Στρατιωτικοί γιατροί στη Φθιώτιδα (1860-1960)

Εισαγωγή

    Η παρούσα εργασία αποτελεί τμήμα μιας ανέκδοτης μεγάλης εργασίας-μελέτης με τίτλο “Οι γιατροί της Φθιώτιδας (1860-1960)”, που ολοκληρώθηκε το 2009.

    Πηγή της προσπάθειας αυτής αποτέλεσε το υπάρχον αρχείο των Ιατρικών Συλλόγων Φθιώτιδας και Λοκρίδας (δεν βρέθηκε αντίστοιχο του Δομοκού). Σε διάρκεια ενός αιώνα (1860-1960) καταγράφηκαν 363 γιατροί που εργάστηκαν στον φθιωτικό χώρο. Τα ελλειμματικά (ή περιορισμένα) στοιχεία εμπλουτίστηκαν ή διορθώθηκαν από άλλα αρχεία ή τρόπους τεκμηρίωσης, ώστε να διασφαλιστεί η ακρίβειά τους.

    Ως καταληκτικός χρόνος της προκείμενης εργασίας τέθηκε το έτος 1960, εφόσον έπρεπε να οριοθετηθεί το υλικό για να είναι δυνατή και η μελέτη του. Είναι προφανές ότι όσοι γιατροί απέκτησαν άδεια άσκησης επαγγέλματος μετά το 1960 δεν περιλήφθηκαν στην παρούσα εργασία. Αποτελούν αντικείμενο μιας επόμενης, που θα συμπληρώσει το “παζλ” αυτής της κοινωνικής τάξης.

   Οφείλω και αποδίδω τις ευχαριστίες μου σε όσους συνέβαλαν στην πραγματοποίησή της. Αναφέρω ιδιαίτερα τον πρόεδρο του Ι.Σ.Φ. κ. Κων. Χαντζή για την εμπιστοσύνη του στο σεβασμό της  χρήσης των στοιχείων του αρχείου.

 

        α. Γενικά

      Στη Λαμία λειτουργούσε στρατιωτικό[1] νοσοκομείο από το 1841. Η έλλειψη ιδιόκτητου μόνιμου χώρου, οδηγούσε στην ενοικίαση ιδιωτικών κτιρίων, όπως σε παλιό τουρκικό τέμενος (στη θέση της σημερινής Λέσχης Φρουράς Λαμίας, στην οδό Ρήγα Φεραίου) ή κτίριο ιδιοκτησίας του στρατιωτικού γιατρού Φραγκίσκου Βερέττα.

Από την εφ. ΣΗΜΑΙΑ, 2-7-1911, Λαμία

   Στον 20ό αιώνα, η κατασκευή και λειτουργία του Ελασσωνείου[2] Νοσοκομείου Λαμίας στην  περιοχή Νέας Άμπλιανης, επέτρεψε τη συστέγαση του Πολιτικού και του Στρατιωτικού Νοσοκομείου. Διέθετε 23 κλίνες συνολικά. Οι στρατιωτικοί γιατροί είχαν την περίθαλψη των σχετικά λίγων περιστατικών σε στρατευμένους ασθενείς, παρέχοντας όμως υπηρεσίες και σε πολίτες ασθενείς.

    Τα μεγάλα λειτουργικά έξοδα[3] του “Ελασσωνείου” Νοσοκομείου και η απουσία οικονομικής στήριξης από το Κράτος, οδήγησαν σε εγκατάλειψη, τόσο του κτιρίου που σταδιακά κατέρρεε, όσο και στην παροχή υγείας που έφθινε. Το καλοκαίρι του 1933, η διοίκηση του 42 Συντάγματος της Λαμίας αποφάσισε την αποχώρηση από το “Ελασσώνειο” Νοσοκομείο και  τη μεταφορά του Στρατιωτικού Νοσοκομείου σε δικό του χώρο μέσα στο στρατόπεδο.

    Μετά την Κατοχή, την περίοδο του Εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα, λειτούργησε Στρατιωτικό νοσοκομείο στη Λαμία. Μεταπολεμικά, η Λαμία δεν διέθετε στρατιωτικό νοσοκομείο.

    Στρατιωτικοί γιατροί, που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στο εδώ νοσοκομείο, κατά την περίοδο (1860-1960) που αναφέρεται αυτή η εργασία ήταν : ο Κωνσταντίνος Ζαγγογιάννης (;-1876) ευρυτανικής καταγωγής, που διετέλεσε και διευθυντής του Νοσοκομείου, ο Αριστείδης Νάκου Οικονομίδης από τη Λαμία, που ήταν ο επόμενος διευθυντής του, ο Νικόλαος Γεωργ. Κοντογιάννης αρχίατρος του στρατού, ο Κωνσταντίνος Μουτάφης από τη Χίο, ο επίατρος Σπύρος Ρομποτσάνος, ο Κωνσταντίνος Θεοδωράκος, ο Γεώργιος Πολίτης από τη Φτέρη, κ.ά.

     Κάποιοι γιατροί, μετά την ολοκλήρωση των σπουδών τους, άρχισαν να ασκούν το ιατρικό επάγγελμα πρώτα ως ιδιώτες. Αυτοί ήταν: ο Ηλίας Κολώνιας (παθολόγος-μαιευτήρας), ο Βασίλειος Μιχαλόπουλος (παθολόγος-μικροβιολόγος), ο Κυριάκος Κατσαρός, κ.ά. Έτσι ο Βασίλειος Μιχαλόπουλος άνοιξε (από το 1934-35) μικροβιολογικό εργαστήριο στη Λαμία, ο Κυριάκος Κατσαρός άνοιξε ιατρείο στις Λιβανάτες, ο Γεώργιος Τσαπρούνης στη Λαμία, ο Ηλίας Κολώνιας στη Μακρακώμη, κλπ. Μετά από ολιγόχρονη λειτουργία του πολιτικού ιατρείου, το έκλεισαν και κατατάχτηκαν στις ένοπλες δυνάμεις, ακολουθώντας στρατευμένη καριέρα. Εκτός του Γεωργίου Τσαπρούνη, που έγινε γιατρός στο Γ.Ν. Αεροπορίας, όλοι οι άλλοι ήταν γιατροί του στρατού. Ιδιαίτερα ο Νικόλαος Γ. Κοντογιάννης και ο Κωνσταντίνος Μουτάφης έφτασαν στην κορυφή της ιεραρχικής κλίμακας, αποχωρώντας με το βαθμό του Γενικού Αρχίατρου.

      Από τους 12+2 στρατιωτικούς γιατρούς που καταγράφηκαν στην παρούσα εργασία και ήταν μέλη του Ι. Σ. Φθιώτιδος (είχαν εγγραφεί), οι 5 κατάγονταν από τη Φθιώτιδα (Τσούκα Μακρακώμης, Αμφίκλεια, Παναγίτσα Λοκρίδας, Φτέρη και Λαμία), οι 2 κατάγονταν από τη Φωκίδα (Σωταίνη και Χρισσό), οι 4 κατάγονταν από άλλους νομούς (Σπάρτη Λακωνίας, Δρέπανο Αχαΐας, Χίο και Αθήνα), ενώ για 1 δεν είναι γνωστή η καταγωγή του.

β. Παρουσίαση

     Ακολουθούν αναλυτικά στοιχεία. Δυστυχώς για κάποιους από τους γιατρούς αυτούς τα διαθέσιμα στοιχεία είναι περιορισμένα ή ελλιπή.

1.    Κωνσταντίνος Δημ. Ζαγγογιάννης ( ; - 1876)

Δεν είναι γνωστή χρονολογία ούτε ο ακριβής τόπος γέννησής του Ήταν Ευρυτάνας στην καταγωγή. Σπούδασε κι έγινε γιατρός. Ακολούθησε το στρατιωτικό κλάδο και ανέβηκε στην ιεραρχία.

       Στα μέσα του 19^ου αιώνα παντρεύτηκε στη Λαμία, την Ευθυμία, κόρη του Δημητρούλη Ιατρού, που καταγόταν από το Δομοκό, αλλά είχε εγκατασταθεί οικογενειακά στη Λαμία. Απέκτησαν 5 παιδιά (3 γιους και 2 κόρες). Το Δημήτριο, που μετά έγινε σπουδαίος καθηγητής Παιδαγωγικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, την Ελένη, τους δίδυμους Φωκίωνα και Γεώργιο και τη Μαριγώ. Ο Φωκίων σπούδασε φαρμακοποιός και μετά ανέλαβε το φαρμακείο Ευσταθίου Ιατρού στη Λαμία. Μαζί του εργαζόταν και ο Γεώργιος.

      Ο Κωνσταντίνος Ζαγγογιάννης έφτασε στο βαθμό του επίατρου. Διετέλεσε διευθυντής του Στρατιωτικού Νοσοκομείου Λαμίας.  Το Στρατιωτικό Νοσοκομείο Λαμίας δεν είχε μόνιμη στέγη, αλλά κατά καιρούς έλυνε το πρόβλημα με τη μίσθωση ιδιωτικών χώρων. Για πολλά χρόνια ήταν στο κέντρο της πόλης, στο επισκευασμένο και με άλλη διαρρύθμιση παλιό τουρκικό τέμενος (στη θέση της σημερινής Στρατιωτικής Λέσχης στην οδό Ρήγα Φεραίου).

     Ο Κωνσταντίνος Ζαγγογιάννης πέθανε[4] στις 18-11-1876.

2.    Σπύρος Α. Ρομποτσάνος (1876-1920)

Είναι πιθανή η καταγωγή της οικογένειας Α. Ρομποτσάνου[5] από το Χρισσό της Φωκίδας. Γεννήθηκε το 1876. Τα καλά οικονομικά της οικογένειας από εισοδήματα επέτρεψαν να σπουδάσει ο Σπύρος στο Πανεπιστήμιο και να γίνει γιατρός. Η οικογένεια εγκαταστάθηκε στη Λαμία. Ο Σπύρος ακολούθησε το στρατιωτικό κλάδο και συμμετείχε στους εθνικούς αγώνες από το 1912. Έφτασε στο βαθμό του επίατρου.

   Δεν παντρεύτηκε.  Η μεγάλη εξάπλωση της μάστιγας που λεγόταν φυματίωση, στον πληθυσμό και σε σημαντικό βαθμό στα χαμηλά στρώματα, αλλά και σε άτομα που έρχονταν σε επαφή με κόσμο, χτύπησε και τον επίατρο Σπύρο Ρομποτσάνο. Η αναζήτηση της καλύτερης θεραπείας, εφόσον διέθετε χρήματα, τον οδήγησε στα Σανατόρια της Ελβετίας[6] στις Άλπεις.

   Μετά σύντομο χρόνο, πέθανε στην Ελβετία το 1920, σε πρώιμη ηλικία 44 ετών.

3. Κωνσταντίνος Θεοδωράκος (1886 - ; )

Γεννήθηκε το έτος 1886 στη Σπάρτη. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κι έγινε γιατρός (παθολόγος). Από το 1912 αρχίζει την άσκηση του ιατρικού επαγγέλματος. Έγινε μόνιμος στρατιωτικός γιατρός[7]. Εγκαταστάθηκε στη Λαμία.

      Συμμετείχε στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες της χώρας μας. Τον βρίσκουμε στην κατάταξη επιτηδευματιών του 1934, όπου παίρνει τη μικρότερη κλάση την 1η, με φόρο επιτηδεύματος 480 δραχ. Μετά τη λήξη της Κατοχής και του εμφυλίου και συγκεκριμένα το 1950, συνταξιοδοτήθηκε. 

Η οικία Θεοδωράκου, με τις λευκές κορνίζες στα παράθυρα.

     Χωρίς - προς το παρόν - δυνατότητα επιβεβαίωσης, εφόσον τα στοιχεία είναι ελλιπή, είναι πιθανό να παντρεύτηκε στη Λαμία ο Κ. Θεοδωράκος. Επίσης είναι μάλλον προφανής η συγγενική σχέση με την   Ξανθή Κ. Θεοδωράκου που γεννήθηκε το 1908. Το 1915 κτίστηκε η διώροφη οικία Θεοδωράκου στην πλατεία Διάκου (πίσω από την οικία Αλέξανδρου Δ. Κονταξή).

       Ελλείπουν στοιχεία για τα επόμενα χρόνια. Το βέβαιο είναι ότι η Ξανθή Κωνστ. Θεοδωράκου, πέθανε[8] σε ηλικία 40 ετών από καρδιακή ανεπάρκεια, στις 14-8-1948. Με διαθήκη της το σπίτι αυτό, δωρίθηκε στο Δήμο Λαμίας. Σ’ αυτό στεγάστηκε το Ιστορικό Αρχείο Λαμίας την περίοδο 1973-1988. Αποτελεί κληροδότημα στο Δήμο Λαμίας.

      Δεν είναι γνωστή η χρονολογία θανάτου του γιατρού.

4.  Κωνσταντίνος Γ. Μουτάφης  (1898 – 1958)

Γεννήθηκε στη Χίο το 1898[9]. Οι γονείς του ονομάζονταν Γεώργιος και Μαρία. Μεγάλωσε στη Χίο όπου και αποφοίτησε το έτος 1913-14 από Τουρκικό Σχολείο (Γυμνάσιο). Σπούδασε γιατρός στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Κων. Μουτάφης

   Το 1920 με τα ελληνικά στρατεύματα στη Μικρά Ασία, ως υπίατρος, έφτασε ως το Σαγγάριο ποταμό. Μετά την κατάρρευση του μετώπου, το καλοκαίρι του 1922, αρρώστησε από τύφο, αλλά ταξίδεψε κι έφτασε στην Ελλάδα. Από το 1919 απέκτησε άδεια άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος. Παρέμεινε στο στρατό ως στρατιωτικός ιατρός.

    Το 1928 μετατέθηκε στη Λαμία, όπου και γνώρισε[10] την Αντιγόνη[11] Σιοπούλου (1917-1997), κόρη εμπόρου. Παντρεύτηκαν το 1929. Απέκτησαν δύο παιδιά, τη Μαίρη Μουτάφη (μετά Πασιάκου) το 1930 και το Γεώργιο[12] (1936-2002).

    Τη χρονική περίοδο 1930-35 υπηρέτησε στη Νάουσα και τη Βέροια. Τα επόμενα χρόνια μέχρι το ξέσπασμα του ελληνοϊταλικού πολέμου ήταν στη Λαμία. Το 1940-41 προσέφερε τις υπηρεσίες του ως στρατιωτικός γιατρός στο αλβανικό μέτωπο. Μετά τον Απρίλιο του ’41 συνόδευσε με άλλους γιατρούς τους βαριά τραυματισμένους στην Αθήνα, όπου επάνδρωσαν ένα υποτυπώδες στρατιωτικό νοσοκομείο. Ο Κωνσταντίνος Μουτάφης έφτασε στο βαθμό του Γενικού Αρχίατρου στον ελληνικό στρατό, βαθμό με τον οποίο και αποστρατεύτηκε το 1948.

   Το ίδιο έτος (1948) εγγράφεται ως μέλος στον Ιατρικό Σύλλογο Φθιώτιδας. Συνέχισε να προσφέρει τις ιατρικές υπηρεσίες του μέχρι το θάνατό του. Υποφέροντας πολλά χρόνια από παιδικό διαβήτη, με κλονισμένη υγεία, πέθανε στις 30-8-1958, σε ηλικία 60 ετών.

5. Γεώργιος  Πολίτης[13]  (1899-1997)

Γεννήθηκε το 1899 στην Παλαιοβράχα Φθιώτιδας. Οι γονείς του ονομάζονταν Ανδρέας Πολίτης και Γεωργία Σταμοκώστα. Σπούδασε γιατρός. Λόγω του πολέμου (Μικρά Ασία) διέκοπτε τις σπουδές του και τις εξετάσεις του και πήγαινε στο στρατό. Πήρε πτυχίο με άριστα.

Γεώργιος Πολίτης

   Μετά τη στρατιωτική του θητεία (ήταν ακόμα φοιτητής) παντρεύτηκε την Αικατερίνη Καλαντζή, αδελφή του Ευάγγελου Καλαντζή[14].

     Άσκησε την ιατρική[15] σε χωριά της Κομοτινής. Τη δεκαετία 1920-30 ο στρατός ζητούσε γιατρούς. Μετά από αίτησή του τον πήραν κι έγινε στρατιωτικός γιατρός[16]. Ήταν γιατρός του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων. Έκανε πολλά χρόνια στη Λαμία. Πήγαινε στο Ελασσώνειο Νοσοκομείο (που ήταν και στρατιωτικό).  Σε ηλικία 55 χρονών πήρε σύνταξη.  

     Υπηρέτησε επίσης σαν παθολόγος γιατρός στο Μώλο και στην ευρύτερη περιοχή του.

   Απέκτησε 2 παιδιά, τον Ανδρέα[17], που έγινε δικηγόρος και τον Κωνσταντίνο, που υπηρέτησε στο Διπλωματικό Σώμα. Ο Γεώργιος Πολίτης πέθανε το 1997, σε ηλικία 98 ετών.

 

Το κτίριο του Ελασσωνείου Νοσοκομείου (1922). Στους πρόσφυγες έγινε διανομή αγαθών.

6.   Σπυρίδων Ανδρ. Πολίτης (1905-2003)

   Γεννήθηκε στην Παλαιοβράχα Φθιώτιδας. Οι γονείς του ονομάζονταν Ανδρέας Πολίτης και Γεωργία Σταμοκώστα. Τελείωσε το Γυμνάσιο στο Καρπενήσι και στη Σπερχειάδα. Σπούδασε στην Ιατρική Σχολή και κατετάγη στο στρατό ως μόνιμο στέλεχος.

Σπυρίδων Πολίτης

    Το 1940 πολέμησε στην Αλβανία και μετά την κατάρρευση του μετώπου έφυγε με το υποβρύχιο “Παπανικολής” στη Μέση Ανατολή. Εντάχθηκε στην ταξιαρχία του Ρίμινι. Έφερε το βαθμό του επίατρου. Ο αδελφός του Γεώργιος (που προαναφέρθηκε) επίσης υψηλόβαθμος στρατιωτικός γιατρός (αποστρατεύτηκε με το βαθμό του Γενικού Αρχίατρου).

    Ο Σπυρίδων Πολίτης το έτος 1950 παντρεύτηκε την Ελευθερία Παπαγεωργίου και απέκτησε έναν γιο τον Ανδρέα, που έγινε οφθαλμίατρος. Το 1952, παραιτήθηκε από το στρατό κι έγινε γιατρός -ελεγκτής του ΙΚΑ και μετά διευθυντικό του στέλεχος,  παραμένοντας μέχρι τη συνταξιοδότησή του.

   Πέθανε το 2003, σε ηλικία 98 ετών.

7.  Ηλίας Κολώνιας (1903- ; )

Γεννήθηκε στην Τσούκα, το έτος 1903. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κι έγινε γιατρός. Το 1925 απέκτησε την άδεια άσκησης επαγγέλματος στην ειδικότητα του μαιευτήρα-γυναικολόγου. Εγκαταστάθηκε στη Μακρακώμη. Ακολούθησε το στρατιωτικό κλάδο κι έγινε στρατιωτικός γιατρός. Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

8. Νικόλαος Γεωργ. Κοντογιάννης ( ; - ; )

Γεννήθηκε στο χωριό Σωταίνων Δωρίδας. Δεν είναι γνωστό το έτος γέννησής του. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κι έγινε γιατρός γενικής ιατρικής (παθολόγος). Το 1934 αρχίζει να ασκεί το ιατρικό επάγγελμα.

    Έγινε στρατιωτικός γιατρός. Στα χρόνια του πολέμου και μετά με την άοκνη εργασία του σε δύσκολα χρόνια, ανέβηκε τη στρατιωτική ιεραρχία. Έφτασε στο βαθμό του Αρχίατρου στο στρατό.

     Στη Λαμία υπηρέτησε με τον ίδιο βαθμό στο Στρατηγείο Κεντρικής Ελλάδος (Σ.Κ.Ε.), όπως λεγόταν τότε και ήταν εγκατεστημένο στην οδό Ρήγα Φεραίου (σήμερα είναι εκεί η Στρατιωτική Λέσχη Λαμίας). Πιθανά ήρθε στη Λαμία[18] μετά την Κατοχή και τον εμφύλιο, στις αρχές της δεκαετία του ’50.

     Το 1952 γράφτηκε ως μέλος στον Ιατρικό Σύλλογο Φθιώτιδας. Το ίδιο έτος (1952) έφυγε από τη Λαμία για την Αθήνα.

      Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

9.  Βασίλειος Μ. Μιχαλόπουλος (1907 - ; )

Γεννήθηκε το 1907 στο Δρέπανο Αχαΐας. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο Αθηνών κι έγινε γιατρός παθολόγος. Ειδικεύτηκε στη μικροβιολογία. Στη Λαμία εμφανίζεται τη δεκαετία του ’30. Από το 1931 αρχίζει να ασκεί το ιατρικό επάγγελμα στη Λαμία.

       Το 1934 εγγράφεται στον Ιατρικό Σύλλογο Λαμίας. Από το 1935, εγκαθιστά Εργαστήριο Μικροβιολογίας και Βιοχημείας[19], σε ενοικιασμένο κτίριο στη σημερινή  οδό Μανωλίδου.

    Τα επόμενα χρόνια κατετάγη στο στρατό και υπηρέτησε ως μόνιμος υγειονομικός αξιωματικός.

     Ελλείπουν άλλα στοιχεία.

10. Κυριάκος Ιωάν. Κατσαρός ( ; - ; )

Δεν είναι γνωστός ο τόπος και η χρονολογία γέννησής του. Σπούδασε γιατρός και πήρε την ιατρική άδεια το 1913. Το 1924 εγκαταστάθηκε στις Λειβανάτες. Από το 1926 ανακλήθηκε στις τάξεις του στρατού ως μόνιμος στρατιωτικός γιατρός. [ΛΟΚ]

 

11. Παναγιώτης Παντ. Κοντογιάννης (1936- ; )

Γεννήθηκε στην Αθήνα. Το 1963 πήρε πτυχίο. Ακολούθησε το στρατιωτικό κλάδο κι έφερε το βαθμό του ανθυπίατρου. Το ίδιο έτος (1963) γράφτηκε στον Ι.Σ.Φ. και έφυγε στην Αθήνα.

12. Γεώργιος Κων. Τσαπρούνης (1939 - ; ) 

Γεννήθηκε στην Παναγίτσα  Λοκρίδας. Το 1965 πήρε πτυχίο ιατρικής στο ΑΠΘ[20]. Από το 1966 απέκτησε την άδεια άσκησης και γράφτηκε στον Ι.Σ.Φ. Το ίδιο έτος (1966) έγινε γιατρός στο Γενικό Νοσοκομείο Βασιλικής Αεροπορίας.

13.  Δημήτριος Φωτ. Κρίνος (1940- ; ) 

Γεννήθηκε στην Αμφίκλεια. Μέσα από το στρατιωτικό κλάδο το 1966 έγινε γιατρός και το 1967 πήρε την άδεια άσκησης. Το ίδιο έτος (1967) με το βαθμό του ανθυπίατρου γράφτηκε στον Ι.Σ.Φ., ερχόμενος από την Κορινθία. [ΦΘ]

14.  Άρης Ι. Μπαϊζάνος  (1940 - 1993)

Γεννήθηκε στις 28-12-1940, στη Λαμία. Γονείς του ήταν ο Ιωάννης Μπαϊζάνος[21]  (1897-1963) του Αριστείδη και της Ελένης από τη Λαμία και η Αικατερίνη Αναστ. Κατούνα (γεν. το 1910).

     Ο Άρης Μπαϊζάνος σπούδασε κι έγινε γιατρός. Πιθανά ήταν στρατιωτικός γιατρός.

Μάλλον δεν παντρεύτηκε. Πέθανε[22] στις 4-6-1993, σε πρώιμη ηλικία 53 ετών.

   Επίλογος

   Είναι αναγκαία η αναφορά του ονόματος του στρατιωτικού γιατρού Σεραφείμ Ηλ. Δροσοπούλου, ο οποίος φονεύθηκε στις 17 Αυγούστου 1922, στο Αλή Βεράν της Μικράς Ασίας.

   Κλείνοντας, η αναφορά αυτή ας είναι η ελάχιστη οφειλόμενη τιμή στους ανθρώπους που υπηρέτησαν τη Φθιώτιδα και στήριξαν την υγεία των στρατευμένων παιδιών της Ελλάδος σε δύσκολα χρόνια με πολέμους και χωρίς αξιόλογα φάρμακα.

                                                     Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                                                                      φυσικός

               ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Δημ. Νάτσιου : «Ιστορία του Γενικού Νοσοκομείου Λαμίας (1938-2007)», σελ. 28-30, Έκδοση Γενικού Νοσοκομείου Λαμίας, 2007, Λαμία.

[2] Προήλθε από δωρεά του Γεωργίου Καρακαντά, των κληρονόμων Μελετίου Γεωργιάδη, του Κωνσταντίνου Παπαθανασίου Ελασσώνα και του Κωνσταντίνου Αθ. Κοτρωνιά. Άρχισε να λειτουργεί το 1910. Εγκαινιάστηκε το Μάιο του 1911.

[3] Καλύπτονταν από χρήματα του αντίστοιχου Κληροδοτήματος (Αδελφάτο), που το υποστήριζε. Τα έσοδα προέρχονταν από τη διαχείριση της ακίνητης περιουσίας (κτήματα) που είχαν μεταβιβάσει στο Κληροδότημα οι διαθέτες.

[4] εφ. ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ, φ. 691, 20-11-1876, Λαμία.

[5] Ένας (άγνωστης συγγένειας με τον προαναφερόμενο) Λουκάς Ρομποτσάνος (1869-1947), επαγγέλματος εργάτης, άγαμος, από το Χρισσό, έζησε και τελεύτησε στην ενορία Παναγίας Δέσποινας Λαμίας. [Από το Βιβλίο Αποβιώσεων του Ι. Ναού]

[6] Βλ. Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου  «Ορεινόν Αντιφυματικόν Αναρρωτήσιον Αντινίτσης», Ιούλιος 2007, Λαμία.

[7] Μαρίας Τζιβελέκη-Πολυμεοπούλου «Τα Σαϊπαίικα – Συνοικία Τρουμπέ Λαμίας», σελ. 47, Λαμία 1994.

[8] Από το Βιβλίο Θανάτων του Ι. Ν. Ευαγγελίστριας Λαμίας

[9] Στο αρχείο του Ιατρικού Συλλόγου Λαμίας έχει δηλωθεί ως έτος γέννησης το 1895. Από οικογενειακή πηγή μας αναφέρθηκαν ως πιθανά έτη γέννησης τα 1897 ή 1898.

[10] «Ο στρατιωτικός ιατρός κ. Κ. Μουτάφης και η Δνις Αντιγόνη Σιοπούλου, έδωσαν αμοιβαίαν υπόσχεσιν γάμου». [Από την εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 108, σ. 3, 12-1-1929, Λαμία]

[11] Αντιγόνη Σιοπούλου (Από το Βιβλίο Γεννήσεων-Βαπτίσεων Ι. Ναού  Παναγίας Δέσποινας).

[12] Γεννήθηκε 1-1-1936 (Από το Βιβλίο Γεννήσεων-Βαπτίσεων Ι. Ναού  Παναγίας Δέσποινας). Έγινε επίσης γιατρός καρδιολόγος.

[13] Τα στοιχεία δόθηκαν από την αείμνηστη Λούλα Δημ. Τσεργά, αδελφή του γιατρού.

[14] Πολιτικός του κόμματος ΕΡΕ (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις) και μετά υπουργός στην Κυβέρνηση Κων/νου Καραμανλή.

[15] Είχε πάρει «κοντότα» τα διπλανά χωριά κι έβγαζε πολλά λεφτά, αλλά όλα τα έτρωγε.

[16] Γράφτηκε : « … οι γιατροί Ζάχος και Πολίτης βοήθησαν σ’ ένα περιστατικό». [εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ. 27, σ. 4, 24-3-1928].

[17] Η δεύτερη γυναίκα του ήταν η γνωστή ηθοποιός Ζωζώ Σαπουντζάκη.

[18] Το ιατρείο και πιθανά κατοικία του ήταν στην οδό Πλάτωνος 4, Λαμία, με τηλέφωνο 6-75.

[19] «ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΜΙΚΡΟΒΙΟΛΟΓΙΑΣ ΚΑΙ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑΣ, Βασ. Μ. Μιχαλοπούλου, Ιατρού – μικροβιολόγου, εν Λαμία. Οικία Σαράντου Κατσαράκη (πρώην Κακαρούχα) όπισθεν Αστυνομικού Τμήματος» [Διαφήμιση στην εφ.  Η ΕΠΑΡΧΙΑ, φ.959, σ. 4, 22-6-1935, Λαμία].

[20] Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

[21] Μαζί με το Μαχαιρά είχαν χρωματοπωλείο στην πλατεία Πάρκου. Ο Ιωάννης Μπαϊζάνος είχε 2 αγόρια και μια κόρη  (που έγινε καλόγρια)

[22] Στοιχεία προέρχονται από ταφική πλάκα στο Νεκροταφείο Λαμίας.