορές και μόνον. Τον καταδίκασε “δις εις θάνατον”! Η απόφαση για θανατική ποινή ανακοινώθηκε και για άλλα άτομα του χωριού.

   Στις 28 Ιουλίου, νέα απόφαση του ΕΣΛ, που αφορούσε 12 άτομα κατηγορούμενα για το θάνατο του συμπολίτη μας Κίμωνα Βαΐδη, καταδίκασε σε θάνατο τους : Καραγιαννόπουλο Δημήτριο του Αθαν. εκ Μακρακώμης, Καραγκούνη Ιωάννη του  Δημ. εκ Μακρακώμης, Μαρταβά Δημήτριο του Γεωργ. εκ Διλόφου, Ζούπα Ευάγγελο του Ηλία εκ Διλόφου, Τσιλέκα Ηλίας Παναγιώτη εκ Μεσοχωρίου, Κανέλλο Δημήτριο του  Αθ. εκ Σπερχειάδος, Μαρτζαβό Κων/νο του Γεωργ. εκ Διλόφου, 8) Παυλή Γεώργιο του Κων. εκ Κόμματος, 9) Πατάγια Γεώργιο του Ευθ., Λυμπερόπουλο Νικόλαο του Βασ. εκ Λαμίας, Παπασταθόπουλο Κωνσταντίνο του Ευσταθ. εκ Λαμίας και Στεφόπουλο Αν. του Κων. εκ Λαμίας.

   Στις 29 Ιουλίου, “την πρωΐαν και παρά τον συνήθη τόπον των εκτελέσεων εις το Νεκροταφείον της Ξηριωτίσσης”, όπως γραφόταν τότε στις εφημερίδες, εκτελέστηκαν οι κάτωθι καταδικασθέντες εις θάνατον από το ΕΣΛ : Μπακόλας Σεραφείμ, Φούρλας Αθανάσιος Δημ., Λάζου Θεώνη Γεωργ., Τζίτζερα Παναγιώτα Λουκά, Κανέλλος Νικόλαος Παναγ., Μπαλή Βασιλική Αθαν., Μπαλή Παρασκευή Αθαν., Κουχτάνης Νέστωρ Κωνστ., Παππάς Σεραφ. Δημ., Ντότακας Στυλ. Θεοδ., Τσουγκρής Χρήστος Ζαχαρ.,  Τσουγκρή Μαρία Χρ., Καλύβας Κωνσταντίνος Χαρ., Σκεντέρης Ιωάννης Γεωργ., Κορακίδα Πηνελόπη Αθαν. και Κουτσουκάλης Αθανάσιος Κωνστ.

   Στις 31 Ιουλίου εκδόθηκε νέα απόφαση του ΕΣΛ με την οποία καταδικάστηκαν σε θάνατο τα αδέρφια Κουβέλης Ανδρέας Δημ. και Κουβέλης Ευθύμιος Δημ. από το Συγκρέλο Ευρυτανίας.

   Στις 3 Αυγούστου γνωστοποιήθηκαν οι αποφάσεις του Στρατοδικείου Λαμίας. Οι παρακάτω κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν σε θάνατο : Αμπλιανίτης Απόστολος του Ευθυμίου ή Καπετάν Βαρδούσας, εκ Δάφνης Υπάτης, Δρούγας Κωνσταντίνος εκ Ρεντίνης Καρδίτσης και Αντωνής Ανδρέας εκ Δικάστρου.

   Μέλη της Επιτροπής Πόλης της Άμφισσας, που παραπέμφθηκαν στο ΕΣΛ με κατηγορίες για σύνδεση με τα ένοπλα τμήματα του ΔΣΕ, στις 4 Αυγούστου 1948 εκδόθηκε η απόφαση για καταδίκη δις εις θάνατον (για 4 άτομα) και καταδίκη σε θάνατο (για άλλα 4 άτομα). Περιλάμβαναν 3 δικηγόρους[24] (Παπέλης, Μανέος, Παπαδημητρίου) που είχαν υπερασπιστεί πολλά μέλη του ΕΑΜ με κατηγορίες για κατοχικά εγκλήματα. Τα ονόματά τους ήταν : Παπέλης Νικόλαος - δικηγόρος,  Μανέος Ιωάννης - δικηγόρος, Παπαδημητρίου Χαράλαμπος - δικηγόρος, Τσίγκας Γεώργιος, που καταδικάστησαν “δις εις θάνατον”. Οι : Μίχος Δημήτριος - κουρέας, Καραγιάννης Ιωάννης - βυρσοδέψης, Πατρινόπουλος Νικόλαος - κουρέας και Ασημακόπουλος Ευάγγελος - κτηματίας, καταδικάστηκαν “εις θάνατον”.

   Με άλλη απόφαση του ΕΣΛ, στις 4 Αυγούστου 1948, κάτοικοι της Παλαιάς Γιαννιτσού Φθιώτιδας καταδικάστηκαν προληπτικά (!) καθώς οι “εθνικόφρονες” του χωριού φοβήθηκαν, ότι μια οικογένεια, που είχε γαμπρό αντάρτη, μπορούσε να δώσει πληροφορίες στο ΔΣΕ.

Το εσωτερικό των φυλακών Λαμίας κατά την

περίοδο του Εμφυλίου (αρχείο ΕΕΣ, εκδ. Μέλισσα)

    Στις 5 Αυγούστου έγινε νέα εκτέλεση στο χώρο του νεκροταφείου Ξηριώτισσας, με τα επόμενα άτομα : Καραγιαννόπουλο Δημήτριο του Αθαν. εκ  Μακρακώμης, Καραγκούνη Ιωάννη του Δημ. εκ  Μακρακώμης, Κανέλλο Δημήτριο του Αθαν. εκ Σπερχειάδος, Μαρτζαβό Δημήτριο του Γεωργ. εκ Διλόφου, Μαρτζαβό Κων/νο του Γεωργ. εκ Διλόφου, Ζούπα Ευάγγελο του Ηλία εκ Διλόφου,  Τσιλέκα Ηλία του Παναγ. εκ Μεσοχωρίου, Στεφόπουλο Αναστάσιο Κων. εκ Λαμίας, Σιαμπούλη Κων/νο,  Φουσέκη Νικόλαο, Κολόκα Γρηγόριο, Κατσούδα Νικόλαος, Κωστάλη Παντελή και Τσακό Ταξιάρχη.

   Στη δικάσιμο της 7ης Αυγούστου 1948, είχαν εγγραφεί 3 μάρτυρες κατηγορίας, αλλά δεν παρέστη κανείς στο δικαστήριο. Ο Βασιλικός Επίτροπος έκρινε ότι η απουσία τους δεν εμπόδιζε την εξέλιξη της δίκης. Τελικά ο κατηγορούμενος καταδικάστηκε παμψηφεί σε θάνατο και ακολούθησε εκτέλεση.

   Την πρωία της 7ης Αυγούστου, στο συνήθη τόπο του Νεκροταφείου Ξηριώτισσας έγινε η εκτέλεση των καταδικασμένων από το ΕΣΛ. Αυτοί ήταν : Παυλής Γεώργιος του Κων. εκ  Κόμματος, Πατάγιας Γεώργιος του Ευθ. εκ Κόμματος, Λυμπερόπουλος Νικόλαος του Βασ. εκ Λαμίας, Παπασταθόπουλος Κωνσταντίνος του Ευσταθ., Μπασιούρης Γεώργιος του Δημ., Αρβανίτης Ταξίαρχος του Κωνστ., Παραπέρας Δημήτριος του Νικ., Μπαλή Αγγελική σύζ. Αθαν. και Νικολόπουλος Γεώργιος του Αλεξ.

   Στα μέσα Αυγούστου έγινε η δίκη του χωριού Κλαυσί Ευρυτανίας. Κατηγορήθηκε το σύνολο των κατοίκων του χωριού για συνεργασία και βοήθεια στο ΔΣΕ. Η απόφαση εκδόθηκε στις 16 Σεπ. 1948.

   Σε δικάσιμο του ΕΣΛ την 16η Αυγούστου, από τους 21 μάρτυρες κατηγορίας της δίκης παρέστη μόνον ένας!  Η υπεράσπιση ζήτησε την αναβολή της δίκης, αίτημα που απερρίφθη. Η δίκη ολοκληρώθηκε και 4 κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν παμψηφεί σε θάνατο. Λίγες μέρες αργότερα εκτελέστηκαν[25].

   Στις 26 Αυγούστου εκδόθηκε η απόφαση του Στρατοδικείου Λαμίας με την καταδίκη σε θάνατο των : Γιαταγατζή Κων/νου του Βασ. και Τζάρτζου Αλεξάνδρου του Κων.

   Στις 27 Αυγούστου νέα απόφαση του ΕΣΛ με την θανατική καταδίκη των : Μωραΐτη Χρίστου Κων. και  Θεοδοσίου Θεοδόσιο.

   Στις 9 Σεπτεμβρίου 1948 το ΕΣΛ εξέδωσε απόφαση, με την οποία καταδίκασαν στην ποινή του θανάτου τους κατηγορουμένους : Αρβανίτη Θεμιστοκλή του Αθ., Θιακούλη Γεώργιο του Χαρ., Κοντομίχο Σπύρο του Ευαγγ., και Λαγδά Ανδρέα του Γρηγ.

   Στις 11 Σεπτεμβρίου νέες καταδίκες από τους υπερ-εργασιομανείς του ΕΣΛ. Συγκεκριμένα, οι κατηγορούμενοι: Αποστολάκης Σεραφείμ του Χρ. και Οικονόμου Κωνστ. καταδικάστηκαν “εις θάνατον”. Επιπλέον οι κατηγορούμενοι : Ρούης Αντώνιος του Σεραφ., Λίλης Δημήτριος του Θεοδώρ., Φαταΐνας Χρήστος του Δημ., Καπνιάς Απόστολος του Χρ. και Μαργαρίτης Ευστάθιος του Γεωργ. καταδικάστηκαν “δις εις θάνατον”.

   Στις 16 Σεπτεμβρίου 1948 “την πρωΐαν εις τον συνήθη τόπον”, όπως ήταν η στερεότυπη γραφή στον τοπικό τύπο, εκτελέστηκαν οι κάτωθι : Παπέλης Νικόλαος του Αγησ., Τσίγγας Γεώργιος του Κωνστ., Μίχος ή Σταμούλης Δημήτριος του Ευθ., Καραγιάννης Ιωάννης του Δημ., Δρούζου Ευθυμία του Χρ., Γιαταγατζής Κων/νος του Βασιλ. και Τζώρτζιος Αλέξανδρος του Κων.

   Την χρονική περίοδο 16-21 Σεπτεμβρίου 1948 έγινε η δίκη του δικηγόρου Κώστα Νταμάτη, που γύρισε στη Λαμία, μετά από 2 χρόνια εξορία στην Ικαρία. Ήταν η υπόθεση 420, στο ΕΣΛ, μαζί με άλλα άτομα. Η απόφαση για πέντε άτομα ήταν καταδικαστική σε θάνατο, τα οποία και εκτελέστηκαν στις 13 Οκτωβρίου 1948.

   Την Παρασκευή 17 Σεπ. 1948 άρχισε η δίκη της παράνομης οργάνωσης της Λαμίας ή - όπως την ονόμασαν - των αναρχοκομμουνιστικών οργανώσεων Λαμίας, με τη συνήθη κατηγορία της επικοινωνίας με ένοπλα τμήματα του ΔΣΕ στην Όθρυ. Η σύνθεση του δικαστηρίου ήταν  Πρόεδρος: Γιαννόπουλος Γεώρ. - συνταγματάρχης πεζικού, Μέλη: Μπατούζος Βασίλ. -ταγματάρχης, Κελεφούρας Κων. - λοχαγός και Λώλος Ιωάν., με αναπληρωματικό τον Πετρίδη – υπολοχαγό. Βασιλικός επίτροπος : Χαλικιάς Νικόλαος – λοχαγός στρατιωτικής δικαιοσύνης.  Η δίκη συνεχίστηκε και η απόφαση βγήκε την Τετάρτη 22 Σεπ. 1948. Κατηγορούμενοι ήταν οι : Πιλάλης Χριστόφ., Παλιούρας Ευάγγ., Πανάρας Θωμάς, Κατσίμπρας Δημ., Κοτρώνης Κωνστ., Κατσίκας Απόστ., Χορμόβας Κωνστ., Ορφανός Παν., Ράπτης Βασ. Σαμποκώτης Μαρίνος, Πολυμεροπούλου, Κοντός Γεώρ., Κόντος Απ., Σπαθής Σπ., Καπετανάκης Θ., Ξαχόπουλος Ηλ., Ράπτης Π., Δημητρέλης Σ., Τσαπίλης Λεων., Ξαρχάς Γ., Κατσίκας Αθ. και Κατσίκα Αθηνά. Καταδικάστηκαν σε θάνατο οι : Πιλάλης Χριστόφορος, Παλιούρας Ευάγγελος, Πανάρας Θωμάς, Κατσίμπρας Δημήτριος και Κατσίκας Απόστολος. Εκτελέστηκαν στις 13 Οκτωβρίου 1948.

   Στις 29 Σεπτεμβρίου από το ΕΣΛ οι : Ντάτος Ηλίας του Παναγ., Θεοδώρου Γεώργιος του Δημ. και Κυριαζής Παναγ. Δημ. καταδικάστηκαν “δις εις θάνατον”. Επιπλέον οι : Κιούπης Ηλίας του Θεοδ., Καϋκόπουλος Νικόλαος του Γεωργ. και Ζαβός Αντώνιος του Κων. καταδικάστηκαν “εις θάνατον”.

   Στις 7 Οκτωβρίου 1948 ακολούθησε η δίκη του χωριού Πύργος Υπάτης. Το σύνολο των κατοίκων κατηγορήθηκε για συνεργασία και βοήθεια στο ΔΣΕ. Καταδικάστηκαν σε θάνατο 10 άτομα (όλα από τον Πύργο Υπάτης), οι :  Καλόπουλος Ιωάννης Χρίστου, Αλατάς Ευάγγελος Ιωάνν., Αλατάς Παν. Ευαγγ., Φωτόπουλος Ιωάνν. Νικ.,  Φωτόπουλος Δημ. Νικ., Σταματόπουλος Παναγ. Κων., Κατή Γιαννούλα θυγ. Κων., Μανιώτου Βασιλική θυγ. Νικ., Χρηστογεώργου Μαρία θυγ. Νικ. και Χρηστογεώργου Ελένη θυγ. Νικ.

   Με τη λήξη της συνεδρίασης του ΕΣΛ στις 8 Οκτωβρίου 1948 εκδόθηκε η απόφαση, με την οποία καταδικάστηκαν 14 άτομα σε θάνατο, οι : Χανής Παναγ. του Βασ. , Κολοβός Δημ. του Αναστ., Τριπαμπούκης Κων. του Γεωργ., Τσιρώνης Παν. του Κων., Τσιμπάνος Κων. του Νικ., Ράπτης Ιωάνν. Χρήστου, Τσιλιμάγκος Κων. του Δημ., Πρέσσας Δημ. του Κων., Καραθανάσης Παν. του Αθ.,  Πολίτης Δημ. του Λάμπρου, Ευσταθίου Βασιλική σύζ. Δημ., Γεωργίου Ηλίας του Νικολάου,  Μπουή Ευαγγελία σύζ. Γεωργίου και Δημοπούλου Βασιλική σύζ. Δημητρίου.

   Στις 12 Οκτωβρίου εκδόθηκε η απόφαση του ΕΣΛ, με την οποία ο κατηγορούμενος Παπαγεωργίου Γεώργιος του Νικ. καταδικάστηκε σε θάνατο.

   Στις 13 Οκτωβρίου νέα απόφαση για τον κατηγορούμενο Καρανικόλα Ανδρέα του Παναγ., στον οποίο επιβλήθηκε η ποινή του θανάτου.

    Στις 16 Οκτωβρίου το Στρατοδικείο αποφάσισε τη θαναική καταδίκη των κατηγορουμένων : Καραχάλιου Σεραφείμ του Κων. και Παπαθεοδώρου Γεωργίου του Νικ.

   Στις 22 Οκτωβρίου 1948, το πρωί και στο συνήθη τόπο του Νεκροταφείου Ξηριώτισσας Λαμίας εκτελέστηκαν οι : Κιούπης Ηλίας του Θεοφίλ., Καρυκόπουλος Νικόλαος του Γεωργ., Ντάνος Ηλίας του Παναγ., Κυριαζής Παναγιώτης του Δημ., Θεοδώρου Γεώργιος του Δημ., Σουλόπουλος Ηλίας του Αθαν., Τσιούρμας Ιωάννης του Σωτηρ., Κουτσίνος Δημήτριος του Ηλία, Κουτσοδόντης Στυλιανός του Παναγ., Βήττας Χρίστος του Ηλία και Κρητικός Ευστάθιος του Ιωάν.

   Στις 11 Νοεμβρίου 1948, κατά τη συνεδρίαση του ΕΣΛ αποφασίστηκε η καταδίκη “δις εις θάνατον” της Κοτσάλου Αγαπούλας θυγ. Νικολάου, από το Μαυρίλλο.

   Στις 12 Νοεμβρίου 1948 έγινε η εκτέλεση των κάτωθι καταδικασμένων από το ΕΣΛ : Αλατά Παναγιώτη του Ευαγγ., Φωτοπούλου Δημητρίου του Νικολ., Τριπαμπούκη Κων/νου του Γεωργ., Παπαθεοδώρου Γεωργίου του Νικολ., Καραχάλιου Σεραφείμ του Κων., Τσέλιου Χρίστου του Γεωργ. και Σακελλάρη Στυλιανού του Χρήστ.

   Στις 9 και 10 Νοεμβρίου 1948, οι αποφάσεις των δύο συνεδριάσεων ήταν καταδικαστικές με την ποινή του θανάτου, στους : Λέβα Γεώργιο του Ιωάν., Χαχόπουλο Γεώργιο του Ευσταθ., Γώγο Κων/νο  του Νικολ., Σταυρογιάννη Νικόλαο του Λάμπρου και Τσούτσο Χρίστο του Γεωργ.

   Στις 13 Νοεμβρίου, νέα απόφαση με θανατική καταδίκη για τον Σακελλάρη Νικόλαο του Ιωάν.

   Στις 16 Νοεμβρίου 1948, τρεις κατηγορούμενοι οι : Τραγουλιός Γεώργιος του Ιωάν. εκ Δίβρης,  Φωτίου Αθανάσιος του Θεοδώρ. εκ Ανύδρου και Σκαφίδας Γεώργιος του Σπυρ. καταδικάστηκαν εις θάνατον.

   Στις 17 Νοεμβρίου ανακοινώθηκε η απόφαση με θανατική καταδίκη για τον Μάκρον Δημήτριο του Γεώργ.

   Στις 18 Νοεμβρίου το ΕΣΛ αποφάσισε την καταδίκη σε θάνατο των : Κουτσουμπού Ευθυμίας συζ. Μιχαήλ και Πανάγου Αναστασίου του Ηλία.

   Σε συνεδρίαση του ΕΣΛ στις 15 Ιανουαρίου 1948, η κατάθεση ενός “εθνικόφρονα” (προέδρου των εθνικών οργανώσεων) με σκοπό τη στήριξη της κατηγορίας[26] για φόνο 4 “εθνικοφρόνων” στο Κλωνί, ήταν επαρκής με αποτέλεσμα τη θανατική καταδίκη ενός 50χρονου δάσκαλου από το Κλωνί, ενός 45χρονου γεωργού κι ενός 33χρονου δασκάλου από την Πυρρά της Οίτης.

Γ. Λειτουργία και  αποφάσεις του ΕΣΛ στα έτη 1949 και 1950

   Κατά τη συνεδρίαση του ΕΣΛ στις 17 Ιανουαρίου 1949, αποφασίστηκε η καταδίκη των : Ψαρρού Ηλία “δις εις θάνατον” και Μαργαρίτη Ιωάννη “εις θάνατον”.

   Στις 9 Φεβρουαρίου 1949 εκδόθηκε η απόφαση με την οποία καταδικάστηκαν σε θάνατο οι : Νταμάτης Κων/νος, δικηγόρος, Κωνσταντάς Εμμανουήλ, στρατιώτης του 3ου Τάγματος Σκαπανέων και Μπέικος Γεώργιος, δημοσιογράφος.

   Στις 15 Φεβρουαρίου 1949, στο συνήθη τόπο εκτελέσεων, όπισθεν του Νεκροταφείου Λαμίας εκτελέστηκαν οι : Σκαφίδας Γεώργιος, Χριστόπουλος Γ. Κων/νος, Δημητρογιάννη Δ. Ελένη, Χρόνης Ριζ. Κων/νος, Ντάνου Δ. Βασιλική, Γώγου Ηλ. Γεώργ. και Παναρίτης Β. Δημήτριος. Αυτή ήταν η τελευταία εκτέλεση στη Λαμία. Όμως, σε άλλα στρατοδικεία της χώρας οι εκτελέσεις συνεχίστηκαν.

   Κατά τη συνεδρίαση του ΕΣΛ στις 2 Απριλίου 1949, αποφασίστηκαν οι καταδίκες στην ποινή του θανάτου των : Παπαδρόσου Αργυρούλας, Μίχου Χαραλάμπους και Λεοντοπούλου Χρήστου.

   Στις 23 Ιουλίου 1949, έγινε η δίκη του Γεωργακοπούλου Χαραλάμπους, σε συνεδρίαση του ΕΣΛ που συγκροτήθηκε στο Δομοκό. Ο Γ. Χ. ήταν έφεδρος ανθυπολοχαγός και  υπηρετούσε στο 11ο Τάγμα Εθνοφυλακής Δομοκού. Κατηγορήθηκε ότι λιποτάκτησε στο ΔΣΕ και συνελήφθη στις στρατιωτικές επιχειρήσεις το καλοκαίρι του 1949. Καταδικάστηκε σε θάνατο και σε στρατιωτική καθαίρεση.

   Στις 6 Αυγούστου 1949 από το ΕΣΛ επιβλήθηκε η ποινή του θανάτου, για συμμετοχή σε αναρχική ομάδα, των : Μαργαρίτη Γεωργίου του Κωνσταντ., Τρουβιά Γεωργίου του Δημ. και Σακκά Κωνσταντίνου του Ζαχαρ.

   Στις 12 Αυγούστου, εκδόθηκε η απόφαση του ΕΣΛ, με τη θανατική καταδίκη παμψηφεί για τον Κολοβό Χρήστο του Αθαν. Όπως ανακοινώθηκε λόγω της θηριωδίας και τρομοκρατίας που ασκούσε, οι συγχωριανοί του τον αποκαλούσαν καπετάν Χάρο!

   Σε επόμενη δικάσιμο του ΕΣΛ στις 20 Αυγούστου, έγιναν γνωστές οι αποφάσεις για τους : Αθανασέκου Κατίνα θυγάτηρ Αθαν. (παμψηφεί εις θάνατον) και Ζωγράφου Δημητρίου του Νικ. (εις θάνατον).

   Με τη λήξη του Αυγούστου, ανακοινώθηκε την 1η Σεπτεμβρίου η παμψηφεί απόφαση “δις εις θάνατον” για τις : Ρήγη χήρα Ευαγγέλου και Καϊδαντζή Αγγελική σύζ. Νικολάου.

   Με τη λήξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων (στις 30 Αυγούστου 1949) και του Εμφυλίου, οι εκτελέσεις - με βάση το Γ’ Ψήφισμα - των έκτακτων στρατοδικείων από τις 30 Σεπτεμβρίου 1949 ανεστάλησαν.

   Στις 11 Οκτωβρίου 1949 εκδόθηκαν από το ΕΣΛ οι αποφάσεις για τους εξής κατηγορουμένους : Πατρίδα Δημήτριο του Ανδρ. και Κόκκινο Αριστοτέλη του Αριστοτ. (δις εις θάνατον). Επιπλέον για τους : Γουρουνά Δημήτριο του Νικ. και Παπαστελιανού Αμαλία (εις θάνατον). Όλοι κατάγονταν από τη Μακρυρράχη Καΐτσας.

   Νέα απόφαση του ΕΣΛ στις 21 Οκτωβρίου 1949, έφερε τη θανατική καταδίκη των : Κεφαλά Αθανασίου, Παπαδοπούλου …,  Ζαχαρή Αναστασίας και Σαμαρά Σοφίας.

   Στις 4 Νοεμβρίου καταδικάστηκαν “εις θάνατον” οι Μπίκας Σεραφείμ του Ιωάν. από τη Φουρνά Ευρυτανίας και Σκαρτσούνης Δημήτριος του Γεωργ. από την Αγία Τριάδα Ευρυτανίας.

   Στη συνεδρίαση του ΕΣΛ της 15ης Νοεμβρίου αποφασίστηκε η θανατική καταδίκη των : Τσατσαράγκου Δημητρίου του Γεωργ. και του Καϊδαντζή Βαιλείου του Παναγ. (τετράκις εις θάνατον).

  Στις 21 Νοεμβρίου στο ΕΣΛ ολοκληρώθηκε η δίκη των : 1) Κάιλα Μαρίας θυγατ. Κωνστ. που ήταν κατηγορούμενη για κατασκοπεία, με τη γνωστή υπόθεση Κων. Γελαδά. Είχε διαφύγει τη σύλληψη της αστυνομίας και κατέφυγε στο βουνό, συμμετέχοντας σε αναρχική ομάδα. Συνελήφθη με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του 1949 και καταδικάστηκε (άπαξ) εις θάνατον. 2) Τσινέ Γεωργίου, ο οποίος φερόταν στο κατηγορητήριο ως αρχισυμμορίτης και είχε διαπράξει δώδεκα εγκλήματα αθώων πολιτών. Καταδικάστηκε δωδεκάκις εις θάνατον. 3) Αποστολάκη Ηλία, που καταδικάστηκε οκτάκις εις θάνατον, 4) Κουτσούκου Βασιλείου και 5) Κουτσούκου Νικολάου. Οι δύο τελευταίοι καταδικάστηκαν δις εις θάνατον.

   Στις 25 Νοεμβρίου 1949 εκδικάστηκαν τέσσερις υποθέσεις. Στην πρώτη δικάσιμο, με κατηγορουμένους (σύμφωνα με το κατηγορητήριο) για φόνους, λεηλασίες και ανατινάξεις αποφασίστηκαν αντίστοιχα για τους : Αρβανίτη Δημήτριο του Παναγ. καταδίκη τετράκις εις θάνατον, Καψιώτη Ευάγγελο του Αλεξ., Μικάκη Χαράλαμπο του Ιωάν., Σιούτα Παρνασσό του Παναγ. και Μακρή Κωνσταντίνο του Γεωργ. καταδίκες εις θάνατον.

   Στις 26 Νοεμβρίου για τους κατηγορουμένους Αθανασόπουλο Χρήστο του Δημ. και Κέντρο Κωνσταντίνο του Λαζ. το ΕΣΛ τους καταδίκασε εξάκις εις θάνατον.

  Την 1η Δεκεμβρίου, ο Δρούκαλης ή καπετάν Γκούρας κατηγορούμενος για πλείστα εγκλήματα, πυρπολήσεις και σαμποτάζ,  καταδικάστηκε 13 φορές εις θάνατον!

   Στη συνεδρίαση της 3ης Δεκεμβρίου, με κατηγορίες για φόνους, εμπρησμούς και λεηλασίες, το ΕΣΛ αποφάσισε για τους : Παπαγιαννακόπουλο Αθανάσιο του Γεωργ. εκ Ξυνιάδος Δομοκού την καταδίκη τρις εις θάνατον, Μπακαλέξη Κωνσταντίνο του Δημ. εκ Δρυμαίας (Γλούνιστας) την καταδίκη δις εις θάνατον.

   Στις 14 Δεκεμβρίου 1949 από το ΕΣΛ ανακοινώθηκαν οι εξής καταδικαστικές αποφάσεις : Ο Θάνος Στέφανος του Περικλή, κατηγορούμενος ως ηθικός αυτουργός για το θάνατο 45 εθνικοφρόνων η ποινή ενδεκάκις εις θάνατον, ο Αποστόλου Δημήτριος του Γεωργ. τετράκις εις θάνατον και  ο Κατικώρας Παναγιώτης εις θάνατον.

   Στις 13 Ιανουαρίου 1950, για παράβαση του Γ’ Ψηφίσματος, το ΕΣΛ αποφάσισε τις ποινές για τους : Υφαντή Παύλο, δις εις θάνατον και Πάνου Ηλία άπαξ εις θάνατον.

   Στις 17 Ιανουαρίου 1950, με Βασ. Διάταγμα ανεστάλη η εφαρμογή του Γ’  Ψηφίσματος σε όλη τη χώρα, λόγω των εκλογών στις 5 Μαρτίου 1950. Το ΕΣΛ όμως συνέχισε τη λειτουργία του.

   Μετά τις εκλογές παρέπεμψε το συμβολαιογράφο Ιωάννη Τσέλιο, από τη Σπερχειάδα, κομματάρχη και προσωπικό φίλο του Ηλία Τσιριμώκου,  με κατηγορίες για προσηλυτισμό, κατασκοπία και συνεργασία με τους αντάρτες.. Ως μάρτυρας υπεράσπισης κατέθεσε ο Ηλίας Τσιριμώκος, γραμματέας της ΕΛΔ. Ο βασιλικός επίτροπος πρότεινε την αθώωση λόγω έλλειψης στοιχείων, αλλά το Στρατοδικείο τον καταδίκασε σε θάνατο (ψήφοι 3-2). Με Βρετανική παρέμβαση και διαμαρτυρίες του προέδρου της ΕΛΔ Αλεξ. Σβώλου, ο Ιωάν. Τσέλος πήρε χάρη και αποφυλακίστηκε!

   Στις 23 Ιουνίου 1950, με Β.Δ., το Έκτακτο Στρατοδικείο Λαμίας καταργήθηκε.

   Με τον Α.Ν. 1504/30 Σεπτεμβρίου-9 Οκτωβρίου, «Περί αναθεωρήσεως των αποφάσεων των Στρατοδικείων» οι καταδικασμένοι από Έκτακτα Στρατοδικεία κατά την περίοδο 1946-1950 μπορούσαν με αίτησή τους να ζητήσουν επανεξέταση[27] της υπόθεσής τους επειδή[28] “στις εκδοθείσες καταδικαστικές αποφάσεις δεν είναι απίθανο να παρεισέφρυσαν και ωρισμένες αδικίες, που τώρα - μετά την αποκατάσταση του κράτους - μπορούν να αποκατασταθούν”.

Δ. Ύστερα μέτρα - Απολογισμός

   Με απόφαση της κυβέρνησης Πλαστήρα, όσες θανατικές καταδίκες είχαν επιβληθεί έως τις 31 Οκτωβρίου 1951 μετατράπηκαν σε ισόβια δεσμά.

   Με το νόμο 2058/18-4-1952, “Περί μέτρων ειρηνεύσεως”, όλες οι θανατικές ποινές μέχρι τις 31 Οκτωβρίου 1951 μετατράπηκαν σε ισόβια δεσμά. Τότε αναγνωρίστηκε η σκληρότητα των εξοντωτικών ποινών, που έπληξαν πρόσωπα των ορεινών κυρίως περιοχών, χωρίς συμμετοχή ή με επουσιώδη ανάμιξη, ή χωρίς την ελεύθερη θέλησή τους λόγω των περιστάσεων. Το αίσθημα δικαιοσύνης είχε τρωθεί και επιβαλλόταν η αποκατάστασή του.

   Όσα άτομα αρνούνταν να υπογράψουν δήλωση αποκήρυξης του κομμουνισμού ή μετανοίας χαρακτηρίζονταν αμετανόητοι κομμουνιστές και παρέμειναν στη φυλακή μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ΄60.

   Οι περισσότερες θανατικές εκτελέσεις του ΕΣΛ έγιναν σε λίγες μέρες από την ανακοίνωση της απόφασης, μια επιπλέον πρακτική που χαρακτηρίζει την ιδιαίτερη αυστηρότητα. Συνήθως σε 3 ημέρες. Από τον Ιανουάριο 1949 οι αποφάσεις εκτελούνταν μετά από 5 ημέρες. Ακραίο παράδειγμα σκληρότητας ήταν η περίπτωση 3 μελών της ίδιας οικογένειας με θανατικές καταδίκες. Πρώτα εκτελέστηκαν οι δύο κόρες 18 και 19 ετών και μετά από 9 ημέρες εκτελέστηκε η μητέρα τους!

   Αν η απόφαση της θανατικής ποινής από τους 5 στρατοδίκες ήταν ομόφωνη (5-0), ή με πλειοψηφία (4-1), τότε η εκτέλεση γινόταν σε σύντομές προθεσμίες (από 3 έως 5 ημέρες).

   Η ιδιαίτερη σκληρότητα του κατασταλτικού μηχανισμού με τα Έκτακτα Στρατοδικεία φαίνεται στην εφαρμογή της συλλογικής οικογενειακής ευθύνης. Υπήρξαν οικογένειες που πλήρωσαν άδικα την εμφύλια ελληνική σύγκρουση. Καταγράφηκαν 3 συζυγικά ζευγάρια, ο πατέρας και ο γιος, η μάνα με 2 κόρες και 3 ζευγάρια αδελφών. Ακραία είναι η περίπτωση μιας 60χρονης από τη Λαμία, που καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη με την υπόθεση Κων. Γελαδά. Η κόρη της 20 ετών εκτελέστηκε, ο άνδρας της τυφλώθηκε στη φυλακή, η άλλη κόρη και ο γιος είχαν καταδικαστεί ισόβια και ο γαμπρός της ήταν μελλοθάνατος!

   Από το Δεκέμβριο του 1948 εφαρμόστηκε άτυπα μια μορφή επιείκειας. Ήταν ο εθιμικός κανόνας 3-2, δίνοντας τη δυνατότητα οι υποθέσεις όσων είχαν καταδικαστεί σε θάνατο να παραπέμπονται στο Συμβούλιο Χαρίτων. Εκείνο αποφάσιζε αμετάκλητα, μετά από κάποιους μήνες ή χρόνια.

   Περιμένοντας το ξημέρωμα, μέχρι να φύγουν για εκτέλεση, οι μελλοθάνατοι έγραφαν τα τελευταία γράμματα σε αγαπημένα πρόσωπα (οικείους και συντρόφους). Το παράλογο και αναιτιολόγητο της θυσίας καλυπτόταν από την επίκληση κάποιας ιδέας και ιδανικού.

   Οι τελευταίες στιγμές πριν την εκτέλεση, που δεν λησμονήθηκαν από όσους τις έζησαν, κατέγραψαν: τις πόρτες που ανοιγόκλειναν, τον ήχο μηχανής από τα φορτηγά Τζέιμς που θα έπαιρναν τους μελλοθάνατους (στην καρότσα) και τους τελευταίους χαιρετισμούς “Γεια σας αδέλφια”. Οι γυναίκες τραγουδούσαν το ιστορικό τραγούδι των μελλοθανάτων “στη στεριά δεν ζει το ψάρι, ούτ’ ανθός στην αμμουδιά”!

   Σύμφωνα με το άρθρο 143 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικα, οι εκτελέσεις γίνονταν παρουσία του Βασιλικού Επιτρόπου και του γραμματέα, για να συντάξει την έκθεση εκτέλεσης. Μετά ο βασιλικός επίτροπος με έγγραφο προς το Ληξιαρχείο Λαμίας γνωστοποιούσε την εκτέλεση για να συνταχθεί η ληξιαρχική πράξη θανάτου.

   Τα τραγούδια αλλά και οι φωνές διαμαρτυρίας όσων πήγαιναν για εκτέλεση, όπως και ο απόηχος από τους πυροβολισμούς του εκτελεστικού αποσπάσματος, έφταναν μέχρι της ανατολικές ακραίες συνοικίες. Οι εκτελέσεις γίνονταν τις πρωινές ώρες, στον εξωτερικό τοίχο του νεκροταφείου Λαμίας (δεξιά της πύλης).. Μετά τον ήχο από τα πολυβόλα, ακούγονταν οι μπουλντόζες που έσκαβαν και έθαβαν τους νεκρούς. Καθορισμένος χώρος ταφής δεν υπήρχε. Καταγράφηκε μια περίπτωση ομαδικής ταφής χωρίς φέρετρα. Επίσης σε άλλη περίπτωση οι νεκροί καλύφθηκαν με χώματα έξω από τον περίβολο του νεκροταφείου και εγράφη τότε “για να μην ταράξουν την ησυχίαν των εν τω νεκροταφείω αναπαυομένων αγαθών ψυχών”!

   Οι περισσότερες εκτελέσεις έγιναν την περίοδο Μαΐου-Νοεμβρίου 1948. Την ίδια χρονική περίοδο οι ποινές ήταν πιο αυστηρές και προφανώς συνδέθηκαν με την εξέλιξη των στρατιωτικών επιχειρήσεων στη Στερεά Ελλάδα. Περισσότερες εκτελέσεις (35 και 31 άτομα αντίστοιχα) έγιναν τους μήνες Αύγουστο και Μάιο του 1948.

   Οι ηλικίες των περισσότερων εκτελεσμένων (59 άτομα) ήταν μεταξύ 21-30 ετών. Οι περισσότεροι κατάγονταν από τη δυτική Φθιώτιδα και Ευρυτανία (ποσοστό 40%). Κυριάρχησαν φυσικά τα επαγγέλματα του αγρότη και του κτηνοτρόφου, που ήταν οι κύριες ασχολίες των κατοίκων στις ορεινές περιοχές (όπου αναπτύχθηκε το αντάρτικο).

   Στους άρρενες, τη μικρότερη ηλικία 17 ετών είχε ένας βοσκός από τη Στυλίδα και τη μεγαλύτερη 69 ετών, ένας συνταξιούχος δάσκαλος από τη Μαυρομάτα Ευρυτανίας και εκτελέστηκαν με απόφαση του ΕΣΛ. Στις θήλεις, μια νεαρή δασκάλα 18 ετών, που καταγόταν από το Ψηλό Χωριό Ευρυτανίας κατηγορήθηκε ότι “ως διδασκάλισσα συμμοριτών δίδασκε το κομμουνιστικό σύστημα στα παιδιά ”. Η μεγαλύτερη σε ηλικία (60 ετών) ήταν η μητέρα της δασκάλας, που κατηγορήθηκε ως υπεύθυνη γυναικών για την αυτοάμυνα του χωριού της. Καταδικάστηκαν και οι δυο σε θάνατο και εκτελέστηκαν στις 29 Ιουλίου και στις 7 Αυγούστου 1948 αντίστοιχα. Να σημειωθεί ότι ο πατέρας της οικογένειας είχε δολοφονηθεί από παρακρατική συμμορία, μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας.

    Στις 15 Δεκεμβρίου 2002, οι οργανώσεις της ΚΝΕ της Κεντρικής Ελλάδας πραγματοποίησαν εκδήλωση στον τόπο εκτελέσεων στο Δημοτικό Νεκροταφείο Ξηριώτισσας, με ομιλία του αειμνήστου αγωνιστή Ανδρέα Μούση. Με βάση τα στοιχεία που ανέφερε, εκτελέστηκαν 83 αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης και άλλοι 193 κατά την περίοδο του Εμφυλίου. Απ' αυτούς, οι 24 ήταν γυναίκες και οι υπόλοιποι άντρες.  Στις 5-5-1948 έγινε μαζική εκτέλεση 21 ατόμων! Η κοινωνική σύνθεση των εκτελεσμένων αγωνιστών ήταν : 25% αγρότες, 10% εργάτες, 13% επαγγελματοβιοτέχνες, 4% φοιτητές, 4% επιστήμονες, 1% ιερείς. Ο μέσος όρος ηλικίας ήταν 36 χρόνων.

    Τον Ιούλιο  του 2011 από τις Κ.Ε. του ΚΚΕ και της ΚΝΕ τοποθετήθηκε στον τοίχο του Νεκροταφείου Ξηριώτισσας Λαμίας τιμητική πινακίδα μνήμης (βλ. φωτογραφία).

 

Επίλογος

   Στα Έκτακτα Στρατοδικεία εφαρμόστηκε με το χειρότερο τρόπο η ποινικοποίηση της πολιτικής ιδέας και δράσης εναντίον της Αριστεράς. Έγινε με μαζικές διώξεις ατόμων, με γενικόλογο κατηγορητήριο, με επίκληση συλλογικής ευθύνης χωρίς εξατομίκευση της πράξης, με άσχετη σύνθεση του δικαστηρίου και των ενόρκων και με χαλκευμένες καταθέσεις από μάρτυρες κατηγορίας. Ιδιαίτερα δε, το πρόσωπο του προέδρου του ΕΣΛ ίσως χρήζει ψυχιατρικής μελέτης. Όλα αυτά οδήγησαν χωρίς κοινωνικές και ηθικές αναστολές, σε αποφάσεις σκοπιμότητας, δηλ. κατέληγαν στην επιβολή - με μεγάλη ευκολία - της θανατικής ποινής για οπαδούς - και μη - της Αριστεράς, σε προκλητική αντίθεση με την απροθυμία δίωξης και την ατιμωρησία των δοσίλογων.

   Η ένοπλη εμφύλια σύγκρουση, με σκοπό την εξουσία, εκτός του στρατιωτικού μέρους, επιζητούσε όχι μόνο την πολιτική αλλά και την φυσική εξόντωση του αντιπάλου. Με νομικά όπλα το Γ’ Ψήφισμα και τον Α.Ν. 509)1947, σε κλίμα πόλωσης και τρομοκρατίας λειτούργησαν τα Έκτακτα Στρατοδικεία, επιβάλλοντας τη δικαστική καταστολή με αιματηρό τρόπο, που άφησε πληγή στη χώρα μας για δεκαετίες. Οι θανατικές εκτελέσεις, οι πολύχρονες φυλακίσεις, οι εκτοπίσεις που ακολούθησαν δεν είναι εύκολο να διαγραφούν από την ιστορική μνήμη και περισσότερο από το συναίσθημα των απογόνων.

    Η γνώση κάποιων ακόμη διαστάσεων του Εμφυλίου ελπίζω  να συμβάλλει στην υπέρβαση από τις νεότερες γενιές και στην αποφυγή επανάληψης των αιτίων τους. Τούτο επειδή “όποιος δεν θυμάται το παρελθόν του, είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει”.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                       φυσικός

--------------------------------------------------------

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες-Μαρτυρίες

1.    εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ετών 1945-1952, Λαμία.

2.    εφ. Εθνικός Κήρυξ, 7 Μάη 1948.

3.    Βασιλική Λάζου : “Η επιβολή του κράτους – Ο εμφύλιος πόλεμος στη Λαμία (1945-1949)”, εκδ. “Ταξιδευτής”, 2016, Αθήνα.

4.    Βιβλίο, “Έτσι άρχισε ο Εμφύλιος, η τρομοκρατία μετά τη Βάρκιζα 1945-1947”, εκδόσεις Γλάρος.

5.    Νικ. Δαβανέλλου :  «ΛΑΜΙΑ – τα πρόσωπα (1760-1930)» , Λαμία 2003.

6.    Κωνστ. Αθ. Μπαλωμένου “Μετανάστες των Μεξιατών στην Αμερική (1905-1921)”, στο μπλογκ www.amfictyon.blogspot.gt από τις 26-2-2015.

7.    εφ. ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ, ρεπορτάζ “Εκδήλωση στο τόπο εκτελέσεων στην Ξηριώτισσα Λαμίας” 17 Δεκ. 2002.

8.    Μαρτυρία αειμνήστου Νικολάου Γεωργ. Παλαμιώτη, αγρότη, Μεξιάτες.

9.    Δημ. Νάτσιου, «Οι Δήμαρχοι της Λαμίας (1836-1996)», Λαμία, 1996.

10.  Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Σε αντίθεση με τις διώξεις και υπερβολικά σκληρές αποφάσεις των Εκτάκτων Στρατοδικείων εναντίον μελών της Αριστεράς οι ποινές που επέβαλαν τα Δικαστήρια Δοσίλογων ήταν σκανδαλωδώς επιεικείς! Επιπλέον, οι δεξιοί παραβάτες - σπάνια διατυπώνονταν κατηγορίες σε βάρος τους - δικάζονταν με βάση τον κοινό Ποινικό Κώδικα, που επέτρεπε αναβολές της δίκης, έφεση, κλπ.

[2] Κατάγονταν από την Τρίπολη. Φημολογείται ότι είχε συλληφθεί και βασανιστεί κατά τη διάρκεια της Κατοχής από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ. Άλλες μαρτυρίες ανέφεραν ότι οι αντάρτες είχαν σκοτώσει τον αδελφό του. Πιθανά οι φημολογίες αυτές προσπαθούν  να εξηγήσουν την υπερβολική αυστηρότητά του, που είναι ανεξήγητη,  έως σαδιστική.

[3] Το κινίνο, είναι πολύ πικρό στη γεύση. Δινόταν τα παλιότερα χρόνια για την πρόληψη και θεραπεία της ελονοσίας.

[4] Δόθηκε στη Βασιλική Λάζου. Βλ. Βασιλικής Λάζου : “Η επιβολή του κράτους, ο Εμφύλιος πόλεμος στη Λαμία (1945-1949)”, σελ. 386, εκδ. Ταξιδευτής, 2016, Αθήνα.

[5] Η νομοθεσία χρησιμοποιούσε την έννοια της συλλογικής οικογενειακής ευθύνης, που προερχόταν από το νόμο “Περί ληστείας”! Προβλεπόταν και εκτόπιση των μελών της οικογένειας.

[6] Η περίπτωση αναφέρεται από την κόρη του γιατρού κα Καλλιόπη Παπασιοπούλου-Λουκέρη, αρχιτέκτονα-πολεοδόμο (βλ. www.amfictyon.blogspot.gr)

[7] Σώθηκε λόγω της προσωπικής φιλίας με το στρατηγό Παυσανία Κατσώτα, που ορίστηκε τότε ως στρατιωτικός διοικητής στη Λαμία. Αυτός ακύρωσε (όπως είχε το δικαίωμα) την απόφαση του ΕΣΛ.

[8] Ο πρόεδρος και ο ιερέας της Κοινότητας Αγ. Σεραφείμ, εξέδωσαν πιστοποιητικό υπέρ της συγχωριανής τους Π.Β., που ήταν αντάρτισσα και οπλοφορούσε. Γι’ αυτό συνελήφθησαν και παραπέμφθηκαν στο ΕΣΛ.

[9] Καταγράφηκε η σύλληψη προσώπου, που χρηματίστηκε με την υπόσχεση απελευθέρωσης κρατουμένων (βλ. εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, 3 Σεπ. 1949, Λαμία).

[10] Σε όλη την Ελλάδα παραπέμφθηκαν 2.956 άτομα. Έγιναν 109 θανατικές εκτελέσεις.

[11] Εκδόθηκε σε βιβλίο, με τίτλο “Έτσι άρχισε ο Εμφύλιος, η τρομοκρατία μετά τη Βάρκιζα 1945-1947”, από τις εκδόσεις Γλάρος.

[12] Η Νιάλα (μετά το 1955 ονομάστηκε Νεράιδα) είναι οικισμός στα ΒΔ του οικισμού των Αγράφων Ευρυτανίας, σε υψόμετρο 1.340 μ. Ανατολικά του οικισμού βρίσκεται ο αυχένας της Νιάλας, όπου τον Απρίλιο του 1947 πέθαναν δεκάδες άτομα του ΔΣΕ σε μια προσπάθεια διάσχισης ώστε να αποφύγουν τον εγκλωβισμό τους από τις κυβερνητικές δυνάμεις του στρατού. Αιτία ήταν οι πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και η σφοδρή χιονοθύελλα. Για ένα βράδυ, αναγκαστικά, οι αντίπαλοι μοιράστηκαν τις ίδιες σκηνές του στρατού (ένα σπάνιο περιστατικό συμφιλίωσης). Την επομένη, χωρίστηκαν, αλλά οι άρρωστοι και αδύναμοι έμειναν και συνελήφθησαν. Ακολούθησε παραπομπή τους στο ΕΣΛ.

[13] Με αφορμή τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Κωνσταντίνου Δημ. Τσιφτσή, ήρωα του αλβανικού μετώπου.

[14] εφ. «Λαμιακός Τύπος», Τρίτη 9 Μαρτίου 1948, Λαμία.

[15] Σύνθεση του Στρατοδικείου : Πρόεδρος : Γεώργιος Γιαννόπουλος, συνταγματάρχης. Στρατοδίκες : Κοντογεώργος Δημήτριος, επίλαρχος, Γιανναράκης Ιωάννης, ταγματάρχης πεζικού, Ευαγγελίου Ευστάθιος, υπολοχαγός και  Τριανταφύλλου Κων/νος, υπολοχαγός. Βασιλικός επίτροπος : Ζωζωνάκης Αριστομένης, λοχαγός στρατιωτικής δικαιοσύνης.

[16] Ο Βασ. Επίτροπος Αριστομένης Ζωζωνάκης στην αγόρευσή του (για 35 άτομα) αιτιολόγησε : «Υπάρχουν συμμορίτες των βουνών και συμμορίτες των μετόπισθεν. Οι περισσότεροι συμμορίτες των βουνών είναι άνθρωποι στενής και περιορισμένης αντιλήψεως, που καθοδηγούνται, άγονται και φέρονται από τους συμμορίτες των μετόπισθεν. Επιείκεια δεν χρειάζεται στους συμμορίτες των μετόπισθεν, διότι είναι οι πλέον ύπουλοι, επικίνδυνοι και καταστρεπτικοί. Εάν αυτοί δεν εκλείψουν δεν πρόκειται να λήξει ο συμμοριακός αγών και η Ελλάς να ησυχάσει. Εάν ο συμμορίτης των βουνών δικάζεται άπαξ εις θάνατον, τότε ο συμμορίτης των μετόπισθεν δέον να καταδικάζεται πολλάκις εις θάνατον. Οι παρόντες κατηγορούμενοι είναι συμμορίτες των μετόπισθεν κι έτσι πρέπει να τιμωρηθούν». [εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, Παρασκευή 23 Απριλίου 1948, Λαμία]

[17] βλ. Παράδειγμα, στην αρχή του παρόντος.

[18] Διετέλεσε και μέλος της Δημαρχιακής Επιτροπής Λαμίας που εξελέγη «δια βοής» στη συνέλευση της 29-10-1944, που έγινε στην πλατεία Ελευθερίας, μετά από πρόταση του Διοικητικού Αντιπροσώπου Φθιώτιδας – Δομοκού Τάκη Φίτσιου. Δήμαρχος ήταν ο Νικόλαος Βέλλιος και μέλη οι Κ. Παπαχρήστου, Αθαν. Γρηγορόπουλος, Ηλίας Κατσόγιαννος, Δημ. Νάκος, Ι. Στέφος, Κ. Γελαδάς και Β. Δρυμωνίτης. [βλ. Δημ. Νάτσιου, «Οι Δήμαρχοι της Λαμίας (1836-1996)», Λαμία, 1996].

[19] Εκτελέστηκε μια ημέρα αργότερα.

[20] εφ. Εθνικός Κήρυξ, 7 Μάη 1948.

[21] Την ίδια άποψη είχαν και οι Βρετανοί.

[22] Είχε το ψευδώνυμο «Παπαμολότωφ». Η κόρη του ήταν ταγματάρχης του Δημοκρατικού Στρατού, ο δε γαμπρός του ήταν Νομάρχης Ευρυτανίας διορισμένος από την Κυβέρνηση του βουνού. [Βλ. εφ. «Λαμιακός Τύπος», 20-6-1948, Λαμία]

[23] Είχε πάει μετανάστης στην Αμερική για αρκετά χρόνια (στο Σωλτ Λέικ Σίτυ). Επέστρεψε το 1928 περίπου.

[24] Ανήκαν στο κόμμα του Αλέξ. Σβώλου (πρόεδρος του ΣΚ-ΕΛΔ την περίοδο 1945-53), η παρέμβαση του οποίου δεν έφερε αποτέλεσμα και τελικά εκτελέστηκαν στις 16 Σεπτεμβρίου 1948.

[25] ΕΣΛ, αριθ. απόφ. 371, 16 Αυγ. 1948.

[26] Πρακτικά ΕΣΛ, αριθ. υπόθ. 6, 15 Ιαν. 1949. Βλ. Βασιλικής Λάζου “Η επιβολή του κράτους (ο εμφύλιος πόλεμος στη Λαμία (1945-1949)”σελ. 389, εκδ. Ταξιδευτής, 2016, Λαμία.

[27] Από το σύνολο των 16.000 δικαστικών αποφάσεων αναθεωρήθηκαν εξ ολοκλήρου οι 14.000. Έως το 1954 ο αριθμός των κρατούμενων για αδικήματα στη διάρκεια του Εμφυλίου μειώθηκε σε 4.000 άτομα. Ακολούθησαν και άλλες απολύσεις.

[28] Από την εισηγητική έκθεση του υπουργού Δικαιοσύνης Δημ. Παπασπύρου προς τη Βουλή.