Χαρακτηριστικά επώνυμα κατοίκων από τόπους της Ευρυτανίας

 του Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου

 

Πρόλογος

   Τα παλιότερα χρόνια που τα χωριά μας έσφυζαν από κόσμο, με πολυπληθείς οικογένειες και σόγια που έφεραν το ίδιο επώνυμο, μπορούσαν κάποιοι αμέσως από το επώνυμο, να καταλάβουν τον τόπο καταγωγής τους, π.χ. Σερετάκης από το Καρπενήσι, Ράγκος από τη Βράχα, Ντεληθέος από τον Κλειτσό, κ.ά.

   Η σκέψη για τον μεγάλο πίνακα που ακολουθεί, προήλθε από την αξιοποίηση του αρχειακού υλικού που έχω, με την μακρόχρονη καταγραφή στοιχείων μεταναστών, χάρις τη βοήθεια του αμερικανικού αρχείου EllisIsland. Από το σύνολο των 4.306 επωνύμων, που έχω μέχρι τώρα καταγράψει, έγινε η επιλογή που ακολουθεί. Θυμίζω ότι τα επώνυμα αυτά υπήρξαν την περίοδο 1900-1930, που έφυγαν από τα χωριά τους οι μετανάστες για την Αμερική. Ίσως κάποιοι δυσκολευτούν επειδή τα ονόματα των χωριών της Ευρυτανίας είναι τα αρχικά (κάποια έχουν αλλαχτεί).

    Παραδείγματα των μεταβολών στα ονόματα ακολουθούν :

Αντράνοβα-Ασπρόπυργος, Γόλιανη-Στεφάνι, Έλοβα-Άγ. Χαράλαμπος, Έλσιανη-Μαυρομάτα, Ερκίστα-Αγ. Βλαχέρνα, Κεράσοβο-Κερασοχώρι, Κουφάλα-Δάφνη, Λάσπη-Άγ. Νικόλαος, Λάστοβο-Χελιδώνα, Σπινάσα-Νεράιδα και Τέρνος-Μεσοκώμη.

 

Από την Αγλαβίστα (ή Περιβόλι) Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1906-1920)

 

Προλεγόμενα

   Η Αγλαβίστα (το 1959 μετονομάστηκε σε Περιβόλι) είναι μικρό ορεινό χωριό της Δωρίδας, σε υψόμετρο 640 μ. στις πλαγιές των Βαρδουσίων. Δεν το έχω επισκεφτεί.

Εκκλησία στο Περιβόλι (Αγλαβίστα) Δωρίδας

  Η συγκέντρωση του υλικού για μετανάστες άρχισε πριν από χρόνια. Βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 54 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 17 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 54 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λιδωρίκι) ή άλλο χωριό της περιοχής.

Pre-war ice factory by hydrokinesis, in the Mills of Frantzis (Lamia, Greece)

 Constantinos Ath. Balomenos, physicist

 

Prologue

   Cold water, especially in the summer months, has always been liked and liked by everyone. In our mountain villages, the almost frozen spring was a sample of quality water, which everyone drank with pleasure. In it, the fruits (mainly water melons and melons) brought by it inerrant green grocers to the mountain villages cooled. Snow was the only cooling medium, but it was only for certain months. Natural places of low temperature - for cheese mainly - were the caves, where they existed.

   A pioneer in the establishment and operation of an ice factory that operated with hydraulic energy was Ioannis (John) Cranakis from 1928, at the installation of Mills Frantzis, in the Lamia region.

   This effort will be given in the present paper, as concisely as possible.

 

Ιούνιος 1944 : Μαρτυρικός μήνας

 Χρόνια γερμανικής Κατοχής

 του Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου

 

Πρόλογος

   Η είσοδος του θέρους από τον μήνα Ιούνιο 1944 με πολλαπλασιασμό των αντιστασιακών πράξεων και την τακτική των γερμανικών αντιποίνων, είχε αυξήσει την ανασφάλεια του πληθυσμού. Οι γερμανικές ήττες σε άλλα μέτωπα τους έκανε να χάσουν την υπεροψία του δυνατού και ανίκητου, αυξάνοντας και τη δική τους ανασφάλεια. Αδυνατώντας να χτυπήσουν το αντάρτικο, ξεσπούσαν στον άμαχο πληθυσμό.

   Στη Στερεά Ελλάδα, τα πλέον σκληρά περιστατικά ήταν τα επόμενα. Η παρουσίασή τους είναι σύντομη, αλλά επαρκής για να τα επαναφέρει στη μνήμη μας, με τις τραγικές τους συνέπειες. Αποτελεί οφειλόμενη τιμή η αναφορά τους.

Water mill using artesian water at Megali Vryssi, Lamia, Greece

 by Constantinos Balomenos

 

Introduction

   In 1986 I was fortunate enough to meet and interview the last miller of this watermill, namely Giannis Ververis (1921-2002), who described to me everything he knew about it. By that time the mill was in ruins, surrounded by water and copious plant growth, preventing anyone from being able to approach it. Therefore, I necessarily confined myself to the miller's description and along with his help I attempted to sketch how the watermill was built and operated.

 

“Αυτοί οι άπιστοι Έλληνες” (Those Infidel Greeks)

 Ο Ελληνικός Πόλεμος της Ανεξαρτησίας μέσα από Οθωμανικά Αρχειακά Έγγραφα

 Μια μοναδική έκδοση του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη

Βιβλιοπαρουσίαση

 

Το εξώφυλλο το βιβλίου

   Η ελληνική επανάσταση ήταν το σημαντικότερο γεγονός στο 19ο αι. που είχε ευρύτερο αντίκτυπο. Αποκάλυψε τον αδύναμο πλέον χαρακτήρα της άλλοτε οθωμανικής αυτοκρατορίας και επιτάχυνε τη διάλυσή της. Σε διεθνές πολιτικό επίπεδο απέδειξε ότι είναι ο “μεγάλος ασθενής”. Έδειξε το δρόμο σε άλλους λαούς των Βαλκανίων να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους διαμορφώνοντας εθνικές συνειδήσεις. Για τους Έλληνες ο αγώνας αυτός ήταν σημαντικός, επειδή έβγαλε πάλι την Ελλάδα στην επιφάνεια του δυτικού πολιτισμού με ιδέες, αξίες και αρετές όπως η αυτοθυσία, η ανδρεία και ο ρομαντισμός. Σε μια Ευρώπη με αυτοκρατορίες, η ελληνική επανάσταση πρόβαλε την αρχή της αυτοδιάθεσης, ώστε από οθωμανική επαρχία να γίνει ανεξάρτητο κράτος.

   Οι παράγοντες που συνέβαλαν στη διαμόρφωση και κατανόηση του ιστορικού γεγονότος είναι πολλαπλοί, η πλήρης γνώση των οποίων συμβάλλει στη σφαιρική γνώση. Από τη μελέτη της Ελληνικής Επανάστασης έλλειπε η οθωμανική άποψη. Έπρεπε να γίνει γνωστή και αυτό είναι το περιεχόμενο του βιβλίου που μιλάμε. Πρόκειται για αδημοσίευτο αρχειακό υλικό, το οποίο προέρχεται από το υπουργικό συμβούλιο και το άμεσο περιβάλλον του Σουλτάνου, παρουσιάζοντας πτυχές και γεγονότα του πολέμου της ελληνικής Ανεξαρτησίας.

   Στα κείμενα των εγγράφων αποκαλύπτεται η  αντίδραση της “Υψηλής Πύλης” στο ξέσπασμα των τοπικών εξεγέρσεων του 1821, τον τρόπο που οι Οθωμανοί αντιλήφθηκαν την πραγματικότητα και ποια ήταν η αντίδρασή τους απέναντι στους “άπιστους Έλληνες”.

Από το Κυριακοχώρι Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1907-1921)

Προλεγόμενα

   Το Κυριακοχώρι είναι χωριό της Φθιώτιδας, σε υψόμετρο 900 μ. στις ΝΑ πλαγιές των Βαρδουσίων. Διοικητικά ανήκει στο δήμο Μακρακώμης.

Οδοδείκτης

    Από τη μελέτη των μεταναστών αυτού του χωριού βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 70 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Μάιο του 2025.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 21 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 70 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

   Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή οι μετανάστες τότε να δήλωσαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Λαμία) ή άλλο χωριό της περιοχής.

 

Ο ΕΠΙΣΚΟΠΙΚΟΣ ΘΡΟΝΟΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΥ ΝΑΟΥ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ ΣΤΥΛΙΔΟΣ

 Ιστορικά εκκλησιαστικά κειμήλια

 του Δημήτρη Κ.  Καραθεοδώρου, φιλολόγου

 

   Πέρισυ, τέτοιον καιρό, Άνοιξη του 2024, είχα δημοσιεύσει μια λαϊκή παράδοση για τον Επιτάφιο του Αγίου Αθανασίου Στυλίδος.

   Ωραία ιστορία, άρεσε γενικώς και με ρωτούσαν γνωστοί και φίλοι αν αυτή η συγκινητική ιστορία έχει και συνέχεια. Και ιδού εκείνη η μαγευτική διήγηση έχει και συναρπαστική συνέχεια.

   Ο παπα-Ζαχαρίας δεν πήρε μόνο τον Επιτάφιο από τον Άγιο Αθανάσιο της Οδησσού της Ρωσίαςˑ πήρε και τον Επισκοπικό Θρόνο της Εκκλησίας και άλλα ιερά σκεύη και χρυσοκέντητα καλύμματα, όπως κι ένα πανέμορφο Αντιμήνσιον (Αντί και Mensa, λατινική λέξη που σημαίνει τραπέζι) που τοποθετείται το τετράγωνο αυτό ύφασμα πάνω στην Αγία Τράπεζα ή χρησιμοποιείται αντί γι’ αυτήν, για την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας.

Από το Νικολίτσι Φθιώτιδας, μετανάστες στην Αμερική (1908-1914)

 

Προλεγόμενα

Εκκλησία στο Νικολίτσι (από το Διαδίκτυο)

   Το Νικολίτσι είναι χωριό της Δυτικής Φθιώτιδας, 25 χμ. από τη Σπερχειάδα, σε υψόμετρο 660 μ. στις πλαγιές του όρους Γουλινάς. Από τη μελέτη των μεταναστών αυτού του χωριού βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 15 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 2025. Δεν το έχω επισκεφθεί.

   Για το τελικό αποτέλεσμα χρειάστηκε αρκετός χρόνος. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (EllisIsland). Η έρευνα απέδωσε 7 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα) και τελικά βρέθηκαν τα 15 ονόματα μεταναστών. Υπόψη ότι δεν ξέρω επώνυμα των κατοίκων της.

 

Ο Χατζή Χαλήλ Εφέντης και η ελληνική Επανάσταση του 1821

 Η θυσία του Οθωμανού Ιεροεξεταστή

Αρνήθηκε στο Σουλτάνο να γίνουν σφαγές των ρωμιών

 

«O τουρκικός λαός, από την ημέρα της εμφανίσεώς του στην παγκόσμια αρένα, δεν έκανε τίποτα για να νομιμοποιήσει την ύπαρξή του από την άποψη του πολιτισμού. Μπήκε στη ζωή των άλλων λαών, σκορπώντας χειμάρρους αίματος και δακρύων. Δεν επιβεβαιώθηκε μέσα στον κόσμο παρά με τον πόλεμο και τις αλυσίδες. Δεν έζησε παρά με σκλαβωμένους.»

[Andre Mandelstam, Καθηγ. Δικαίου του Πανεπ. της Αγίας Πετρούπολης]

 

            Πρόλογος

   Η εκδήλωση της ελληνικής επανάστασης του 1821 τάραξε τα λιμνάζοντα νερά της παρηκμασμένης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Σουλτάνος και οι σύμβουλοι της Αυλής του αμέσως σκέφτηκαν να την καταπνίξουν, με τον συνήθη αιματηρό τρόπο, δηλ. με συλλήψεις, βασανισμούς και ομαδικές σφαγές. Η απόφαση όμως αυτή, με βάση το εθιμικό δίκαιο, έπρεπε να γίνει με την έκδοση εγκυκλίου (φετφά) από τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη του ισλάμ στη χώρα (τον σεϊχουλισλάμ).

   Ήταν ο Χατζή Χαλήλ Εφέντης. Αρνήθηκε τη γενική σφαγή των Ελλήνων, εφαρμόζοντας το γράμμα του Κορανίου, που δεν επέτρεπε τη σφαγή αθώων. Ο Σουλτάνος τον καθαίρεσε και τον εξόρισε μαζί με τη σύζυγό του, με αποτέλεσμα τον σύντομο θάνατό του. Ήταν ένα σπάνιο άτομο, το οποίο στην υψηλή θέση που κατείχε, με προσωπική θυσία, κράτησε ψηλά τη μεγάλη αξία του ανθρώπου.

   Η παρουσίαση του θέματος θα γίνει με όσο είναι δυνατό σύντομο, αλλά και περιεκτικό τρόπο.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                 φυσικός

 

Τι απέγιναν τα υλικά του μεταλλικού περιπτέρου της Π.Ε.Λ.;

Το ερώτημα που αγνοήθηκε

                                   του Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου

                                                     φυσικού

 

    Στο φύλλο της 11ης Οκτωβρίου 2024, σελ. 7, του “Λαμιακού Τύπου”, διατύπωσα ένα λογικό και πρακτικό ερώτημα :

 Ποια θα είναι η τύχη των μεταλλικών κυρίως αλλά και των άλλων μερών (σε καλή κατάσταση) των τριών περιπτέρων στο χώρο της Πανελλήνιας Έκθεσης Λαμίας ;

   Οι επιλογές ήταν τουλάχιστον δύο :

(α) να δοθούν για ανακύκλωση ή

(β) να χρησιμοποιηθούν πάλι, αλλά σε άλλη χρήση.

   Μέχρι τώρα, δεν υπήρξε απάντηση από κανέναν. Υπήρξε πλεόνασμα ενδιαφέροντος!

   Διατύπωσα τότε το σκεπτικό κάθε πρακτικού δημότη και πολίτη, αναλύοντας τις επιλογές αυτές. Η πρώτη περίπτωση, ήθελα να σκέφτομαι ότι θα αποκλειόταν αμέσως, από τους αρμοδίους. Έτσι απέμενε η άλλη επιλογή, που προσφέρει αμέσως και δωρεάν τη δημιουργία τριών μεγάλων στεγασμένων χώρων.

Αποξήλωση του περιπτέρου στην Π.Ε.Λ. (ελήφθη από Mag24).

   Να θυμίσω ότι τα μεταλλικά μέρη (σίδερα) των τριών περιπτέρων σχεδιάστηκαν από τον Λαμιώτη αρχιτέκτονα Κώστα Δαρδιώτη και είναι λυόμενα. Δεν είναι γνωστός ο βαθμός συντήρησης όλα αυτά τα χρόνια, αλλά είναι βέβαιο ότι ανταποκρίθηκαν πολύ καλά. Τα περίπτερα αυτά εξυπηρέτησαν για αρκετές δεκαετίες τις δράσεις της Έκθεσης. Η αποσυναρμολόγηση ενός περιπτέρου άρχισε από τον Οκτώβριο του 2024 και ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2025. Περνώντας από την περιοχή της Π.Ε.Λ. δεν είδα πουθενά τα σίδερα αυτά. Εδώ και 4 μήνες, στο παραπάνω ερώτημά μου δεν πήρα καμία απάντηση.

   Μου μετέφεραν την είδηση ότι κατέληξαν σε εταιρία σκραπ στα ανατολικά της Λαμίας. Αν είναι αλήθεια, τότε είναι αξιέπαινοι! Είμαστε μια πλούσια χώρα και ειδικά η Αυτοδιοίκηση (Περιφέρεια Στερεάς, δήμος Λαμίας) είναι πιο πλούσια, που πετάει πολύτιμο υλικό σε χαλεπούς καιρούς.

   Επιβαλλόταν να δοθούν για τη στέγαση αθλητικών εγκαταστάσεων σε οικισμούς του δήμου Λαμίας ή γενικότερα σε ΟΤΑ της Φθιώτιδας. Η επανασυναρμολόγησή τους σε άλλον τόπο είναι μια πολύ εύκολη και ανέξοδη εργασία, με άμεσο χρηστικό αποτέλεσμα.

   Αν είναι αλήθεια, τότε ντροπή τους. Θα λάβω κάποια απάντηση ;