Πρόλογος
Στην ιστορική εξέλιξη του πλοίου, ο 19ος αι. ήταν καταλυτικός. Έδωσε τον
τρόπο να κινηθούν τα μεγάλα πλοία, χωρίς την ανάγκη του ανέμου. Αυτό έγινε χάρη
στη δύναμη του ατμού (με ατμομηχανή ή ατμοστρόβιλο). Η παραγωγή ατμού όμως
επέβαλε την καύση κάρβουνου (δηλ. φωτιάς), κάτι απαγορευτικό για τα ξύλινα
σκάφη. Έτσι έγινε το αναγκαίο πέρασμα από τα ξύλινα στα σιδερένια πλοία, με
πλήρη εγκατάλειψη των ιστιοφόρων.
Η ανάπτυξη της επιβατικής ατμοπλοΐας
επιταχύνθηκε την ίδια χρονική περίοδο, με το ισχυρό ρεύμα της μετανάστευσης
προς την Αμερική. Στην αλλαγή του αιώνα από το 19ο στον 20ό, κατασκευάστηκαν τα
περισσότερα μεγάλα ατμόπλοια για να διαπλέουν τον Ατλαντικό Ωκεανό, δηλ.
υπερωκεάνια.
Η παρούσα εργασία καλύπτει χρονική περίοδο 75 ετών, από το 1863 μέχρι το
1938 και κατέγραψε 152 ατμόπλοια. Η πολυετής ενασχόλησή μου με τους μετανάστες
από τη Στερεά Ελλάδα προς την Αμερική, στο πρώτο τέταρτο του 20ού αι., μου
αποκόμισε πολλά στοιχεία για το θέμα που αναφέρεται εδώ. Η εργασία θα αποδοθεί,
με όσο γίνεται περιεκτικό, ακριβή, αλλά και σύντομο τρόπο.
Κωνσταντίνος Αθ. Μπαλωμένος
φυσικός
1. Από τα ιστιοφόρα στα ατμόπλοια-υπερωκεάνια
Ο 19ος αι. ήταν ιστορικό ορόσημο για την παγκόσμια ναυτιλία. Η
βιομηχανική επανάσταση έφερε κοσμογονικές αλλαγές σε όλους τους τομείς, μεταξύ
των οποίων περιλαμβάνονται και οι μεταφορές. Η ανακάλυψη της ατμομηχανής, έφερε
την εφαρμογή για κίνηση των πλοίων.
 |
| Το πρώτο ατμόπλοιο του Ρ. Φούλτον (1807) |
Το 1807 ο Ρόμπερτ Φούλτον κίνησε πλοίο[1]
με πλευρικό τροχό, που λειτουργούσε με ατμομηχανή. Σύντομα (από το 1820) η
χρήση του ατμού γενικεύτηκε. Από το 1850 η κίνηση γινόταν με διαμήκη ελικοφόρο
άξονα αντί του εγκάρσιου τροχήλατου τρόπου. Έτσι τα ιστιοφόρα πλοία
εκτοπίστηκαν από τα ατμόπλοια. Η χρήση ατμοστροβίλων (τουρμπίνες), αντί των
εμβολοφόρων ατμομηχανών, βελτίωσε την απόδοσή τους.
Το αγγλικό υπερωκεάνιο “Mauretania”, από το έτος
1907, ήταν το πρώτο που λειτούργησε με ατμοτουρμπίνες. Για 25 χρόνια[2]
ήταν και το ταχύτερο πλοίο, με 25 κόμβους (ή μίλια/ώρα).
Εξέλιξη των ατμοπλοίων (Steamship ή Steamer) ήταν τα υπερωκεάνια (Ocean Liner),
που ήταν ικανά για τον διάπλου των ωκεανών. Αυτά άρχισαν το 1840 και
κυριάρχησαν από τα τέλη του 19ου μέχρι τα μέσα του 20ού αι. Συνδέθηκαν ιστορικά
με το φαινόμενο της μετανάστευσης.
2. Ναυπηγεία-Χαρακτηριστικά των πλοίων
Η εμφάνιση των ατμοπλοίων στη ναυτιλία, έφερε το χωρισμό της σε δύο
κλάδους, από την άποψη της ναυπήγησης (α) επιβατηγών και (β) φορτηγών πλοίων.
Η παρούσα μελέτη κατέγραψε 152 ατμόπλοια, που κατασκευάστηκαν στη
διάρκεια 75 ετών περίπου, δηλ. την περίοδο 1963-1938. Φυσικά υπήρχαν κι άλλα. Η
κατανομή των 152 πλοίων, με βάση το έτος κατασκευής τους, αποδίδεται στον
παρατιθέμενο πίνακα 1. Την τελευταία δεκαετία 1891-1900 του 19ου αι.
κατασκευάστηκαν 34 πλοία. Στη δεκαετία 1901-1910 έχουμε κορύφωση των
ναυπηγήσεων με 74 ατμόπλοια. Στη συνέχεια ο αριθμός τους ελαττώθηκε, αλλά παράλληλα
έγινε αύξηση της μεταφορικής ικανότητας αυτών.
Στον ευρωπαϊκό χώρο, τέσσερις χώρες ανέπτυξαν μεγάλες ναυπηγικές μονάδες
για μεγάλα σιδερένια πλοία (ατμόπλοια). Αυτές ήταν : Βρετανία (σε Αγγλία,
Σκωτία και Βόρ. Ιρλανδία), Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία. Σε ναυπηγείο της
Τεργέστης, που ήταν το μεγάλο λιμάνι της - τότε - Αυστροουγγαρίας
κατασκευάστηκε μόνο ένα πλοίο (το “Sofia Hohenberg”, το έτος 1905). Στις ΗΠΑ
κατασκευάστηκαν τρία πλοία (τα 2 ήταν για αμερικανικές πλοιοκτησίες).
Αριθμητικά στοιχεία δίνονται στον επόμενο πίνακα 2. Πιο συγκεκριμένα :
Στη Σκωτία κατασκευάστηκαν 40
ατμόπλοια, στους τόπους : Γλασκώβη (Glasgow), Νταντή (Dundee), Clydebank, Meadowside και Γκρήνοκ (Greenock).
Στην Αγγλία κατασκευάστηκαν 31 ατμόπλοια, στις πόλεις : Λίβερπουλ,
Μπίρκενχεντ, Μίντλεσμπρο (Middlesbrough), Νιούκαστλ, Jarrow-on-Tyne, Barrow-in-Furness, Walker-on-Tyne, South Shields, Howden-on-Tyne, Σαουθάμπτον
(Southampton), Σάντερλαντ (Sunderland), Hebburn-on-Tyne και Wallsend-on-Tyne.
Στη Βόρεια Ιρλανδία
κατασκευάστηκαν 17 ατμόπλοια, σε μεγάλο ναυπηγείο, που ήταν στο Μπέλφαστ (εκεί κατασκευάστηκε και ο “Τιτανικός”).
Στη Γερμανία κατασκευάστηκαν
23 ατμόπλοια, στα ναυπηγεία : Αμβούργου (Hamburg),
Βρέμης (Bremen), Ντάνσινγκ[3]
(Danzig), Κιέλου, Geestemünde και Στεττίνου (Stettin).
Στη Γαλλία κατασκευάστηκαν 21
ατμόπλοια, σε ναυπηγεία που ήταν στη : Δουνκέρκη, Πορτ ντε Μπουκ της Προβηγκίας
(Port de
Bouc), Σαιν Ναζέρ (Saint
Nazaire), Μπορντώ (Bordeaux), Γκράντ Κεβίλ της Νορμανδίας, La Seyne, και Ρουέν (Rouen).
Στην Ιταλία κατασκευάστηκαν
16 ατμόπλοια, σε ναυπηγεία που ήταν στο : Muggiano,
Monfalcone, Genoa
(Γένοβα), Trieste[4] (Τεργέστη), Riva Trigoso, Palermo και La
Spezia.
Στις ΗΠΑ κατασκευάστηκαν 3 ατμόπλοια,
σε ναυπηγεία που ήταν: στην Αλαμέντα (Alameda) της
Καλιφόρνια και στη Φιλαδέλφεια (Philadelphia) της
Πενσυλβάνια (2 πλοία).
Χαρακτηριστικά στοιχεία (τα κυριότερα) της “ταυτότητας” ενός πλοίου
είναι :
(α) Το έτος ολοκλήρωσης της κατασκευής
του. Tα πολύ μεγάλα πλοία χρειάζονταν 1-2 χρόνια για να
γίνουν (π.χ. για τον “Τιτανικό” χρειάστηκαν 2 χρόνια και 2 μήνες).
(β) Το συνολικό βάρος του (σε τόνους),
που συνδεόταν με το εκτόπισμα του πλοίου.
(γ) Οι διαστάσεις του δηλ. μήκος,
πλάτος, βάθος και ύψος (σε πόδια).
(δ) Οι μηχανές του (σύνθετες
ατμομηχανές ή ατμοστρόβιλοι) με κατάλληλη ισχύ. Επίσης ο αριθμός και το μέγεθος
σε έλικες (προπέλες) που διέθετε.
(ε) Η ταχύτητα πλεύσης, η οποία
καθόριζε και τη διάρκεια του ταξιδιού. Τα ταχύτερα πλοία ήταν ελκυστικά για τους
επιβάτες, αλλά ήταν και πιο ακριβά (ασύμφορα για μετανάστες).
(ζ) Η μεταφορική ικανότητα, σε αριθμό
επιβατών. Υπήρχαν και κατηγορίες (Α’, Β’ και Γ’) με πλέον φτηνή τη Γ’ κατηγορία
για τους μετανάστες, που ήταν και οι περισσότεροι επιβάτες.
 |
| Ο “Τιτανικός” στο ναυπηγείο Harland & Wolff (Μπέλφαστ, 1910) |
Την περίοδο του 19ου αι. που αναφερόμαστε, μικρότερο ατμόπλοιο σε
μεταφορική ικανότητα ήταν το γαλλικής κατασκευής “Caroline”
(έτους 1905), που μετέφερε μόνο 96 επιβάτες! Αμέσως μεγαλύτερο ήταν το πλοίο “Lafayette”, που μετέφερε 211 επιβάτες.
Ταυτόχρονα ήταν και το παλαιότερο ατμόπλοιο, που έπλευσε από το έτος 1863! Επιπλέον
δε, ήταν τροχήλατο πλοίο, αλλά αντί για ατμομηχανή διέθετε ατμοτουρμπίνα!
Μεγαλύτερα ατμόπλοια-υπερωκεάνια, την ίδια περίοδο (αυτής της εργασίας)
ήταν :
·
Ο
“Τιτανικός” (κατασκ. 1911), σε μικτό
βάρος 52.310 τόνους. Επίσης σε ύψος με 175 πόδια (53,3 m)
από την τρόπιδα έως τα φουγάρα. Είχε 9 καταστρώματα και ανέπτυσσε
ταχύτητα 21 κόμβων (η μέγιστη έφτασε τους 24 κόμβους).
·
Το
γερμανικής κατασκευής (1913) πλοίο “Imperator”, που μετονομάστηκε σε “Berengaria”, ήταν το
μεγαλύτερο σε διαστάσεις, με μήκος 919 πόδια[5]
(280,3 μ.) και πλάτος 98 πόδια (29,9 μ.). Είχε 10 καταστρώματα!
·
Το
ιταλικής κατασκευής (1932) “Conte di Savoia”, με ατμοστροβίλους και τετραπλές
έλικες, που ανέπτυσσε ταχύτητα 28 κόμβων[6]!
Ήταν το ταχύτερο πλοίο τότε. Επιπλέον είχε τη μεγαλύτερη μεταφορική ικανότητα
με 10.359 επιβάτες!
 |
| Οι προπέλες του “Τιτανικού “ (1911) |
·
Το
αγγλικής κατασκευής (1907) “Mauretania”, της εταιρίας Cunard Line,
που διέθετε επίσης ατμοστροβίλους και
τετραπλές έλικες, αναπτύσσοντας ταχύτητα 25 κόμβων. Αυτό ήταν το ταχύτερο
πλοίο, στις πρώτες 10ετίες του 20ού αι.
·
Το
γαλλικό πλοίο “France”
(του 1912), πάλι με ατμοτουρμπίνες και 4πλές έλικες, ανέπτυσσε ταχύτητα 24
κόμβων.
3. Πίνακας ατμοπλοίων, μέχρι και το Μεσοπόλεμο
Σχηματίστηκε ο επόμενος πίνακας με στοιχεία των πλοίων, που μετέφεραν
μετανάστες (εκτός άλλων τόπων) από την περιοχή της Στερεάς Ελλάδας, για την
οποία έχω πολλά στοιχεία. Καταγράφηκαν 152 ατμόπλοια, που αρχίζουν από το έτος
1863. Τα στοιχεία των πλοίων δίνονται σε μορφή πίνακα, με αλφαβητική σειρά.
α/α
Όνομα πλοίου Έτος κατασκ. Βάρος (tn)
Μήκος/Πλάτος (ft)
Ταχύτ.(κόμβ.) επιβάτες
1 Acropolis/Washington 1891 5.083 370/44 13 ½ 850
2 Adriatic
1907 24.541 726/75 17 2.825
3 Algeria
(1891) / Cyrill/ Virginia 1891 4.510 375/46 12 1.126
4 Alice /
Asia 1907 6.122 415/49 15 1.625
5 America
(1881) / Britannia 1881 2.456 328/40 14 1.018
6 America
(1908) 1908 8.996 476/55 16 ½ 2.650
7 Ancona 1907 8.188 482/58 16 2.560
8 Argentina 1907 5.526 390/48 15 1.450
9 Athinai 1908 6.742 420/52 15 ;
10 Atlanta /
Charlotte 1908 5.387 385/49 13 1.380
11 Barbarossa
/ Mercury 1897 10.769 548/60 14.5 2.392
12 Batavia /
Polonia 1899 10.178 517/62 12 2.700
13 Belvedere
/ Audacious 1913 7.420 437/51 13 1.544
14 Berengaria
/ Imperator 1913 52.117 919/98 23 4.594
15 Berlin /
Arabic 1909 17.323 613/69 16 3.212
16 Brooklyn
/ British Queen 1880 3.699 410/40 12 940
17 Burgundia 1882 2.908 328/40 11 1.218
18 Byron /
Vasilefs Constantinos 1915 9.272 470/58 17 2.310
19 Calabria 1901 4.376 376/47 13 1.170
20 Californie 1905 5.152 355/47 12 960
21 Campania
(1901) / Campanello 1902 9.291 470/56 14 2.290
22 Carmania 1905 19.566 650/72 18,5 2.650
23 Caroline
/Jaques Cartier (1908) 1908 6.698 413/52 13 96
24 Caronia 1905 19.524 678/72 18 1.550
25 Carpathia 1903 13.603 558/64 14 1.704
26 Caserta /
Maritzburg / Mentoza 1904 7.028 420/51 14 1.630
27 Cendric 1902 21.035 700/75 16 2.875
28 Celtic 1901 20.904 700/75 16 2.857
29 Chicago /
Guadeloupe 1908 9.350 508/57 16 1.608
30 Cincinnati
/ USS Covington 1909 16.339 603/63 16 2.827
31 Citta di
Napoli / Maasdam 1871 3.984 420/40 15 1.166
32 Citta di
Torino/ Constantinopoli 1898 4.041 363/43 12 1.536
33 Columbia
(1908) / Annoula 1908 5.452 400/52 14 1.325
34 Columbia/
Columbella / Moreas 1902 8.292 503/56 15 1.303
35 Constantinople
/ King Alexander 1897 10.552 550/60 14,5 2.330
36 Conte di
Savoia 1932 48.502 785/96 28 10.359
37 Corcovado
/ Guglielmo Peirce 1907 8.512 448/55 12 1.650
38 Cretic /
Hanoverian / Mayflower 1902 13.507 601/60 16 1.510
39 Dante
Alighieri / Asahi Maru 1914 9.754 503/59 16 2.185
40 Dora /
Caravelle 1904 2.531 293/40 12 855
41 Duca d’
Aosta 1908 7.804 476/53 16 1.836
42 Duca Degli Abruzzi 1908 7.838 476/53 16 1.836
43 Edison /
Konigin Luise / Omar 1897 10.566 552/60 14,5 2.400
44 Eleftherios K. Venizelos 1898 4.307 375/50 - -
45 Equita/Chile 1885 3.369 330/43 12 -
46 Erny /
Niitaka Maru 1905 2.531 294/40 12 825
47 Eugenia 1909 4.903 385/49 13 1.215
48 Europa 1907 7.870 454/53 - 2.516
49 Florida /
Cavour 1905 5.018 381/47 14 1.625
50 Floride 1907 6.629 437/52 13 910
51 France 1912 23.666 713/75 24 2.026
52 Francesca 1905 4.946 359/48 12 1.580
53 Franconia 1911 18.150 625/71 17 2.850
54 Friedrich
der Grosse/USS Huron 1896 10.531 546/60 14 2.423
55 Furnessia 1880 5.495 445/44 14 1.359
56 Gallia /
Chateau Yquem 1883 4.211 386/41 13 1.250
57 Georgia/
Sikh / Regina Elena 1889 2.811 335/40 13,5 1.125
58 Gera /
Valparaiso 1890 5.005 415/48 13 1.998
59 Germania
/ Britannia 1903 5.103 407/46 15 1.454
60 Gerty /
City of Candia 1904 4.212 346/45 12 1.430
61 Giulia 1904 4.337 346/45 12 1.460
62 Giuseppe
Verdi /Yamato Maru 1914 9.757 503/59 16 2.185
63 Graf Waldersee / Pavia 1899 12.830 586/62 13 2.546
64 Gregory
Morch / Munchen 1889 4.801 390/46 13 1.758
65 Hamburg/Powhatan 1900 10.532 521/60 15 2.170
66 Heffron 1919 7.611 440/56 - 963
67 Kaiser
Wilhelm II/Hohenzollern 1889 6.668 449/51 16 1.200
68 Hudson 1905 5.558 390/50 12 760
69 Indiana /
Romania 1905 4.996 381/47 14 1.625
70 Ioannina/Dunolly
Castle/Juliette 1897 4.603 368/46 12 -
71 Italia 1903 4.806 400/49 14 1.420
72 Ivernia 1900 13.799 600/64 15 1.960
73 Kaiser
Franz Josef I/Pres. Wilson 1912 12.567 500/60 18 1.905
74 Kaiserin
Auguste Victoria 1905 24.581 705/77 17,5 2.996
75 King
Alexander / Cleveland 1909 16.960 607/63 15,5 2.841
76 Conigin
Luise / Omar / Edison 1897 10.566 552/60 14,5 2.400
77 Konig
Albert 1899 10.484 521/60 15,5 2.175
78 Kroonland 1902 12.760 600/60 17 1.537
79 La
Bretagne / Alesia 1886 6.756 508/51 17 1.060
80 La
Gascogne 1887 7.090 507/51 17 1.055
81 La
Lorraine 1899 11.146 580/60 21 1.114
82 La
Provence 1906 13.753 627/65 21 1.362
83 La Savoie 1901 11.168 580/60 20 1.055
84 La
Touraine 1891 9.047 520/56 19 1.090
85 Laconia
(1912) 1912 18.099 625/71 17 2.850
86 Lafayette 1863 3.375 346/43 12 211
87 Laura / Europa
/ Braga 1907 6.125 415/49 16 1.625
88 Lazio / British
Princess 1899 9.203 470/56 13 2.270
89 Lombardia/Jerousalim 1901 5.127 403/46 14,5 1.360
90 Louisiane 1905 5.104 355/47 12 960
91 Maasdam/Republic
/ Vittoria 1871 3.984 420/40 15 1.166
92 Macedonia
/ Pincio 1912 6.333 422/51 17 -
93 Madonna 1905 5.633 430/48 15 1.364
94 Manuel
Calvo / Lucania 1891 5.140 421/48 13,5 1.116
95 Martha
Washington / Tel Avi 1908 8.347 460/58 17 2.190
96 Massilia 1891 2.965 340/41 11 1.250
97 Mauretania 1907 31.928 790/88 25 2.335
98 Mexico
(1905) 1905 5.104 355/47 12 960
99 Moraitis
/ Themistocles 1907 6.045 400/50 13 1.700
100 Napolitan
Price 1889 2.900 363/42 12 1.175
101 Nea
Hellas / Tuscania/New York 1922 16.991 552/70 15,5 2.444
102 Neckar/USS
Antigone/Potomac 1901 9.709 409/58 14 750
103 Neustria 1883 2.932 328/40 10 1.008
104 New York
/City of New York 1888 10.499 560/60 20 1.740
105 Niagara /
Corse 1908 8.481 485/56 15 1.142
106 Noordam /
Kungsholm 1902 12.531 575/62 15 2.278
107 Nord
America / Stirling Castle 1882 4.920 418/50 16 1.313
108 Oceania 1908 5.497 391/50 15 1.350
109 Pannonia 1904 9.851 501/59 14 840
110 Patria
(1882) / Rugia 1882 3.467 352/43 12 1.196
111 Patricia 1899 13.023 585/62 13 2.489
112 Patris /
Claude Chappe 1909 4.390 370/47 14 1.420
113 Pennsylvania 1897 12.891 579/62 13 2.724
114 Perugia 1901 4.438 375/47 13 1.170
115 Philadelphia
/ City of Paris 1889 10.499 560/63 20 1.740
116 Pisa / USS
Ascutney 1896 4.956 390/46 12 1.240
117 Potsdam /
Stockholm 1900 12.835 571/62 15 2.103
118 Principe
di Piemonte 1889 6.560 430/52 14 1.960
119 Prinzess
Alice/Borussia 1900 10.911 540/60 15,5 2.210
120 Prinzess
Irene/USS Pocahontas 1900 10.881 540/60 15,5 2.354
121 Re d’
Italia 1907 6.560 430/52 14 2.020
122 Regina d’
Italia 1907 6.560 430/52 14 2.020
123 Republic 1903 15.378 585/67 16 2.200
124 Rochambeau 1911 12.678 598/63 15 2.128
125 Roma 1902 5.291 426/46 14 1.454
126 Rotterdam
/C.F. Tietgen 1897 8.173 469/53 15 2.350
127 Saint
Lorent 1905 5.607 392/51 12 725
128 Saint
Louis/USS Louisville 1895 11.629 554/63 19 1.340
129 San
Giorgio/Shakespeare 1886 2.187 307/41 11 920
130 San
Giovanni / Palermo 1907 6.592 430/52 14 1.890
131 San
Guglielmo 1911 8.341 470/56 15,5 2.425
132 Sannio /
British Prince / Napoli 1899 9.203 470/56 12,5 -
133 Saturnia 1910 8.611 456/55 14 1.250
134 Saxonia 1900 14.197 600/64 16 1.960
135 Seriphos/Branksome
Tower/Rio 1892 3.187 331/40 11 -
136 Sicilian
Prince / Mozambique 1889 2.784 363/42 12 1.125
137 Smolensk
/ Rion 1901 7.270 486/58 16 1.646
138 Sofia
Hohenberg / Sofia 1905 5.491 360/48 12 1.630
139 Spaarndam
/ Asiatic 1881 8.999 476/55 16 2.500
140 Stampalia
/ Oceania 1909 8.999 476/55 16 2.500
141 Statendam/Scotian
/ Marglen 1898 10.491 534/59 15 1.375
142 Susquehanna
/ Rhein 1899 10.058 520/58 14,5 3.451
143 Taormina 1908 8.282 520/58 16.5 2.680
144 Thessaloniki
/ City of Vienna 1889 4.682 421/46 12 2.000
145 Titanic 1911 52.310 882/92 21/24 2.435
146 Trave 1886 5.217 455/48 17 1.240
147 Ultonia 1898 10.402 513/57 13
840
148 Venezia 1907 6.707 457/51 15,5 1.880
149 Verona 1907 8.240 482/58 16 2.650
150 Vulcania
/ Caribia 1928 23.970 601/79 19 6.963
151 Werkendam/
British King 1881 3.699 410/40 12 940
152 Zeeland
/ Minnesota 1901 11.905 580/60 15 1.162
4. Πλοιοκτησίες - Πρακτορεία
Στα τέλη του 19ου αι. και μέχρι το έτος 1907, μόνο ξένες ατμοπλοϊκές
εταιρίες διακινούσαν τους επιβάτες προς την Αμερική. Οι Έλληνες μετανάστες από
την Ελλάδα μεταφέρονταν συνήθως σε γαλλικό λιμάνι (όπως Μασσαλία, Χάβρη ή
Χερβούργο) ή σε ιταλικό (π.χ. Νάπολη, Γένοβα, κ.ά.). Στη συνέχεια, οι γαλλικές εταιρείες
“Messageries Maritimes” και “Fabre Line” με υπερωκεάνια τους μετέφεραν στη Ν
Υόρκη. Το ίδιο έκανε και η γερμανική εταιρία “Hamburg American Line” και η αυστριακή
“AustroAmericana”, της οποίας τα υπερωκεάνια προσέγγιζαν την Πάτρα.
Όπως προαναφέρθηκε στον πίνακα 1, στην πρώτη δεκαετία του 20ού αι.
σημειώθηκε μεγάλη αύξηση στις ναυπηγήσεις επιβατηγών ατμοπλοίων. Τότε κατασκευάστηκαν
74 (συνήθως) μεγάλα ατμόπλοια (υπερωκεάνια), από ευρωπαϊκές εταιρείες.
Τα περισσότερα πλοία (17) μέχρι το 1918 απέκτησε η αυστριακή εταιρία Austro-Americana Line.
Με τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και την ήττα της Γερμανίας και
Αυστροουγγαρίας, η εταιρία καταστράφηκε. Τα πλοία που είχε ήταν : Alice, Argentina, Atlanta, Belvedere, Columbia
(1908), Dora, Erny, Eugenia, Francesca, Gerty, Giulia, Graf Waldersee, Kaiser
Franz Josef I (Presidente Wilson), Laura, Martha Washington, Oceania και Sofia Hohenberg (βλ. πίνακα 3).
Η γαλλική εταιρεία French Line είχε 15 πλοία.
Αυτά ήταν : Californie,
Caroline, Chicago, Floride, France, Hudson, La Bretagne, La Gascogne, La
Lorraine, La Provence, La Savoie, La Touraine, Lafayette, Louisiane, και Rochambeau.
Η γερμανική εταιρία Hamburg-American
Line είχε 11 πλοία. Αυτά ήταν : Batavia (Polonia), Berengaria, Cincinnati,
Corcovado, Hamburg, Kaiserin Auguste Victoria, Cleveland (King Alexander),
Patria (1882), Patricia, Pennsylvania και Borussia (Prinzess Alice).
Η άλλη μεγάλη γερμανική εταιρία
North German Lloyd είχε 14 πλοία. Αυτά ήταν : Barbarossa,
Berlin, Bremen (Constantinople), Edison (Konigin Luise), Friedrich der Grosse,
Gera, Gregory Morch, Kaiser Wilhelm II, Konigin Luise (Edison), Konig Albert,
Neckar, Prinzess Irene, Rhein (Susquehanna) και Trave.
Η βρετανική (αγγλική) μεγάλη
εταιρία Cunard Line είχε 10
πλοία. Αυτά ήταν : Carmania, Caronia,
Carpathia, Franconia, Ivernia, Laconia (1912), Mauretania, Pannonia, Saxonia και Ultonia.
Μια βρετανική εταιρία μετόχων
με τίτλο British Shipowners Limited (Βρετανοί Εφοπλιστές ΕΠΕ), είχε στην
ιδιοκτησία της 9 πλοία. Αυτά ήταν : Brooklyn, Angola (Eleftherios K. Venizelos),
British Princess (Lazio), Lucania
(Manuel Calvo), San Giorgio, British Prince (Sannio), Branksome Tower
(Seriphos) και Werkendam.
Η επίσης βρετανική (αγγλική)
μεγάλη εταιρία Star & Dominion Line, που αργότερα μετονομάστηκε σε White Star, είχε 8 πλοία. Αυτά ήταν : Adriatic, Cedric, Celtic, Citta di Napoli, Republic
(Maasdam), Republic, Asiatic (Spaarndam) και Titanic.
Η βρετανική (αγγλική) εταιρία Anchor Line, είχε 8 πλοία. Αυτά ήταν :
- Algeria (1891), Calabria, Columbia, Furnessia, Italia, Massilia, Tuscania
(Nea Hellas) και Perugia.
Η παλιά γαλλική εταιρία Fabre Line, είχε 7 πλοία. Αυτά ήταν : America, Burgundia, Germania, Madonna, Neustria, Roma
και Venezia.
Η ολλανδική ατμοπλοϊκή εταιρία Holland-America Line, είχε 4 πλοία. Αυτά ήταν : Noordam, Potsdam, Rotterdam και Statendam.
Η ιταλική εταιρία La Veloce Line, είχε 4 πλοία. Αυτά ήταν : America (1908), Citta di Torino, Europa και Stampalia.
Η επίσης ιταλική εταιρία Italia Line, είχε 4 πλοία. Αυτά ήταν : Ancona, Conte di Savoia, Taormina και Verona.
Η ελληνική ατμοπλοϊκή εταιρία National Greek Line, είχε 4
πλοία. Αυτά ήταν : Byron, Macedonia, Patris
και
Thessaloniki.
Η ιταλική εταιρία Navigazione
Generale Italiana Line, είχε 3 πλοία. Αυτά ήταν : Duca d’
Aosta, Duca degli Abruzzi
και Lombardia.
Άλλη ιταλική εταιρία ήταν η Lloyd Italiano, που είχε 4
πλοία. Αυτά ήταν : Caserta, Florida, Indiana
και
Maritzburg (Mendoza).
Κι άλλη ιταλική εταιρία ήταν η Lloyd Sabaudo, που είχε 3
πλοία. Αυτά ήταν : Principe di
Piemonte, Re d’ Italia και Regina d’ Italia.
Η ισπανική εταιρία Compania Transatlantica
Line, είχε 2 πλοία. Αυτά ήταν : Mexico (1905) και Saint Laurent.
Η εταιρία Inman &
International Steamship Co., είχε 2 πλοία. Αυτά ήταν : New York και City of Paris (Philadelphia).
Η εταιρία Red Star Line, είχε 2 πλοία.
Αυτά ήταν : Kroonland και Zeeland.
Η ιταλική εταιρία Sicula-Americana, είχε 2 πλοία.
Αυτά ήταν : San
Giovanni και San Guglielmo.
Άλλη ιταλική εταιρία ήταν η Transatlantica, που είχε 2 πλοία. Αυτά ήταν : Dante Alighieri και Giuseppe Verdi.
Οι υπόλοιπες εταιρίες είχαν από ένα μόνο πλοίο. Τα στοιχεία τους
δίνονται στον πίνακα 4 που παρατίθεται.
Τα 152 ατμόπλοια ανήκαν σε 38 εταιρίες. οι περισσότερες ήταν ιταλικές
(11) και ακολουθούσαν οι αγγλικές (10). Οι γαλλικές ήταν 4 και οι ελληνικές
ήταν 3. Περισσότερα ατμόπλοια (41) είχε η Βρετανία και ακολουθούσε η Ιταλία με
27. Η Γερμανία είχε 25 και η Γαλλία 24. Στη μοναδική αυστριακή εταιρία (την Austro-Americana) ανήκαν 17
ατμόπλοια.
Αναλυτικά αριθμητικά στοιχεία δίνονται στον πίνακα 5.
Οι μεγάλες εταιρείες κυρίως είχαν πράκτορες στις μεγάλες πόλεις των
ευρωπαϊκών κρατών και υποκαταστήματα στις μικρότερες πόλεις. Ειδικά για τη
Λαμία να αναφέρουμε τους αντιπροσώπους-πράκτορες:
Κωνσταντίνος
Μαυροειδής,
της εταιρίας Cunard Line,
για τα πλοία : Παννονία (Pannonia), Ιβέρνια (Ivernia), Ουλτώνια (Ultonia),
Καρπάθια (Carpathia) και Λακωνία (Laconia 1912).
Αθανάσιος
Γιαννούκος,
της εταιρίας Αυστροαμερικάνα, για τα πλοία : Αλίκη (Alice)
και Ωκεανία (Oceania).
 |
| Διαφήμιση σε εφ. ΕΠΑΡΧΙΑ |
 |
| Διαφήμιση στην εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, Λαμίας |
5. Λιμάνια αναχώρησης – Το ταξίδι
Κάθε πλοίο είχε καθορισμένο δρομολόγιο. Τα λιμάνια αναχώρησης από τον
ελληνικό χώρο, που οριζόταν μέχρι το 1912-13, ήταν η Πάτρα (κυρίως) και ο
Πειραιάς. Μέχρι το 1907 δεν υπήρχαν ελληνικές ατμοπλοϊκές εταιρίες και οι
επιβάτες (ήταν μετανάστες όλοι) έφευγαν με ξένα ατμόπλοια. Ενίοτε έπαιρναν
επιβάτες και από άλλα λιμάνια, όπως : Γύθειο και Καλαμάτα. Παράλληλα γίνονταν
και πολλές μετεπιβιβάσεις, δηλ. από την Ελλάδα τους μετέφεραν σε άλλο ευρωπαϊκό
λιμάνι, όπως Φιούμε, Τεργέστη, Νάπολη, Μεσσήνη, Παλέρμο, Γένοβα, Μασσαλία, Μπορντώ, Βουλώνη,
Χερβούργο, Χάβρη, Ρόττερνταμ, Σαουθάμπτον, Λίβερπουλ, κ.ά. Μετά, έφευγαν με άλλο
πλοίο για την Αμερική.
Τα ατμόπλοια ήταν κατασκευασμένα, έτσι ώστε να έχουν πολλές θέσεις
επιβατών στη Γ’ κατηγορία, που ήταν η πλέον φτηνή. Για το σκοπό αυτό, οι
εταιρίες προτιμούσαν να διαθέτουν ατμόπλοια για μεταφορά κυρίως 1000-1500
επιβατών. Στον παρατιθέμενο πίνακα 6 φαίνεται ότι αυτή τη μεταφορική ικανότητα
είχαν τα περισσότερα πλοία (45), διότι γέμιζαν με επιβάτες, είχαν μικρότερο
λειτουργικό κόστος και σε 2 εβδομάδες το πολύ (από την Ελλάδα) έφταναν στη Νέα
Υόρκη. Με τον τρόπο αυτό, κάθε μήνα έκαναν ένα ταξίδι με επιστροφή. Βέβαια
υπήρχαν παλαιότερα πλοία, με μικρότερες μηχανές, που χρειάζονταν 3 εβδομάδες
για το ταξίδι Πειραιάς-Νέα Υόρκη.
Μέχρι 2000 επιβάτες καταγράφηκαν 30 ατμόπλοια. Επίσης άλλα 30 ατμόπλοια
μπορούσαν να μεταφέρουν μέχρι 2.500 επιβάτες. Ο “Τιτανικός”, είχε σχεδιαστεί για να μεταφέρει 2.435 επιβάτες. Πολύ λιγότερα (18) πλοία μπορούσαν να
μεταφέρουν μέχρι 3.000 επιβάτες.
Το γερμανικής πλοιοκτησίας ατμόπλοιο “Susquehanna” (1899, πρώην “Rhein”), μετέφερε 3.451 επιβάτες και το
επίσης γερμανικής πλοιοκτησίας “Berengaria” (1913) μπορούσε
να μεταφέρει 4.594 επιβάτες.
Τέλος, το ιταλικής προέλευσης ατμόπλοιο/υπερωκεάνιο “Vulcania” (1928),
μετέφερε 6.963 επιβάτες, το δε τεράστιο (πάλι ιταλικής προέλευσης) “Conte di Savoia” (1932) είχε
τη μεγαλύτερη μεταφορική ικανότητα με 10.359 επιβάτες!
6. Τα ελληνικά επιβατηγά ατμόπλοια (ιστορία-πίνακας) – Εταιρίες
Η ιστορία της ελληνικής ναυτιλίας
τακτικών γραμμών αρχίζει το 1857 στη Σύρο, που ιδρύθηκε η Ελληνική Ατμοπλοΐα. Η
μικρή επιβατική κίνηση, ο ανύπαρκτος τουρισμός τότε και οι κρατικές παρεμβάσεις
στην εταιρία (πελατειακοί διορισμοί, δωρεάν εισιτήρια) οδήγησαν το 1892 την
οδήγησαν σε διάλυση.
Από τις αρχές του 20ού αι., το ναυτιλιακό κέντρο της χώρας μεταφέρεται
στον Πειραιά. Οι Δημήτριος Γ. Μωραϊτης (1866-1942, από την Άνδρο) και Παναγής
Βαλλιάνος ίδρυσαν την ατμοπλοϊκή εταιρία (Hellenic Transportation Line). Το 1907 παρέλαβαν από ναυπηγείο της Σκωτίας
πλοίο 6.045 τόνων, που το ονόμασαν “Moraitis”. Για πρώτη
φορά σύνδεσε τον Πειραιά με τη Νέα Υόρκη. Το 1908 όμως η εταιρία χρεοκόπησε.
Παράλληλα, μέχρι τις παραμονές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου είχαν ιδρυθεί άλλες
δέκα ατμοπλοϊκές επιβατικές ακτοπλοϊκές εταιρίες.
Το 1908 ιδρύθηκε η “Υπερωκεάνιος Ελληνική Ατμοπλοΐα” ή “Greek Line”,
η οποία αγόρασε το πλοίο “Moraitis” και το μετονόμασε σε “Themistocles”. Επίσης, σε αγγλικό ναυπηγείο
παρήγγειλε και πήρε άλλο ένα πλοίο 6.742 τόνων, που το ονόμασε “Athinai”. Τέθηκαν στην υπηρεσία της γραμμής
Πειραιάς-Νέα Υόρκη. Κι αυτή η εταιρία δεν πήγε καλά και το 1912 χρεοκόπησε.
Το 1911 από Έλληνες ιδιοκτήτες αγοράστηκε ένα πλοίο 4.307 τόνων
βρετανικής κατασκευής του 1898. Ήταν φορτηγό πλοίο και με μετατροπή μπορούσε να
μεταφέρει και επιβάτες. Στο πλοίο δόθηκε το όνομα “Eleftherios K. Venizelos”. Το
1917, στην εταιρεία “Promethee Line”, ήταν στην υπηρεσία της γραμμής από Μασσαλία και
Βαρκελώνη στη Νέα Υόρκη.
Το 1912 ιδρύθηκε η εταιρία “National Greek Line” (Εθνική
Ατμοπλοΐα της Ελλάδος) των Αδελφών[7]
Εμπειρίκου. Το 1909 παρέλαβε από αγγλικό ναυπηγείο, ένα πλοίο 4.390 τόνων, που
το ονόμασε “Patris”.
Τέθηκε στη γραμμή Πειραιάς-Νέα Υόρκη. Το 1912 απορρόφησε τα πλοία της
προηγούμενης εταιρίας. Είχε καλή εξέλιξη. Το 1912 παρέλαβε νέο πλοίο 6.333
τόνων, που ονόμασε “Macedonia” και ανέλαβε
τη γραμμή Πάτρα-Νέα Υόρκη. Το 1913 αγόρασε άλλο πλοίο (μεταχειρισμένο) 4.603
τόνων, που το ονόμασε “Ioannina”[8],
για τη γραμμή Πειραιάς-Νέα Υόρκη. Το 1914 αγόρασε άλλο μεταχειρισμένο πλοίο
(του 1889) και το μετονόμασε σε “Thessaloniki”[9].
Τέθηκε στη γραμμή από Πειραιά-Πάτρα-Καλαμάτα σε Νέα Υόρκη. Το 1915, από αγγλικό
ναυπηγείο, παρέλαβε νέο πλοίο 9.272 τόνων, που το ονόμασε “Vasilefs Constantinos” για τη γραμμή Πειραιάς-Νέα
Υόρκη. Μετέφερε 2.310 επιβάτες. Το 1919 μετονόμασε το πλοίο σε “Megali Hellas”, που συνέχισε στην ίδια γραμμή. Το
1923 έγινε νέα μετονομασία του πλοίου σε “Byron”, στη γραμμή Μεσόγειος-Νέα Υόρκη.
Το 1921 αγόρασε ένα πλοίο γερμανικής προέλευσης 10.552 τόνων, που έλαβε
το νέο όνομα “Constantinople”. Ανέλαβε τη
γραμμή Πειραιάς-λιμάνια Μεσογείου-Νέα Υόρκη. Μετέφερε 2.330 επιβάτες. Το 1924,
το πλοίο μετονομάστηκε σε “King Alexander”, πάλι στην ίδια γραμμή.
Το 1919 από τους Αφούς Εμπειρίκου ιδρύθηκε και η εταιρία Byron Steamship Company, ως αγγλική
εταιρία, με έδρα το Λονδίνο. Το 1924 αγόρασε ένα μεταχειρισμένο πλοίο αγγλικής
κατασκευής (του 1902), από την εταιρία Anchor
Line, 8.292 τόνων, που μετέφερε 1.303 επιβάτες. Το
ονόμασε “Moreas”. Κάλυψε κι αυτό της γραμμή
Μεσόγειος-Νέα Υόρκη, μέχρι το 1929 που αποσύρθηκε.
Το 1924 επίσης, η ελληνική εταιρεία Byron Steam Ship Company, αγόρασε
ένα μεταχειρισμένο πλοίο γερμανικής κατασκευής (του 1897) 10.566 τόνων, που
μετέφερε 2.400 επιβάτες. Το ονόμασε “Edison”.
Με αγγλική σημαία, υπηρέτησε τη γραμμή Πειραιάς-Μεσογειακά λιμάνια-Νέα Υόρκη.
Το 1929 μεταφέρθηκε σε ελληνικό μητρώο. Το 1935 το πλοίο αποσύρθηκε.
Η εταιρία Byron Steamship Company
διαλύθηκε
το 1928. Τα πλοία της εταιρίας αυτής επέστρεψαν στην αρχική εταιρία, την Εθνική
Ελληνική Γραμμή (National Greek Line),
μέχρι το 1937 που έπαψε. Οι Αφοί Εμπειρίκου για 30 χρόνια κυριάρχησαν στο χώρο
αυτόν, στα προπολεμικά χρόνια.
Το 1939, η εταιρία “Greek Line” των Αφών Γουλανδρή, αγόρασε από την Cunard Line,
ένα μεταχειρισμένο ατμόπλοιο 16.991 τόνων, κατασκευής 1922, με μεταφορική
ικανότητα 2.444 επιβατών. Το ονόμασε “New Hellas”[10].
Με ελληνική σημαία, δεν πρόλαβε όμως να αρχίσει ταξίδια, λόγω του πολέμου.
Επέστρεψε στην εταιρία το 1947.
Στις επόμενες δεκαετίες (μεταπολεμικά) ακολούθησαν άλλες ελληνικές
ναυτιλιακές εταιρίες, όπως η Greek Line των Αφών Γουλανδρή[11],
η National Greek
Line of
America (Εθνική Ελληνική Γραμμή Αμερικής) του
Ευγ. Ευγενίδη, η Chandris Lines, του Α. Χανδρή, η Home
Line του Ευγ. Ευγενίδη, η ΕΛ.ΜΕ.Σ. και η εταιρία του
Ι. Λιβανού με έδρα το Λονδίνο.
Το τέλος των υπερωκεανίων έφερε το αεροπλάνο, που πλεονεκτούσε στον πολύ
λιγότερο χρόνο ταξιδιού και τη μείωση του κόστους των εισιτηρίων. Από την Ελλάδα το υπερωκεάνιο “ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ” το
έτος 1977 έκανε το τελευταίο του ταξίδι και μετά πουλήθηκε. Τα περισσότερα υπερωκεάνια
έγιναν κρουαζιερόπλοια.
7. Πλοιοκτησίες, πολιτική και πόλεμος
Από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, η κακοδαιμονία της διείσδυσης
των κυβερνώντων σε όλους τους τομείς της κοινωνικής και οικονομικής ζωής συνόδευε
την ιστορία του τόπου. Δεν μπόρεσαν να αναπτυχθούν αξιοκρατικά και αδέσμευτα
από παρεμβάσεις, οι πρωτοβουλίες σε όλους τους τομείς παραγωγής. Από την πρώτη
ατμοπλοϊκή εταιρία της Ελλάδος, πού ιδρύθηκε το 1857 στη Σύρο, η ανάμιξη του
κράτους στα εσωτερικά της εταιρίας (για διορισμούς άχρηστων υπαλλήλων, για
δωρεάν εισιτήρια) σε συνδυασμό με τη μικρή επιβατική κίνηση, την οδήγησε το
1892 σε διάλυση.
Στον 20ό αι. οι εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες της Ελλάδας 1912-13 έφεραν
και προβλήματα στη ναυτιλία. Συγκεκριμένα με τους βαλκανικούς πολέμους το ατμόπλοιο
“Macedonia” επιτάχθηκε και στις 4 Ιανουαρίου 1913
δέχτηκε βομβαρδισμό από το τουρκικό «Χαμιδιέ» στο λιμάνι της Σύρου.
Η «Εθνική
Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» συχνά αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει επιτάξεις και φθορές
πλοίων, από πολεμικές αντιξοότητες (Βαλκανικοί
πόλεμοι, Α’ παγκόσμιος πόλεμος) αλλά και από εχθρότητα των αντιπάλων πολιτικών μερίδων, που
εναλλάσσονταν τότε στη διακυβέρνηση της χώρας. Το 1913, το πλοίο “Patris” χρησιμοποιήθηκε
ως ελληνικό νοσοκομειακό πλοίο. Την περίοδο 1920-22, το ίδιο πλοίο, επιτάχθηκε
από την ελληνική κυβέρνηση για τις ανάγκες της Μικρασιατικής Εκστρατείας.
Την περίοδο 1914-16 του Εθνικού διχασμού και μετά, η εταιρία “”Εθνική
Ατμοπλοΐα της Ελλάδος” των Αφών Εμπειρίκου αναγκάστηκε να αλλάζει τα ονόματα
των πλοίων της. Το πλοίο “Vasilefs Constantinos” του 1914, έγινε “Megali Hellas”
το 1919. Το ατμόπλοιο της ίδιας εταιρίας “Constantinople”
(του 1921) μετονομάστηκε σε “King Alexander”, το 1924.
Επίσης ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, με τα γερμανικά υποβρύχια στον Ατλαντικό
να βυθίζουν τα πλοία των εμπολέμων (μεταξύ αυτών και της Ελλάδος), ανέκοψε
τελείως τα ταξίδια των μεταναστών προς την Αμερική. Έτσι, στις 19 Σεπτεμβρίου
1915, το πλοίο “Athinai” καταστράφηκε
από πυρκαγιά στο Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό. Το πλοίο “Ioannina”
τορπιλίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο το 1917, έξω από τις Αζόρες.
Το πλοίο “Thessaloniki” ναυάγησε το
1916 στον Ατλαντικό. Το 1919, η εταιρία “Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος” βρέθηκε
χωρίς στόλο! Λόγω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, το πλοίο “Queen
Sofia” (Βασίλισσα Σοφία) που είχε παραγγείλει σε
αγγλικό ναυπηγείο, δεν παραλήφθηκε ποτέ.
Το πλοίο “Nea Hellas” της εταιρίας “Greek
Line” των Αφών Γουλανδρή, που πήραν στις 19 Απριλίου
1939, δεν πρόλαβε να ταξιδέψει, λόγω του πολέμου. Δεσμεύτηκε από τους άγγλους
και έγινε αγγλικό οπλιταγωγό. Ευτυχώς διασώθηκε και μεταπολεμικά (το 1947)
επέστρεψε στην ελληνική εταιρία.
8. Η ζωή και το τέλος των υπερωκεανίων
Η μελέτη των στοιχείων από τα 152 ατμόπλοια που κατέγραψε η παρούσα
εργασία, έδειξε ότι τα περισσότερα είχαν “ζωή και δράση”, σε ηλικίες (διάρκεια)
21-30 ετών. Αριθμητικά στοιχεία δίνονται στον πίνακα 7. Ο μέσος όρος ζωής όλων
των ατμοπλοίων βρέθηκε ότι ήταν 25 έτη!
Περισσότερα χρόνια διατηρήθηκε το αγγλικής κατασκευής ατμόπλοιο Lucania, που μετονομάστηκε σε “Manuel Calvo”.
Λειτούργησε την περίοδο 1891-1959, δηλ. συνολική διάρκεια υπηρεσίας 68 ετών!
Λιγότερη διάρκεια, ούτε ενός έτους (για την ακρίβεια λίγων ημερών) είχε
το μυθικό και πολυτελές ατμόπλοιο “Titanic” (Τιτανικός).
Στο παρθενικό του ταξίδι, τέθηκε σε υπηρεσία στις 10 Απριλίου 1912 και στις 14
Απριλίου (ώρα 23.40’) χτύπησε σε παγόβουνο. Στις 2.20’ πμ της 15ης Απριλίου
1912 βυθίστηκε.
Για την ιστορία, θα δοθούν τα
ατμόπλοια με τα λιγότερα έτη (μέχρι 10) υπηρεσίας. Ήταν:
1.
“Titanic”, 1911-1912, 1 έτος
2.
“Franconia”, 1911-1916, 5
έτη
3.
“Laconia
(1912)”,
1912-1917, 5 έτη
4.
“Republic”, 1903-1909, 6
έτη
5.
“Stampalia”/”Oceania”, 1909-1916, 7 έτη
6.
“Athinai”, 1908-1915, 7 έτη
7.
“San
Guglielmo”,
1911-1918, 7 έτη
8.
“Ancona”,
1907-1915, 8 έτη
9.
“Eugenia”, 1909-1917, 8 έτη
10.
“Floride”, 1907-1915, 8 έτη
11.
“Cincinnati”,
1909-1918, 9 έτη
12.
“La Provence”,
1906-1916,
10 έτη
13. “Oceania”, 1908-1918, 10 έτη
Αντίστοιχα, τα ατμόπλοια με τα περισσότερα
έτη υπηρεσίας ήταν :
1.
“Manuel Calvo”, 1891-1959,
68 έτη
2.
“Argentina”, 1907-1960,
53 έτη
3.
“Corcovado”,
1907-1954, 47 έτη
4.
“Potsdam”, 1900-1947,
47 έτη
5.
“Vulcania”/”Caribia”, 1928-1972,
44 έτη
6.
“Lafayette”, 1863-1906,
43 έτη
7.
“Sicilian
Prince”,
1889-1930, 41 έτη
8.
“Napolitan
Prince”,
1889-1929, 40 έτη
Από τα 152 ατμόπλοια, ένας σημαντικός αριθμός τους (24 από αυτά) έγινε
πολεμικός στόχος των γερμανικών υποβρυχίων στον Ατλαντικό Ωκεανό, κατά τον Α’
Παγκόσμιο Πόλεμο, την περίοδο 1915-18. Αποτελεί ποσοστό 16 %, που συνοδεύτηκε
με απώλειες των επιβατών τους. Ένα απ’ αυτά (το “Erny”,
που αγοράστηκε το 1912 από ιάπωνες και είχε μετονομαστεί σε “Niitaka Maru”) τορπιλίστηκε και βυθίστηκε από αμερικανικό υποβρύχιο
στις 12 Ιουνίου 1943,
έξω από
τις ιαπωνικές ακτές.
Άλλα 5 ατμόπλοια κάηκαν, 2 βομβαρδίστηκαν, 4 βυθίστηκαν μετά από
σύγκρουση, 2 χάθηκαν χωρίς ίχνη, 3 ναυάγησαν
κι άλλα 2 εγκαταλείφθηκαν, 1 εξόκειλε, 1 χτύπησε σε νάρκη κι 1
υπονομεύτηκε. Το πλοίο “Oceania” της εταιρίας Austro-Americana, στις 15 Οκτωβρίου 1918
ανατινάχτηκε από τους Αυστριακούς, για να μη δοθεί σε ιταλικά χέρια.
Συνολικά, είχαν βίαιο τέλος 54 πλοία (δηλ. ποσοστό 36 %).
9. Μικρά ιστορικά μερικών (επιλεγμένων) υπερωκεανίων
Για τα ελληνικής πλοιοκτησίας ατμόπλοια/υπερωκεάνια θα δοθούν τιμητικά
τα σύντομα ιστορικά με τα αναγκαία στοιχεία τους και όπου υπάρχει μια
φωτογραφία.
 |
| Ατμόπλοιο “Moraitis” |
Moraitis :
Κατασκευάστηκε από την εταιρεία J. Priestman & Σια, στο Σάντερλαντ, στην Αγγλία,
το 1907. Είχε συνολική χωρητικότητα 6.045 ακαθάριστων τόνων, 400 πόδια (bp) μήκος, 50 πόδια πλάτος. Διέθετε τριπλές
ατμομηχανές και δίδυμες προπέλες. Η ταχύτητα πλεύσης ήταν 13 κόμβοι. Είχε μεταφορική ικανότητα 1.700 επιβατών (100
Α’ κατηγορίας, 100 Β’ κατηγορίας, 1.500
Γ’ κατηγορίας). Διέθετε δύο καπνοδόχους και δύο ιστούς (κατάρτια).
Κατασκευάστηκε για την Ελληνική Γραμμή Μεταφορών (Hellenic Transportation Line),
με ελληνική σημαία, το 1907 και ονομάστηκε
Moraitis. Τέθηκε στην υπηρεσία της γραμμής Πειραιάς-Νέα Υόρκη. Το
1908 μετονομάστηκε σε Themistocles. Απορρίφθηκε το 1933.
Macedonia
: Κατασκευάστηκε από την εταιρία Sir James Laing & Yιοί EΠΕ,
στο Σάντερλαντ, Αγγλία, το έτος 1912. Ήταν πλοίο 6.333 ακαθάριστων
τόνων με μήκος 422 (bp) πόδια και πλάτος 51 πόδια. Είχε τετραπλές ατμομηχανές και δίδυμη
προπέλα. Η ταχύτητα πλεύσης ήταν 17 κόμβοι. Ήταν σκάφος επιβατών-φορτίου. Είχε
δύο ιστούς και δύο καπνοδόχους. Έγινε επισκευή το έτος 1916.
Κατασκευάστηκε για την εταιρία National Greek
Line (Εθνική Ελληνική Γραμμή), το 1912
και ονομάστηκε Macedonia.
Το 1912 τέθηκε στην υπηρεσία της γραμμής Πάτρα-Νέα Υόρκη. Βυθίστηκε κατά τη
διάρκεια του πολέμου ενάντια στην Τουρκία. Το 1916 επανήλθε σε πλευστότητα κάτω
από ολλανδική σημαία. Πουλήθηκε το 1922 στην εταιρία Lloyd
Latino και μετονομάστηκε Pincio.
Διαλύθηκε στη Spezia το 1932.
Patris : Κατασκευάστηκε
από την εταιρεία Northumberland Shipbuilding Co.
Ltd, στο Howdon-on-Tyne, στην Αγγλία,
το 1909. Πλοίο 4.390 ακαθάριστων τόνων, με
μήκος 370 πόδια (bp) και πλάτος
47 πόδια. Διέθετε τριπλές ατμομηχανές και δίδυμες προπέλες. Η ταχύτητα πλεύσης
ήταν 14 κόμβοι. Μετέφερε 1.420 επιβάτες (60 Α’ κατηγορίας, 60 Β’ κατηγορίας,
1.300 Γ’ κατηγορίας). Είχε δύο φουγάρα
και δύο ιστούς (κατάρτια).
 |
| Πλοίο “Patris” |
Κατασκευάστηκε για την εταιρία National Greek Line
(Εθνική Ελληνική Γραμμή), το 1909 και ονομάστηκε Patris. Τέθηκε στην υπηρεσία της γραμμής Πειραιάς - Νέα Υόρκη. Το
πρώτο ταξίδι του Πειραιά-Πάτρα για Νέα Υόρκη έγινε στις
2 Απριλίου 1909. Το τελευταίο
υπερπόντιο ταξίδι του έγινε το 1920. Το 1913 χρησιμοποιήθηκε ως ελληνικό
νοσοκομειακό πλοίο. Επιτάχθηκε από την ελληνική κυβέρνηση
για τις ανάγκες της Μικρασιατικής Εκστρατείας το 1920-22. Παροπλίσθηκε
αμέσως μετά. Πουλήθηκε στην εταιρία Messageries Maritimes,
με γαλλική σημαία, το 1925 και μετονομάστηκε σε
Claude Chappe. Τέθηκε στην
υπηρεσία της γραμμής Μασσαλία-Άπω Ανατολή. Διαλύθηκε στο Χογκ Κογκ το 1939.
 |
|
Ατμόπλοιο “Athinai” (1910)
|
Athinai : Κατασκευάστηκε
από την εταιρεία Raylton Dixon & Σια, στο Middlesbrough, στην Αγγλία, το
έτος 1908. Ήταν πλοίο με συνολική χωρητικότητα 6.742 ακαθάριστων τόνων, 420 πόδια (bp)
μήκος, 52 πόδια πλάτος. Διέθετε τριπλές
ατμομηχανές, δίδυμη προπέλα και και δύο ιστούς. Ταχύτητα πλεύσης 15 κόμβοι.
Κατασκευάστηκε για την Ελληνική Γραμμή (Greek
Line), με ελληνική σημαία, το 1908 και ονομάστηκε Athinai.
Τέθηκε στην υπηρεσία της γραμμής Πειραιάς-Νέα Υόρκη. Μετά, έπλευσε για την
εταιρία Εθνική Ελληνική Γραμμή (National Greek Line).
Καταστράφηκε από πυρκαγιά στο Βόρειο Ατλαντικό, στις 19 Σεπτεμβρίου 1915.
Thessaloniki
: Κατασκευάστηκε από την εταιρεία Workman, Clark & Σια, στο Μπέλφαστ της Β. Ιρλανδίας το έτος
1889. Είχε συνολική χωρητικότητα 4.682 κόρων, 421 πόδια μήκος και 46 πόδια πλάτος. Διέθετε
τριπλές ατμομηχανές και απλή προπέλα. Ταχύτητα πλεύσης 12 κόμβοι. Μεταφορική
ικανότητα 2.000 επιβατών (50 πρώτης θέσης, 50 δεύτερης θέσης και 1.900 τρίτης
θέσης). Είχε μια καπνοδόχο (φουγάρο) και τρία κατάρτια (ιστούς).
Κατασκευάστηκε το 1889 για την εταιρία National Greek Line (Εθνική Ελληνική γραμμή) και ονομάστηκε City of Vienna. Μετονομάστηκε το 1914 σε Thessaloniki. Τέθηκε
στην υπηρεσία της γραμμής Πειραιάς / Πάτρα / Καλαμάτα - Νέα Υόρκη, την περίοδο
1914-1916.
Την 1 Μαΐου 1916 ναυάγησε 350 μίλια ανατολικά του Sandy Hook.
Vasilefs Constantinos/Megali Hellas/Byron
: Κατασκευάστηκε από την εταιρία Cammell Laird & Σια, στο Μπίρκενχεντ, στην Αγγλία, το 1915.
Ήταν πλοίο 9.272 ακαθάριστων τόνων, με μήκος 470 πόδια (bp) και πλάτος 58
πόδια. Διέθετε τετραπλές ατμομηχανές και δίδυμες προπέλες. Η ταχύτητα πλεύσης
ήταν 17 κόμβοι. Μετέφερε 2.310 επιβάτες
(πρώτη κατηγορία 60, δεύτερη κατηγορία 450, τρίτη κατηγορία 1.800).
 |
|
Πλοίο “Megali Hellas”
(Photo: Richard Faber Collection)
|
Κατασκευάστηκε για την εταιρία National Greek Line
(Εθνική Ελληνική Γραμμή), το 1915 και ονομάστηκε Vasilefs Constantinos.
Τέθηκε στην υπηρεσία της γραμμής Πειραιάς-Νέα Υόρκη. Το 1919 μετονομάστηκε σε Megali Hellas , πάλι στην
υπηρεσία της γραμμής Πειραιάς-Νέα Υόρκη.
Μεταφέρθηκε στην εταιρία Byron
Steamship Company, με βρετανική σημαία, το 1923 και μετονομάστηκε σε Byron.
Τέθηκε στην υπηρεσία της γραμμής Μεσόγειος-Νέα Υόρκη. Το 1928 επέστρεψε στην υπηρεσία
της Ελληνικής σημαίας. Διατηρήθηκε έως το 1935-37. Απορρίφθηκε στην Ιταλία το
1937.
Constantinople/King Alexander : Κατασκευάστηκε
από τα ναυπηγεία Schichau Shipyard, στο Danzig, στη Γερμανία, το 1897. Πλοίο
10.552 ακαθάριστων τόνων με 550 πόδια (bp) μήκος και 60 πόδια πλάτος. Διέθετε τετραπλές ατμομηχανές
και δίδυμη προπέλα. Η ταχύτητα πλεύσης ήταν 14 ½ κόμβοι. Μετέφερε 2.330 επιβάτες (230 πρώτης
κατηγορίας, 250 δεύτερης κατηγορίας, 1.850 τρίτης). Είχε δύο χοάνες (φουγάρα)
και δύο ιστούς.
 |
|
Πλοίο “Constantinople”
(Maurizio
Andreas Hernandez Collection)
|
Κατασκευάστηκε το 1897 για την εταιρία North
German Lloyd, με γερμανική σημαία και ονομάστηκε Bremen (Βρέμη).
Τέθηκε στην υπηρεσία της γραμμής Bremerhaven-Νέα Υόρκη,
Αυστραλία και Μεσόγειος-Νέα Υόρκη. Σχεδόν χάθηκε στη μεγάλη πυρκαγιά αποβαθρών
Hoboken στις 30 Ιουνίου, 1900. Το επανέφεραν
την περίοδο 1914-18. Δόθηκε με επανορθώσεις στην εταιρία P&O Lines, με βρετανική σημαία, το έτος 1919 και τέθηκε
στην υπηρεσία της γραμμής Λονδίνο-Αυστραλία.
Πουλήθηκε στην Byron Steam Navigation Company, με βρετανική σημαία, το
1921 και μετονομάστηκε Constantinople. Τέθηκε στην
υπηρεσία της γραμμής Πειραιάς-μεσογειακοί λιμένες-Νέα Υόρκη. Το 1924 μετονομάστηκε
σε King Alexander, παραμένοντας στην υπηρεσία της ίδιας γραμμής Πειραιάς-Μεσογειακοί
λιμένες-Νέα Υόρκη. Απορρίφθηκε στην Ιταλία το έτος 1929.
Moreas : Κατασκευάστηκε το 1902, από
την εταιρία D. and W. Henderson and Co. ΕΠΕ, στη
Γλασκώβη της Σκωτίας. Πλοίο 8292 τόνων γκρος, με 502 πόδια μήκος και 56 πόδια
πλάτος. Είχε τριπλές μηχανές εκτόνωσης ατμού και διπλές προπέλες. Η ταχύτητα πλεύσης
ήταν 15 κόμβοι. Μετέφερε 1.303 επιβάτες (345 Α’ θέσης, 218 Β’ θέσης και 740 Γ’
θέσης). Είχε δύο ιστούς τρεις καπνοδόχους και ατσάλινη επένδυση με 4
καταστρώματα.
 |
| Ατμόπλοιο “Moreas” |
Κατασκευάστηκε για την εταιρία Anchor Line, με βρετανική σημαία και ονομάστηκε Columbia. Τέθηκε στην υπηρεσία της γραμμής Γλασκώβη-Νέα Υόρκη.
Το 1914 μετονομάστηκε σε Columbella. Χρησιμοποιήθηκε
ως βρετανική ένοπλη υπηρεσία εμπορικών πλοίων. Επέστρεψε στην εταιρία Anchor Line, το 1919, με βρετανική σημαία και επανήλθε το όνομα
Columbia. Περαιτέρω
υπηρεσία στη γραμμή Γλασκώβη-Νέα Υόρκη. Το 1926 πουλήθηκε στην εταιρία Byron Line, με βρετανική σημαία και μετονομάστηκε σε Moreas. Τέθηκε στην υπηρεσία της γραμμής
Μεσόγειος-Νέα Υόρκη, την περίοδο 1926-29. Διαλύθηκε το 1929 στην Ιταλία.
Edison :
Κατασκευάστηκε από το ναυπηγείο A/G Vulcan
στο Στεττίνο της Γερμανίας, το 1897. Πλοίο 10.566 τόνων γκρος, με μήκος 552
πόδια και πλάτος 60 πόδια. Είχε τετραπλές ατμομηχανές και διπλές προπέλες. Η
ταχύτητα ήταν 14,5 κόμβοι. Μετέφερε 2.400 επιβάτες (225 πρώτης θέσης, 235
δεύτερης θέσης και 1.940 τρίτης θέσης). Είχε δύο καπνοδόχους και δύο ιστούς
(κατάρτια).
 |
| Πλοίο “Edison” |
Κατασκευάστηκε για την εταιρεία North
German Lloyd,
με γερμανική σημαία, το 1897 και ονομάστηκε Konigin Luise. Υπηρέτησε τις γραμμές από Βρέμη προς Νέα Υόρκη και
Αυστραλία, επίσης Μεσόγειος-Νέα Υόρκη. Λειτούργησε στη διάρκεια του Α’
Παγκοσμίου Πολέμου 1914-18.
Δόθηκε το έτος 1919 ως αποζημίωση στην εταιρεία Orient Line, με βρετανική σημαία και
μετονομάστηκε σε Omar. Τέθηκε στην
υπηρεσία της γραμμής Ηνωμένο Βασίλειο-Αυστραλία και Μεσόγειος-Νέα Υόρκη.
Το 1924 πουλήθηκε στην ελληνική εταιρεία Byron Steam Ship Company, με
βρετανική σημαία και μετονομάστηκε σε Edison.
Υπηρέτησε τη γραμμή Πειραιάς-Μεσογειακά λιμάνια-Νέα Υόρκη. Το 1929 μεταφέρθηκε
στο ελληνικό μητρώο. Διαλύθηκε στην Ιταλία το 1935.
Nea Hellas
:
Κατασκευάστηκε από την Fairfield Shipbuilding & Engineering Company στη Γλασκώβη της Σκωτίας το 1922. Είχε συνολική χωρητικότητα 16.991 κόρων,
552 πόδια μήκος και 70 πόδια πλάτος. Είχε τουρμπίνες ατμού, δύο έλικες και
ταχύτητα 15,5 κόμβων. Μεταφορική ικανότητα 2.444 επιβατών (267 πρώτης θέσης,
377 δεύτερης θέσης και 1800 τρίτης θέσης). Είχε δύο ιστούς, μία καπνοδόχο και
ατσάλινα καταστρώματα (4 πλήρη και 4 μερικώς).
 |
| Πλοίο “Nea Hellas” |
Κατασκευάστηκε για την Anchor Line, με βρετανική σημαία, το 1922 και ονομάστηκε Tuscania (1922). Τέθηκε στην υπηρεσία της γραμμής Γλασκώβη-Νέα Υόρκη. Ναυλώθηκε στην
εταιρία Cunard Line την περίοδο 1926-1930.
Πωλήθηκε στην εταιρία Greek Line
(Ελληνική Γραμμή), με ελληνική σημαία, το 1939 και μετονομάστηκε σε "Nea Hellas”.
Μεταφέρθηκε στο Βρετανικό Υπουργείο Μεταφορών, με βρετανική σημαία to 1941 και
επανήλθε το Tuscania (1922). Έκανε υπηρεσία μεταγωγικού πλοίου. Επέστρεψε στην Greek Line (Ελληνική
Γραμμή), με ελληνική σημαία, το 1947 και επανήλθε το όνομα Nea Hellas.
Το 1955 μετονομάστηκε
σε "New York” . Διαλύθηκε το
1961 στην Onomichi της Ιαπωνίας.
Επίλογος
Τα ατμόπλοια συνδέθηκαν ιστορικά με τη μετανάστευση προς την ”πλούσια”
χώρα, τις ΗΠΑ, που όλοι εννοούσαν λέγοντας Αμερική. Εξασφάλιζαν ένα εισιτήριο
κι από το λιμάνι της Πάτρας (οι περισσότεροι) ή του Πειραιά, ανέβαιναν στο
πλοίο, πάντα στη φτηνή Γ’ κατηγορία. Το ταξίδι διαρκούσε 2-3 εβδομάδες από την
Ελλάδα, ενώ από τη Χάβρη 4-5 ημέρες. Δεν υπήρχαν ανέσεις, πολυκοσμία, φτηνό
φαγητό, η καθαριότητα των χώρων και η προσωπική υγιεινή ήταν προβληματική.
Παρ’ όλα αυτά η εμπειρία του ταξιδιού ήταν μοναδική και όνειρο ζωής.
Ξεπερνώντας τον αρχικό φόβο της θάλασσας και των πλοίων, μεγάλος αριθμός
μεταναστών έκανε και δεύτερο ταξίδι (ή κι άλλα). Τα ατμόπλοια έγιναν το μέσο
για να φτάσουν στη “γη της επαγγελίας” και να βελτιώσουν τη ζωή τους.
Το ιστορικό τέλος του ρόλου των ατμοπλοίων-υπερωκεανίων έφερε το
ταχύτερο μέσο που λέγεται αεροπλάνο. Έτσι, μια πολυήμερη θαλάσσια περιήγηση
(κρουαζιέρα) με τα σημερινά μεγάλα υπερωκεάνια, που λέγονται κρουαζιερόπλοια,
αποτελεί το νέο όνειρο ζωής κάθε ανθρώπου, όχι για μετανάστευση, αλλά για
ξεκούραση και ψυχαγωγία.
-------------------------
Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες
1.
Ηλεκτρονικό
Αρχείο EllisIsland
2.
Κωνσταντίνου
Αθ. Μπαλωμένου : 56 εργασίες με μετανάστες προς την Αμερική κατά τις 2-3 πρώτες
10ετίες του 20ού αι. (αναρτημένες στο www.amfictyon.blogspot.gr)
3.
“Ινστιτούτο
Ιστορίας Εμπορικής Ναυτιλίας”, στην ιστοσελίδα http://museum.yen.gr/
4.
Ιστοσελίδα:
http://www.politistikos-malandrino-fyskos.gr
5.
Ιστορία
της Ακτοπλοΐας-Ατμοπλοΐας (από το Διαδίκτυο)
6.
Σύντομη
ιστορία της Ελληνικής Ατμοπλοΐας (από το Διαδίκτυο, 31-1-2013)
7.
Ιστιοφόρα
και Ατμόπλοια (17-2-2009) στην ιστοσελίδα : filologos-in-athens.blogspot.com/2009/02/blog-post_3815.html
8.
Βικιπαίδεια
(Ατμόπλοια, υπερωκεάνια)
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] Το πρώτο
τροχήλατο πλοίο του Φούλτον λεγόταν “Κλερμόντ”.
[2] Το έτος 1932,
δηλ. μετά 25 χρόνια, το νέο μεγάλο ιταλικό υπερωκεάνιο “Conte di
Savoia” 48.502 τόνων, με στροβιλομηχανές ανέπτυσσε
ταχύτητα 28 κόμβων. Ένα άλλο αγγλικό υπερωκεάνιο, το “Lusitania”, 32.000 τόνων, κατασκευής 1903, μετά
από επισκευές το 1913-14 ανέπτυσσε ταχύτητα 26 κόμβων. Τορπιλίστηκε το 1915,
από γερμανικό υποβρύχιο. Χάθηκαν 1.198 άτομα.
[4] Ήταν το
μεγαλύτερο λιμάνι της Αυστροουγγρικής Αυτοκρατορίας. Στις 30 Οκτωβρίου 1918
ενώθηκε με την Ιταλία και αποτέλεσε νομό της. Ανήκει στην Ιταλία.
[7] Ήταν τρία αδέλφια
(Μιχαήλ, Μαρής και Λεωνίδας).
[8] Τορπιλίστηκε το
1917, από γερμανικό υποβρύχιο έξω από τις Αζόρες.
[11] Με τα υπερωκεάνια
“ΟΛΥΜΠΙΑ” και “ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΗ”.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου