Από την Ανιάδα Ευρυτανίας, μετανάστες στην Αμερική (1903-1931)

Προλεγόμενα

   Η Ανιάδα είναι ορεινό χωριό της Ευρυτανίας, χτισμένη μέσα σε πυκνό ελατοδάσος σε υψόμετρο 1.100 μέτρων, στις πλαγιές του όρους Καλιακούδα. Αρχικά ο οικισμός βρισκόταν στη θέση Αϊ-Λιας, μετά όμως από κατολισθήσεις, οι κάτοικοι μετεγκαταστάθηκαν στη σημερινή θέση όπου έφτιαξαν εννιά καλύβες και από εκεί πήρε και την ονομασία του το χωριό (Εννιάδα, Ανιάδα). Άλλη πιθανή προέλευση της ονομασίας λέγεται ότι προήλθε από τους αρχαίους Αινιάνες.

Η Ανιάδα και το όρος Καλιακούδα (φωτ. 2012)

   Το χωριό αυτό το γνώρισα από τον καλό φίλο Σεραφείμ Ν. Κακούρα, φιλόλογο. Το επισκέφτηκα μια φορά, αλλά έχω εξαιρετικές εικόνες από το τοπίο.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προέρχονταν από την Ανιάδα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια. Η επεξεργασία έγινε τμηματικά και η εργασία ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2017.

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές ώρες και μέρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 9 μεταναστευτικά ταξίδια (κάποιοι μετανάστες έκαναν 2 ταξίδια) και ανευρέθηκαν 17 μετανάστες. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Καρπενήσι, Λαμία) της περιοχής, ενώ γεννήθηκαν και ζούσαν σε γειτονικό χωριό. Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

   Η παρούσα εργασία θα μπορούσε να εμπλουτιστεί με φωτογραφικό υλικό των μεταναστών στις ΗΠΑ, που εγώ δεν έχω αυτή τη δυνατότητα. Ο τοπικός Σύλλογος ή με πρωτοβουλία κάποιου (ή κάποιων) μπορεί να αναζητήσει και να βρεθούν στο χωριό κάποιες φωτογραφίες, που θα εμπλουτίσουν την προσπάθεια αυτή. Επίσης μπορεί να συμπληρωθεί η εργασία, με την τύχη των μεταναστών αυτών, δηλ. ποιοι γύρισαν στην πατρίδα και ποια ήταν η προκοπή τους (επαγγελματική και προσωπική).

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Ανιάδας, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

---

Διοικητικές μεταβολές

Οικισμός Ανιάδα

   Από τις 30-09-1836, ο οικισμός Ανιάδα προσαρτήθηκε στο δήμο Ευρυτάνων του νομού Ακαρνανίας και Αιτωλίας. Από τις 3-11-1836 ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Ευρυτάνων και προσαρτήθηκε στο δήμο Οιχαλίας.

   Το 1899 (ΦΕΚ 136Α/8-07-1899) ο οικισμός αποσπάστηκε από το νομό Ακαρνανίας και Αιτωλίας και υπαγόταν πλέον στο νομό Ευρυτανίας. Αντίθετα από τις 4-12-1909 ο οικισμός αποσπάστηκε από το νομό Ευρυτανίας και υπαγόταν πλέον στο νομό Αιτωλοακαρνανίας.

    Από τις 31-8-1912, ο οικισμός αποσπάστηκε από το δήμο Καρπενησίου, έγινε κοινότητα Ανιάδας με ομώνυμη έδρα.

   Από τις 22-3-1943 ο οικισμός Ανιάδα αποσπάστηκε από το νομό Αιτωλοακαρνανίας και υπάγεται οριστικά στο νομό Ευρυτανίας.

   Από τις 4-12-1997 (σχέδιο Καποδίστριας) καταργήθηκε η κοινότητα Ανιάδας και προσαρτήθηκε στο δήμο Ποταμιάς.

   Από τις 7-6-2010 (σχέδιο Καλλικράτης) ο οικισμός Ανιάδα αποσπάστηκε από το δήμο Ποταμιάς (που καταργήθηκε) και προσαρτήθηκε στο δήμο Καρπενησίου.

   Ο πληθυσμός της (απογραφή 2011) ανέρχεται σε 57 κατοίκους.

1.    Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[1]

   Από τους 17 μετανάστες που εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (7) έφυγαν το 1914 (ποσοστό 41%). Συνολικά έγιναν 9 μεταναστευτικά ταξίδια. Βρέθηκαν 5 μετανάστες που έκαναν διπλό ταξίδι (ένας με τριπλό).

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 6 % του πληθυσμού, που είναι μικρότερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (που ήταν 8 %). Η περιοχή είχε περιορισμένη αυτονομία αγαθών με κτηνοτροφία και  καλλιέργειες σε μικρή διαθέσιμη έκταση γης, που δυσκόλευε τη ζωή[2] των κατοίκων της περιοχής αυτής.

    Οι μετανάστες ήταν μόνον άνδρες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι πιο παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών, με 9 μετανάστες και ακολούθησαν οι μεγαλύτερες ηλικίες μέχρι 31-40 ετών, με 4 μετανάστες. Οι ηλικίες, σε ομάδες, των μεταναστών της Ανιάδας δίνονται στον πίνακα 3.

   Οι μικρότεροι σε ηλικία μετανάστες  (19 ετών) ήταν : Ανέστης Κουτρούμπας (πήγε το 1910) και Βασίλειος Κωτσολούκας (πήγε το 1907).

   Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία μετανάστες ήταν : Άγγελος Μακρυκώστας, ετών 46 (πήγε το 1932, στο γ’ ταξίδι) και Δημήτριος Χατζόπουλος, ετών 40 (πήγε το 1914).

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 29 έτη!

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Ανιάδας ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 17 μετανάστες οι 12 είναι άγαμοι (ποσοστό 71 %) και οι 5 έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες της Ανιάδας, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα : 

   Συνολικά έγιναν 9 ταξίδια που διακίνησαν τους 17 μετανάστες της Ανιάδας. Οι περισσότεροι μετανάστες (12) προτίμησαν το λιμάνι της Πάτρας, ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε 1 (βλ. πίνακα 4). Άλλοι 4 μετανάστες έφυγαν από το λιμάνι της Τεργέστης. Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες έφυγαν με ξένα πλοία. Σε ένα ταξίδι από το λιμάνι της Πάτρας το 1910, έφυγαν 4 μετανάστες της Ανιάδας, με το πλοίο “Atlanta”. Από το ίδιο λιμάνι (της Πάτρας), σε ένα ταξίδι έφυγαν 5 μετανάστες της Ανιάδας το 1912, με το πλοίο “Laconia (1912)”.

    Αναλυτικά στοιχεία δίνονται στον Πίνακα 5.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες της Ανιάδας φαίνονται στον Πίνακα 6. Κυριάρχησε η πολιτεία (και πόλη) της Νέας Υόρκης (με ποσοστό 59 %).  Ακολούθησαν οι πολιτείες Οχάιο και Πενσυλβάνια. Μεμονωμένοι μετανάστες επέλεξαν τις πολιτείες:  Μασαχουσέτης και Νότ. Καλιφόρνια. Πιο συγκεκριμένα οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών):

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ (αριθ. μεταναστών)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	New York (10)
Μασαχουσέτη (Mass.)	Norwood (1)
Οχάιο (Ohio)	Columbus (3)
Πενσυλβάνια (Pa.)	Philadelphia (2)
Καλιφόρνια (S. Cal.)	Columbia (1)
ΣΥΝΟΛΟ	17

2.    Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών (82 %) δήλωσε εργάτης. Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν αγρότες-κτηματίες (2), και κάποια μεμονωμένα επαγγέλματα. Μερικά στοιχεία ακολουθούν :

        -  Εργάτης (laborer, worker, workman) : 14 (ποσοστό 82 %)

       - Αγρότης-κτηματίας (farmer) : 2

        -  Ξενοδόχος (Innkeeper)  : 1

        -  Εστιάτωρ (Restauranter) : 1

3. Διπλά ταξίδια στην Αμερική

   Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκαν 5 άτομα που έκαναν διπλό (ένας έκανε τριπλό) ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι.

   Στον παρατιθέμενο πίνακα 7 δίνονται τα χρόνια που εργάστηκαν στην Αμερική στο πρώτο ταξίδι τους, μέχρι την επιστροφή.

   Τα ονόματα και οι διπλοί προορισμοί ακολουθούν:

1.    Άγγελος Μακρυκώστας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-09 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-31 πάλι στη Νέα Υόρκη. Το γ’ ταξίδι έγινε το 1932, με τον ίδιο πάλι προορισμό.

2.    Κωνσταντίνος Καραγκούνης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1911-12 στην Κολούμπια της Νότιας Καλιφόρνιας. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

3.    Σπυρίδων Κονδύλης : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1904-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Ανέστης Κουτρούμπας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1910-13 στο Κολόμπους του Οχάιο. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

5.    Σπύρος Κουτρούμπας : Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1909-12 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

4.    Ο μετανάστης Άγγελος Μακρυκώστας

   Ήταν ο πρωτοπόρος μετανάστης της Ανιάδας για την Αμερική. Έφυγε το 1903, σε ηλικία 20 ετών, με προορισμό τη Νέα Υόρκη. Στις καταγραφές που έγιναν στην Αμερική δεν ανέφερε ούτε πατέρα, ούτε μητέρα. Πιθανά ήταν ορφανός. Ως πλησιέστερο συγγενή του στην πατρίδα (ανέφερε το Καρπενήσι και όχι την Ανιάδα) δήλωσε το θείο του Χαράλαμπο Μακρυκώστα.

   Στην Αμερική άλλαξε επαγγέλματα, αναζητώντας καλύτερη τύχη. Τελικά έγινε ξενοδόχος (Innkeeper). Απέκτησε και την αμερικανική υπηκοότητα. Μαζί του ήρθε στην Αμερική και ο αδελφός του Ιωάννης. Το 1909 ο Άγγελος Μακρυκώστας επέστρεψε στην Ελλάδα, αλλά  η σύγκριση της ζωής εδώ με την Αμερική - προφανώς - τον οδήγησε σε δεύτερο ταξίδι, τον ίδιο χρόνο (1909). Πήγε πάλι στη Νέα Υόρκη.

   Σε διάρκεια 22 ετών (από το 1909 μέχρι το 1931) απέκτησε δική του επιχείρηση στη Νέα Υόρκη. Έγινε ιδιοκτήτης εστιατορίου (restaurateur). Επέστρεψε το 1931 στην Ελλάδα, για σύντομο χρονικό διάστημα και το Δεκέμβριο του 1931 ξανάφυγε για τρίτη φορά.

   Είναι ο πλέον επιτυχημένος μετανάστης της Ανιάδας. Για τα επόμενα χρόνια, δεν υπάρχουν στοιχεία.

5. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών της Ανιάδας

      Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες της Ανιάδας που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[3]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Ανιάδας δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α       Ονοματεπώνυμο                χρ. άφιξης  ηλικία   έγγαμος   Πλοίο που ταξίδεψε           Λιμάνι αναχ.

1        Καραγκούνης Κωνστ.         17-5-1914      28           όχι      Laconia (1912)              Πάτρα

2        Κατής Κωνσταντίνος           22-2-1921      29           ναι      Calabria                      Πάτρα

3        Κονδύλης Σπυρίδων           17-5-1914      28           όχι      Laconia (1912)              Πάτρα

4        Κουτρούμπας Ανέστης        24-9-1910      19           όχι      Atlanta                        Τεργέστη

5        Κουτρούμπας Ανέστης        17-5-1914      25           όχι      Laconia (1912)              Πάτρα

6        Κουτρούμπας Κωνστ.          28-4-1910      22           όχι      Patris                          Πάτρα

7        Κουτρούμπας Κωνστ.          17-5-1914      28           όχι      Laconia (1912)              Πάτρα

8        Κουτρούμπας Σπύρος         17-5-1914      26           όχι      Laconia (1912)              Πάτρα

9        Κωτσολούκας Βασίλειος      7-10-1907      19           όχι      Sicilian Prince              Πειραιεύς

10       Μακρυγιάννης Νικόλαος     24-9-1910      32           ναι      Atlanta                        Τεργέστη

11       Μακρυκώστας Άγγελος       17-9-1909      26           όχι      Martha Washington       Πάτρα

12       Μακρυκώστας Άγγελος       3-1-1932       46           όχι      Saturnia                      Πάτρα

13       Τσάτσος Αλέξιος                12-4-1911      26           ναι      Eugenia                       Πάτρα

14       Τσάτσος Κωνσταντίνος        24-9-1910      20           όχι      Atlanta                        Τεργέστη

15       Χατζόπουλος Αθανάσιος      4-3-1914       37           όχι      Kaiser Franz Josef I       Πάτρα

16       Χατζόπουλος Δημήτριος      4-3-1914       40           ναι      Kaiser Franz Josef I       Πάτρα

17       Χατζόπουλος Θεόδωρος      24-9-1910      38           ναι      Atlanta                        Τεργέστη

Άφιξη των μεταναστών στο νησί Έλις (1898)

6. Χρονικό της μετανάστευσης

Α. Οι πρωτοπόροι

   Ο άνθρωπος που τόλμησε και έδειξε το δρόμο στους επόμενους ήταν ο Άγγελος Μακρυκώστας. Το 1903 αναχώρησε με ξένο ατμόπλοιο και πήγε στην Αμερική. Προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη. Ήταν τότε 20 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στην ιδιαίτερη πατρίδα δήλωσε το θείο του Χαράλαμπο Μακρυκώστα. Στη Νέα Υόρκη άλλαξε κάποιες δουλειές και τελικά έγινε ξενοδόχος (Innkeeper). Το 1909 γύρισε στην πατρίδα, αλλά το ίδιο έτος έφυγε πάλι.

   Το 1904 ακολούθησε στο δρόμο της Αμερικής ο Σπυρίδων Κονδύλης. Ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Νικόλαος. Πήγε στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ήδη ο Άγγελος Μακρυκώστας. Έμεινε 8 χρόνια, μέχρι το 1912, που επέστρεψε για να στρατευτεί. Μετά, το 1914, έκανε και δεύτερο ταξίδι.

Β. Μεμονωμένες αναχωρήσεις στα έτη 1907 και 1909

   Το 1907 έγινε μια μεμονωμένη αναχώρηση από το Βασίλειο Κωτσολούκα. Στις 15 Σεπτεμβρίου 1907, από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε με το πλοίο “Sicilian Prince” και στις 7 Οκτωβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 19 ετών. Ως τόπο γέννησης και διαμονής-κατοικίας δήλωσε το Καρπενήσι, όπου ήταν ο πατέρας του Κ Κωτσολούκας. Προορισμός του για δουλειά εργάτη, με 15 $ για τα πρώτα έξοδα, ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Ν. Σερετάκης.

   Το 1909 έγινε μια μεμονωμένη αναχώρηση από τον Άγγελο Μακρυκώστα. Στις 4 Σεπτεμβρίου 1909 από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 17 Σεπτεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 26 ετών. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν ξενοδόχος (Innkeeper). Ως τόπο γέννησης δήλωσε το Καρπενήσι, με συγγενή του εκεί το θείο του Χαράλαμπο Μακρυκώστα. Πήγαινε στη Νέα Υόρκη (με 25 $ στην τσέπη), όπου ήταν ο αδερφός του Ιωάννης  Μακρυκώστας. Για τον Άγγελο Μακρυκώστα αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι, που έκανε στην Αμερική. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1903-09 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη. Είχε αποκτήσει και την αμερικανική υπηκοότητα[4].

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

Γ. Αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 2 μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 1 από μεμονωμένο άτομο). Συνολικά έφυγαν 5 άνθρωποι της Ανιάδας. Πιο συγκεκριμένα :

   Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από τον Κωνσταντίνο Κουτρούμπα. Στις 13 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ταξίδεψε με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 28 Απριλίου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 22 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στην Ανιάδα λεγόταν Πέτρος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Σπύρο Κουτρούμπα[5].

Η πρώτη σελίδα του φύλλου καταγραφής για το μετανάστη

της Ανιάδας (No 8) Κωνσταντίνο Κουτρούμπα (1910)

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από τετραμελή ομάδα, που συγκρότησαν οι : Αν. Κουτρούμπας, Νικ. Μακρυγιάννης, Κων. Τσάτσος και Θεόδ. Χατζόπουλος. Από την Ελλάδα πήγαν με πλοίο στην Τεργέστη[6] (Trieste). Στις 5 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Τεργέστης, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Atlanta” και στις 24 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα υπάρχοντα στοιχεία του αρχείου μας πληροφορούν ότι :

·         Ο Ανέστης Κουτρούμπας ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στην Ανιάδα λεγόταν Γεράσιμος. Με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σπύρος Κουτρούμπας.

·         Ο Νικόλαος Μακρυγιάννης ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Μαρία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σπύρος Πασιόπουλος.

·         Ο Κωνσταντίνος Τσάτσος ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αλέξιος. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $) στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Σπύρο Κουτρούμπα.

·         Ο Θεόδωρος Χατζόπουλος ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του την Ανιάδα λεγόταν Κατίνα. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $ για τα πρώτα έξοδα) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Χρ. Τσιτούρης.

Πλοίο “Atlanta”

Δ. Μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911

   Έγινε από τον Αλέξιο Τσάτσο[7]. Στις 20 Μαρτίου 1911, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Eugenia” και στις 12 Απριλίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 26 ετών. Στην Ανιάδα είχε το θείο του Ελευθέριο Τσάτσο. Με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο αδερφός του Κωνσταντίνος.

Ε. Αυξημένος αριθμός μεταναστών στο 1914

   Μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους την περίοδο 1912-13, οι μετανάστες που γύρισαν για να στρατευτούν ετοιμάστηκαν για νέο ταξίδι. Παράλληλα έφυγαν και άλλοι για πρώτη φορά.

  Έτσι στη διάρκεια του 1914, καταγράφηκαν 2 ομαδικά μεταναστευτικά ταξίδια, με τη φυγή 7 ανθρώπων της Ανιάδας, συνολικά. Πιο αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από  δύο άτομα, τους : Αθαν. Χατζόπουλο και Δημ. Χατζόπουλο. Στις 16 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψαν με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 4 Μαρτίου έφτασαν στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία αναφέρουν ότι :

·         Ο Αθανάσιος Χατζόπουλος ήταν 37 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Επίσης δήλωσε ως τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής το Καρπενήσι, όπου είχε τη γυναίκα του Κωνσταντία. Με 25 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο συγγενής του Κ. Φλώρος.

·         Ο Δημήτριος Χατζόπουλος ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Κι αυτός δήλωσε το Καρπενήσι ως τόπο γέννησης και προηγούμενης κατοικίας. Η γυναίκα του λεγόταν Αγγελική. Με 30 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, έψαχνε για δουλειά αγρότη-κτηματία (farmer) στη Φιλαδέλφεια της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο συγγενής του Κ. Φλώρος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε πέντε άτομα και περιλάμβανε τους : Κων. Καραγκούνη, Σπ. Κονδύλη, Αν. Κουτρούμπα, Κων. Κουτρούμπα και  Σπ. Κουτρούμπα. Στις 2 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Laconia (1912)” και στις 17 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία του αρχείου μας γνωρίζουν ότι:

·         Ο Κωνσταντίνος Καραγκούνης ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του στην Ανιάδα λεγόταν Λουκάς. Τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 50 $ μαζί του) ήταν η Κολούμπια της Νότιας Καλιφόρνιας, όπου ήταν ο κουνιάδος του Νικ. Μακρυγιάννης. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Κωνστ. Καραγκούνης την περίοδο 1911-12 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο τόπο.

·         Ο Σπυρίδων Κονδύλης ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Νικόλαος. Πήγαινε για δουλειά εργάτη, με 24 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Άγγελος Μακρυκώστας. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Σπυρ. Κονδύλη στις ΗΠΑ. Για πρώτη φορά πήγε την περίοδο 1904-12 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Ανέστης Κουτρούμπας ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του στην Ανιάδα λεγόταν Γεράσιμος. Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου είχε το φίλο του Γεώργιο Μπότσολο. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Ανέστης Κουτρούμπας την περίοδο 1910-13 και εργάστηκε πάλι στην ίδια πόλη.

·         Ο Κωνσταντίνος Κουτρούμπας ήταν 28 ετών. Στην Ανιάδα είχε τον πατέρα του Πέτρο. Έψαχνε για δουλειά εργάτη (με 25 $ στην τσέπη) στην πόλη Κολόμπους του Οχάιο, όπου ήταν ο φίλος του Αθανάσιος Παπαδήμας. Αυτό ήταν το δεύτερο ταξίδι του Κωνστ. Κουτρούμπα στις ΗΠΑ, εφόσον είχε πρωτοέρθει την περίοδο 1910-12 και εργάστηκε πάλι στην ίδια πόλη.

·         Ο Σπύρος Κουτρούμπας ήταν 26 ετών. Ως τόπο γέννησης και πρότερης  διαμονής δήλωσε το Καρπενήσι, όπου ήταν ο πατέρας του Δημήτριος. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $) ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Άγγελο Μακρυκώστα. Στο προηγούμενο ταξίδι του στην Αμερική ο Σπύρος Κουτρούμπας πήγε την περίοδο 1909-12 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

Πλοίο Laconia (1912) [Photo: Hisashi Noma Collection]

Ζ. Μεμονωμένη αναχώρηση στο 1921

   Αυτή έγινε από τον Κωνσταντίνο Κατή. Στις 25 Ιανουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Calabria” και στις 22 Φεβρουαρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 29 ετών και παντρεμένος. Ως τόπο γέννησης και διαμονής δήλωσε αόριστα Ευρυτανία. Με 40 $ για τα αναγκαία έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη στο Νόργουντ (Norwood) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Λάμπρος Κόντος.

Η. Μεταναστευτικός επίλογος στο τέλος του 1931

   Έγινε από τον Άγγελο Μακρυκώστα. Στις 23 Δεκεμβρίου 1931, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγε με το πλοίο “Saturnia” και στις 3 Ιανουαρίου 1932 έφτασε στις ΗΠΑ. Ήταν τότε 46 ετών. Ως ιδιαίτερη πατρίδα του δήλωσε το Καρπενήσι. Ως τόπο προηγούμενης διαμονής δήλωσε την Αθήνα, όπου είχε τον αδερφό του Σπύρο Μακρυκώστα. Με 100 $ μαζί του πήγαινε στη Νέα Υόρκη, όπου είχε εστιατόριο, και όπου ήταν ο ξάδερφός του Ι. Τσούμας. Ο Άγγελος Μακρυκώστας έκανε 3 ταξίδια στην Αμερική, όπου εργάστηκε την περίοδο 1903-1931 (το 1909 επέστρεψε στην Ελλάδα, αλλά έφυγε πάλι το ίδιο έτος).

Πλοίο “Saturnia”

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΑΝΑΦΟΡΕΣ-ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ

1.    Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Γενικές απογραφές πληθυσμού (1889, 1896, 1920).

2.    Εφημερίδες – Περιοδικά

i    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Αμπλιανίτες μετανάστες στην Αμερική», εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143, σελ. 1& 6, Σεπτ.-Οκτ. 2008  και φ. 144, σελ. 1 & 6, Νοε.-Δεκ. 2008, Συλλόγου Αμπλιανιτών ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Αθήνα 

iii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Ευρυτάνες μετανάστες στην Αμερική (1899-1924)”, από Οκτ. 2015, σε μπλογκ amfictyon.blogspot.gt

iv.   περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

3.    Βιβλία, Άρθρα, Ιστοσελίδες

i.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

ii.    Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iii.   Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

iv.   Ιστοσελίδα web3.eetaa.gr

v.    Ιστοσελίδα http://www.hellenicaworld.com/

vi.  Βικιπαίδεια  https://el.wikipedia.org

Το τέμπλο του Ι. Ν. Αγ. Νικολάου Ανιάδας (φωτ. 2012)

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[2] Στο σύνολο των 17 μεταναστών της Ανιάδας βρέθηκε μόνον 1 αναλφάβητος (ποσοστό 6 %).

[3] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[4] Στην καταγραφή των στοιχείων του υπάρχει σφραγίδα που γράφει : NON IMMIGRANT ALIEN (δηλ. δεν θεωρείται ξένος μετανάστης).

[5] Από την Ανιάδα. Πήγε το 1909 για πρώτη φορά στην Αμερική.

[6] Τότε ανήκε στην Αυστροουγγαρία (ήταν το μοναδικό λιμάνι της). Επίσης ήταν η έδρα της μεγάλης εταιρείας με ατμόπλοια, της “Austroamericana”.

[7] Στο αρχείο καταγράφηκε ως παντρεμένος. Δεν έδωσε όμως όνομα της συζύγου στην Ανιάδα. Εκτιμώ ότι είναι  λάθος το “παντρεμένος”.