Χριστόφορος Κατσάμπας και ΠΕΙΡΑΪΚΗ-ΠΑΤΡΑΪΚΗ

Άνθρωποι και δημιουργία

Πρόλογος

Χριστόφορος Κατσάμπας

   Ο Γιάννης Τσαρούχης είπε κάποτε : “Ο Έλληνας έχασε ένα μεγάλο κίνητρο που είχε στη ζωή του. Την πείνα.” Από τη φτώχεια και το ταπεινό χωριό του ξεκίνησε ο Χριστόφορος Κατσάμπας. Το κίνητρό του ήταν η δημιουργική ζωή για τον ίδιο και τον τόπο του.

   Γνώρισε ένα προϊόν (το ύφασμα) και αξιοποιώντας το παραγωγικό μυαλό του, στο οικονομικό περιβάλλον της εποχής του, πέτυχε το στόχο του, να παράγει βιομηχανικά και να εμπορευτεί το προϊόν αυτό. Έχοντας και κοινωνική αντίληψη, βοήθησε τον τόπο του, αποτελώντας παράλληλα πρότυπο επιχειρηματία και σεμνού ανθρώπου. Η προσωπικότητά του και το έργο του θα αποδοθούν με σύντομο και περιεκτικό τρόπο.

1.    Τα πρώτα χρόνια

     Ο Χριστόφορος Αριστ. Κατσάμπας γεννήθηκε στις 6-8-1893 στο χωριό Νερομάνα[1] Αιτωλοακαρνανίας. Φοίτησε στο “Αγαθίδειο” σχολείο[2] του Προυσού. Από το 1907 φοίτησε στην Εμπορική Σχολή Πατρών. Άρχισε να εργάζεται, από το 1911, ως υπάλληλος στην εταιρεία του Πατρινού μεγαλεμπόρου υφασμάτων Β. Μαραγκοπούλου. Παράλληλα ασχολήθηκε και με το συνδικαλισμό, στο Σύλλογο Εμποροϋπαλλήλων της Πάτρας, όπου εξελέγη και διετέλεσε Γραμματέας του, τη διετία 1916-18.

   Ήταν έξυπνο και δημιουργικό άτομο. Αξιοποίησε την εμπειρία του στο χώρο του εμπορίου των υφασμάτων και αποφάσισε να περάσει στο χώρο της παραγωγής. Με το συμπατριώτη του Στράτο Σταμούλη[3] (1891-1963)  και επίσης τους Α. Ζαφειρόπουλο και Τ. Εμμανουήλ ίδρυσαν το 1919 στην Πάτρα, την Ομόρρυθμη “Πατραϊκή Εμποροβιομηχανική Εταιρεία”, όπως την ονόμασαν. Το αρχικό κεφάλαιο ήταν 150.000 δρχ. Αντικείμενο της εταιρείας ήταν η παραγωγή καλτσών και η βαφή-πώληση νημάτων. Η πρώτη ύλη για την παραγωγή αυτών, αρχικά εισαγόταν απ’ το εξωτερικό. Γενικός διευθυντής της εταιρείας ήταν ο Χριστόφορος Κατσάμπας.

   Από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της εταιρείας (1920) καταγράφηκαν κέρδη από το εμπόριο σε μαντίλια, κάλτσες και άλλα «ψιλικά». Με τη νέα του ιδιότητα του εμπόρου, ο Χριστ. Κατσάμπας γίνεται μέλος του Συλλόγου Εισαγωγικού Εμπορίου Πατρών.

   Ακολουθεί η περίοδος της Μικρασιατικής Εκστρατείας και η Καταστροφή του 1922. Έρχονται οι πρόσφυγες. Με κοινωνική αντίληψη, ο Χριστόφ. Κατσάμπας γίνεται μέλος της Επιτροπής Προσφύγων Πατρών, την περίοδο 1922-23. Παράλληλα, συμμετέχει ενεργά στα συνδικαλιστικά του κλάδου του και εκλέγεται Γενικός Γραμματέας του Εμπορικού Συλλόγου Εισαγωγικού Εμπορίου Πατρών (την περίοδο 1923-27). 

   Το 1923, ο Χριστόφ. Κατσάμπας μαζί με Μικρασιάτες πρόσφυγες, ιδρύει μια ταπητουργία στην Πάτρα. Τότε μάλιστα οικοδομήθηκε και το πρώτο κτίριο της εταιρείας. Σ’ αυτό στεγάστηκαν το ταπητουργείο, το καλτσοποιείο και το βαφείο. Η κίνηση των μηχανημάτων γινόταν με μια μικρή ατμομηχανή 7 HP (ίππων).

  Το επόμενο έτος (1924), η ομόρρυθμη εταιρεία “Πατραϊκή” μετατρέπεται σε Ανώνυμη (Α.Ε.). Μάλιστα ήταν η πρώτη ανώνυμη εταιρεία που ιδρύθηκε στην Πάτρα. Παράλληλα έγινε βελτίωση στην ενεργειακή αυτονομία της μονάδας, αντικαθιστώντας την  ατμοκίνητη μηχανή με πετρελαιοκίνητη, ισχύος 50 HP, γερμανικής κατασκευής, για κίνηση των στυπτικών μηχανημάτων και βαφής.

2.    Δημιουργία της “Πειραϊκής-Πατραϊκής”

   Το 1925, με τραπεζικό δάνειο, αγοράστηκε από τη Γερμανία ένα κλωστήριο 4.700 ατράκτων. Μετά την εγκατάστασή του, άρχισε από το 1926 τη λειτουργία του. Το αναγκαίο και ειδικευμένο προσωπικό προήλθε από άλλες κλωστοϋφαντουργίες του Πειραιά. Επιπλέον, το έτος 1927 η εταιρία προμηθεύτηκε νέα μηχανήματα από τη Γερμανία.

   Συγκεκριμένα αγοράστηκε ένα γερμανικό κλωστήριο 100 ιστών και μία πετρελαιομηχανή κίνησης, με ισχύ 750 ίππων. Το 1928 έγιναν νέες εγκαταστάσεις, που επέτρεπαν διπλάσια παραγωγή και το Κλωστοϋφαντουργείο άρχισε τη λειτουργία του.

   Η εταιρεία εισέρχεται στη δεκαετία του ’30. Η επιτυχής δραστηριότητα του Χριστοφ. Κατσάμπα επιβραβεύεται από τον επαγγελματικό του χώρο. Το 1931 εκλέγεται πρόεδρος  του  Εμπορικού & Βιομηχανικού Επιμελητηρίου (ΕΒΕ) Πατρών.

Το εργοστάσιο της Π-Π στην Πάτρα

   Όμως τα οικονομικά ανοίγματα που έγιναν για την αγορά εξοπλισμού ήταν μεγάλα. Αύξησαν υπερβολικά τα χρέη της εταιρίας. Έτσι, η βιωσιμότητα αυτής κατά τη διετία 1929-31 έγινε κρίσιμη. Η λύση δόθηκε το 1933 με τη συγχώνευση της χρεωμένης “Πειραϊκής” (που ήταν θυγατρική εταιρεία) με την “Πατραϊκή”. Η αξιοπιστία της νέας εταιρίας με τίτλο “Πειραϊκή-Πατραϊκή” επέτρεπε τη λήψη νέων δανείων από την ΕΤΕ, όπως και πριν. Θυμίζουμε την κακή οικονομική κατάσταση της Ελλάδας, που οδήγησε τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, το 1932, να κηρύξει την πτώχευση της χώρας.

   Η περίοδος που ακολούθησε μέχρι το 1940 ήταν δημιουργική και κερδοφόρος για την εταιρεία. Στη διάρκεια του πολέμου 1940-41, η “Πειραϊκή-Πατραϊκή” εφοδίαζε τον ελληνικό στρατό με κουβέρτες και υφάσματα. Όμως, την περίοδο της Κατοχής, ένα σημαντικό μέρος των κερδών της δόθηκε - αναγκαστικά - στην (δοσίλογη) κυβέρνηση. Το τέλος της Κατοχής βρήκε την εταιρεία να ξεμένει από πρώτες ύλες και από τότε έγινε νέα προσπάθεια ανασυγκρότησης, με προοπτική-στόχο τις εξαγωγές.

   Μετά τον Εμφύλιο, η εταιρία “Πειραϊκή-Πατραϊκή” (το 1950) ίδρυσε το πρώτο εργοστάσιο στην Ελλάδα μεταπολεμικά. Ήταν μια μεγάλη και σύγχρονη εργοστασιακή μονάδα, στο Μεγάλο Πεύκο. Παράλληλα αναγνωρίζεται η μεγάλη μορφή του βιομηχανικού χώρου στην Ελλάδα, του Χριστόφορου Κατσάμπα, ο οποίος - για τρίτη φορά - εκλέγεται πρόεδρος του ΣΕΒ (στα έτη 1945, 1947 και 1950).

   Τη δεκαετία του ’60, η “Πειραϊκή-Πατραϊκή” φτάνει στην κορύφωση της ανάπτυξής της και μεγιστοποιεί την παραγωγή, φροντίζοντας παράλληλα την άριστη ποιότητα των προϊόντων της. Η εταιρεία διέθετε πέντε σύγχρονες εργοστασιακές μονάδες και απασχολούσε περισσότερους από 4.000 υπαλλήλους. Από την IBM απέκτησε το πλέον σύγχρονο τότε πληροφοριακό σύστημα (μοντέλο 1402). Με μεγάλη διαφημιστική καμπάνια κατέκλυσε την αγορά.  Θυμίζουμε το σλόγκαν που τότε κυριαρχούσε :

“Πειραϊκή-Πατραϊκή : Ντύνει, στολίζει, νοικοκυρεύει”

Η γνωστή διαφήμιση της Π-Π

   Στις 4 Απριλίου 1963 πεθαίνει ο άλλος ιδρυτής της Πειραϊκής-Πατραϊκής (Π-Π) και πρόεδρος του Δ.Σ. της εταιρίας, ο Στράτος Σταμούλης (1891-1963). Τον ίδιο μήνα,  με ψήφισμα του ΕΒΕ (είχε πρόεδρό του το Γ. Δράκο), ο Χριστόφ. Κατσάμπας ανακηρύσσεται ισόβιος πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων (ΣΕΒ), όπως και οι άλλοι “θρύλοι” της επιχειρηματικότητας (Ανδρ. Χατζηκυριάκος, Πρόδρ. Μποδοσάκης, Ευάγ. Παπαστράτος).

   Το 1966 εκδόθηκε το αυτοβιογραφικό βιβλίο τού Χριστόφ. Κατσάμπα “Πιστεύοντας εις το μέλλον. Το χρονικό μιας προσπάθειας” (Αθήνα, 1966). Σ’ αυτό διηγείται τη διαδρομή του από παιδί με τα τσαρούχια στο χωριό, έως την ανακήρυξή του σε «υπόδειγμα βιομηχάνου» και σε ισόβιο πρόεδρο του Σ.Ε.Β.

   Το 1969, καθιερώθηκε από τον  ΣΕΒ  το χρυσό μετάλλιο της επιχειρηματικότητας. Το πρώτο χρυσό μετάλλιο δόθηκε στο Χριστόφορο Κατσάμπα, για τα 50 χρόνια δημιουργικής δράσης του (1919-1969).

   Στη δεκαετία του ’70, αρχίζει η πτώση της ελληνικής βιομηχανίας. Από τη μεταπολίτευση, λειτούργησαν αρνητικά γι’ αυτήν, οι πετρελαϊκές κρίσεις, οι εργατικές απαιτήσεις και οι μαζικές απεργίες. Το τελικό χτύπημα έδωσαν οι κρατικοποιήσεις.

  

3.    Η μονάδα στο Καρπενήσι

   Το 1976 η εταιρεία Π-Π, μετά από πρόταση του Χριστ. Κατσάμπα ίδρυσε στο Καρπενήσι νηματουργική μονάδα. Το επόμενο έτος (1977), ο Χριστόφ. Κατσάμπας την εγκαινίασε παρουσία και του τότε ΠτΔ Κωνσταντίνου Τσάτσου. Απασχολούσε περί τους 200 εργάτες.

   Στα μέσα του 1994, ολοκληρώθηκε η μεταβίβαση της μονάδας αυτής (Evritex) σε επιγόνους των οικογενειών Κατσάμπα-Στράτου, με αξία 650 εκατ. δραχ. Η εταιρεία αυτή είχε θετικά αποτελέσματα από τις πωλήσεις, αλλά είχε υψηλό κόστος εξυπηρέτησης δανείων και δεν διέθετε ίδια κεφάλαια. Την εταιρία είχε αναλάβει[4] ως διευθύνων σύμβουλος ο Χριστ. Κατσάμπας, εγγονός του συνονόματου ιδρυτή της Π-Π.

   Έγινε προσπάθεια αναζήτησης κεφαλαίων από φιλικά πρόσωπα[5] βιομηχάνων, αλλά τον Απρίλιο του 1998 η εταιρεία οδηγήθηκε σε αναγκαστική εκκαθάριση και πλειστηριασμό. Έτσι το ίδιο έτος (1998) το εργοστάσιο έκλεισε. Η Evritex, από την πλευρά της, εκπλήρωσε στο ακέραιο τις υποχρεώσεις της έναντι των εργαζομένων. Ακολούθησε πολιτικό και οικονομικό “παζάρι” για το μέλλον της βιομηχανίας (επαναλειτουργία της μονάδας), που δεν απέφερε λύση.

 

Το εργοστάσιο στο Καρπενήσι (φωτ. Κ.Α.Μ., 21-1-2017)

4.    Η παρακμή και το τέλος

   Στη 10ετία του ’80 και κατά την πρώτη 4ετία της κυβερνήσεως Ανδρ. Παπανδρέου (1981-85) η Πειραϊκή-Πατραϊκή κρατικοποιήθηκε (η “πολιτική” λέξη ήταν “κοινωνικοποιήθηκε”). Η τότε κυβέρνηση δημιούργησε τον Οργανισμό Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων (ΟΑΕ), στον οποίο παραδόθηκε η Π-Π, μαζί με άλλες 127 επιχειρήσεις. Κατά την άποψη του Φαίδωνα Στράτου (τότε βασικού μετόχου της Π-Π) :  «Το βαθύτερο σκεπτικό του ΠΑΣΟΚ ήταν να ελέγχει τη βιομηχανία. Το ίδιο έκανε σε όλους τους βιομηχανικούς τομείς. Στη δική μας περίπτωση, η κυβέρνηση επέβαλε αναγκαστική αύξηση του κεφαλαίου, με αποτέλεσμα να μην έχουμε την πλειοψηφία.»

   Στις 12 Οκτωβρίου 1984 πεθαίνει ο Χριστόφορος Κατσάμπας, σε ηλικία 91 ετών. Αμέσως μετά, για να τιμήσει τον δημιουργικό άνθρωπο, ο ΣΕΒ καθιέρωσε το βραβείο Κατσάμπα. Για πρώτη φορά απονεμήθηκε το 1986 και δόθηκε στο Γιάννη Μαρίνο, Δ/ντή του έγκυρου περιοδικού “Οικονομικός Ταχυδρόμος”, για την καλύτερη οικονομική ενημέρωση.

   Οι επόμενες κυβερνήσεις δεν ενδιαφέρθηκαν για την εταιρεία (που παρέμενε κρατικοποιημένη). Η κακοδιαχείριση, τα μεγάλα σωρευμένα χρέη και οι όποιες προσπάθειες “εξυγίανσης”, με έντονη την αντίδραση των εργαζομένων, έφεραν το τέλος.

   Η “Πειραϊκή-Πατραϊκή” έκλεισε παραγωγικά το 1992, οπότε απολύθηκε όλο της το προσωπικό. Οι τελευταίες προσπάθειες ανασυγκρότησης έληξαν το 1996, ύστερα από πολιτική επιλογή της τότε κυβέρνησης.

                       

Επίλογος

   Οι άνθρωποι που δημιούργησαν την Π-Π, ήταν αυτοδημιούργητοι. Ξεκίνησαν από το χωριό τους, στη Δυτική Στερεά Ελλάδα και με κόπο και μεράκι έφτιαξαν τη μεγαλύτερη στην Ελλάδα εταιρεία, με εργοστάσια στον κλάδο της υφαντουργίας (και όχι μόνο). Δεν ξέχασαν όμως τον τόπο τους και βοήθησαν, με τον τρόπο που εκείνοι σκέφτηκαν.

   Το σύνθημα του Χριστόφορου Κατσάμπα ήταν και παραμένει διαχρονικός οδηγός :

“Εστέ δούλοι της εργασίας, για να μη γίνετε δούλοι των ανθρώπων...”

Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος

                φυσικός

-----

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.      Άρθρο με τίτλο “«Χαρίζεται» εργοστάσιο της Π-Π”, στις 14/3/1999, στην ιστοσελίδα  http://www.tovima.gr

2.     Ιστοσελίδα http://perikatsampeiouologos.blogspot.gr

3.     Ιστοσελίδα   https://agriniobestof.gr/

4.     Βικιπαίδεια https://el.wikipedia.org

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] Η Νερομάνα βρίσκεται στο βόρειο μέρος της λίμνης Τριχωνίδας, σε απόσταση 7 χλμ από την Παραβόλα, στο δρόμο που τη συνδέει με τον Προυσό.

[2] Μετά από χρόνια, όταν πέρασε και το είδε ερειπωμένο κι εγκαταλειμμένο, αποφάσισε να χτίσει το “Κατσάμπειο” Γυμνάσιο και το “Κατσάμπειο” Οικοτροφείο, για δωρεάν διαμονή και διατροφή των φτωχών παιδιών της Ευρυτανίας, της Αιτωλοακαρνανίας και όχι μόνον ... 

[3] Ήταν Ακαρνάνας, από την Κατούνα Ξηρομέρου, που παρήγαγε καπνά.

[4] Επίσης ο Ιωάν, Στράτος (τότε πρόεδρος του ΣΕΒ) που δεν συμμετείχε ουσιαστικά, ο αδελφός του Θ. Στράτος (ήταν διευθύνων σύμβουλος στην Π-Π, από το 1984), που είχε μάλλον συμβολική παρουσία  και ο Αρισ. Κατσάμπας.

[5] Αναφέρθηκε ο μεγαλομέτοχος και ιθύνων νους της εταιρείας Σέλμαν, Π. Ηλιάδης.