Τα Δώδεκα Ευαγγέλια των Μικρασιατών προσφύγων στη Στυλίδα

Στο “Ημερολόγιο 2018”

 

Φύγαμε απ’ την Ανατολή, ψάξαμε για πατρίδα

και τέλος καταντήσαμε πρόσφυγες στη Στυλίδα.

Δημοτικό της προσφυγιάς

   Από το Σύλλογο Μικρασιατών Ανατολικής Φθιώτιδας, που φέτος συμπληρώνει 22 χρόνια ζωής και δράσης πρόσφατα κυκλοφόρησε το Ημερολόγιο 2018, ως διαρκής συνδρομή στη μνήμη της σκληρής προσφυγιάς με την καταστροφή του 1922. Όπως αναφέρει στο πρόλογό του το Δ.Σ. του Συλλόγου, αποτελεί χρέος τιμής, σεβασμού και ιστορικής συνείδησης για τους ξεριζωμένους προγόνους, που βρέθηκαν τελικά στη Στυλίδα, αβοήθητοι από την Ελλάδα και με εχθρότητα από τους γηγενείς, κατάφεραν να στεγάσουν τη φτώχεια και την πίκρα και να ριζώσουν, αποκτώντας την εκτίμηση όλων.

   Δεκαεπτάφυλλο (με λευκή τη δεύτερη σελίδα κάθε φύλλου), μεγάλου σχήματος (28,2 Χ 40,2 εκ.), σε χαρτί πολυτελείας, το Ημερολόγιο αυτό συγκεντρώνει και παρουσιάζει επιλεγμένα αποσπάσματα συνεντεύξεων-μαρτυριών από υπερηλίκους πρόσφυγες, με προσωπικά βιώματα της Μικρασιατικής πατρίδας (Αϊβαλί, Σμύρνη, Κούμπαο, Σαμψούντα), με θύμησες της φυγής και σωτηρίας από τους Τούρκους, της διαδρομής και του τελικού προορισμού στη Στυλίδα.

   Τις καταγραφές αυτές είχαν την εξαιρετική ιδέα να λάβουν στην περίοδο 1989-1993 μαθητές της Γ’ τάξης του Γυμνασίου Στυλίδας, από τους Μικρασιάτες παππούδες ή γιαγιάδες τους. Ήταν μια πρωτοβουλία του φιλολόγου-καθηγητή τους κ.  Δημήτρη Καραθεοδώρου, που τότε εξέδιδε το μαθητικό περιοδικό ΣΚΑΛΑΚΙ, στο οποίο είχαν δημοσιευτεί κάποιες από αυτές τις διηγήσεις.

   Ιδιαίτερη αναφορά του ίδιου μαθητικού περιοδικού ΣΚΑΛΑΚΙ, No 12, στο σχολικό έτος 2002-03, έγινε με την έκδοση βιβλίου 170 σελίδων, με τίτλο “Ημερολόγιον του Διωγμού” της αείμνηστης Μαρίας Τσίνγκου-Αϊβαλιώτου (1882-1957). Ήταν μια κορυφαία τιμή για την «κυρά του Αϊβαλιού», που στις σελίδες του δικού της “Ημερολογίου” έκλεισε αυτή την αλησμόνητη ελληνική πατρίδα.

   Παράλληλα, ο Σύλλογος Μικρασιατών Ανατολικής Φθιώτιδας, κατέγραψε και συνέλεξε επιπλέον υλικό, δημιουργώντας ένα μικρό ιστορικό-λαογραφικό αρχείο. Οι ερωτηθέντες Μικρασιάτες πρόσφυγες, το 1922 είχαν ηλικίες 7-17 ετών, εκτός από τη Μαρία Τσίνγκου-Αϊβαλιώτου που ήταν 40 ετών. Οι μαρτυρίες που περιλαμβάνονται στα “Δώδεκα Ευαγγέλια” (τους δώδεκα μήνες) του Ημερολογίου 2018 αναφέρουν :

·       τη σωτήρια φυγή των ανθρώπων απ’ το Αϊβαλί σε γειτονικό νησί και μετά στη Λέσβο[1].

·       τη σκληρή και αλησμόνητη εικόνα των γυναικών, που πνίγονταν πέφτοντας στη θάλασσα της Σμύρνης για να γλιτώσουν από τους Τούρκους.

·       τη φυγή από τη Σαμψούντα στα βουνά και μετά στο καράβι, με πείνα και ασθένειες μέχρι να φτάσουν στην περιοχή της Πελασγίας.

·       το 7χρονο κορίτσι, που κοιμήθηκε αγκαλιά με την άρρωστη μάνα του και το πρωί κατάλαβε ότι είχε πεθάνει.

·       την άρνηση των γηγενών να τους αφήσουν να κατεβούν στο λιμάνι της Στυλίδας. Τους πετροβολούσαν και χτυπούσαν με ξύλα.

·       τα σκληρά λόγια και οι χαρακτηρισμοί που τους έλεγαν, όσο και η καταφρόνια των ντόπιων τους συνόδευε για κάποια χρόνια.

·       αβοήθητοι από το ελληνικό κράτος, αναγκάστηκαν να μείνουν στο μηχανοστάσιο του τραίνου, σε εκκλησίες, σε καμαράκια ελαιοτριβείων, ή σε στρατιωτικές αποθήκες.

·       έφτιαξαν παράγκες για να μείνουν, έξω από το Γυμναστήριο και στην περιοχή Φωταέριο.

·       τον πρώτο καιρό πέρασαν μέρες πείνας. Από τις ασθένειες, οι οικογένειες έχασαν αρκετά μέλη. Ακόμα και τα ρούχα τους ήταν λιγοστά.

·       οι περισσότεροι ήταν καλοί ψαράδες και - ευτυχώς - είχαν δουλειά για να ζήσουν τις οικογένειές τους.

·       άλλοι δούλεψαν σε ελαιώνες και σε αμπέλια. Με την εργατικότητά τους συνέβαλαν να αυξηθούν οι ελαιώνες και να βελτιωθεί η παραγωγή τους.

·       με ξύλα έφτιαξαν την πρώτη τους εκκλησία (την Αγία Αικατερίνη).

·       με πολύν κόπο, μετά από κάποια χρόνια, έγινε ο πρώτος Συνοικισμός τους. Αργότερα έγινε και ο δεύτερος. Οι πιο μορφωμένοι βοήθησαν πολύ. Πέτυχαν να λειτουργήσει μέχρι και Σχολαρχείο!

·       είχαν πολύ καλή γνώμη για τον Ελευθ. Βενιζέλο, ο οποίος μάλιστα επισκέφθηκε τη Στυλίδα.

·       κέρδισαν την τελική αναγνώριση της σημαντικής προσφοράς των Μικρασιατών από την κοινωνία της Στυλίδας

·       ο καλός άνθρωπος που υπέδειξε στους πρόσφυγες τη Στυλίδα, για τόπο προορισμού και εγκατάστασης, ήταν ο Κώστας Τζέρος, ιχθυέμπορος από τη Σμύρνη. Ναύλωσε πλοίο και μετέφερε κόσμο και καΐκια μέχρι τη Στυλίδα. Στήριξε τους ψαράδες τον πρώτο καιρό. Η εχθρότητα των ντόπιων τον έκανε να φύγει στη Χαλκίδα, χάνοντας αρκετά χρήματα.

·       από τους κατοίκους της Στυλίδας, οι Μικρασιάτες πρόσφυγες εκτίμησαν τη σημαντική βοήθεια και υποστήριξη κυρίως τριών ανθρώπων. Αυτοί ήταν : ο Κώστας Καμπούρης, ο Νικόλαος Πετρίδης και ο Αθανάσιος Ζωντανός.

   Όπως αναφέρει στον πρόλογο του Ημερολογίου 2018, το Δ.Σ. του Συλλόγου Μικρασιατών Ανατ. Φθιώτιδας, με την έκδοση δεν θέλει να αναξύσει παλιές πληγές, ούτε να αναμοχλεύσει πάθη και μίση, στη φιλόξενη αυτή περιοχή και ειδικά στην πόλη της Στυλίδας. Σήμερα δεν υπάρχει “κακός πρόσφυγας”, όχι μόνο στη Στυλίδα, αλλά πουθενά. Υπάρχουν καλοί και κακοί άνθρωποι.

   Το κακό που έγινε πριν 95 χρόνια στη Μικρά Ασία είναι που επιστρέφει θύμισες και συγκινήσεις. Αυτές είναι που μας συνδέουν με τους ανθρώπους μας, οι οποίοι ξεριζώθηκαν από τους προγονικούς τόπους και δοκιμάστηκαν σε άλλο τόπο, αλλά τα κατάφεραν!

   Το Ημερολόγιο 2018 είναι ιδιαίτερα επιμελημένο στο περιεχόμενο, αλλά και τυπογραφικά. Είναι εμπλουτισμένο με φωτογραφικό υλικό από τη δεκαετία του ’30, αλλά και των προσφύγων που αφηγήθηκαν την προσωπική περιπέτεια του ξεριζωμού.

   Ιδιαίτερα ευρηματικός είναι ο υπότιτλος “Τα Δώδεκα Ευαγγέλια”, ένα για κάθε μήνα του έτους. Επίσης το αφήγημα (κείμενο) κάθε μήνα αρχίζει (μιμούμενο τις ευαγγελικές περικοπές) με τις λέξεις “Τω καιρώ εκείνω …”

   Ευχαριστίες (στο καλό φίλο Δημήτρη Καραθεοδώρου, που μου το έστειλε), ευχές και συγχαρητήρια στο Δ.Σ. του Συλλόγου Μικρασιατών Ανατ. Φθιώτιδας πρέπει να αποδοθούν εφόσον το περιεχόμενο του Ημερολογίου αυτού έχει διδακτική όσο και πολλαπλά συμβολική αξία, ακόμη δε και συλλεκτική.

  Σε καιρούς νέων προσφυγικών ροών, στον κόσμο και - δυστυχώς - στη γειτονιά μας, η αβεβαιότητα και ανασφάλεια του απλού κόσμου, σε πολεμικές εστίες ή διωγμούς, φέρνει τον παλιό λαϊκό στίχο των Μικρασιατών προσφύγων :

Τρέξε “Αβέρωφ” και “Ψαρά”

ως τη Μικρά Ασία

σφάζουν γυναίκες και παιδιά

τα άγρια θηρία.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                    φυσικός

---------------------------------------------------------------------

Δημοσιεύτηκε στην εφ. ΛΑΜΙΑΚΟΣ ΤΥΠΟΣ, φ. 21484, σ. 8, 9-10 Δεκ. 2017, Λαμία

---

[1] Το 1915, στον πρώτο διωγμό των Τούρκων, οι Αϊβαλιώτες είχαν πάλι καταφύγει στη Λέσβο.