“Ιστορία από … ζάχαρη”

Βιβλιοπαρουσίαση

Το εξώφυλλο του βιβλίου

   Η ιστορία της ζαχαροπλαστικής έχει καταγραφές τουλάχιστον 4.000 ετών, όταν οι Αιγύπτιοι απεικόνιζαν τις λιχουδιές τους σε πάπυρο. Τα ζαχαρωτά ήταν ήδη από το 1566 π.Χ. ένα εμπορεύσιμο προϊόν. Παρ' όλα αυτά, στην Ελλάδα και γενικότερα στην Ευρώπη, άργησαν να γίνουν γνωστά πολύ σημαντικά υλικά της ζαχαροπλαστικής (όπως  η σοκολάτα, τα μπαχαρικά, κ.ά.).

   Στο ελεύθερο από τους Τούρκους νεοελληνικό κράτος, το καίριο πρόβλημα ήταν η προμήθεια της βασικής πρώτης ύλης, της ζάχαρης. Ο μεγάλος ευεργέτης Νικόλαος Στουρνάρης επέλεξε τη Λοκρίδα για να δημιουργήσει το πρώτο εργοστάσιο ζαχαρουργίας στην Ελλάδα, με πρώτη ύλη τα τεύτλα, από το έτος 1842. Δυστυχώς αυτό δεν έμελλε να πραγματοποιηθεί. Το πρώτο εργαστήριο ζαχαροπλαστικής στη Λαμία, λειτούργησε από το έτος 1838, από το ζαχαροπλάστη Εμμανουήλ Φράγκου.

   Στη διάρκεια του 19ου αι., η οικιστική ανάπτυξη της Λαμίας με νέα κτίρια και η ανάλογη αύξηση σε πληθυσμό, δημιούργησε και αρκετά εργαστήρια ζαχαροπλαστικής, που τροφοδοτούσαν τα κεντρικά καφενεία και εστιατόρια της πόλης. Τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι. καταγράφηκαν πλέον των 15 ζαχαροπλαστών στη Λαμία. Θυμίζουμε ότι τότε συνυπήρχαν τα επαγγέλματα του γαλακτοπώλη και του ζαχαροπλάστη, με χώρους πώλησης τα γαλακτοπωλεία και τα καφενεία (που είχαν τίτλο καφεζαχαροπλαστεία).

   Η είσοδος του 20ού αι. έφερε την ανάπτυξη των εργαστηρίων στη Λαμία, και φυσικά των ζαχαροπλαστών. Το πρώτο τοπικό πιστωτικό ίδρυμα ο “Συνεταιρισμός Τεχνοεργατών Λαμίας” και η Ηλεκτρική Εταιρεία Λαμίας έδωσαν νέες δυνατότητες στον κλάδο. Η εσωτερική μετανάστευση έφερε στη Λαμία άτομα με νέες ιδέες. Ο πρωτοπόρος Γεώργιος Κυριαζόπουλος παρουσίασε τους κουραμπιέδες, που ανέπτυξαν εμπορικά ο Δημ. Μπούσιος και Εμμ. Καρανδρέας σε τέτοιο βαθμό που το προϊόν έγινε “συνώνυμο” της Λαμίας, με πολλά βραβεία σε διεθνείς εκθέσεις. Στη διάρκεια του Μεσοπολέμου, η παραγωγή των εργαστηρίων της Λαμίας σε ζαχαρώδη προϊόντα (κουραμπιέδες, λουκούμια, καραμέλες, κ.ά.) ήταν πολύ μεγάλη σε ποσότητα και σε οικονομικό αποτέλεσμα.

   Παράλληλα, οι επαγγελματίες ζαχαροπλάστες οργανώθηκαν σε Σωματείο, είτε μόνοι τους, είτε με τους γαλακτοπώλες και καφεπώλες (εφόσον ήταν συναφείς κλάδοι στην προώθηση του προϊόντος). Εκτός των καταστημάτων υπήρχαν και οι πωλήσεις σε εμποροπανηγύρεις, σε θρησκευτικές πανηγύρεις, αλλά και από πλανόδιους. Από τη δεκαετία του ’30, κατά τη θερινή περίοδο, κυριαρχούσε η πώληση του παγωτού.

   Στα μεταπολεμικά χρόνια, άλλαξαν πολλά. Οι ζαχαροπλάστες πλέον χρησιμοποιούν πολλά μηχανήματα και φυσικά ηλεκτρικά ψυγεία. Τα εργαστήρια ζαχαροπλαστικής είναι συνδεδεμένα με αντίστοιχα καταστήματα-πρατήρια, όπου στον πελάτη μπορεί να σερβιριστεί το γλυκό ή απλώς να το αγοράσει. Υπάρχουν αρκετά μεγάλα ονόματα δημιουργικών ζαχαροπλαστών στη Λαμία, που ανύψωσαν σημαντικά το επίπεδο των προϊόντων τους. Από την πετυχημένη περίοδο του “σερβίτσιου” (δηλ. να σερβίρεται το γλυκό και το ποτό στο ζαχαροπλαστείο) που είχε γίνει μόδα κι άφησε εποχή στη Λαμία, περάσαμε στην εποχή του “πακέτου” (δηλ. ο πελάτης αγοράζει γλυκά σε πακέτο για δώρο). Η ευχαρίστηση των λουκουμάδων από επώνυμα καταστήματα στις πρωινές αλλά και βραδινές ώρες παραμένει στη μνήμη όλων των ηλικιακά μεγαλύτερων.

   Τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αι. εισήλθαν στον κλάδο νεότεροι άνθρωποι, με σπουδές, με νέες ιδέες από πολλές χώρες και άριστη γνώση της τέχνης της ζαχαροπλαστικής. Κάποιοι είναι απόγονοι πετυχημένων επαγγελματιών, ενώ δραστήρια και δημιουργικά άτομα ώθησαν ευεργετικά το εμπόριο του γλυκού. Η συμμετοχή σε εκθέσεις (της Λαμίας, αλλά και σε διεθνείς) με πρωτοβουλία του Σωματείου Ζαχαροπλαστών, αλλά και διάφορες εορταστικές δράσεις σε Αποκριές, Πρωτοχρονιά, κλπ., υποστήριξαν ενεργά το έργο των μελών.

  Η επιτυχία της Καλλιτεχνικής Ομάδας του Συλλόγου Ζαχαροπλαστών Λαμίας το 2011, με βραβείο στην έκθεση HORECA, από σπουδαγμένους νέους επαγγελματίες της Λαμίας, έδειξε το μέλλον. Ακολούθησαν άλλες συμμετοχές σε σημαντικές εκθέσεις και ανάλογες επιτυχίες. Η προβολή του ποιοτικών προϊόντων των ζαχαροπλαστών του τόπου μας, επιβάλλεται να γίνεται σε διεθνές επίπεδο, με τη διαρκή υποστήριξη της περιφέρειας Στερεάς Ελλάδος.

   Συμμετείχα σ’ αυτή την προσπάθεια από το 2012, μετά από πρόταση του κ. Κώστα Καραγεώργου, για τη συγγραφή της ιστορίας του κλάδου των ζαχαροπλαστών Λαμίας και ευρύτερα της Φθιώτιδας-Ευρυτανίας. Στον ίδιο σκοπό είχε βοηθήσει προγενέστερα και ο αείμνηστος δάσκαλος Ευθύμιος Χριστόπουλος. Το Μάρτιο του 2017 είχα ολοκληρώσει το έργο.

   Στο βιβλίο προηγήθηκε η ιστορική διαδρομή ξεκινώντας από το πρώτο εργαστήριο ζαχαροπλαστικής στη Λαμία του ελεύθερου ελληνικού κράτους. Έγινε καταγραφή όλων των εργαστηρίων ζαχαροπλαστικής στο 19ο και 20ό αι. μέχρι το 2016. Σε όσα άτομα ήταν δυνατό αποδόθηκε ένα βιογραφικό, μετά από κάποια συνέντευξη. Η προβολή των ανθρώπων του κλάδου στη Φθιώτιδα ήταν επιβαλλόμενη, εφόσον είναι και οι πρεσβευτές του τουρισμού του τόπου μας. Μία ενότητα παρουσίασε τη Συνδικαλιστική Οργάνωση των Ζαχαροπλαστών όλα τα προηγούμενα χρόνια, με τις ενέργειες και δράσεις τους.

   Το πλούσιο φωτογραφικό υλικό με τις συνοδευτικές επεξηγηματικές λεζάντες του είναι - ίσως - η πλέον ελκυστική περιήγηση στις κοινωνικές δραστηριότητες των ζαχαροπλαστών.

   Για τελικό “κέρασμα” στους αναγνώστες του βιβλίου, δίνονται 23 παραδοσιακές συνταγές και 8 επίσης παραδοσιακά γλυκά του κουταλιού.

   Το βιβλίο έχει 260 σελίδες μεγάλου σχήματος και όμορφο εξώφυλλο με το εμβληματικό Κάστρο της Λαμίας και τον ευρηματικό τίτλο “Ιστορία από … ζάχαρη”. Αξίζουν συγχαρητήρια στην κα Βίκυ Κουτρούμπα, γραφίστρια και στο τυπογραφείο ΠΑΠ PRESS της Λαμίας για την ποιοτική δουλειά τους. Το βιβλίο χρηματοδοτήθηκε με απόφαση του τότε αντιπεριφερειάρχη Φθιώτιδας και σημερινού δημάρχου Λαμίας κ. Ευθ. Καραΐσκου.

   Το βιβλίο είχε ευμενή κριτική με επαινετικά σχόλια, σε εκπομπή ραδιοφωνικού σταθμού της Λαμίας. Επίσης, κατά τη διάρκεια των εργασιών του Πανελληνίου Συνεδρίου της Ο.Ε.Ζ.Ε., που έγινε στα Τρίκαλα της Θεσσαλίας, το περασμένο Σαββατοκύριακο έγινε εμφάνιση του βιβλίου, με εξαιρετική υποδοχή από όλους και ιδιαίτερα από τον εκπρόσωπο του ευρωπαϊκού Συνδικάτου Ζαχαροπλαστών. Μάλιστα, αναφέρθηκε εκεί και η πρόθεση του αντίστοιχου Συλλόγου Ζαχαροπλαστών Θεσσαλονίκης, να προχωρήσουν σε ανάλογη έκδοση.

   Επιβάλλεται όμως να δοθεί και ένα μπράβο, στην “ψυχή” αυτής της ιστορικής προσπάθειας, στον κ. Κώστα Καραγεώργο, για τη μεγάλη συμβολή του και την επιμονή του, με αρωγό πάντα το Δ.Σ. του Συλλόγου Ζαχαροπλαστών του τόπου μας.

   Ήταν ένα πολύ ενδιαφέρον ιστορικό ταξίδι στους ανθρώπους της γεύσης του τόπου μας, στους ζαχαροπλάστες, από τον πρώτο που καταγράφηκε στη Λαμία το έτος 1838, μέχρι τα τελευταία χρόνια. Για τις δυσκολίες του επαγγέλματος, θυμίζουμε το λόγο του πρωτοπόρου Γεωργίου Κυριαζοπούλου στο γιο του Αποστόλη :

 “παιδί μου, όσο άσπρη και γλυκιά είναι η ζάχαρη, τόσες πίκρες και βάσανα βγάζει”.

    Όμως με τη μεγάλη αγάπη και τη σημαντική αποκτημένη γνώση με σπουδές αλλά και την εμπειρία των ζαχαροπλαστών, όλα ξεπερνιούνται και αποδίδονται στο τέλειο αποτέλεσμα τόσο γευστικά, όσο και αισθητικά, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να αποτελεί έργο τέχνης.

   Η παρουσίαση του βιβλίου έγινε στις 2 Ιουνίου 2022, στην ανακαινισμένη σάλα του Τουριστικού Δημοτικού Περιπτέρου στον Άγιο Λουκά Λαμίας. Με την ευκαιρία της εορτής της Αναλήψεως και ημέρα της ετήσιας εορτής του κλάδου των ζαχαροπλαστών, που είναι καθιερωμένη από το 1962 και εορτάζεται ανελλιπώς, να ευχηθώ πολύ καλή υγεία στους ανθρώπους και στις οικογένειές τους και να είναι πάντα δημιουργικοί, ποιοτικοί και γευστικοί πρεσβευτές της Φθιώτιδας και της Στερεάς Ελλάδας.

  Μια ευχή που μπορεί να διατυπωθεί  συνοπτικά θα όριζε :

 Να ’ναι γλυκός ο δρόμος τους, με ζάχαρη στρωμένος …

 

 

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                  φυσικός