Οικογένειες Ελλήνων Ποντίων προσφύγων από τη Ρωσία στη Λαμία (Νέα Άμπλιανη)

Από Μαθητολόγια Δημοτικού Σχολείου

Πρόλογος

   Από παλιά οι Έλληνες σκόρπισαν σε πολλά μέρη του κόσμου, όπου εγκαταστάθηκαν και ανέπτυξαν επαγγελματικές δραστηριότητες. Μεταξύ άλλων τόπων βρέθηκαν και στη Ρωσία, που μετά το 1917 εξελίχθηκε το πολυεθνικό κράτος της Σοβιετικής Ένωσης. Την περίοδο του Μεσοπολέμου, οι εκκαθαρίσεις που αποφάσισε το Ιωσήφ Στάλιν, οδήγησαν τους εκεί ομογενείς Έλληνες σε φυγή σωτηρίας.

   Η παρούσα εργασία αναφέρεται στους Έλληνες Ποντίους πρόσφυγες, που ήρθαν στην Ελλάδα το 1938-39 και συγκεκριμένα στην περιοχή της Λαμίας. Το αρχειακό υλικό προήλθε από τα Μαθητολόγια των ετών 1935-41 και 1941-47 του 6ου Δημοτικού Σχολείου Λαμίας, στη Νέα Άμπλιανη. Η παρουσίαση θα γίνει με όσο γίνεται σύντομο και περιεκτικό τρόπο.

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

               φυσικός

1.    Έλληνες στη νότια Ρωσία

   Από την αρχαιότητα ο ελληνισμός της διασποράς έκανε την εμφάνισή του, όταν άρχισε η ελληνική αποίκηση της Μεσογείου και της Μαύρης Θάλασσας. Οι Έλληνες από τότε είχαν αρχίσει να εγκαθίστανται στις εμπορικές πόλεις που βρίσκονταν κοντά στη θάλασσα.

  Στα μεταβυζαντινά χρόνια, η ελληνική διασπορά σημαδεύτηκε από τις αναγκαστικές μεταναστεύσεις και τη μετανάστευση εργατικού δυναμικού. Διέφευγαν σε άλλες χώρες, κυρίως εργάτες, αγρότες και αλιείς. Οι πόντιοι έλληνες διώχθηκαν στη Ρωσία και οι Έλληνες της Αζοφικής που έφτασαν από την Κριμαία, αποίκισαν πλήρως ένα μέρος του ουκρανικού εδάφους από τη Μαριούπολη μέχρι το Ντονέτσκ.

   Κατά την περίοδο 1916-1921, οι Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία εγκαταστάθηκαν στην Ατζαρία, στην Αμπχαζία και στο Βόρειο Καύκασο. Έτσι έληξε η αιώνια διαδικασία της επανεγκατάστασης των Ελλήνων από την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη Ρωσία.

   Η επανάσταση του 1917 αντιμετωπίστηκε θετικά από την πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού της Ρωσίας, ελπίζοντας σε μια πιο φιλελεύθερη εσωτερική πολιτική με θετικές επιπτώσεις στα εκπαιδευτικά, πολιτιστικά κλπ. ζητήματα των Ελλήνων. Όμως μετά το 1917 ακολούθησε επιφύλαξη όχι μόνο προς τους μπολσεβίκους, αλλά και για όσους επιδίωκαν την παλινόρθωση του παλιού καθεστώτος.

   Στη δύσκολη και ανεξέλεγκτη συνέχεια του σοβιετικού μοντέλου, η στάση του εγχωρίου ελληνικού πληθυσμού δεν ήταν ενιαία. Η εμπορική, η επιχειρηματική τάξη, οι γαιοκτήμονες και όσων τα συμφέροντα θίχθηκαν, τάχθηκαν κατά των μπολσεβίκων. Οι χαμηλότερες οικονομικές και κοινωνικές τάξεις, που ήθελαν βελτίωση συνθηκών ζωής και εκπροσώπηση σε μηχανισμούς εξουσίας, πήγε με τους μπολσεβίκους, ενώ πολύ λιγότεροι στην Υπερκαυκασία πήγαν με το κόμμα των μενσεβίκων.

Πόντιοι πρόσφυγες από τη Ρωσία στο λιμάνι Θεσ/κης (1919)

   Όσοι ομογενείς από την Τουρκία, πήγαν στη νότια Ρωσία, θέλοντας να φύγουν για την Ελλάδα, εγκλωβίστηκαν. Η ελληνική εκστρατεία στην Ουκρανία (1919) και το σύμφωνο Κεμάλ-Λένιν επιδείνωσαν την κατάσταση. Τα σοβιετικά διαβήματα προς την Ελλάδα για να στείλει πλοία ώστε να φύγουν οι ομογενείς από Βατούμ και Νοβοροσίσκ, τελικά απέδωσαν το 1921, οπότε έφυγε ένα τμήμα των προσφύγων.

   Με τη Μικρασιατική Καταστροφή, χιλιάδες Έλληνες πρόσφυγες από το Μικρασιατικό Πόντο κατέκλυσαν τις ρωσικές περιοχές. Η άρνηση των κυβερνήσεων της Ελλάδας μετά το 1928, να επιτρέψουν την κάθοδο των προσφύγων αυτών - κάτι που ήταν επιβεβλημένο, εφόσον οι πρόσφυγες[1] αυτοί καλύπτονταν από τη Συνθήκη της Λωζάννης - παρέτεινε τον εγκλωβισμό τους στη σοβιετική επικράτεια.

   Το 1924 η Ελλάδα και η ΕΣΣΔ απέκτησαν διπλωματικές σχέσεις, αλλά η Ελλάδα δεν ήταν πρόθυμη να δεχτεί τους ομογενείς, με πιθανούς λόγους το μεγάλο πλήθος των μικρασιατών προσφύγων, αλλά και το φόβο μπολσεβικικών ιδεών από τους ομογενείς στην Ελλάδα. Την περίοδο 1921-28 ήρθαν στην Ελλάδα 20.891 άτομα, ενώ συνολικά ήρθαν 58.526 άτομα ίσως και πλέον. 

   Την περίοδο 1918-1923 η σοβιετική πολιτική  για τα δικαιώματα των εθνοτήτων ήταν πολύ ευνοϊκή. Μετά το 1926 κυρίως, αναπτύχθηκε ο ελληνικός ποντιακός πολιτισμός, σε θέματα παιδείας, λογοτεχνίας, τύπου. Υπήρχαν αναγνωρισμένες ελληνικές (στην πλειοψηφία) περιοχές στη νότια Ουκρανία (Ντόνετσκ, Μαριούπολη και Μάγκους), στη νότια Ρωσία (Κρίνσκ, 1930) και για άλλη μία στην Αμπχαζία. Το Σύνταγμα του 1926 αναγνώρισε την ποντιακή διάλεκτο ως ισότιμη με τις άλλες γλώσσες του κράτους. Η Νέα Οικονομική Πολιτική οδήγησε σε ανάπτυξη τη νότια Ρωσία με τους Έλληνες.

  

2.    Οι σταλινικές διώξεις

   Η εφαρμογή της κολεκτιβοποίησης στην τότε ΕΣΣΔ από το 1929 εκτόπισε μεταξύ άλλων και Έλληνες ιδιοκτήτες γης. Η πολιτική κατά της εκκλησίας, ανάγκασε 1.000 ομογενείς να φύγουν για την Ελλάδα, οι δε σοβιετικές αρχές ήθελαν να τους διώξουν. Την αποτυχία της κολεκτιβοποίησης ακολούθησε ο φοβερός λιμός του 1931-33, με πολλούς θανάτους από πείνα και διώξεις προς τη Σιβηρία.

   Τα διαβήματα της ελληνικής κυβέρνησης προς τη σοβιετική ήταν υποτονικά και δεν διευκόλυνε την παλιννόστηση των ομογενών, επικαλούμενη έλλειψη γαιών, αλλά και φοβούμενη τη μετάδοση “ανατρεπτικών” ιδεών και φρονημάτων στην Ελλάδα. Η κατάσταση των ομογενών ήταν πολύ άσχημη έως τραγική για τους φτωχούς γεωργούς, που επιδεινώθηκε με τις νέες διώξεις, εξορίες και υποχρεωτικές μετακινήσεις (από το 1936) χιλιάδων προς τη Σιβηρία.

   Ακολούθησαν οι Δίκες της Μόσχας (από τις 19 Αύγ. 1936 έως τις 13 Μαρ. 1938), γνωστή ως “η Μεγάλη Εκκαθάριση”, με το συμβολικό μήνυμα ότι, ο μοναδικός και αδιαμφισβήτητος ηγέτης της κομμουνιστικής Αυτοκρατορίας ήταν πλέον ο Στάλιν.

   Οι μαζικές διώξεις εντάθηκαν μετά το Σεπτέμβριο του 1936. Το 1937 χαρακτηρίζεται από την πλήρη εκκαθάριση των εσωκομματικών αντιπάλων του Στάλιν. Το κλίμα άρχισε να βαραίνει και πάνω από τους Έλληνες. Στην απογραφή του 1937 καταγράφηκαν 268.889 Έλληνες, με πραγματικό όμως μέγεθος της ελληνικής μειονότητας τις 450.000. Από αυτούς το ένα τρίτο περίπου είχε την ελληνική υπηκοότητα.

   Οι διώξεις κατά των Ελλήνων του Πόντου πραγματοποιήθηκαν με εθνικά κριτήρια. Μεγάλες περιοχές με συμπαγή ελληνικό πληθυσμό εκκαθαρίστηκαν. Δεν εξαιρέθηκαν από τις διώξεις ούτε τα μέλη του κόμματος. Χιλιάδες Έλληνες εκτελέστηκαν με την κατηγορία του «εχθρού του λαού» ή εξορίστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Σιβηρίας.

   Οι εκτοπισμοί της ηγεσία των Ελλήνων στην τότε ΕΣΣΔ άρχισαν από τις 30 Οκτ. 1937.   Η ελληνική ηγεσία και μαζί της και η πλειονότητα των ενηλίκων Ελλήνων συνελήφθη και εξοντώθηκε, σε τέσσερα διαδοχικά κύματα μαζικών διώξεων από τις 30 Οκτ. 1937 έως τις 26 Φεβ. 1939. Στην περιοχή Ντόνετσκ εκτέλεσαν 77 Έλληνες για “μυστικές οργανώσεις με σκοπό την ανατροπή της σοβιετικής εξουσίας”.

   Κατηγορούνταν για “ανατροπή της σοβιετικής εξουσίας και την εγκαθίδρυση ελληνικής δημοκρατίας στα νότια παράλια της Ρωσίας”. Οι “ομολογίες” αποσπάστηκαν με φρικτά βασανιστήρια. Η εφημερίδα Κόκκινος Καπνας, δίνει τη πληροφορία ότι ομάδα Ελλήνων φοιτητών του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου που έδρευε στο Σοχούμι της Αμπχαζίας, συνελήφθη με την κατηγορία των «αντεπαναστατικών στοιχείων». Το σύνολο σχεδόν της ελληνικής διανόησης, ακόμα και τα μέλη του κόμματος, εξοντώθηκαν. Ο ακριβής αριθμός των Ελλήνων που εξορίστηκαν, υπέστησαν διώξεις ή εκτελέστηκαν από το 1936 ως το 1938 δεν είναι γνωστός.

   Τον Αύγουστο του 1938, δίχως να έχει προηγηθεί δημόσια ανακοίνωση, έκλεισαν όλα τα ελληνικά σχολεία, τα οποία ανέρχονταν σε 104. Η διδασκαλία γινόταν μόνο στη ρωσική, η σύνθεση των μαθητών των σχολείων ήταν πλέον πολυεθνική, ενώ μερικά από τα ελληνικά εκπαιδευτήρια άλλαξαν χρήση.

   Η έκδοση των ελληνικών εφημερίδων και περιοδικών σταμάτησε, ενώ έκλεισαν και οι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι. Τα τυπογραφεία καταστράφηκαν. Έκλεισαν επίσης και οι ελληνικές θεατρικές σκηνές. Αντίστοιχη ήταν και η τύχη των ελληνικών εκκλησιών. Οι ιερείς ήταν από τους πρώτους που συνελήφθησαν. Αρκετοί από αυτούς εξαναγκάστηκαν να ποδοπατήσουν τις εικόνες. Οι εκκλησίες άλλαξαν χρήση. Η μεγάλη ελληνική εκκλησία στο Σοχούμι μετατράπηκε σε κοινόβιο μαθητών. Άλλες έγιναν αποθήκες σιτηρών, μέχρι και στάβλοι! Οι εικόνες και τα εκκλησιαστικά σκεύη καταστράφηκαν, εκτός από ελάχιστα που σώθηκαν από πολίτες.

   Υπολογίζεται ότι την περίοδο αυτή περίπου 20.000 Ελληνίδες με τα παιδιά τους υφίσταντο πιέσεις από τις σοβιετικές αρχές να εγκαταλείψουν την ΕΣΣΔ. Η ελληνική κυβέρνηση, αλλάζοντας την πολιτική αποθάρρυνσης της μετανάστευσης που είχε ακολουθήσει ως το 1938, πρόσφερε κάθε δυνατή βοήθεια στους πρόσφυγες στην προσπάθειά τους αυτή.

3.    Οι πρόσφυγες στην Ελλάδα

   Από την άνοιξη του 1938 άρχισαν να καταφθάνουν σε ελληνικούς λιμένες ομάδες Ελλήνων από τη Σοβιετική Ένωση. Τον Οκτώβριο του ιδίου έτους ο αριθμός αυξήθηκε. Η ελληνική πρεσβεία της Μόσχας είχε εντολές να χορηγεί άδεια σε όποιον επιθυμούσε να εγκαταλείψει τη Σοβιετική Ένωση. Οι πρόσφυγες αυτής της περιόδου εγκαταστάθηκαν στις περιοχές όπου είχαν εγκατασταθεί οι πρόσφυγες του ΄22, καθώς και σε διάφορα μέρη της Κεντρικής Ελλάδας, όπως η Λαμία και η Χαλκίδα και της Πελοποννήσου, όπως το Άργος.

     Οι ελληνικές αρχές τους αντιμετώπιζαν ως ύποπτους. Το αποκορύφωμα αυτής της στάσης ήταν, κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Αλβανία, η υποχρεωτική απομάκρυνση των «ρωσοπροσφύγων» - όπως τους αποκαλούσαν - από τη Χαλκίδα, όπου υπήρχε η στρατηγικής σημασίας γέφυρα.

   Οι πρόσφυγες ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Πολλοί διέμεναν αρχικά κάτω από στέγαστρα για καπνά. Με ανύπαρκτη κρατική μέριμνα και έντονο ρατσισμό από τους γηγενείς, περνούσαν βασανιστικά την πρώτη περίοδο. Δούλευαν όλη τη μέρα στα τσιφλίκια για ελάχιστη αμοιβή. Με την κατάκτηση της Ελλάδας από τις δυνάμεις του Άξονα, η πλειοψηφία των προσφύγων εντάχθηκε στις αντιστασιακές αντιναζιστικές δυνάμεις. Αρκετοί εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια των μαζικών εκκαθαρίσεων που έκαναν οι Βούλγαροι στην Ανατ. Μακεδονία.

4.    Εγκατάσταση των προσφύγων στη Λαμία

   Στη Φθιώτιδα ήρθαν αρχικά 80 οικογένειες, από τις οποίες εγκαταστάθηκαν οι 40, ενώ οι υπόλοιπες πήγαν στη Βόρεια Ελλάδα. Τους εγκατέστησαν στο κτίριο του εγκαταλειμμένου παλιού Ελασσωνείου Νοσοκομείου Λαμίας στην περιοχή της Νέας Άμπλιανης. Ο πόλεμος του ’40 που ακολούθησε με την Κατοχή και τον Εμφύλιο, έκανε ακόμη δυσκολότερη της ζωή τους. Όμως τα κατάφεραν.

   Σε καταγραφή που έκανε η κα Συμέλα Τουμανίδου-Πατσινακίδου, στη Λαμία ήρθαν 26 οικογένειες που περιλάμβαναν συνολικά 121 άτομα.

   Με την εργατικότητά τους, οι Έλληνες πρόσφυγες (οι ντόπιοι τους έλεγαν “ρώσους”) δίδαξαν τις γεωργικές καλλιέργειες στους γηγενείς και απέκτησαν ιδιοκτησίες (κτήματα και σπίτια) αποτελώντας με τους απογόνους τους πολύ δημιουργικά άτομα στην περιοχή (κυρίως) της Νέας Άμπλιανης Λαμίας.

5.    Ονόματα οικογενειών προσφύγων στην περιοχή Νέας Άμπλιανης

   Από τη μελέτη του αρχειακού υλικού του 6ου Δημοτικού Σχολείου Λαμίας, κυρίως τα Μαθητολόγια της περιόδου 1935-41 βρέθηκαν στοιχεία των οικογενειών των ποντίων προσφύγων που εγκαταστάθηκαν αρχικά στην περιοχή της Νέας Άμπλιανης Λαμίας.

   Καταγράφηκαν 26 οικογένειες, που ήρθαν μέχρι το 1940. Στο Δημοτικό Σχολείο Νέας Άμπλιανης έγινε εγγραφή 47 παιδιών τους, ως μαθητών στις Α’ έως Δ’ τάξεις. Προφανώς αναγνωρίστηκε η φοίτηση των παιδιών, στο προηγούμενο σχολείο τους στη Ρωσία.

   Τα παιδιά αυτά γεννήθηκαν την περίοδο 1926-1938. Είχαν επομένως μέχρι το 1940, ηλικίες από 2-14 ετών. Το επάγγελμα των γονέων τους ήταν εργάτης.

   Οι τόποι προέλευσης και ο αριθμός των οικογενειών αυτών ήταν :

(α)  Αμπτσκάγια [1]

(β)  Αυγερούκα [2]

(γ)  Κρίμσκαγια [2]

(δ)  Νοβοροσίσκ [3]

(ε)  Ορζονικίτζε [22]

(στ) Πιατιγκόρσι [2]

(ζ)  Σεβερσκάγια [2] και

(η)  Σουχούμ [10]

    Υπήρξαν και 3 οικογένειες που δήλωσαν αόριστα ως τόπο προέλευσης “Ρωσία”.

   Το έτος 1939 γράφτηκαν στην Α’ τάξη του σχολείου 32 παιδιά. Τα υπόλοιπα γράφτηκαν σε άλλες τάξεις. Ακολούθησε ο πόλεμος και η Κατοχή, με αποτέλεσμα να διακοπούν τα μαθήματα. Οι οικογένειες δυσκολεύτηκαν και μικρότερος αριθμός παιδιών προσφύγων ξαναπήγαν στο σχολείο. Μέχρι το 1946 μόνον 6 παιδιά έφτασαν στην Στ’ τάξη και πήραν απολυτήριο. Πιθανά αναγκάστηκαν να εργαστούν βοηθώντας την οικογένεια ή κάποια έφυγαν από την περιοχή αλλάζοντας σχολείο ή μετοίκησε και η οικογένεια από τη Λαμία για αλλού.

   Σημαντικό πρόβλημα των μελών των οικογενειών αυτών ήταν η γλώσσα. Μιλούσαν την ποντιακή διάλεκτο και δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν με τους ντόπιους. Για τους μαθητές του σχολείου δεν υπήρχε ιδιαίτερη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, με αποτέλεσμα οι μαθητές να απορρίπτονται στις πρώτες σχολικές τάξεις.

   Στον πίνακα που ακολουθεί, δίνονται (με αλφαβητική σειρά) αναλυτικά στοιχεία, για τις οικογένειες των παιδιών και τις τάξεις που μπόρεσαν να φοιτήσουν. Μεταξύ αυτών υπάρχει και η Κυριακίδη Δέσποινα του Κων/νου, το μόνο παιδί, που γεννήθηκε το 1940 στη Λαμία. Όλα τα υπόλοιπα παιδιά γεννήθηκαν στη Ρωσία.

ΠΙΝΑΚΑΣ

α/α        Οικογενειάρχης                Παιδί       τόπος γέννησης      έτος            τάξεις / έτη

1      Αναστασιάδης Θεόδωρος          Παύλος           Σουχούμ            1928       Α’/1939

2      Ασλανίδης Ισαάκ                      Γιάννης          Πιατιγόρσι         1930       Α’/1939 (-)

3      Βασιλειάδης Βασίλειος              Δημήτριος       Αυγερούκα        1931       Α’/1940, Α’(*)/1940

                                                      Μυροφόρα      Αυγερούκα        1930       Α’/1939, Α’(*)/1940

4      Βασιλειάδης Παναγιώτης          Γεώργιος        Ορζνικιτζι          1929      Α’/1939

                                                      Ερμοφίλη        Ορζνικιτζι          1929      Α’/1939

5      Γεωργιάδης Απόστολος            Αβραάμ          Σουχούμ           1930       Β’/1939, Στ’(*)/1946

                                                      Ευστάθιος       Σουχούμ            1936       Α’/1943, Β’/1946

                                                      Σοφία             Σουχούμ            1933       Α’/1940, Στ’/1946

6      Γεωργιάδης Ηλίας                    Νικόλαος        Ρωσία               1938       Α’/1945, Β’/1946

7      Γεωργιάδης Κων/νος               Παναγιώτης    Σοχούμ              1929       Δ’/1943

8      Γεωργιάδης Παναγιώτης          Αναστασία      Σουχούμ            1933       Α’/1939, Στ’/1946

                                                      Άννα              Σουχούμ            1930        Α’/1939, Γ’/1945

                                                      Αριστείδης      Σουχούμ             1927       Β’/1939, Στ’/1945

9      Δράνος Θεόδωρος                   Αλέξανδρος    Ορζονικίτζε        1932       Α’/1939, Α’(*)/1940

                                                      Μαρία            Ορζονικίτζε        1930       Α’/1939, Α’(*)/1940

                                                      Ραΐσα             Ορζονικίτζε        1929       Β’/1939, Γ’/1940

10    Ευσταθιάδης Ηλίας                   Γεώργιος        Ρωσία                 1938       Α’/1945, Β’/1946

11    Ευσταθιάδης Γεώργιος              Δημήτριος       Σουχούμ             1931       Α’/1939

12    Κεκετσίδης Γεώργιος                Ελένη            Νοβοροσίσκ       1929        Β’/1940, Γ’/1943

                                                      Κων/νος        Νοβοροσίσκ        1937        Α’/1943, Δ’/1946

                                                      Ξανθίππη       Νοβοροσίσκ        1930        Α’/1939, Γ’/1943

13    Κοσμίδης Θεοφύλακτος            Αναστάσιος    Ορζονικίτζε        1928       Γ’/1939 (-)

                                                      Φωτεινή         Ορζονικίτζε        1930        Β’/1939 (-)

                                                      Βέρα              Ορζονικίτζε        1932        Α’/1939 (-)

14    Κουροζίδης Ισαάκ                     Θεόδωρος       Ορζονικίτζε        1929        Α’/1939, Β’/1940

                                                      Μάρθα            Ορζονικίτζε        1932        Α’/1939, Α’(*)/1940

15    Κουροξίδης Χριστόφορος          Βέρα              Ορζονικίτζι       1930         Α’/1939 (-)

                                                      Νικόλαος        Ορζονικίτζι        1927         Γ’/1939 (-)

                                                      Σοφία             Ορζνικιτζι          1933         Α’/1939

16    Κουρουτζίδης Θεοπίστης          Μαρία            Ορζονικίτζε        1927         Δ’/1939

                                                      Ουρανία         Ορζονικίτζε         1929        Α’/1939

17    Κυριακίδης Κων/νος                Δέσποινα         Άμπλιανη-Λαμία     1940         Α’/1946

                                                      Ελένη             Κρίμσκαγια         1934        Α’/1941-42, Στ’/1946

                                                      Ηλίας             Κριμσκάγια         1931        Α’/1940, Δ’(*)/1946

18    Κωνσταντινίδης Θεοφύλακτος  Γεώργιος        Ορζονικίτζι        1929         Α’/1939, Α’/1940

                                                      Μαρία            Ορζονικίτζι         1928        Β’/1939

19    Κωνσταντινίδης Πέτρος            Φωτεινή         Ρωσία                 1937        Α’/1943, Δ’/1946

20    Σωτηριάδης Θεοφύλακτος         Πελαγία         Πιατιγόρσι          1929        Α’/1939 (-)

21    Τσεκερίδης Κων/νος                 Παναγιώτης    Σουχούμ              1929        Α’/1939, Στ’/1945

22    Τσουματίδης Δημοσθένης          Ιωάννης         Αμπτσκάγια        1926        Γ’/1939 (-)

23    Χουροζίδης Γεώργιος                Δημήτριος       Σεβερσκάγια       1927        Γ’/1939 (-)

                                                      Ελένη             Σεβερσκάγια       1930        Α’/1939 (-)

24    Χρηστοφορίδης Αμενάτης         Γεώργιος        Ορζονικίτζε        1932        Α’/1939, Β’/1940

             ή Αμανάτης                        Ελισάβετ         Ορζονικίτζε       1930         Β’/1939, Γ’/1940

25    Χρηστοφορίδης Λάζαρος           Παύλος           Ορζονικίτζε         1928         Γ’/1939, Δ’/1940

26    Χρηστοφορίδης Πέτρος              Ιερεμίας         Ορζονικίτζε         1928         Γ’/1939, Δ’/1940

                                                      Ελένη             Ορζονικίτζε         1930        Α’/1939, Β’/1940

Επίλογος

   Είναι αξιοσημείωτο ότι η παρουσία του ελληνικού στοιχείου, σε επόμενες βέβαια γενιές, στη Ρωσία είναι διαρκής. Παρά τις εξοντωτικές σταλινικές διώξεις που προαναφέρθηκαν, είναι ενδιαφέρουσα η είδηση ότι το 2002 (από απογραφή) υπήρξαν στη Ρωσία  97.827 άνθρωποι που δήλωσαν Έλληνες βάσει της εθνικής ταυτότητάς τους! Μιλούσαν ρωσικά και ελληνικά (ποντιακά), αλλά είχαν γεννηθεί στη Ρωσία.

   Οι πολιτικές εθνοκάθαρσης παραμένουν και χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα, ενίοτε με βίαιους τρόπους και άλλοτε με συγκαλυμμένους. Έτσι πάντα υπάρχουν πρόσφυγες, που αναζητούν κάποια μητέρα-πατρίδα. Αυτή πρέπει να είναι η φιλόστοργη μάνα, που θα τα δεχτεί και στηρίξει, ως επιβαλλόμενο χρέος προς το ανθρώπινο σημαντικό εθνικό κεφάλαιο. Η Ελλάδα έχει τέτοια ιστορικά προηγούμενα, αν και - δυστυχώς – τότε δεν τα στήριξε, ούτε περιέθαλψε όσο όφειλε. Μακάρι να μην ξαναχρειαστεί …

--------------------

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Μαθητολόγια των 1935-1941 και 1941-1947, του 6ου Δημοτικού Σχολείου Λαμίας.

2.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Εγκατάσταση Ελλήνων προσφύγων στην περιοχή Λαμίας”. Από τις 26 Μάη 2019, είναι αναρτημένη στο www.amfictyon.blogspot.gr

3.    Ι. Κ. Χασιώτη (επιμέλεια) : “Οι Έλληνες της Ρωσίας και της Σοβιετικής Ένωσης”, University Studio Press, 1997

4.    Κωνσταντίνου Εμμ. Φωτιάδη : “Ο ελληνισμός της Ρωσίας και της Σοβιετικής Ένωσης”, 2003, εκδοτικός οίκος Αντ. Σταμούλη, Αθήνα.

5.    Διονυσίου Καλαμβρέζου :  “Ο Ελληνισμός στη Ρωσία και στις άλλες χώρες της τ. ΕΣΣΔ”, 2017, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα.

6.    Μιχάλη Στούκα : “Οι νέοι διωγμοί των Ελλήνων της τέως ΕΣΣΔ”, στις 20-10-1919, στην Ιστοσελίδα Thema Insights.

7.    Ιστοσελίδα Official site του Καζακστάν http://www.mfa.kz/

8.    Βλάση Αγτζίδη : “Οι σταλινικές διώξεις κατά των Ελλήνων της Σοβιετικής Ένωσης”, ανάρτηση στο Διαδίκτυο, από τις 10-2-2009.

9.    Βικιπαίδεια

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Οι περισσότεροι πρόσφυγες είχαν γίνει Έλληνες υπήκοοι, καθώς δεν είχαν επιλέξει τη σοβιετική ιθαγένεια.