Βάλντεμαρ φον Κουαλέν (1799-1822)

Ένας ήρωας φιλέλληνας του 1822

   Το σωστό πλήρες[1] όνομά του ήταν Κάρολος Όθων Βάλντεμαρ φον Κουαλέν (Christian Carl Otto von Valdemar Qualen). Γεννήθηκε[2] στο Κίελο το έτος 1799, που τότε ανήκε στη Δανία. Το 1820 ήταν φοιτητής της Νομικής στο εκεί Πανεπιστήμιο. Ο πατέρας του ονομάζονταν Κλάους Όττο Κρίστοφερ φον Κουαλέν (Clauss Otto Christofer von Qualen) και η μητέρα του Φρειδερίκη Τζουλιάνα φον Κουαλέν (Frederike Juliane von Qualen) είχε δε γεννηθεί στο Χάμερστάιν (Hammerstein). Δύο αδερφές πλαισίωναν την οικογένεια : η Καρολίνα (Caroline Hilleborg Juliane Franzisk von Qualen) και η Έμμα-Σοφία (Emma Sophie Dorothea Anna Benedicte Christina von Qualen). Καταγόταν από οικογένεια ευγενών[3] και στρατιωτικών  Ο Βάλντεμαρ φον Κουαλέν έγινε υπίλαρχος του Συντάγματος των Ελαφρών Δραγώνων του πρίγκηπος Φρειδερίκου Φερδινάνδου της Δανίας.

   Ο απελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων του 1821 εναντίον των Οθωμανών Τούρκων τον ενθουσίασε και αποφάσισε να  έρθει στην Ελλάδα. Εντάχθηκε εθελοντικά σε όποια ομάδα τον έστειλε η τότε διοίκηση.

  Το Μάρτιο του 1822 μεγάλη ομάδα οπλαρχηγών[4] στο Μπράλο αποφάσισε τη διπλή επιχείρηση : επίθεση και κατάληψη της Στυλίδας και μετά Ζητουνίου (Λαμίας) και την κατάληψη της Υπάτης (ή Πατρατζικίου, όπως λεγόταν τότε).

   Την 1η Απριλίου, με πλοία, αποβίβασαν στρατεύματα στην περιοχή Αχινού, τα οποία προωθήθηκαν προς τη Στυλίδα. Ο Ανδρούτσος αποβίβασε 150 άνδρες στην Αγία Μαρίνα. Αντεπίθεση των Τούρκων απώθησε τους Έλληνες έξω από τη Στυλίδα. Οι Έλληνες ενίσχυσαν και οχύρωσαν την Αγία Μαρίνα.

   Η επίθεση κατά της Υπάτης άρχισε με καθυστέρηση στις 3 Απριλίου, αλλά η αντίσταση των Τούρκων καθήλωσε τους Έλληνες. Η όλη προσπάθεια δεν είχε επιτυχία.

   Ο Ανδρούτσος ζήτησε περισσότερη δράση από τους οπλαρχηγούς. Επίσης ζήτησε εφόδια και ενισχύσεις από τον Άρειο Πάγο (που δεν του δόθηκαν).

   Τελικά στις 14 Απριλίου έγινε απαγκίστρωση δια θαλάσσης του σώματος Ανδρούτσου από την Αγία Μαρίνα. Οι συνολικές απώλειες των Ελλήνων στο χρονικό διάστημα από 2 έως 15 Απριλίου 1822 ήταν 50 νεκροί και 90 τραυματίες. Μεταξύ των νεκρών ήταν και δύο φιλέλληνες, ο Δανός Κόμης Κουελένιος (Qualen)  και ο Πρώσος Εϋνεμάνος (προς τιμήν τους ανεγέρθηκε μνημείο στην πλατεία του χωριού).

   Ο Βάλντεμαρ φον Κουαλέν σκοτώθηκε χτυπημένος “από μπάλα κανονιού κατά Μάρτιον 1822 πλησίον της Sidonia”, όπως γράφει[5] ο Βαυαρός γιατρός Ερρίκος Τράιμπερ. Με την ονομασία αυτή, ο Τράιμπερ απέδωσε παραφθαρμένο μάλλον το Ζητούνι, δηλ. τη Λαμία, όπως ονομαζόταν τότε. Ο Ιωάννης Βορτσέλας[6] στο βιβλίο του “ΦΘΙΩΤΙΣ”, γράφει ότι:

« … Ηνδραγάθησαν δε και εφονεύθησαν κατά την επιχείρησιν ταύτην [κατά της Υπάτης] ο κόμης Κουέλενος Δανός και ο Εϋνεμάνος Πρώσσος. …»

Πάντως παραμένει ερώτημα ο τόπος του θανάτου (αν ήταν η Αγία Μαρίνα, η Λαμία ή η Υπάτη).

   Από οικογενειακές πηγές του Κουαλέν, φέρεται ως ημερομηνία θανάτου[7] η 3η Ιουλίου 1822. Στα αρχεία της Δανίας έχει γραφεί ότι πέθανε στις 3 Ιουλ. 1822 στην Fald Ved Zeitun I, Thessalie. Ο Κάρολος Βαλντεμάρ φον Κουαλέν[8] ήταν τότε 23 ετών.

   Ο φιλέλληνας Λουδοβίκος Ρος (1806-1859), που ήρθε το 1832 κι έγινε πρώτος διευθυντής της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας και συνοδός του βασιλιά Όθωνα, όταν επισκέφθηκε το 1834 τη Λαμία και μετέβησαν στην Αγία Μαρίνα, κατέγραψε[9] : “… ο Δρόσος Μανσόλας μας έδειξε τον τόπο όπου είχε πέσει ο φιλέλληνας Valdemar Qualen, που καταγόταν από ευγενή οικογένεια των Halstein.”

   Στην πλατεία της Αγίας Μαρίνας υπάρχει λιτό μνημείο με μαρμάρινη πλάκα που δίνει συνοπτικά στοιχεία για τον ήρωα (είναι φθαρμένο ένα τμήμα της και διαβάζεται δύσκολα). Υποθέτω ότι το μνημείο τούτο προήλθε από την Κοινότητα (πρώην) της Αγίας Μαρίνας.

   Η πόλη της Λαμίας από το 1897 τίμησε τη θυσία του φιλέλληνα ευγενή δίνοντας το όνομά του “οδός Γκουάλλεν” σε κεντρική οδό της πόλης, με απόφαση[10] του (τότε) Δημοτικού Συμβουλίου που ανέφερε τα εξής :

Η οδός η αρχομένη από του μεσημβρινού άκρου της πλατείας Ομονοίας … μέχρι της συναντήσεώς της με οδόν Αβέρωφ και πέραν εν ανάγκη, ονομασθήτω οδός Γκουάλλεν (Δανού φιλέλληνος φονευθέντος ενΑγία Μαρίνη  κατά Απρίλιον του 1822).

   Η πλατεία Ομονοίας ήταν η πλατεία Βασιλέως Κωνσταντίνου ή Σταροπάζαρο (σήμερα Πάρκου). Η οδός Γκουάλλεν (οι Λαμιώτες την έλεγαν Γκουαλλέν) περνούσε κάθετα τις οδούς Πατρόκλου, Έσλιν, Αβέρωφ, Μάρκου Μπότσαρη και κατέληγε στην οδό Κωνσταντινουπόλεως (στο Σιδηροδρομικό Σταθμό Λαμίας). Δυστυχώς, το 1953, με δήμαρχο Λαμίας το Σπύρο Πετρόπουλο η οδός  μετονομάστηκε σε οδό Ελευθερίου Βενιζέλου, τιμώντας τον γνωστό Έλληνα πολιτικό.

   Οι κατά καιρούς δημοτικοί άρχοντες της Λαμίας έχουν περιορισμένη μνήμη και ευκαιριακή απόδοση της οφειλόμενης τιμής. Όχι μόνο οι ήρωες από την ελληνική επανάσταση, αλλά πολύ περισσότερο οι νεκροί των εθνικών αγώνων 1912-13, του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Μικρασίας και του αλβανικού έπους δεν έχουν τιμηθεί, ούτε σε μικρούς δρόμους, σε παρόδους ή έστω αδιέξοδους (ανώνυμα στενά). Η πόλη γέμισε από ονόματα βουνών, ποιητών, και νεότερων αντιστασιακών με πολιτικές δάφνες. Η θύμηση των Λαμιωτών ή Φθιωτών ηρώων χάθηκε στο χρόνο. Όμως για τον φιλέλληνα ήρωα Δανό Κάρολο Όθωνα Βάλντεμαρ φον Κουαλέν, η Λαμία οφείλει την επανόρθωση.  Έστω και τώρα να ονομάσει έναν από τους μεταγενέστερους δρόμους της.

    Αλλιώς … αιδώς …

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                                                                             φυσικός

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

1. Ευχαριστώ την κ. Anne Nielsen υποπρόξενο της Δανικής Πρεσβείας στην Ελλάδα, για τη βοήθειά της.

2. Ανήκε στην οικογένεια ευγενών Holstein ,που εμφανίζεται με το όνομα  von Qualen από το 13ο αιώνα. Η λέξη von Qualen μεταφράζεται “της αγωνίας” στη γλώσσα τους.

3. Από επιστολή του Γ. Δ. Δημητρακόπουλου, στην εφ. ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ, σ. 1 & 4, 22-11-1964, Λαμία. Επίσης από το Διαδίκτυο στην ιστοσελίδα : de.wikipedia.org

4. με τους Νικηταρά, Ζαφειρόπουλο, Ανδρούτσο, γερο-Πανουργιά με το γιο του Νάκο, γερο-Δυοβουνιώτη με το γιο του Γεώργιο, Μήτσο Κοντογιάννη, Σαφάκα, Δήμο Σκαλτσά, Μπούσγο, κ.ά. και το Δρόσο Μανσόλα ως εκπρόσωπο του Αρείου Πάγου.

5. Στο βιβλίο του “Αναμνήσεις από την Ελλάδα (1822-1828)”, σελ. 127, Αθήναι, 1960. Ο Βαυαρός Ερρίκος Τράμπερ (1796-1882), ήταν ο πρώτος στρατιωτικός γιατρός του ελληνικού στρατού.

6. σελ. 420, εκδ. ΚΑΣΤΑΛΙΑ, 1973, Αθήναι.

7. Barth Korn Die Philhellenezeit, σ. 202-203, Μόναχο, 1960.

8. Για όποιον αναζητά περισσότερα στοιχεία : http://www.appletree.com/Christian_Carl_Otto_Valdemar_von_Qualen_1

9. Νικ. Δαβανέλλος - Γεώργ. Σταυρόπουλος  “Με τη γραφίδα των περιηγητών (1159-1940)”, σ. 68, εκδ. ΟΙΩΝΟΣ, Λαμία.

10. Δημ. Θ. Νάτσιου : “Οι δρόμοι και οι πλατείες της Λαμίας (1852-1998)”, σελ. 42, Εκδόσεις Προσκήνιο και ιδίου, 1998.