Από την Ελάτεια (Δραχμάνι), μετανάστες στην Αμερική (1907-1914)

Πρόλογος

   Η προσπάθεια αυτή αναζήτησε και κατέγραψε 82 μεταναστευτικά ταξίδια ανθρώπων της Ελάτειας προς την Αμερική στις πρώτες 10ετίες του 20ού αιώνα. Δεν έχω επισκεφθεί την Ελάτεια και δεν ξέρω επώνυμα των ανθρώπων της. Ευτυχώς όμως με βοήθησε το άλλο όνομα της Ελάτειας, το Δραχμάνι, ώστε να είμαι σίγουρος για την προέλευση των μεταναστών. Θυμίζω ότι υπάρχει και Ελάτεια Λάρισας.

    Πιθανά υπάρχουν κι άλλοι μετανάστες που δεν εντοπίστηκαν και θα βρεθούν στη συνέχεια. Η όλη αναζήτηση είναι δύσκολη και χρονοβόρος, εφόσον τα στοιχεία του αμερικανικού αρχείου είναι χειρόγραφα και μερικά δεν διαβάζονται εύκολα.

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους της Ελάτειας (Δραχμάνι), για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

      Μετά από ένα και πλέον αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

Κωνσταντίνος Αθαν. Μπαλωμένος

                    φυσικός

Α. Από το Δραχμάνι στην Ελάτεια (Διοικητικές μεταβολές)

   Η ονομασία Δραχμάνι προήλθε από τον Τούρκο Δραχμάν Αγά, που ήταν στην περιοχή κατά την τουρκοκρατία και έδωσε το όνομά του στον οικισμό.   

   Στο ελεύθερο νεοελληνικό κράτος, από τις 20-4-1835, ο οικισμός Δραχμάνι ορίστηκε ως έδρα του δήμου Ελάτειας του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος.

   Το 1865 ο οικισμός Δραχμάνι μετονομάστηκε[1] σε Ελάτεια, εφόσον στην ιδία τοποθεσία βρισκόταν η αρχαία φωκική πόλη Ελάτεια, της οποίας ερείπια σώζονται μέχρι σήμερα. Πάντως ακόμα και στις επίσημες απογραφές πληθυσμού του 1889 και 1896 αναφερόταν με το όνομα Δραχμάνι, ως πρωτεύουσα του δήμου Ελάτειας. Περιλάμβανε δε επίσης τους οικισμούς Κραβασαρά, Μάνεσι, Μηραλή, Μπέλεσι, Μπεσχένι, Σουλήμπεη και Σφάκα.

 Το 1912 όμως το όνομα Ελάτεια του οικισμού διορθώθηκε σε Δραχμάνι. Στις 31-8-1912 ο οικισμός Δραχμάνι αποσπάστηκε από το δήμο Ελάτειας και ορίστηκε ως έδρα της Κοινότητας Δραχμανίου. Το 1916 ο οικισμός Δραχμάνι μετονομάστηκε σε Ελάτεια.

   Το 1943 ο οικισμός Ελάτεια αποσπάστηκε από το νομό Φθιωτιδοφωκίδος και πλέον υπαγόταν στο νομό Φθιώτιδος.

   Το 1985 ο οικισμός ορίστηκε ως έδρα του δήμου Ελάτειας. Από το 2010, ο οικισμός Ελάτεια έχει προσαρτηθεί στον (Καλλικρατικό) δήμο Αμφίκλειας-Ελάτειας.

   Ο πληθυσμός της Ελάτειας, σύμφωνα με την απογραφή του 2011, ανέρχεται σε 2.372 κατοίκους.

Β. Η κατάσταση στις πρώτες 10ετίες του 20ού αι. – Η απόφαση μετανάστευσης

   Στις τελευταίες δεκαετίες του 19ου  αι., η Ελάτεια ή Δραχμάνι της Λοκρίδας, ήταν έδρα ομώνυμου δήμου, μαζί με τα άλλα χωριά της περιοχής (Κραβασαρά, Μάνεσι, Μιραλή, Μπέλεσι, Μπεσχένι, Σουλήμπεη και Σφάκα). Ο πληθυσμός της έφτασε τους 1.000 κατοίκους και τους ξεπέρασε (1.113 κάτ. το 1896). Με την είσοδο του 20ού αι. αυξήθηκε κι άλλο (βλ. πίνακα 1). Η Ελάτεια είναι κτισμένη στις πλαγιές του όρους Καλλίδρομο (σε υψόμετρο 180 μ.) και βλέπει στην ανατολική πλευρά της κοιλάδας του Κηφισού, απέναντι από τον Παρνασσό. Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία (δημητριακά, καπνά, κ.ά.) και την κτηνοτροφία.

   Με την είσοδο του 20ού αι., κάποιοι άκουσαν από άλλους τον ωραιοποιημένο μύθο της «γης της επαγγελίας». Ήταν το αμερικάνικο όνειρο.  Για έναν τόπο μακρινό, που έχει δουλειές, κερδίζουν πολλά λεφτά και ζουν καλύτερα. Ελάχιστοι στην αρχή και τολμηροί, αποφάσισαν να φύγουν. Η μεγάλη ανάγκη από τη φτώχεια που ζούσαν ξεπέρασε το φόβο[2] του μακρινού, άγνωστου και επικίνδυνου ταξιδιού.

   Έτσι έφυγαν, από τους πρώτους ο Αθανάσιος Λάιος; το 1907 και ακολούθησαν ο Αντώνιος Κόκκινος (το 1908) και ο Αθαν. Κωστάκος, το 1909. Η φυγή κορυφώθηκε το 1910 και αρκετοί άνθρωποι κάθε χρόνο έγιναν μετανάστες (βλ. Πίνακα 2).

   Μαζί τους έφυγαν και άλλοι από γειτονικά χωριά. Πήγαν στην Αμερική[3] κι έδωσαν διέξοδο στην ανέχεια, επιτρέποντας και υλοποιώντας το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, αλλά ταυτόχρονα αποτέλεσαν και το παράδειγμα που ενθάρρυνε τους επόμενους.

   Δίνονται μερικά στατιστικά στοιχεία των μεταναστών της Ελάτειας: Συγκεκριμένα από τους 82 μετανάστες που κατέγραψε αυτή η εργασία, 36 άτομα (δηλ. ποσοστό 44 %) έφυγαν το 1910 και 22 άτομα (ποσοστό 27 %) έφυγαν το 1912. Το 1914, άλλοι 13 μετανάστες (δηλ. άλλο 16 %) εγκατέλειψαν την Ελάτεια[4] για την Αμερική.

   Να ληφθεί υπόψη ότι στην εικοσαετία 1900-1920 ο μεταναστευτικός πυρετός στην Ελλάδα θα κορυφωθεί και η χώρα μας θα χάσει το 8% του συνολικού της πληθυσμού. Τότε 25.000 άνθρωποι περίπου εγκατέλειπαν ετησίως την Ελλάδα.

   Οι μετανάστες ήταν άνδρες, αλλά υπήρχαν και 2 γυναίκες, η Παναγιού Μούρτζου και η Ασπασία Λουκαδάκου.  Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή βλέπουμε ότι ισοβάθμησαν περίπου οι μικρότερες ηλικίες έως και 20 ετών και οι μεσαίες ηλικίες 21-30 ετών, με 34-35 μετανάστες καθεμιά. Οι ηλικίες των αριθμητικά περισσότερων μεταναστών της Ελάτειας κατά ηλικία δίνονται στον πίνακα 3.

    Σε ομάδες ηλικιών, οι αντίστοιχοι αριθμοί μεταναστών δίνονται στο διπλανό πίνακα 4. Ο μέσος όρος των ηλικιών των 82 μεταναστών της Ελάτειας ήταν 24 έτη.

      Σε μεγαλύτερη απ’ όλους ηλικία (40 ετών) πήγε στην Αμερική το 1914 ο Δημ. Ηλιόπουλος. Τη μικρότερη ηλικία (17 ετών) είχε ο Ευθ. Βασιλείου, που πήγε το 1914.

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Ελάτειας ήταν παντρεμένοι. Πιο συγκεκριμένα από τους 80 μετανάστες οι 53 ήταν έγγαμοι (ποσοστό 63%), ενώ οι υπόλοιποι 29 ήταν άγαμοι.

    Από τις ευρύτερες οικογένειες της Ελάτειας τους περισσότερους - αριθμητικά - μετανάστες στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα: Παπαγεωργίου, Αργυρίου, Βούλγαρης, Λουκαδάκος, Σταμόπουλος και Κατσούλας.

   Ακολουθεί αναλυτικός πίνακας με τη συχνότητα των επωνύμων :

Διπλά ταξίδια

   Καταγράφηκαν 3 διπλά μεταναστευτικά ταξίδια. Ακολουθούν τα ονόματα, τα έτη και οι προορισμοί :

1.       Αντώνιος Κόκκινος : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1908-11, στο Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ. Το β’ ταξίδι του έγινε το 1912 στον ίδιο πάλι προορισμό.

2.       Ιωάννης Σταμόπουλος : Το α’ ταξίδι του έγινε το 1912, στην Αϊόβα. Το β’ ταξίδι του έγινε το 1914 στη Σιού Σίτυ της Αϊόβα.

3.       Αθανάσιος Λάιος : Το α’ ταξίδι του έγινε την περίοδο 1907-13 στη Νέα Υόρκη. Το β’ ταξίδι του έγινε το 1914 πάλι στον ίδιο προορισμό.

Γ. Τα πλοία

Η αναχώρηση του πλοίου για την Αμερική

   Τα μεγάλα ταξίδια γίνονταν με ατμόπλοια, που ανήκαν σε ελληνικές ή σε ξένες εταιρείες. Μεγάλη ξένη εταιρεία ήταν η Austro-Americana Line[5], με μεγάλα υπερωκεάνια, όπως τα : Alice, Giulia, Martha Washington, Oceania, Kaiser Franz Josef I, Laura, Argentina, κ.ά.  Οι άλλες ξένες εταιρείες ήταν μικρότερες.

Ελληνικές ατμοπλοϊκές εταιρείες δημιουργήθηκαν από το έτος 1907, στην υπερπόντια γραμμή[6] Ελλάδα - Αμερική.  Οι πρώτες εταιρείες ήταν: “Μωραΐτης”[7] (1906-1908) και “Υπερωκεάνιος Ελληνική Ατμοπλοΐα[8]” (1910-1912), που δεν άντεξαν στον ανταγωνισμό και χρεοκόπησαν.

Διαφήμιση σε εφημερίδα της Λαμίας

 (Αρχές 20ού αι.)

Αντίθετα, η εταιρεία “Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος[9]” των αδελφών Εμπειρίκου κυριάρχησε στο χώρο των υπερωκεανίων για 30 χρόνια (1908-1937), με πλοία όπως : Patris[10], Themistocles, Macedonia, Ioannina, Thessaloniki, Vassilefs Constantinos[11], Athinai, κ.ά.

Τα ελληνικής πλοιοκτησίας ατμόπλοια έπαιρναν επιβάτες από διάφορα λιμάνια (Θεσσαλονίκη, Πειραιά, Καλαμάτα, Πάτρα) με τελικό προορισμό τη Νέα Υόρκη. Με σχετικά μικρή συνολική χωρητικότητα 5-6 χιλιάδων κόρων μετέφεραν 1.200 περίπου επιβάτες. Τα  μεγάλα ξένα ατμόπλοια της υπερατλαντικής γραμμής Μεσόγειος-Νέα Υόρκη έπαιρναν επιβάτες (κυρίως μετανάστες) από πολλά λιμάνια της Μεσογείου. Αυτά τα πλοία ήταν συνήθως μεγαλύτερα για μεταφορά πλέον των 1.500 επιβατών (τα πιο μεγάλα μετέφεραν 2.000 και πλέον επιβάτες).

 

Μετανάστες περιμένουν να επιβιβαστούν στο πλοίο

   Άλλη επιλογή ταξιδιού των μεταναστών ήταν να περάσουν από ελληνικό λιμάνι (Πειραιά, Πάτρα, κ.ά.) σε ξένο λιμάνι (Νάπολη της Ιταλίας, τη Χάβρη ή Μασσαλία της Γαλλίας). Από εκεί, έπαιρναν άλλο ατμόπλοιο (ξένης εταιρείας) κι έφταναν στην Αμερική. Τέτοια πλοία υπήρχαν πολλά όπως Argentina, Kaiser Franz Josef I, Panonnia, Caronia, Germania, Alice, Columbia, Carpathia, Eugenia, κ.ά.

Η επιλογή του πλοίου δεν είχε ιδιαίτερη σημασία για το μετανάστη εκτός από το κόστος του εισιτηρίου. Πυκνότερη κίνηση είχαν τα ξένης ιδιοκτησίας ατμόπλοια, εφόσον ήταν αριθμητικά περισσότερα. Οι περισσότεροι μετανάστες της Ελάτειας (14 άτομα) ταξίδεψαν από τον Πειραιά με το ελληνόκτητο ατμόπλοιο “Macedonia”.

Συνολικά έγιναν 29 ταξίδια που διακίνησαν 82 μετανάστες της Ελάτειας. Οι περισσότεροι μετανάστες (45) προτίμησαν το λιμάνι του Πειραιά, ενώ 33 έφυγαν από το λιμάνι της Πάτρας (βλ. πίνακα 6).

Με το πλοίο “Argentina” από το λιμάνι της Πάτρας έφυγαν 12 μετανάστες, σε ένα ταξίδι το 1910, με το πλοίο “Columbia (1908)” πάλι από την Πάτρα έφυγαν 9 μετανάστες σε ένα ταξίδι το 1910 και με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” πάλι από την Πάτρα έφυγαν 8 μετανάστες σε ένα ταξίδι το 1914. Από το λιμάνι του Πειραιά σε ένα ταξίδι, το 1912, έφυγαν 8 άτομα με το πλοίο “Macedonia”.  Από το γαλλικό λιμάνι της Μασσαλίας έφυγαν σε ένα ταξίδι 4 άτομα της Ελάτειας με το πλοίο “Germania”.

   Με τα ελληνικής ιδιοκτησίας πλοία “Macedonia”, “Patris”, “Athinai” και “Themistocles” ταξίδεψαν συνολικά 14, 9, 8 και 5 άτομα αντίστοιχα. (βλ. Πίνακα 7)

Δ. Το ταξίδι – η άφιξη

   Οι σχετικά περισσότεροι μετανάστες της Ελάτειας - όπως προαναφέρθηκε - προτίμησαν το μεγάλο ελληνικό λιμάνι του Πειραιά και πήραν το ατμόπλοιο για την Αμερική ή μέσω Γαλλίας, απ’ όπου πήραν άλλο πλοίο για τον ίδιο τελικό προορισμό. Σε πλοία των 5-6 χιλιάδων κόρων, οι 1.000-1.300 επιβάτες της 3ης θέσης (οι μετανάστες) στοιβάζονταν σε πολύ στενούς χώρους, κάτω απ’ το κατάστρωμα. 

Άφιξη των μεταναστών στην Αμερική

Σ’ ένα κρεβάτι-κουκέτα μόνο περνούσαν αναγκαστικά όλες  τις ώρες και μέρες του ταξιδιού, λόγω του συνωστισμού. Η πολυκοσμία, η ανύπαρκτη καθαριότητα (η ατομική και των χώρων), η ναυτία, το κρύο και η κακή ποιότητα του φαγητού ήταν, για τις 20 περίπου μέρες ταξιδιού, ένα μαρτύριο που το υπέμεναν αναγκαστικά.

Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, περνούσαν όλοι από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την καταγραφή και τον τελικό έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

Οι νεοαφιχθέντες έμεναν για λίγο στη Νέα Υόρκη [12] (η πρώτη εικόνα της Αμερικής). Ήταν όμως ακριβή πόλη[13] και αναγκαστικά έφευγαν σύντομα για τον τελικό προορισμό τους. Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

 

Πλήθος μεταναστών στο κατάστρωμα του πλοίου,

έτοιμο για αποβίβαση

Ε. Προορισμοί - Τόποι εργασίας

   Από μελέτη των στοιχείων προκύπτει ότι οι επιλεγμένοι προορισμοί των μεταναστών ήταν:

 (α)  Η μητροπολιτική περιοχή της Νέας Υόρκης

 (β) Οι πόλεις των ανατολικών πολιτειών της Μασαχουσέτης και του Νιου Χαμσάιρ.

 (γ) Η μεσοανατολική πολιτεία της Αϊόβα, και της Αλαμπάμα στο νότο.

   Δεν επέλεξαν τις βόρειες πολιτείες, που είναι κυρίως βιομηχανικές και απέφυγαν τις μακρινές δυτικές πολιτείες και την Καλιφόρνια.

   Πιο συγκεκριμένα  :

   Οι περισσότεροι μετανάστες της Ελάτειας (21) επέλεξαν τις πολιτείες της Μασαχουσέτης και Νέας Υόρκης ως τόπο εργασίας. Πήγαν στις πόλεις : Χάβερχιλ (10), Βοστώνη (5), Μάρλμπορο (4) και Μπρόκτον (2).

   Στην πολιτεία της Νέας Υόρκης πήγαν 21 άνθρωποι της Ελάτειας. Στην πόλη της Νέας Υόρκης κατέληξαν 17 μετανάστες και στο Μπρούκλιν πήγαν 4 άτομα.

   Την Αϊόβα και συγκεκριμένα στη Σιου Σίτυ προτίμησαν για εργασία 15 άτομα της Ελάτειας. Αυτός ήταν αριθμητικά ο μεγαλύτερος προορισμός (ποσοστό 19 %) των μεταναστών.

   Στο Ουισκόνσιν ήρθαν 10 μετανάστες. Εργάστηκαν στις πόλεις : Σεμπόιγκαν (6), Μιλγουώκι (3) και Κάρολβιλ (1).

   Στην πολιτεία της Αλαμπάμα έφτασαν και εργάστηκαν 7 άνθρωποι. Στην πρωτεύουσά της την Αλαμπάμα Σίτυ πήγαν 6 άτομα και στην Άτταλα πήγε 1 άτομο.

   Μεμονωμένοι τόποι ήταν η Ατλάντα της Τζώρτζια, το Ρέιμοντ της πολιτείας Ουάσινγκτον, το Τζόνσονμπουργκ της Πενσυλβάνια και το Τσάρλεστον της Δυτ. Βιρτζίνια.

   Η μεγάλη πλειοψηφία των μεταναστών δήλωσε εργάτης (workman ή laborer) ή εργάτης σε φάρμα (farm laborer). Λιγότεροι ήταν οι αγρότες-κτηματίες (farmers). Υπήρξε ένας χασάπης (Ευστ. Χασιώτης), ένας υποδηματοποιός (Γεώργ. Τσόχας) κι ένας κτίστης (Αντ. Κόκκινος)

Ζ. Αρχικοί προορισμοί μεταναστών

   Με βάση τους τόπους που δήλωσαν οι μετανάστες της Ελάτειας φτάνοντας στην Αμερική, έχουμε τους παρακάτω προορισμούς (σε παρένθεση είναι το έτος άφιξης) :

Στη Νέα Υόρκη : Κωστάκος Αθαν. (1909), Ζώνης Χαρίλ. (1910), Αρβανίτης Δημ. (1910), Θεοχαρόπουλος Ευστ. (1910), Κινιάκος Λουκ. (1910), Ηλιόπουλος Νικ. (1910), Λουκαδάκος Γεώρ. (1910), Λουκαδάκος Ιωάν. (1910), Παπαλάιος Νικ. (1910), Παπανικολάου Θρασ. (1910), Χριστοδούλου Λάμπ. (1910), Πέπερης Γεώργ. (1912), Προφήτης Αθαν. (1912), Κατσούλας Αρ. (1912), Κότσικος Ιωάν. (1914), Βούλγαρης Στέλ. (1914) και Λάιος Αθαν. (1914).

Στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης : Βούλγαρης Αγγ. (1910), Βούλγαρης Δημ. (1910), Σταματάκος Σταύρ. (1911) και Βούλγαρης Θεολ. (1912).

Στη Σιού Σίτυ, Αιόβα : Σταμόπουλος Κώσ. (1910), Χασιώτης Ευστ. (1910), Κατιαντώνης Γεώρ. (1910), Τσώκας Κώσ. (1911), Χαραλάμπου Σπ. (1911), Αναγνωστόπουλος Περ. (1912), Αργυρίου Γεώρ. (1912), Καρακώστας Σερ. (1912), Τσιώκας Νικ. (1912), Κουτσογιώργος Κώσ. (1912), Τσαρουχάς Χρήσ. (1912), Ηλιόπουλος Δημ. (1914), Θειακούλης Δημ. (1914), Σταμόπουλος Ιωάν. (1914) και Σταμόπουλος Κων. (1914).

Στο Χάβερχιλ, Μασαχουσέτης : Δενδρουλάκης Ιωάν. (1910), Καραδήμας Βασ. (1910), Παπαγεωργίου Κων. (1910), Φλοκατούλας Χρ. (1910), Παπατσάνης Γεώρ. (1910), Παπαγεωργίου Δημ. (1910), Χαραλάμπους Χαρ. (1910), Αργυρίου Δημ. (1910), Καλαμπόκης Αναστ. (1910) και Καρδάρας Κων. (1911).

Στο Μάρλμπορο, Μασαχουσέτης : Γιαννακόπουλος Λουκ. (1910), Σταμοβλάσης Ευστ. (1910), Αγγελής Δημ. (1911) και Ταραμάνγκος Λουκ. (1911).

Στη Βοστώνη, Μασαχουσέτης : Νικολάου Νικ. (1910), Τράγγαλος Δημ.(1910), Τσόχας Γεώργιος (1910), Προφήτης Αθαν. (1912) και Παπαγεωργίου Ευάγ. (1912).

Στο Μπρόκτον, Μασαχουσέτης : Παπαγεωργίου Θεόδ. (1912) και Κατσούλας Κων. (1912).

Στο Σεμπόιγκαν, Ουισκόνσιν : Αγγελής Παν. (1910), Σαντάς Λουκ. (1910), Λουκαδάκος Ευθ. (1910), Λουκαδάκου Ασπ. (1910), Ανδρουλάκης[14] Σερ. (1912), Νικολάου Κων. (1912).

Στο Μιλγουώκι, Ουισκόνσιν : Κεχαγιάς Λεων. (1914), Μαυρογιάννης Παν. (1914) και Μαυρογιάννης Σερ. (1914).

Στην Κάρολβίλ, Ουισκόνσιν : Κατσούλας Λουκ. (1912).

Στην Αλαμπάμα Σίτυ, Αλαμπάμα : Καμάρας Δημ. (1910), Τζήμας Κώσ. (1910), Αργυρίου Λουκ. του Αλκ. (1911), Αργυρίου Λουκ. του Αργ. (1911), Χέβας Ζαχ. (1912) και Σακκάς Κων. (1912).

Στην Άτταλα, Αλαμπάμα : Καραδήμας Κων. (1912).

Στο Μάντσεστερ, Νιού Χαμσάιρ : Κόκκινος Αντ. (1912) και Μούρτζου Παναγιού (1912).

Στο Τσάρλεστον, Δυτ. Βιρτζίνια : Κουμνάς Ιωάν. (1910).

Στην Ατλάντα, Τζώρτζια : Σταμοβλάσης Αγγ. (1914).

Στο Ρέιμοντ, Ουάσινγκτον : Σταμόπουλος Ιωάν. (1910).

Στο Τζόνσονμπουργκ, Πενσυλβάνια : Παπαγεωργίου Γεώρ. (1914).

Άγνωστος προορισμός : Παππάς Γεώρ. (1913)

   Φυσικά, οι μετανάστες μετά μπορεί να άλλαξαν τόπο εργασίας.

---

Η. Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών της Ελάτειας

   Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες της Ελάτειας που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[15]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Ελάτειας δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

α/α      Ονοματεπώνυμο      χρ. άφιξης  ηλικία  έγγαμος   Πλοίο ταξιδιού   Λιμάνι αναχώρ.

1       Αγγελής Δημήτριος      14-3-1911    18         όχι          Patris                     Πειραιεύς

2       Αγγελής Παναγιώτ.     9-9-1910      20         όχι          Argentina               Πάτρα

3       Αναγνωστόπουλος Π.  7-4-1912      20         όχι          Germania              Μασσαλία

4       Αρβανίτης Δημ.           23-3-1910    30         όχι          Argentina               Πάτρα

5       Αργυρίου Γεώργιος      7-4-1912      35         ναι          Germania              Μασσαλία

6       Αργυρίου Δημ.            23-11-1910  20         όχι          Alice                     Πάτρα

7       Αργυρίου Λουκάς 1      14-7-1911    18         όχι          Patris                     Πειραιεύς

8       Αργυρίου Λουκάς 2      24-7-1911    19         όχι          Patris                     Πειραιεύς

9       Βασιλείου Ευθύμ.        20-5-1914    17         όχι          Themistocles          Πειραιεύς

10      Βούλγαρης Αγγελής     22-10-1910  28         ναι          Columbia (1908)    Πάτρα

11      Βούλγαρης Δημ.          22-10-1910  34         ναι          Columbia (1908)    Πάτρα

12      Βούλγαρης Θεολόγ.     17-8-1912    19         όχι          Macedonia             Πειραιεύς

13      Βούλγαρης Στέλιος      22-3-1914    28         ναι          Carpathia               Πάτρα

14      Γιαννακόπουλος Λ.     9-9-1910      22         όχι          Argentina               Πάτρα

15      Δενδρουλάκης Ιωάν.   9-9-1910      21         όχι          Argentina               Πάτρα

16      Δενδρουλάκης Σερ.     20-4-1912    33         ναι          Macedonia             Πειραιεύς

17      Ζώνης Χαρίλαος          28-3-1910    36         ναι          Athinai                   Πειραιεύς

18      Ηλιόπουλος Δημ.         4-3-1914      40         ναι          Kaiser Franz Josef I   Πάτρα

19      Ηλιόπουλος Νικόλ.      22-10-1910  27         ναι          Columbia (1908)    Πάτρα

20      Θειακούλης Δημ.         4-3-1914      23         όχι          Kaiser Franz Josef I   Πάτρα

21      Θεοχαρόπουλος Ευστ. 28-3-1910    23         όχι          Athinai                   Πειραιεύς

22      Καλαμπόκης Αναστ.    23-11-1910  20         όχι          Alice                     Πάτρα

23      Καμάρας Δημήτριος     9-9-1910      24         όχι          Argentina               Πάτρα

24      Καραδήμας Βασίλ.       9-9-1910      18         όχι          Argentina               Πάτρα

25      Καραδήμας Κωνστ.     17-8-1912    19         όχι          Macedonia             Πειραιεύς

26      Καρακώστας Σερ.        7-4-1912      20         όχι          Germania              Μασσαλία

27      Καρδάρας Κωνστ.       24-4-1911    30         ναι          Patris                     Πειραιεύς

28      Κατιαντώνης Γεώργ.   22-9-1910    20         όχι          Athinai                   Πειραιεύς

29      Κατσούλας Αριστ.       27-9-1912    27         όχι          Macedonia             Πειραιεύς

30      Κατσούλας Κωνστ.      27-9-1912    25         ναι          Macedonia             Πειραιεύς

31      Κατσούλας Λουκάς      28-8-1912    35         ναι          Carpathia               Πάτρα

32      Κεχαγιάς Λεωνίδας     4-3-1914      18         όχι          Kaiser Franz Josef I   Πάτρα

33      Κινιάκος Λουκάς         28-3-1910    35         ναι          Athinai                   Πειραιεύς

34      Κόκκινος Αντώνιος      17-8-1912    32         ναι          Macedonia             Πειραιεύς

35      Κότσικος Ιωάννης       4-3-1914      28         ναι          Kaiser Franz Josef I   Πάτρα

36      Κουμνάς Ιωάννης        22-9-1910    25         ναι          Athinai                   Πειραιεύς

37      Κουτσογιώργος Κώσ.   17-8-1912    25         ναι          Macedonia             Πειραιεύς

38      Κωστάκος Αθανάσ.     15-4-1909    23         όχι          Columbia               Πάτρα

39      Λάιος Αθανάσιος         5-4-1914      29         όχι          Patris                     Πειραιεύς

40      Λουκαδάκος Γεώργ.    24-1-1910    25         όχι          Athinai                   Πειραιεύς

41      Λουκαδάκος Ευθύμ.     22-10-1910  27         ναι          Columbia (1908)    Πάτρα

42      Λουκαδάκος Ιωάν.      24-1-1910    18         όχι          Athinai                   Πειραιεύς

43      Λουκαδάκου Ασπασ.    22-10-1910  27         ναι          Columbia (1908)    Πάτρα

44      Μαυρογιάννης Παν.     4-3-1914      19         όχι          Kaiser Franz Josef I   Πάτρα

45      Μαυρογιάννης Σερ.     4-3-1914      18         όχι          Kaiser Franz Josef I   Πάτρα

46      Μούρτζου Παναγιού     17-8-1912    18         όχι          Macedonia             Πειραιεύς

47      Νικολάου Κωνστ.        20-4-1912    19         όχι          Macedonia             Πειραιεύς

48      Νικολάου Νικόλαος     22-10-1910  22         όχι          Columbia (1908)    Πάτρα

49      Παπαγεωργίου Γεώρ.  20-5-1914    19         όχι          Themistocles          Πειραιεύς

50      Παπαγεωργίου Δημ.    29-10-1910  27         όχι          Eugenia                 Πάτρα

51      Παπαγεωργίου Ευάγ.  17-8-1912    23         ναι          Macedonia             Πειραιεύς

52      Παπαγεωργίου Θεόδ.  17-8-1912    19         όχι          Macedonia             Πειραιεύς

53      Παπαγεωργίου Κώσ.   9-9-1910      19         όχι          Argentina               Πάτρα

54      Παπαλάιος Νικόλαος   22-10-1910  23         όχι          Columbia (1908)    Πάτρα

55      Παπανικολάου Θρασ.  24-1-1910    24         όχι          Athinai                   Πειραιεύς

56      Παπατσάνης Γεώργ.    21-10-1910  34         ναι          Themistocles          Πειραιεύς

57      Παππάς Γεώργιος        26-10-1913  33         όχι          Franconia              Πάτρα

58      Πέπερης Γεώργιος       19-3-1912    20         όχι          Themistocles          Πειραιεύς

59      Προφήτης Αθανάσ.      6-5-1912      18         όχι          Patris                     Πειραιεύς

60      Προφήτης Αθανάς.      31-5-1912    19         όχι          Macedonia             Πειραιεύς

61      Σακκάς Κωνσταντ.      27-9-1912    22         όχι          Macedonia             Πειραιεύς

62      Σαντάς Λουκάς           9-9-1910      18         όχι          Argentina               Πάτρα

63      Σταματάκος Σταύρ.     14-7-1911    18         όχι          Patris                     Πειραιεύς

64      Σταμοβλάσης Αγγ.       5-4-1914      18         όχι          Patris                     Πειραιεύς

65      Σταμοβλάσης Ευστ.     9-9-1910      18         όχι          Argentina               Πάτρα

66      Σταμόπουλος Ιωάν.     21-10-1910  25         όχι          Themistocles          Πειραιεύς

67      Σταμόπουλος Ιωάν.     4-3-1914      32         ναι          Kaiser Franz Josef I   Πάτρα

68      Σταμόπουλος Κωνσ.    4-3-1914      28         όχι          Kaiser Franz Josef I   Πάτρα

69      Σταμόπουλος Κώστ.    9-9-1910      27         όχι          Argentina               Πάτρα

70      Ταραμάνγκος Λουκ.    14-3-1911    19         όχι          Patris                     Πειραιεύς

71      Τζήμας Κώστας           9-9-1910      21         όχι          Argentina               Πάτρα

72      Τράγγαλος Δημ.          22-10-1910  23         όχι          Columbia (1908)    Πάτρα

73      Τσαρουχάς Χρήστος     17-8-1912    26         ναι          Macedonia             Πειραιεύς

74      Τσιώκας Νικόλαος       7-4-1912      25         ναι          Germania              Μασσαλία

75      Τσόχας Γεώργιος        5-12-1911    19         όχι          Martha Washington Πάτρα

76      Τσώκας Κώστας          13-3-1911    20         όχι          Martha Washington Πάτρα

77      Φλοκατούλας Χρ.        9-9-1910      19         όχι          Argentina               Πάτρα

78      Χαραλάμπου Σπύρ.      13-3-1911    19         όχι          Martha Washington Πάτρα

79      Χαραλάμπους Χαρ.      29-10-1910  24         όχι          Eugenia                 Πάτρα

80      Χασιώτης Ευστάθ.       9-9-1910      23         όχι          Argentina               Πάτρα

81      Χέβας Ζαχαρίας          19-9-1912    32         ναι          Pannonia               Πάτρα

82      Χριστοδούλου Λάμπ.    22-10-1910  36         ναι          Columbia (1908)    Πάτρα

Θ. Η ζωή του μετανάστη στην Αμερική

  Οι Έλληνες που μετανάστευαν στις υπερπόντιες χώρες, εκτός από τη σωματική ικανότητα, δε διέθεταν άλλο προσόν. Έφταναν στην Πάτρα ή στον Πειραιά και αντίκριζαν για πρώτη φορά θάλασσα και βαπόρια. Κάποιοι ήταν αγράμματοι, μερικοί είχαν τελειώσει το Δημοτικό, ήταν “άβγαλτοι” και αθώοι, στερημένοι άνθρωποι, πού δεν είχαν συνείδηση της δύναμής τους, ούτε φυσικά των δικαιωμάτων τους. Ήταν δηλαδή το κατάλληλο υλικό για εκμετάλλευση.

Έλληνες εργάτες στην Αμερική (1912)

Η ζωή στην Αμερική, ειδικά στην αρχή,  ήταν πολύ δύσκολη. Δεν ήξεραν τη γλώσσα, ήταν ανειδίκευτοι εργάτες ή αγρότες και αντιμετώπιζαν την άρνηση των ντόπιων. Αναλάμβαναν τις πιο ανθυγιεινές και σκληρές δουλειές (ορυχεία, σιδηροδρόμους, κ.ά.). Μερικοί έγιναν πλανόδιοι πωλητές (λαχανικά, φρούτα, γλυκά, λουλούδια). Αρκετοί έγιναν λούστροι (στο βορρά, οι περισσότεροι λούστροι ήταν Έλληνες).

Για να κάνουν οικονομία στα χρήματα έμεναν σε άθλια υπόγεια, σε  ένα δωμάτιο με πολλά κρεβάτια ή στο πάτωμα, χωρίς αερισμό και καθαριότητα. Να σημειωθεί ότι τότε «θέριζε» η φυματίωση.

Κάποιοι άλλαξαν[16] δουλειά και πόλη κι έγιναν εργάτες σε βιομηχανίες. Άλλοι από λαντζιέρηδες  μάζεψαν κάποια χρήματα και άνοιξαν δικό τους μαγαζί. Τελικά πλούτισαν. Το 1920 αρκετοί Έλληνες είχαν μικρές επιχειρήσεις με γλυκίσματα (ζαχαροπλαστεία), εστιατόρια, ανθοπωλεία, καπελάδικα, καθαριστήρια, τσαγκάρικα ή έκαναν (λιανικό ή χονδρικό) εμπόριο[17].

Το φθινόπωρο του 1912 άρχισε η επιστράτευση και αμέσως οι Βαλκανικοί Πόλεμοι. Η μετανάστευση σταμάτησε και οι νέοι μας ντύθηκαν το χακί και πήγαν στον πόλεμο εναντίον Τούρκων και Βουλγάρων, με πολλά θύματα. Αντίθετα, κάποιοι γύρισαν από την Αμερική και υπηρέτησαν τη θητεία τους ή ήταν επίστρατοι. Το 1914, μετά το τέλος του πολέμου έφυγαν ξανά.

   Κάποιοι μπορεί να μην τα κατάφεραν, με βασικότερη αιτία την υγεία. Οι συνθήκες ζωής, η κούραση και η φύση της εργασίας (εργάτες ορυχείων, στις γραμμές του σιδηροδρόμου σε όλες τις καιρικές συνθήκες, ατυχήματα, ασθένειες[18], κ.ά.) με την κακή ψυχολογία από την έλλειψη της οικογένειας δεν οδήγησαν το μετανάστη στον «παράδεισο» της επιτυχίας. Έτσι αρρώστησαν και πέθαναν στα ξένα. Στην πατρίδα έστελναν για κάποια χρόνια όσα χρήματα επέτρεπε η οικονομική τους κατάσταση, βοηθώντας τη γονική οικογένεια. Άλλοι δεν μπόρεσαν να προσαρμοστούν στις ξένες συνθήκες ζωής ή ατύχησαν στους ανθρώπους και στον τόπο όπου βρέθηκαν.

     Αντίθετα, κάποιοι άλλοι μετανάστες της Ελάτειας ίσως πρόκοψαν τόσο επαγγελματικά, όσο και στην προσωπική τους ζωή. Να παντρεύτηκαν ελληνίδες ή ξένες γυναίκες αποκτώντας οικογένειες με παιδιά, που στη συνέχεια επίσης να ευδοκίμησαν στην Αμερική δημιουργώντας επιχειρήσεις και δημιουργώντας περιουσίες.

      Η έλλειψη γνώσης για πρόσωπα του τόπου δεν επιτρέπει να ξέρω την τύχη των μεταναστών, μετά από κάποια χρόνια στην Αμερική. Αποτελεί αντικείμενο μικρής επιπλέον έρευνας και συμπλήρωσης αυτής της προσπάθειας.

Ι. Ο συνήθης λόγος του “αμερικάνου” στην Ελάτεια

    Οι μετανάστες που επέστρεφαν στο Δραχμάνι, με τα αμερικάνικα που έμαθαν, προσφωνούσαν όλους στο χωριό με τον ίδιο τρόπο όπως στην Αμερική :

  - My friends (μάϊ φρεντς) , δηλ. φίλοι μου.

   Ήταν άνθρωποι εύπιστοι - όπως οι αμερικανοί - και συχνά γίνονται αντικείμενα εκμετάλλευσης από τους πονηρούς ντόπιους, που τους ζητούσαν δανεικά, με πειστικό τρόπο. Προφανώς, αυτά ήταν και αγύριστα.

[Από το Γεώργιο Γώγο, πρώην δήμαρχο Ελάτειας και μετά δήμαρχο Αμφίκλειας-Ελάτειας]

---

 

Κ.  Χρονικό της μετανάστευσης

Α. Η αρχή

   Ως πρώτος μετανάστης της Ελάτειας καταγράφεται ο Αθανάσιος Λάιος, που πήγε το 1907 στη Νέα Υόρκη και εργάστηκε[19] για πέντε χρόνια. Το επόμενο έτος (1908) πήγε ο Αντώνιος Κόκκινος στο Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ και έμεινε[20] τρία χρόνια.

    Ακολούθησε (το 1909) μεμονωμένα ο Αθανάσιος Κωστάκος. Στις 27 Μαρτίου 1909, από το λιμάνι της Πάτρας αναχώρησε με το πλοίο “Columbia” και στις 15 Απριλίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 23 ετών. Ο πατέρας του στο Δραχμάνι λεγόταν Κώστας. Δήλωσε εργάτης και με 17 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κώστας Σταματάκος.

Β. Πρώτη κορύφωση της μετανάστευσης στο 1910

   Στη διάρκεια του έτους αυτού έγιναν 9 μεταναστευτικά ταξίδια, (8 ομαδικά και 1 μεμονωμένα). Συνολικά έφυγαν 36 άτομα. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 3 άτομα, τους : Γεώρ. Λουκαδάκο, Ιωάν. Λουκαδάκο και Θρασ. Παπανικολάου. Στις 2 Ιανουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγαν με το πλοίο “Athinai” και στις 24 Ιανουαρίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Γι’ αυτούς ξέρουμε ότι :

·         Ο Γεώργιος Λουκαδάκος ήταν 25 ετών. Ο πατέρας του στο Δραχμάνι Λοκρίδος λεγόταν Κώστας. Ήταν εργάτης και με 24 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Χαρ. Κυριαζή.

·         Ο Ιωάννης Λουκαδάκος ήταν 18 ετών, αδελφός του Γεωργίου. Ανέφερε τον πατέρα του Κώστα στην πατρίδα. Προορισμός του (με 24 $ στην τσέπη) ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξαδερφός του Χαρ. Κυριαζής.

·         Ο Θρασύβουλος Παπανικολάου ήταν 24 ετών. Στην πατρίδα είχε τον αδερφό του Γεώργιο. Κι αυτός με 24 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στην Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Χαρ. Κυριαζή.

   Η μοναδική μεμονωμένη αναχώρηση στο 1910 έγινε από το Δημήτριο Αρβανίτη. Στις 7 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησε με το πλοίο “Argentina” και στις 23 Μαρτίου “πάτησε πόδι” στην Αμερική. Ήταν τότε 30 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ευαγγελιώ. Με 25 $ για τα πρώτα έξοδα πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σ. Αντωνόπουλος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 3 άτομα, τους : Χαρ. Ζώνη, Ευστ. Θεοχαρόπουλο και Λουκ. Κινιάκο. Στις 7 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψαν με το πλοίο “Athinai” και στις 28 Μαρτίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Επιπλέον στοιχεία μας γνωρίζουν ότι:

·         Ο Χαρίλαος Ζώνης ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Δραχμάνι λεγόταν Αθηνά. Ως εργάτης, με 74 $ στην τσέπη, αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Θ. Παππάς.

·         Ο Ευστάθιος Θεοχαρόπουλος ήταν 23 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Αναστάσιος. Ήταν εργάτης και με 25 $ μαζί του για τα πρώτα έξοδα, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Θ. Παππάς.

·         Ο Λουκάς Κινιάκος ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Δραχμάνι λεγόταν Σταθού. Με 26 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά εργάτη στη Νέα Υόρκη, κοντά στο φίλο του Αριστ. Μαυρουδή.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 ήταν η πολυπληθέστερη στην ιστορία της Ελάτειας. Αριθμούσε 12 άτομα και περιλάμβανε τους : Παν. Αγγελή, Λουκ. Γιαννακόπουλο, Ιωάν. Δενδρουλάκη, Δημ. Καμάρα, Βασ. Καραδήμα, Κώσ. Παπαγεωργίου, Λουκ. Σαντά, Ευστ. Σταμοβλάση, Κώσ. Σταμόπουλο, Κώσ. Τζήμα, Χρ. Φλοκατούλα και Ευστ. Χασιώτη. Στις 24 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Argentina” και στις 9 Σεπτεμβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέα Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί ότι:

·         Ο Παναγιώτης Αγγελής ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αναστάσιος. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 30 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στην πόλη Σεμπόιγκαν (Sheboygan) του Ουισκόνσιν, κοντά στο ξάδερφό του Γ. Λουκά.

·         Ο Λουκάς Γιαννακόπουλος ήταν 22 ετών. Ο πατέρας του στο Δραχμάνι λεγόταν Αριστείδης. Με 28 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα, στην πόλη Μάρλμπορο (Marlboro) της Μασαχουσέτης, όπου είχε το συγγενή του Α. Κόκκινο.

·         Ο Ιωάννης Δενδρουλάκης ήταν 21 ετών. Πίσω στην πατρίδα είχε τον αδελφό του Αθανάσιο. Τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 31 $), ήταν το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Λ. Κινιάκος.

·         Ο Δημήτριος Καμάρας ήταν 24 ετών. Στο Δραχμάνι είχε τον πατέρα του Γεώργιο. Με 28 $ στην τσέπη, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην Αλαμπάμα Σίτυ της ομώνυμης πολιτείας, κοντά στον ξάδερφό του Δ. Αρβανίτη.

·         Ο Βασίλειος Καραδήμας ήταν 18 ετών. Πίσω στην πατρίδα είχε τη μητέρα του Ευαγγελία. Ως εργάτης σε φάρμα (με 35 $ μαζί του) αναζητούσε δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Α. Ηλιόπουλος.

·         Ο Κώστας Παπαγεωργίου ήταν 19 ετών. Στο Δραχμάνι είχε τον αδελφό του Γεώργιο. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στο συγγενή του Λ. Κινιάκο.

Ατμόπλοιο “Argentina”

·         Ο Λουκάς Σαντάς ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 25 $ μαζί του πήγαινε[21] στην πόλη Σεμπόιγκαν του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο θείος του Θ. Παπανικολάου.

·         Ο Ευστάθιος Σταμοβλάσης ήταν 18 ετών. Στο Δραχμάνι είχε τον πατέρα του Κώστα. Με 33 $ για τα πρώτα έξοδα, δήλωσε ως τελικό προορισμό του για δουλειά εργάτη σε φάρμα την πόλη Μάρλμπορο της Μασαχουσέτης, κοντά στο φίλο του Α. Κόκκινο.

·         Ο Κώστας Σταμόπουλος ήταν 27 ετών και αναλφάβητος. Πίσω στην πατρίδα είχε τον αδερφό του Αθανάσιο. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ μαζί του) στη Σιού Σίτυ (Sioux City) της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Α. Τσακνής.

·         Ο Κώστας Τζήμας ήταν 21 ετών. Στο Δραχμάνι είχε την αδερφή του Παναγιώτα. Με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Αλαμπάμα της ομώνυμης πολιτείας, όπου ήταν ο ξάδερφός του Δ. Αρβανίτης.

·         Ο Χρήστος Φλοκατούλας ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Ως εργάτης σε φάρμα (με 36 $ μαζί του) πήγαινε στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στο φίλο του Α. Ηλιόπουλο.

·         Ο Ευστάθιος Χασιώτης ήταν 23 ετών. Ως επάγγελμα δήλωσε χασάπης (butcher). Στο Δραχμάνι ήταν ο πατέρας του Αντώνιος. Τελικός προορισμός του, με 40 $ στην τσέπη ήταν η Σιού Σίτυ της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Απ. Τσακνής.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 2 άτομα, τους : Γεώρ. Κατιαντώνη και Ιωάν. Κουμνά. Στις 3 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγαν με το πλοίο “Athinai” και στις 22 Σεπτεμβρίου “πάτησαν πόδι” στην Αμερική. Να αναφέρουμε επίσης ότι :

·         Ο Γεώργιος Κατιαντώνης (Katiandonis) ήταν τότε 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Ως εργάτης, με 21 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Σιού Σίτυ της Αϊόβα, κοντά τον ξάδερφό του Γεώργιο Ντελή.

·         Ο Ιωάννης Κουμνάς (Coumnas) ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Δραχμάνι λεγόταν Ασήμω. Προορισμός του για δουλειά εργάτη, με 29 $ μαζί του, ήταν η πόλη Τσάρλεστον (Charlestown) της Δυτ. Βιρτζίνια, όπου ήταν ο κουνιάδος του Ευστ. Ματσούκας.

   Η πέμπτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 2 άτομα, τους Γεώρ. Παπατσάνη και Ιωάν. Σταμόπουλο. Στις αρχές Οκτωβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, αναχώρησαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 21 Οκτωβρίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Ξέρουμε ακόμη ότι :

·         Ο Γεώργιος Παπατσάνης ήταν 34 ετών και παντρεμένος. Ως εργάτης, με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο κουνιάδος του Π. Κινιάκος.

·         Ο Ιωάννης Σταμόπουλος ήταν 25 ετών. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $ μαζί του) ήταν η πόλη Ρέιμοντ (Raymond) της πολιτείας Ουάσινγκτον, κοντά στον ξάδερφό του Χρήστο Αργυρόπουλο.

   Η έκτη ομαδική αναχώρηση στο 1910 ήταν μεγαλύτερη αριθμητικά, αποτελούμενη από 9 άτομα. Τη συγκρότησαν οι : Αγγ. Βούλγαρης, Δημ. Βούλγαρης, Νικ. Ηλιόπουλος, Ευθ. Λουκαδάκος, Ασπ. Λουκαδάκου, Νικ. Νικολάου, Νικ. Παπαλάιος, Δημ. Τράγαλος και Λάμ. Χριστοδούλου. Στις 3 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησαν με το πλοίο “Columbia (1908)” και στις 22 Οκτωβρίου έφτασαν στην Αμερική. Τα υπάρχοντα στοιχεία μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Αγγελής Βούλγαρης ήταν 28 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Δραχμάνι λεγόταν Βασιλική. Αναζητούσε δουλειά εργάτη (με 25 $) στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κ. Σταματάκος.

Πλοίο “Columbia (1908)”    (Photo: Maurizio Eliseo Collection)

·         Ο Δημήτριος Βούλγαρης ήταν 34 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ειρήνη. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 25 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, κοντά στον ξάδερφό του Κ. Σταματάκο.

·         Ο Νικόλαος Ηλιόπουλος ήταν 27 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Πίσω στην πατρίδα είχε τον αδερφό του Δημήτριο. Ως εργάτης σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Αθανάσιο Κωστάκο.

·         Ο Ευθύμιος Λουκαδάκος ήταν 27 ετών και παντρεμένος. Στο Δραχμάνι είχε τον πατέρα του Κώστα. Με 40 $ για τα έξοδα του ταξιδιού κατευθυνόταν για δουλειά εργάτη σε φάρμα στην πόλη Σεμπόιγκαν (Sheboygan) του Ουισκόνσιν, κοντά στον αδελφό του Γ. Λούκας[22].

·         Η Ασπασία Λουκαδάκου ήταν 27 ετών και παντρεμένη. Ο πεθερός της λεγόταν Κώστας. Με 29 $ μαζί της συνόδευε το σύζυγό της στην πόλη Σεμπόιγκαν του Ουισκόνσιν.

·         Ο Νικόλαος Νικολάου ήταν 22 ετών. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Λελούδα. Δήλωσε εργάτης (είχε 25 $ στην τσέπη) με προορισμό τη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Φ. Φλοκατούλας.

·         Ο Νικόλαος Παπαλάιος ήταν 23 ετών. Στο Δραχμάνι είχε τον πατέρα του Γεώργιο. Ως εργάτης με 15 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον αδερφό του Θ. Παπαλάιο.

·         Ο Δημήτριος Τράγγαλος ήταν 23 ετών. Ο πατέρα του λεγόταν Λεωνίδας. Ήταν εργάτης και με 25 $ για τα έξοδα του ταξιδιού κατευθυνόταν για δουλειά στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Θ. Φλοκατούλας.

·         Ο Λάμπρος Χριστοδούλου ήταν 36 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Κατίνα. Ο τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $) ήταν η Νέα Υόρκη, κοντά στον ανεψιό του Θ. Πάπας.

   Η έβδομη ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 2 άτομα, τους : Δημ. Παπαγεωργίου και Χαρ. Χαραλάμπους. Στις 10 Οκτωβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Eugenia” και στις 29 Οκτωβρίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε επίσης ότι:

·         Ο Δημήτριος Παπαγεωργίου ήταν 27 ετών. Στο Δραχμάνι είχε τον αδερφό του Γεώργιο. Δήλωσε εργάτης και με 28 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο αδελφός του Κωνσταντίνος.

·         Ο Χαράλαμπος Χαραλάμπους ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Με 23 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Κωνσταντίνο Παπαγεωργίου.

   Η όγδοη (και τελευταία) ομαδική αναχώρηση στο 1910 έγινε από 2 άτομα. Ήταν οι Δημ. Αργυρίου και Αναστ. Καλαμπόκης. Στις 7 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγαν με το πλοίο “Alice” και στις 23 Νοεμβρίου έφτασαν στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία αναφέρουν ότι :

·         Ο Δημήτριος Αργυρίου ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Αλκιβιάδης. Ως προορισμό του (με 25 $ μαζί) δήλωσε το Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, για δουλειά εργάτη σε φάρμα, όπου ήταν ο θείος του Λουκ. Κινιάκος.

 

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

·         Ο Αναστάσιος Καλαμπόκης ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα (με 25 $ μαζί του) στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος Λ. Κινιάκος.

 

Γ. Μεγάλη μείωση των μεταναστών στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους αυτού έγιναν 5 μεταναστευτικά ταξίδια (4 ομαδικά και 1 μεμονωμένα). Συνολικά έφυγαν μόνο 9 άτομα. Πιο συγκεκριμένα έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από 2 άτομα. Αυτοί ήταν οι: Κώσ. Τσώκας και Σπ. Χαραλάμπου. Στις 27 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, αναχώρησαν με το πλοίο “Martha Washington” και στις 13 Μαρτίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Το αρχείο μας γνωρίζει επίσης ότι :

·         Ο Κώστας Τσώκας ήταν 20 ετών. Στο Δραχμάνι είχε τη μητέρα του Σοφία. Δήλωσε εργάτης σε φάρμα και με 25 $ μαζί του πήγαινε για δουλειά στη Σιού Σίτυ της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Ν. Αναγνωστόπουλο.

·         Ο Σπύρος Χαραλάμπου ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κώστας. Με 25 $ στην τσέπη, κατευθυνόταν για δουλειά εργάτη σε φάρμα στη Σιού Σίτυ της Αϊόβα, όπου ήταν ο αδερφός του Χ. Χαραλάμπους.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από 2 άτομα, τους Δημ. Αγγελή και Λουκ. Ταραμάνγκο. Στις 21 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά ταξίδεψαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris”[23] και στις 14 Μαρτίου “πάτησαν πόδι” στην Αμερική. Επιπλέον στοιχεία μας αναφέρουν :

·         Ο Δημήτριος Αγγελής ήταν τότε 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Σπύρος. Ως εργάτης αναζητούσε δουλειά - με 30 $ μαζί του - στην πόλη Μάρλμπορο της Μασαχουσέτης, κοντά στον κουνιάδο του Δημήτριο Μάντιο.

·         Ο Λουκάς Ταραμάνγκος (Taramanghos) ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στο Δραχμάνι λεγόταν Γεώργιος. Δήλωσε εργάτης και ο προορισμός του (με 30 $ στην τσέπη) ήταν η πόλη Μάρλμπορο της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Αντ. Κόκκινος.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε πάλι από 2 άτομα, τους Κων. Καρδάρα και Λουκ. Αργυρίου. Στις 4 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Patris” και στις 24 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία αναφέρουν ότι :

 

Ατμόπλοιο Πατρίς (Patris)

·         Ο Κωνσταντίνος Καρδάρας ήταν 30 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του πίσω στην πατρίδα λεγόταν Στυλιανή. Με 25 $ μαζί του, αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Χάβερχιλ της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Αναστάσιος Αυγέρης (Avgeriou).

·         Ο Λουκάς Αργυρίου ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Αλκιβιάδης. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ έψαχνε για δουλειά στην Αλαμπάμα Σίτυ της ομώνυμης πολιτείας, όπου ήταν ο αδελφός του Δημήτριος Αργυρίου.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από 2 άτομα. Ήταν οι Λουκ. Αργυρίου και Στ. Σταματάκος. Στις 28 Ιουνίου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγαν με το πλοίο “Patris” και στις 14 Ιουλίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Άλλες πληροφορίες του αρχείου που έχουμε :

·         Ο Λουκάς Αργυρίου ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αργύριος. Δήλωσε εργάτης και με 34 $ για τα έξοδα του ταξιδιού, πήγαινε για δουλειά στην Αλαμπάμα Σίτυ της ομώνυμης πολιτείας, όπου ήταν ο κουνιάδος του Γεώργιος Κλαπατζάνη.

·         Ο Σταύρος Σταματάκος ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του στο Δραχμάνι λεγόταν Γεώργιος. Με 24 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά εργάτη στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, κοντά στον αδερφό του Κωνστ. Σταματάκο.

   Η (μοναδική) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1911 έγινε από το Γεώργιο Τσόχα (Tsohas). Στις 20 Νοεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 5 Δεκεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 19 ετών. Το επάγγελμά του ήταν υποδηματοποιός. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Σοφία. Με 25 $ στην τσέπη επέλεξε ως προορισμό του τη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Ν. Καλανιώτης.

Δ. Νέα αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1912

   Στη διάρκεια του έτους αυτού έγιναν 9 μεταναστευτικά ταξίδια (4 ομαδικά και 5 μεμονωμένα). Συνολικά έφυγαν 22 άτομα της Ελάτειας. Αναλυτικά :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Γεώργιο Πέπερη. Στις 24 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι του Πειραιά αναχώρησε με το πλοίο “Themistocles” και στις 19 Μαρτίου “πάτησε πόδι” στην Αμερική. Ήταν τότε 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κλεάνθης. Με 22 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά εργάτη  στη Νέα Υόρκη όπου ήταν ο αδελφός του Ιωάννης.

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 αριθμούσε 4 άτομα και περιλάμβανε τους : Περ. Αναγνωστόπουλο, Γεώρ. Αργυρίου, Σερ. Καρακώστα και Νικ. Τσιώκα. Το ταξίδι τους έγινε τμηματικά. Από την Ελλάδα ταξίδεψε πρώτα στη Γαλλία. Από το λιμάνι της Μασσαλίας, στις 22 Μαρτίου, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Germania” και στις 7 Απριλίου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχείου μας γνωρίζουν ότι :

·         Ο Περικλής Αναγνωστόπουλος ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ανδρέας. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ για τα πρώτα έξοδα του ταξιδιού αναζητούσε δουλειά στη Σιού Σίτυ της Αϊόβα, κοντά στον αδελφό του Νικόλαο Αναγνωστόπουλο.

·         Ο Γεώργιος Αργυρίου (Argheriou) ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ανθίτσα (Antitsa). Ως εργάτης (με 25 $ μαζί του) επέλεξε ως τόπο προορισμού για δουλειά τη Σιού Σίτυ της Αϊόβα, όπου ήταν ο κουνιάδος του Νικόλαος Αναγνωστόπουλος.

 

Πλοίο “Germania”  [Photo: Peabody Essex Museum]

·         Ο Σεραφείμ Καρακώστας ήταν 20 ετών. Ο πατέρας του στο Δραχμάνι λεγόταν Κωνσταντίνος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά εργάτη στη Σιού Σίτυ της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Βασίλειο Βασιλείου.

·         Ο Νικόλαος Τσιώκας ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Μαριώ. Ήταν εργάτης και με 25 $ στην τσέπη πήγαινε για δουλειά στη Σιού Σίτυ της Αϊόβα, κοντά στον αδερφό του Κωνσταντίνο Τσιώκα.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1912 έγινε από 2 άτομα, τους Σερ. Δενδρουλάκη και Κων. Νικολάου. Στις 2 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Macedonia” και στις 20 Απριλίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Επιπλέον στοιχεία μας δηλώνουν ότι :

·         Ο Σεραφείμ Ανδρουλάκης ήταν 33 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Παγώνα. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά εργάτη, ήταν η πόλη Σεμπόιγκαν Φώλλς του Ουισκόνσιν, κοντά στο ξάδερφό του Ιωάννη Δενδρουλάκη.

·         Ο Κωνσταντίνος Νικολάου ήταν 19 ετών. Η μητέρα του στο Δραχμάνι λεγόταν Λελούδω. Με 25 $ στην τσέπη αναζητούσε δουλειά εργάτη στην πόλη Σεμπόιγκαν του Ουισκόνσιν, κοντά στον αδερφό του Νικόλαο Νικολάου.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Αθανάσιο Προφήτη[24]. Στις 18 Απριλίου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγε ο μετανάστης Αθανάσιος Προφήτης με το πλοίο “Patris” και στις 6 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Ήταν εργάτης και (με 25 $) πήγαινε στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Λουκάς Γιαννακόπουλος.

   Η τρίτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Αθανάσιο Προφήτη. Στις 14 Μαΐου, από το λιμάνι του Πειραιά, έφυγε ο μετανάστης Αθανάσιος Προφήτης με το πλοίο “Macedonia” και στις 31 Μαΐου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Ήταν εργάτης και (με 28 $) πήγαινε στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Σταύρος Σταματάκος.

   Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 αριθμούσε 8 άτομα και περιλάμβανε τους : Θεολ. Βούλγαρη, Κων. Καραδήμα, Αντ. Κόκκινο, Κώσ. Κουτσογιώργο, Παν. Μούρτζου, Ευάγ. Παπαγεωργίου, Θεόδ. Παπαγεωργίου και Χρ. Τσαρουχά. Στις 31 Ιουλίου, από το λιμάνι του Πειραιά, η ομάδα ταξίδεψε με το πλοίο “Macedonia” και στις 17 Αυγούστου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί επίσης ότι :

·         Ο Θεολόγης Βούλγαρης ήταν 19 ετών. Στο Δραχμάνι είχε τη μητέρα του Γεωργού. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ μαζί του πήγαινε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης, κοντά στον ξάδερφό του Κωνστ. Σταματάκο.

·         Ο Κωνσταντίνος Καραδήμας[25] ήταν 19 ετών. Πίσω στην πατρίδα είχε τον αδερφό του Βασίλειο. Με 20 $ στην τσέπη, δήλωσε εργάτης με προορισμό την πόλη Άταλα (Attalla) της Αλαμπάμα, κοντά στον αδερφό του Μπιλ Καραδήμα.

·         Ο Αντώνιος Κόκκινος ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ευαγγελία. Δήλωσε κτίστης (mason). Με 25 $ μαζί του αναζητούσε δουλειά στο Μάντσεστερ του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός του Φώτιος Μπουμπλιάκος. Για τον Αντώνη Κόκκινο αυτό ήταν το β’ ταξίδι στις ΗΠΑ. Είχε ξανάρθει την περίοδο 1908-1911 και εργάστηκε πάλι στο Μάντσεστερ.

·         Ο Κώστας Κουτσογιώργος ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Στο χωριό είχε τη γυναίκα του Ελένη. Ήταν εργάτης και έψαχνε για δουλειά (με 25 $) στη Σιου Σίτυ (Sioux City) της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Χαράλαμπο Χαραλάμπους.

·         Η Παναγιού Μούρτζου ήταν 18 ετών. Ο πατέρας της στο Δραχμάνι λεγόταν Βασίλειος. Ως επάγγελμα γράφτηκε οικιακά. Προορισμός της ήταν το Μάντσεστερ του του Νιου Χαμσάιρ, όπου ήταν ο ξάδερφός της Φώτιος Μπουμπλιάκος.

·         Ο Ευάγγελος Παπαγεωργίου ήταν 23 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Κωνστάντω. Αναζητούσε δουλειά εργάτη, με 25 $ στην τσέπη για τα πρώτα έξοδα, στη Βοστώνη της Μασαχουσέτης, κοντά στον ξάδερφό του Κωνσταντίνο Κορδούλη.

·         Ο Θεόδωρος Παπαγεωργίου ήταν 19 ετών. Η μητέρα του στην πατρίδα λεγόταν Κρυστάλλω. Με 23 $ μαζί του έψαχνε για δουλειά εργάτη στο Μπρόκτον (Brocton) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο φίλος του Κωνστ. Κορδούλης.

·         Ο Χρήστος Τσαρουχάς ήταν 26 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ασήμω. Ως εργάτης, με 25 $ στην τσέπη, πήγαινε στη Σιου Σίτυ της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Ευστάθιος Χασιώτης.

   Η τέταρτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Λουκά Κατσούλα. Στις 13 Αυγούστου από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Carpathia” και στις 28 Αυγούστου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 35 ετών και παντρεμένος. Στο Δραχμάνι είχε τη γυναίκα του Αικατερίνη. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $) ήταν η Καρολβίλ του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο συγγενής του Νικ. Νικολάου.

 

Ατμόπλοιο “Carpathia”  (Photo: Richard Faber Collection)

   Η πέμπτη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Ζαχαρία Χέβα. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγε με το πλοίο “Pannonia” και στις 19 Σεπτεμβρίου “πάτησε πόδι” στην Αμερική. Ήταν τότε 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Μαρία. Με 39 $ για έξοδα ταξιδιού, αναζητούσε δουλειά στην Αλαμπάμα Σίτυ της ομώνυμης πολιτείας, όπου ήταν ο κουνιάδος του Ι. Μαγκούρας.

   Η τέταρτη ομαδική αναχώρηση στο 1912 ήταν τριμελής και συγκροτήθηκε από τους : Αρ. Κατσούλα, Κων. Κατσούλα και Κων. Σακκά. Στις 12 Σεπτεμβρίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψαν με το πλοίο “Macedonia” και στις 27 Σεπτεμβρίου αφίχθηκαν στις ΗΠΑ. Ξέρουμε ότι :

·         Ο Αριστείδης Κατσούλας ήταν 27 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Αθανάσιος. Ως εργάτης (με 25 $ στην τσέπη) έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Γεώργιο Παππά.

·         Ο Κωνσταντίνος Κατσούλας ήταν 25 ετών και παντρεμένος. Στο Δραχμάνι είχε τη γυναίκα του Αγγελική. Προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 25 $ για έξοδα κίνησης) ήταν το Μπρόκτον (Brockton) της Μασαχουσέτης, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνστ. Κορδαλής.

·         Ο Κωνσταντίνος Σακκάς ήταν 22 ετών. Στο χωριό είχε τη μητέρα του Βασιλική. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ μαζί του πήγαινε στην Αλαμπάμα Σίτυ της ομώνυμης πολιτείας, κοντά στον ξάδερφό του Κωνστ. Τζήμα.

Δ. Μία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1913

   Ήταν ο Γεώργιος Παππάς. Στο πρώτο δεκαήμερο του 1913, από το λιμάνι της Πάτρας, έφυγε με το πλοίο “Franconia” και στις 26 Δεκεμβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 33 ετών. Άλλα στοιχεία ελλείπουν.

Ε. Αυξημένος αριθμός αναχωρήσεων στο 1914 - Επίλογος

   Στη διάρκεια τους έτους έγιναν 4 μεταναστευτικά ταξίδια (3 ομαδικά και 1 μεμονωμένα). Έφυγαν συνολικά 13 άτομα της Ελάτειας. Αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε 8 άτομα και περιλάμβανε τους : Δημ. Ηλιόπουλο, Δημ. Θειακούλη, Λεων. Κεχαγιά, Ιωάν. Κότσικο, Παν. Μαυρογιάννη, Σερ. Μαυρογιάννη, Ιωάν. Σταμόπουλο και Κων. Σταμόπουλο. Στις 16 Φεβρουαρίου, από το λιμάνι της Πάτρας, επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Kaiser Franz Joesef I” και στις 4 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το αρχειακό υλικό μας πληροφορεί ακόμη ότι:

·         Ο Δημήτριος Ηλιόπουλος ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο Δραχμάνι λεγόταν Ολυμπία. Ως εργάτης αναζητούσε δουλειά (με 60 $ μαζί του) στη Σιού Σίτυ όπου είχε τον ξάδερφό του Γεώργιο Κατσάρμα.

·         Ο Δημήτριος Θειακούλης ήταν 23 ετών. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Λουκάς. Με 55 $ για τα έξοδα του ταξιδιού πήγαινε στη Σιού Σίτυ της Αϊόβα, κοντά στον ξάδερφό του Ρ. Σταμόπουλο.

·         Ο Λεωνίδας Κεχαγιάς ήταν 18 ετών. Στο Δραχμάνι είχε τον αδερφό του Ιωάννης. Ως εργάτης έψαχνε για δουλειά (με 25 $ στην τσέπη) στο Μιλγουώκι[26] του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Γ. Τσώκας.

 

Ατμόπλοιο “Kaiser Franz Josef I”  (Photo: Richard Faber Collection)

 

·         Ο Ιωάννης Κότσικος ήταν 28 ετών και παντρεμένος. Δήλωσε αγρότης-κτηματίας (farmer). Η γυναίκα του λεγόταν Χριστοδουλία. Με 140 $ μαζί του επέλεξε ως προορισμό του για δουλειά τη Νέα Υόρκη, όπου είχε τον ανεψιό του Κ. Σταματάκο.

·         Ο Παναγιώτης Μαυρογιάννης ήταν 19 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος. Ως εργάτης, πήγαινε για δουλειά (με 23 $ μαζί του) στο Μιλγουώκι[27] του Ουισκόνσιν, όπου ήταν τα ξαδέρφια του, οι Αφοί Αναγνωστόπουλοι (Anagnostopulos Bros).

·         Ο Σεραφείμ Μαυρογιάννης ήταν 18 ετών. Ο πατέρα του λεγόταν Παναγιώτης. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ στην τσέπη έψαχνε για δουλειά στο Μιλγουώκι[28] του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Αν. Κανιάκο.

·         Ο Ιωάννης Σταμόπουλος ήταν 32 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αγγέλω. Ο τελικός προορισμός του για δουλειά εργάτη (με 55 $ μαζί του) ήταν η Σιού Σίτυ της Αϊόβα, όπου ήταν ο φίλος του Γ. Κατσάρας. Για τον Ιωάννη Σταμόπουλο, αυτό ήταν το β’ ταξίδι στην Αμερική. Για πρώτη φορά ήρθε το 1912 (σύντομο ταξίδι) και εργάστηκε πάλι στην Αϊόβα.

·         Ο Κωνσταντίνος Σταμόπουλος ήταν 28 ετών. Η μητέρα του στο Δραχμάνι λεγόταν Καλλιόπη. Με 6 $ μόνο στην τσέπη αναζητούσε δουλειά εργάτη στη Σιού Σίτυ της Αϊόβα, όπου ήταν ο συγγενής του Άντυ Στάμος[29].

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Στέλιο Βούλγαρη. Στις 6 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Carpathia” και στις 22 Μαρτίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 28 ετών και παντρεμένος. Τη γυναίκα του στην πατρίδα την έλεγαν Ευθυμία. Δήλωσε κτηματίας (farmer) και με 25 $ για τα πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Κ. Σταματάκο.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1914 έγινε από 2 άτομα, τους : Αθ. Λάιο και Αγ. Σταμοβλάση. Στις 16 Μαρτίου, από το λιμάνι του Πειραιά, ταξίδεψαν με το πλοίο “Patris” και στις 5 Απριλίου αφίχθησαν στις ΗΠΑ. Επιπλέον γνωρίζουμε ότι :

·         Ο Αθανάσιος Λάιος ήταν 29 ετών. Ο πατέρας του στο Δραχμάνι λεγόταν Γεώργιος. Ως εργάτης, με 20 $ μαζί του, έψαχνε για δουλειά στην Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο ξάδερφός του Βασίλειος Δαράκης. Για τον Αθανάσιο Λάιο αυτό ήταν το β’ ταξίδι στην Αμερική. Είχε έρθει την περίοδο 1907-1913 και εργάστηκε πάλι στη Νέα Υόρκη.

·         Ο Αγγελής Σταμοβλάσης ήταν 18 ετών. Στην πατρίδα είχε τον πατέρα του Κώστα. Δήλωσε εργάτης και με 25 $ στην τσέπη επέλεξε για τόπο εργασίας την Ατλάντα της Τζώρτζια, κοντά στον ξάδερφό του Λουκά Ταραμάνγκο.

   Η δεύτερη (και τελευταία) μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Γεώργιο Παπαγεωργίου. Στις 2 Μαΐου, από το λιμάνι του Πειραιά, επιβιβάστηκε στο πλοίο “Themistocles” και στις 20 Μαΐου αποβιβάστηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 19 ετών. Στο Δραχμάνι είχε τη μητέρα του Κρυστάλλω. Τελικός προορισμός του, με 30 $ μαζί του, ήταν το Τζόνσονμπουργκ της Πενσυλβάνια, όπου ήταν ο αδερφός του Θεόδωρος Παπαγεωργίου.

 

---

 

Βιβλιογραφία

1.       Αρχειακό υλικό

i.    Ηλεκτρονικό Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

ii.   Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912), Διάταγμα 9-9-1927, ΦΕΚ 206/1927.

iii.  Αρχείο Ε.Λ.Ι.Α.

iv.  Ιστοσελίδα  web3.eetaa.gr

2.       Εφημερίδες – Περιοδικά

i     Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : «Μετανάστες της Λαμίας στην Αμερική (αρχές 20ού αι.)» περ. «ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ» 2012, 2013, Λαμία.

ii.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: «Αμπλιανίτες μετανάστες στην Αμερική», εφ. ΦΩΝΗ ΤΗΣ ΑΜΠΛΙΑΝΗΣ, φ. 143, σελ. 1& 6, Σεπτ.-Οκτ. 2008  και φ. 144, σελ. 1 & 6, Νοε.-Δεκ. 2008, Συλλόγου Αμπλιανιτών ΑΓΙΑ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ, Αθήνα 

iii.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: «Μετανάστες της Γραβιάς στην Αμερική (τις δύο πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα)», Λαμία, 2009.

iv.   Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου: «Μετανάστες, από το Γαρδίκι Ομιλαίων στην Αμερική (1903-1921)», έκδοση Τσακωνίτης, 2013, Λαμία.

v.    περιοδ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

vi.   εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

3.       Βιβλία και Άρθρα

i.    «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

ii.   Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

iii.   Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις», 2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

iv.    Βικιπαίδεια

4.       Μαρτυρίες

Γεωργίου Γώγου, δημάρχου (καταγράφηκε στις 12-12-2009)

 

Καπνά απλωμένα στην Ελάτεια (1960)

 φωτ. Τάκης Τλούπας

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

---

[1] ΦΕΚ44Α /5-9-1865.

[2] Ήταν και αρκετοί αναλφάβητοι (κυρίως οι γυναίκες). Εδώ βρέθηκαν 6 άτομα, δηλ. ποσοστό 8 %.

[3] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[4] Το ποσοστό των μεταναστών για την Ελάτεια ήταν 6-7 %.

[5] Αντιπρόσωπος (πράκτορας) για τη Φθιώτιδα ήταν ο Αθανάσιος Γιαννούκος, με γραφείο στην οδό Ρήγα Φεραίου στη Λαμία.

[6] Οι ελληνικές υπερπόντιες γραμμές που αναπτύχθηκαν ήταν κυρίως δύο : η γραμμή βορείου Ατλαντικού (1907– 1977), που τη διέκοψε για επτά χρόνια ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η γραμμή Αυστραλίας (1947 – 1977).

[7] Εταιρεία των Δ. Μωραΐτη και Παν. Βαλλιάνου. Είχε τα αγγλικής κατασκευής υπερωκεάνια "Μωραΐτης" (Moraitis) και "Αθήναι" (Athinai).

[8] Είχε τα ίδια πλοία της προηγούμενης εταιρείας (δηλ. Moraitis και Athinai). Όμως χρεοκόπησε το 1912 και απορροφήθηκε από την εταιρεία των Αφών Εμπειρίκου.

[9] Η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» συχνά αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει επιτάξεις και φθορές πλοίων, από πολεμικές αντιξοότητες (Βαλκανικοί πόλεμοι, Α’ παγκόσμιος πόλεμος) αλλά και από εχθρότητα των αντίπαλων πολιτικών μερίδων, που εναλλάσσονταν τότε στη διακυβέρνηση της χώρας. Στη συνέχεια η «Εθνική Ατμοπλοΐα της Ελλάδος» ίδρυσε την αγγλική εταιρεία «Byron Steamship Company» που διαλύθηκε το 1928, μετά υπέγραψε μια ατυχή σύμβαση το 1932 με το κράτος και τελικά το 1937 διαλύθηκε.

[10] Ήταν το πρώτο πλοίο που παρέλαβε το 1909 από τα αγγλικά ναυπηγεία (4.890 κόρων).

[11] Τα επόμενα χρόνια μετονομάστηκε σε Megali Hellas (το 1919) και αργότερα σε Byron (το 1923).

[12] Στις αρχές του 20ου αιώνα περίπου ένας στους επτά μετανάστες παρέμενε στη Νέα Υόρκη, που είχε το 1910 πάνω από 12.000 Έλληνες. Οι υπόλοιποι συνέχιζαν την πορεία τους στην τεράστια αμερικανική ενδοχώρα.

[13] «Ο βίος εν Νέα Υόρκη είναι αρκούντως πολυδάπανος. Αν ο μετανάστης μείνει ημέρας τινάς άεργος ενταύθα και δεν έχει συγγενείς ή φίλους, οι οποίοι να δαπανώσι δι΄ αυτόν, οφείλει να υπολογίζει εν τουλάχιστον δολλάριον καθ΄ ημέραν δια τροφήν και κατοικίαν, ήτοι πέντε περίπου φράγκα. Και ταύτα αν τρώγει εις τα ελληνικά μικροεστιατόρια και αποφεύγει τα ποτά και τα κεράσματα. Οιονδήποτε ποτόν στοιχίζει το ολιγότερον 5 σεντς, ήτοι 25 λεπτά. Καλόν είναι ο μετανάστης να προσπαθεί να μη μείνει μακρόν χρόνον εν Νέα Υόρκη, αλλά να διευθύνεται εις το εσωτερικόν. [Από τον «Οδηγόν του Μετανάστου», 1910].

[14] Ο πλήρης τόπος προορισμού ήταν Σεμπόιγκαν  Φώλλς (Sheboygan Falls).

[15] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[16] Οι περισσότεροι μετανάστες ασχολήθηκαν μετά με το εμπόριο και τα ελεύθερα επαγγέλματα, ενώ άλλοι πολλοί σε διάφορες υπηρεσίες, έχοντας πάντα στο νου τους πώς να κερδίσουν συντομότερα και να επιστρέψουν στην πατρίδα.

[17] Βλ. περιοδικό «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

[18] όπως η φυματίωση, η γρίπη (ιδιαίτερα η ισπανική γρίπη του 1918) και τα αφροδίσια νοσήματα (σύφιλη). Οι απλές μολύνσεις από χτυπήματα μπορούσαν να οδηγήσουν στο θάνατο, εφόσον δεν είχαν ανακαλυφθεί τα αντιβιοτικά.

[19] Ξανάφυγε το 1914 και πήγε πάλι στη Νέα Υόρκη.

[20] Το 1912 ξαναπήγε στην Αμερική και εργάστηκε πάλι στο Μάντσεστερ.

[21] Αρχικά, ως τόπος προορισμού γράφτηκε η Νέα Υόρκη, αλλά άλλαξε γνώμη.

[22] Συνήθιζαν στις ΗΠΑ να συγκόπτουν τα ονόματα και επώνυμα. Έτσι το Λουκαδάκος έγινε Λούκας.

[23] Η διάρκεια του ταξιδιού με το πλοίο “Patris” ήταν 21 ημέρες, ενώ στο προηγούμενο ταξίδι, με το πλοίο “Martha Washington”  η διάρκεια του ταξιδιού ήταν 14 ημέρες!

[24] Στο αρχείο βρέθηκαν 2 εγγραφές με το ίδιο ονοματεπώνυμο και πατρώνυμο. Θα τις καταγράψουμε χωριστά, εφόσον δεν υπάρχει η απόλυτη βεβαιότητα ότι πρόκειται για διπλοεγγραφή.

[25] Έχει σημείωση DEPORTED δηλ. «απελαθείς» (για λόγους υγείας, εφόσον υπάρχει ένδειξη παραπομπής στο νοσοκομείο “In hospital Discharged”).

[26] Ως αρχικός προορισμός δηλώθηκε N.Y. New York.

[27] Ως αρχικό τόπο προορισμού δήλωσε N.Y. New York, αλλά άλλαξε γνώμη.

[28] ό. π.

[29] Το Στάμος προήλθε μάλλον από το Σταμόπουλος, εφόσον στην Αμερική συνήθιζαν να συγκόπτουν τα επώνυμα.