Η επιβραδυντική άμυνα των Βρετανών στις Θερμοπύλες και στη διάβαση Μπράλου (Απρίλιος 1941)

 Κατά τη γερμανική εισβολή

Κωνσταντίνου Αθαν. Μπαλωμένου, φυσικού

 

Πρόλογος

Μπέρναρντ Φρέυμπεργκ

   Από τις αρχές του 1941, ήταν γνωστή η επιθυμία των Βρετανών για δημιουργία νέου συμμαχικού μετώπου απέναντι στους Γερμανούς. Τις εξελίξεις στο αλβανικό μέτωπο και τις επιτυχίες των Ελλήνων παρακολουθούσαν με ενδιαφέρον και οι Γερμανοί. Όμως, το Μάρτιο 1941 διαψεύστηκαν οι ελπίδες για τη σύμπτυξη βαλκανικού μετώπου με Ελλάδα, Γιουγκοσλαβία και Τουρκία, συνεπικουρούμενες από το βρετανικό εκστρατευτικό σώμα. Το τελευταίο περιλάμβανε κυρίως μονάδες Αυστραλών και Νεοζηλανδών (γνωστές με το όνομα ANZAC[1], που είναι το ακρωνύμιο των λέξεων Australian and New Zealand Army Corps). Επικεφαλής ήταν ο υποστράτηγος Φρέυμπεργκ (19η Αυστραλιανή Ταξιαρχία) και ο αντιστράτηγος Μακέη (6η  Νεοζηλανδική ταξιαρχία).

   Ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς, για το σκοπό αυτό, είχε ζητήσει 10 βρετανικές μεραρχίες, οι δε Άγγλοι πρότειναν 2-3 μόνον και μετά από 2 μήνες. Μετά τον αιφνίδιο και περίεργο θάνατο του Ι. Μεταξά (στις 21 Ιανουαρίου 1941), η ίδια διάσταση απόψεων παρέμενε. Η οργάνωση άμυνας στη γραμμή του ποταμού Αλιάκμονα ήταν πολύ δύσκολη, με τον όγκο του ελληνικού στρατού κυρίως στην Αλβανία και  τον υπόλοιπο στην ελληνοβουλγαρική μεθόριο.

   Οι αδυναμίες του ελληνοβρετανικού αμυντικού στρατηγικού σχεδιασμού αποδείχθηκαν στην πράξη, καθώς οι ισχυρές γερμανικές δυνάμεις εισβολής δεν δυσκολεύθηκαν απέναντι στους αντιπάλους τους, παρά την ηρωική αντίσταση των μαχητών της “γραμμής Μεταξά” και ελάχιστα των Ελλήνων και Βρετανών στρατιωτών στη γραμμή Αλιάκμονα. 

   Τελικά η μεγάλη πίεση των Βρετανών (Ουίνστον Τσώρτσιλ) να εμπλακεί η Ελλάδα στον πόλεμο, χωρίς όμως την αναγκαία στήριξη στρατού και αεροπορίας, αλλά και η επίμονη στάση του τότε βασιλιά Γεωργίου για συμφωνία, θυσίασε την Ελλάδα στις βραχυπρόθεσμες βρετανικές στρατηγικές επιδιώξεις.

 

1.  Γενικά

   Το πρωί της 1ης Μαρτίου, τα γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν στη Βουλγαρία[2]. Από τις 2 Μαρτίου, και τις επόμενες μέρες, μετά από πίεση του βασιλιά, ο Αλέξ. Παπάγος, αρχιστράτηγος και ο Αλέξ. Κορυζής, πρωθυπουργός υπέγραψαν[3], παρά τις έντονες διαμαρτυρίες τους, το τελικό σύμφωνο άμυνας στη γραμμή Όλυμπος – Βέροια – Έδεσσα – Καϊμακτσαλάν.

Φορτηγό τύπου Austin K5, με πυροβόλο (Λαμία, Απρ. 1941)

   Από τα μέσα Μαρτίου η ανώτατη Βρετανική Διοίκηση γνώριζε το γερμανικό σχέδιο εισβολής στην Ελλάδα. Στις 31 Μαρτίου 1941, αυτοκίνητα με στρατό και πυροβόλα του Βρετανικού[4] Εκστρατευτικού Σώματος πέρασαν από τη Λαμία (την πλατεία Ελευθερίας) προς τα βόρεια. Συγκεκριμένα μεταφέρθηκαν στην Ελλάδα 58.362 άτομα, ενώ πιο πριν είχαν μεταφερθεί άλλα 4.200 άτομα.

   Στις 6 Απριλίου του 1941, ο πρωθυπουργός Αλέξ. Κορυζής, απέρριψε το αίτημα των Γερμανών για απομάκρυνση των βρετανικών δυνάμεων από την Ελλάδα, μισή ώρα μετά την έναρξη της γερμανικής επίθεσης (στα οχυρά της γραμμής Μεταξά)! Μετά την αποτυχία των Γερμανών να εισέλθουν από την ελληνοβουλγαρική μεθόριο (από την έξοχη ελληνική άμυνα στη γραμμή των οχυρών), τις 9 Απριλίου οι Γερμανοί (από γιουγκοσλαβικό έδαφος) εισήλθαν στην Ελλάδα και έφτασαν στη Θεσσαλονίκη. Η παράδοση ολοκληρώθηκε στις 10 Απριλίου.

   Στις 18 Απριλίου έγινε η αυτοκτονία[5]του πρωθυπουργού Αλεξ. Κορυζή (1885-1941), μετά από συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου και μετά από κατ' ιδίαν συνομιλία που είχε στη συνέχεια με το βασιλιά Γεώργιο, σε άγνωστο θέμα (με πιθανότατη τη διαφωνία τους). Νέος πρωθυπουργός έγινε ο Εμμ. Τσουδερός.

   Στις 18 Απριλίου η Λαμία βομβαρδίστηκε από γερμανικά αεροπλάνα. Το ίδιο έγινε και σε άλλους στόχους, όπως στο Μώλο[6]. Μετά από 2 ημέρες, την Κυριακή του Πάσχα, 20 Απριλίου, οι κατακτητές εισήλθαν στη Λαμία.

   Ο στρατηγός Γ. Τσολάκογλου,αυθαίρετα, στις 20 Απριλίου υπέγραψε πρωτόκολλο ανακωχής με το διοικητή της μηχανοκίνητης Ταξιαρχίας[7] SS “Σωματοφυλακή Αδόλφος Χίτλερ” στο Βοτονόσι Μετσόβου, την ίδια ημέρα. Στις 21 Απριλίου υπέγραψε πρωτόκολλο παράδοσης με τους Ιταλούς στα Ιωάννινα, ενώ στις 23 Απριλίου υπέγραψε στη Θεσσαλονίκη δεύτερο πρωτόκολλο παράδοσης.

   Αεροπορική προστασία των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων δεν υπήρχε. Μετά από γερμανική αεροπορική επιδρομή στα ελληνικά αεροδρόμια, που έγινε στις 15 Απριλίου καταστράφηκαν τα περισσότερα αεροπλάνα. Όσα διασώθηκαν (λίγα) μεταφέρθηκαν στο αεροδρόμιο του Άργους, αλλά κι αυτά καταστράφηκαν σε άλλη επιδρομή που έγινε τη νύχτα 23/24 Απριλίου.

   Άρχισε η υποχώρηση του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος, με τελικό σκοπό την αποχώρηση από το ελληνικό έδαφος. Ευτυχώς η καταδίωξη των Βρετανών από τους Γερμανούς, που υποχωρούσαν δεν ήταν γρήγορη, και το Εκστρατευτικό Σώμα είχε το χρόνο να οργανώσει τη θέση των Θερμοπυλών και την άλλη διάβαση προς το Μπράλο. Σ’ αυτό συνετέλεσαν :

(α) Η σοβαρή αντίσταση που πρόβαλαν οι βρετανικές δυνάμεις.

(β) Το ορεινό του εδάφους και οι άλλες φυσικές δυσχέρειες.

(γ) Οι δολιοφθορές και καταστροφές που έγιναν σε οδικά και σιδηροδρομικά δίκτυα.

   Η αρχική απόφαση για αποχώρηση του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος από την Ελλάδα, είχε ληφθεί στις 19 Απριλίου. Η εκκένωση είχε από πριν μελετηθεί (από ποια λιμάνια και η χρονολογία επιβίβασης). Ο στρατηγός Χένρυ Μαίτλαντ Ουίλσον είχε ορίσει την έναρξη επιβίβασης στις 28 Απριλίου. Μετά όμως τη συνθηκολόγηση της ελληνικής Στρατιάς Ηπείρου στις 23 Απριλίου (από τον Γ. Τσολάκογλου) η έναρξη αποχώρησης ορίστηκε τη νύχτα 24/25 Απριλίου από λιμάνια της Ραφήνας, Πόρτο Ράφτη, στην περιοχή Μεγάρων, των Αγίων Θεοδώρων, ή από άλλα λιμάνια της Πελοποννήσου ή νησιών. Ο συνολικός αριθμός[8] των ανδρών του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος που επιβιβάστηκαν σε πλοία και έφυγαν ήταν 50.732 άτομα.

   Στο μεταξύ, τα γερμανικά μεταγωγικά αεροπλάνα, αφού αποβίβασαν στρατεύματα στο υψίπεδο της Κοζάνης, στη συνέχεια, από τις 20 Απριλίου, άρχισαν να μεταφέρουν πεζικό και ελαφρύ πυροβολικό πρώτα στις βόρειες περιοχές της Λαμίας, για να είναι πιο κοντά στο μέτωπο.

 

2.  Η άμυνα των Νεοζηλανδών στις Θερμοπύλες

   Από το εσπέρας της 20ής Απριλίου, οι δυνάμεις ANZACτου Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος είχαν εγκατασταθεί στην περιοχή νότια του Σπερχειού και στη διάβαση προς Μπράλο και έκαναν πρόχειρη αμυντική οργάνωση. Η 5η Νεοζηλανδική Ταξιαρχία στη διάρκεια της ημέρας, αφού κατέστρεψε το υλικό που δεν μπορούσε να μεταφέρει, τη νύχτα κινήθηκε προς το λιμάνι του Αγίου Κωνσταντίνου για επιβίβαση. Δεν υπήρχε επαφή των Νεοζηλανδών με τους Αυστραλούς στην περιοχή της διάβασης Μπράλου, επειδή μεσολαβούσε το ορεινό του εδάφους (όρος Καλλίδρομος).

   Στις 22 Απριλίου 1941 η 6η Νεοζηλανδική Ταξιαρχία ανέλαβε να καλύψει όλο το μέτωπο της περιοχής Θερμοπυλών, με τρία τάγματα (24, 25 και 26). Η διάταξη ήταν : στα ΝΑ , από την ακτή μέχρι την κύρια οδό (μετά τα έλη) το 24ο Τάγμα, στη συνέχεια το 25ο Τάγμα μέχρι 2,5 Km στα δυτικά μετά το χωριό Θερμοπύλες και σε απόσταση 5 Km νότια από τη γέφυρα της Αλαμάνας. Το 26ο Τάγμα κρατήθηκε ως εφεδρεία, πίσω από το 24ο Τάγμα, επάνω στο δρόμο προς το Μώλο.

   Επιπλέον τάχθηκαν δύο πυροβολαρχίες του 5ου Συντάγματος Πεδινού Πυροβολικού και το 7ο Αντιαρματικό Σύνταγμα των Νεοζηλανδών, σε διάφορες θέσεις. Το πεζικό ήταν πολύ αραιό στο έδαφος, η δε άμυνα στηριζόταν κυρίως στο πυροβολικό. Σ’ αυτό περιλαμβάνονταν δυνάμεις του 64ου Μέσου Συντάγματος, τέσσερα πεδινά συντάγματα (3 νεοζηλανδικά και 1 αγγλικό), δύο αντιαρματικά συντάγματα (1νεοζηλανδικό και 1 αγγλικό) και η 155η Ελαφρά Αντιαρματική Μοίρα.

   Οι γερμανικές δυνάμεις που βρίσκονταν εναντίον της τοποθεσίας των Θερμοπυλών ήταν : η 6η Ορεινή Μεραρχία, η 12η Θωρακισμένη Μεραρχία και μέρος της 72ης Μεραρχίας Πεζικού. Το γερμανικό σχέδιο περιλάμβανε την αποστολή ενός ορεινού Συντάγματος στα δυτικά υψώματα της διάβασης του Μπράλου προς τη Γραβιά, ενώ η κύρια δύναμη θα επιτεθόταν κατά μήκος της παραλιακής οδού προς το Μώλο.

   Η γερμανική δύναμη που θα κύκλωνε το αριστερό πλευρό της ANZAC, στα δυτικά, περιλάμβανε: δύο Τάγματα (Ι και ΙΙ) του 141 Συντάγματος Πεζικού και ένα μηχανοκίνητο Τάγμα της 2ης Θωρακισμένης Μεραρχίας. Η δύναμη αυτή, στις 22 Απριλίου, έφτασε στα Κάτω Δυο Βουνά και από εκεί κινήθηκε με δυσκολία. Στις 23 Απριλίου αναπαύτηκε και το πρωί στις 24 Απριλίου επανέλαβε την επίθεση.

   Στις 22 Απριλίου, μια γρήγορη φάλαγγα της γερμανικής 5ης Τεθωρακισμένης[9] Μεραρχίας έφτασε στις θέσεις των Θερμοπυλών, αλλά αποκρούστηκε με πυρά πυροβολικού. Την επομένη 23 Απριλίου οι Γερμανοί, με την 6η Ορεινή Μεραρχία, προσπάθησαν να κάνουν υπερκέραση από τα δυτικά, ενώ παράλληλα τάγμα μοτοσικλετιστών, που υποστηριζόταν από άρματα, προχώρησε προς το Μώλο.

  Δύο ημέρες (23 και 24 Απριλίου) γινόταν αγώνας πυροβολικού κι από τα δύο μέρη. Οι Γερμανοί έβαλλαν σε σημεία, όπου θα εκδήλωναν επίθεση, ενώ οι Νεοζηλανδοί κατανάλωναν όσο περισσότερα πυρομαχικά μπορούσαν, αναμένοντας την εντολή αποχώρησης.

   Η Γερμανική Αεροπορία έκανε αναγνώριση των θέσεων των πυροβόλων και έδινε στοιχεία για τις βολές πυροβολικού στις χερσαίες δυνάμεις, ενώ παράλληλα, αεροπλάνα Jungers 87 (Στούκας) έκαναν σποραδικές επιθέσεις στις θέσεις των Βρετανών (τις δυνάμεις ANZAC).

Σχεδιάγραμμα της επίθεσης των Γερμανών (24-4-1941)

  Το πρωί της 24ης  Απριλίου αναφέρθηκε από νεοζηλανδική περίπολο ότι οι Γερμανοί επισκεύαζαν την κατεστραμμένη γέφυρα του Σπερχειού ποταμού. Το πυροβολικό έβαλε και από τις δύο πλευρές, ενώ αεροπλάνα κάθετης εφόρμησης χτυπούσαν τις θέσεις του πυροβολικού των Νεοζηλανδών, χωρίς επιτυχία. Το μεσημέρι (2 μ.μ.) κάποια γερμανικά άρματα προχώρησαν μέσα στο ελώδες έδαφος προς το 25ο Τάγμα. Καταστράφηκαν δύο από το πυροβολικό. Η κύρια επίθεση εκδηλώθηκε στην οδό Λαμίας - Μώλου, από το έδαφος της απόκρημνης πλευράς των Θερμοπυλών. Αποτελείτο από τμήμα ποδηλατιστών και μοτοσικλετιστών, που ακολουθούσαν μερικά άρματα, το δε πεζικό προσπαθούσε από τα υψώματα να κάνει υπερκέραση του πλευρού του 25ου Τάγματος.

   Έγιναν επανειλημμένες επιθέσεις από γερμανικά άρματα, που κινήθηκαν στην οδό Λαμίας - Μώλου, αλλά έγιναν εύκολος στόχος του πυροβολικού των Νεοζηλανδών. Είχαν σημαντικές απώλειες και παρά το ότι πλησίασαν τις θέσεις του 25ου Τάγματος αποκρούστηκαν από την πεδινή νεοζηλανδική πυροβολαρχία. Καταστράφηκαν τουλάχιστον 15 γερμανικά άρματα τη μέρα αυτή και πολλά άλλα έπαθαν βλάβες.

   Πρέπει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά για τον πυροβολητή Έντουαρντ Σάντι[10] (Edward William Santi), ο οποίος το απόγευμα της 25ης Απριλίου, από απόσταση 41μ. κατέστρεψε εννέα τανκς! Ήταν αξιοθαύμαστη η ικανότητά του στη στόχευση και η μεγάλη ψυχραιμία του, παρά τον κίνδυνο, μπροστά στην επίθεση των γερμανικών αρμάτων, τον καταιγισμό σφαιρών και οβίδων, ώστε να φέρει τέτοιο αποτέλεσμα. Διοικητής του Τμήματος αυτού ήταν ο Lt. Parkes.

Γερμανικά άρματα κατεστραμμένα στις Θερμοπύλες

   Με εντολή του διοικητή του νεοζηλανδικού πυροβολικού Ταξίαρχου Μάιλς (Miles) έγινε συγκέντρωση βολών από 3 συντάγματα πεδινού πυροβολικού σε μια περιοχή κοντά στο χωριό Θερμοπύλες, ώστε οι Γερμανοί να μην ξαναπροσπαθήσουν, όπως και έγινε. Τη νύχτα άρχισε η υποχώρηση και στις 2.30 π.μ. της 25ης Απριλίου οι Γερμανοί κατέλαβαν το Μώλο, κυριεύοντας 30 πυροβόλα των Βρετανών.

   Στα δυτικά, οι Γερμανοί αναρριχήθηκαν στα υψώματα, με σκοπό την υπερκέραση. Η προσπάθεια είχε ομοιότητα με την αντίστοιχη των Περσών (με τη βοήθεια του Εφιάλτη), το 480 π.Χ. Η θέση του 25ου Τάγματος γινόταν επικίνδυνη, επειδή παράλληλα στις 5.15 μ.μ. είχαν φτάσει και 14 γερμανικά άρματα. Άρχισε η αποχώρηση, κάτω από δύσκολες συνθήκες. Το πυροβολικό έβαλε συνεχώς μέχρι τις 9.30 μ.μ. Για να απαγκιστρωθεί το 25ο Τάγμα βοήθησαν 2 λόχοι από τα άλλα Τάγματα, μέχρι τις 9.30 το βράδυ. Το νεοζηλανδικό πεζικό επιβιβάστηκε σε οχήματα, ενώ τα μέσα και πεδινά πυροβόλα τα αχρήστεψαν. Με σβηστά φώτα έφυγαν και τα μεσάνυχτα ήταν κοντά στην Αταλάντη. Με αναμμένα φώτα πλέον, η φάλαγγα έφτασε στην Αθήνα. Γεμάτα λάσπη τα οχήματα έτυχαν συγκινητικής υποδοχής από τον πληθυσμό της Αθήνας. Μικρό απόσπασμα[11] της περιγραφής του λαού από τον αντισυνταγματάρχη Waller ακολουθεί :

 

“… Είμασταν σχεδόν τα τελευταία βρετανικά στρατεύματα που έβλεπαν και οι Γερμανοί ήταν πιθανό να μας ακολουθούσαν κατά πόδας. Και εν τούτοις πλήθη που χαιρετούσαν και χειροκροτούσαν είχαν καταλάβει τα πεζοδρόμια των οδών και συνωθούνταν επάνω στα οχήματά μας, εμποδίζοντας σχεδόν την προχώρησή μας. Νεάνιδες και άνδρες ανέρχονταν στους αναβατήρες για να φιλήσουν ή σφίξουν τα χέρια των ρυπαρών και κουρασμένων πυροβολητών. Μας έριχναν άνθη και έτρεχαν πλησίον μας φωνάζοντας: - Να ’ρθείτε πίσω – πρέπει να ξαναγυρίσετε – καλή αντάμωση – καλή τύχη”.

 

  Μετά την εγκατάλειψη της θέσης των Θερμοπυλών από τους Βρετανούς, τη νύχτα της 24-25 Απριλίου, οι Γερμανοί συνέχισαν την καταδίωξη, με κατεύθυνση την Αθήνα.

 

3.  Η άμυνα των Αυστραλών στη διάβαση προς Μπράλο

Η τιμητική πλάκα του Μνημείου Αυστραλών

   Στη διάβαση του Μπράλου, με αραίωση των δυνάμεων που κατείχαν την περιοχή, παρέμεινε η 19η Αυστραλιανή Ταξιαρχία, με τρία εξασθενημένα τάγματα, τους λόχους 2 και 3 του 8ου Τάγματος και το Τάγμα 2 του 3ου Συντάγματος Πεδινού πυροβολικού. Η αυστραλιανή 17η Ταξιαρχία, που ήταν στο αριστερό της αποσύρθηκε και τη νύχτα της 23/24 Απριλίου, μαζί με την 16η Ταξιαρχία κινήθηκε προς τα Μέγαρα, για να επιβιβαστεί σε πλοία και να φύγει. Το στρατηγείο του σώματος της ANZAC μεταφέρθηκε από τη Λιβαδειά στη Μάνδρα και τα μεσάνυχτα της 23ης Απριλίου έπαψε να λειτουργεί, αφού ο στρατηγός Μπλάμεϋ έφυγε για την Αλεξάνδρεια.

   Το 2ο Τάγμα του 2ου Αυστραλιανού Συντάγματος Πεζικού και επίσης το Βασιλικό Αυστραλιανό Πυροβολικό το διήμερο 21 και 22 Απριλίου υπερασπίστηκε από ορεινή θέση[12] της διάβασης στα βόρεια του Καλλιδρόμου και συνέβαλλε στην καθυστέρηση της γερμανικής προέλασης για 30 περίπου ώρες. Διοικητής στα 2 πυροβόλα του Συντάγματος ήταν ο υπολοχαγός Τζων Άντερσον. Ο απολογισμός ήταν 7 νεκροί και 3 τραυματίες. Τιμητικά θα αναφερθούν τα ονόματά τους:

   Πεσόντες : Λέοναρντ Ίνγκραμ, Φρέντερικ Κερρ, Τζων Ντρέικ, Λάιονελ Κάλντγουελ,  Όρμοντ Τάλοχ, Φράνσις Ο’ Μπράιεν και Χένρυ Μάθιους.

   Τραυματίες : Ντουγκ Νέννι, Τζέιμς Λης και Ντουγκ Ντρόγκαν.

Σχεδιάγραμμα από τον αμυντικό αγώνα του Μπράλου

   Στις 23 Απριλίου, οι θέσεις πυροβολικού της 19ης Αυστραλιανής Ταξιαρχίας χτυπήθηκαν ιδιαίτερα από αέρος, με αποτέλεσμα να αποφασιστεί η μεταφορά των θέσεων πυροβολικού 1.000-1.500 μ. πιο πίσω. Στις παλιές θέσεις άφησαν τα δίκτυα τεχνητής απόκρυψης. Την επομένη 24 Απριλίου, 65 γερμανικά αεροπλάνα κάθετης εφόρμησης βομβάρδισαν για 2 ώρες αυτές τις κενές θέσεις, ρίχνοντας 125 βόμβες. Παράλληλα, η Ταξιαρχία παρακολουθούσε τον αγώνα των Νεοζηλανδών στα δεξιά της.

   Μετά από εντολή του στρατηγού Μπλάμεϋ, στις 23 Απριλίου, ειδικό απόσπασμα μηχανικού για δολιοφθορές, ανατίναξε γέφυρες και καταστροφές σε δρόμους στην περιοχή από Λειβαδιά μέχρι Άμφισσα.

   Από τις 11.30 π.μ. της ίδιας ημέρας, τα πολυβόλα του 11ου Τάγματος έβαλλαν σε προχωρημένα τμήματα του γερμανικού πεζικού, στα δυτικά της σιδηροδρομικής γραμμής. Το απόγευμα  (4.50 μ.μ.) οι Γερμανοί χτύπησαν με όλμους στα αριστερά του 11ου Τάγματος, φονεύοντας ή τραυματίζοντας το διοικητή του Τάγματος, όλους τους διμοιρίτες και 8 άνδρες. Κατέστρεψαν και ένα πυροβόλο. Ακολούθησε γερμανική επίθεση στις 5.40 μ.μ. με αναγκαστική υποχώρηση ενός λόχου, προς την κύρια οδό, σύμφωνα με το σχέδιο.

   Το διήμερο 23 και 24 Απριλίου το πυροβολικό έβαλλε και από τα δύο αντίπαλα μέρη. Οι Αυστραλοί ήθελαν να καταναλώσουν αρκετά πυρομαχικά, αναμένοντας την εντολή αποχώρησης. Στις 6 μ.μ. στα δυτικά της Γραβιάς, έγινε ανταλλαγή πυρών με γερμανικό πεζικό, έως ότου σκοτείνιασε. Ο διοικητής της Ταξιαρχίας διέταξε να επισπευσθεί η υποχώρηση. Έτσι από το βράδυ, στις 8 μ.μ. κάποια τμήματα επιβιβάστηκαν σε οχήματα και μετά τις 8.30 μ.μ. που έπαψε το πυρ, φορτώθηκαν σε οχήματα και οι υπόλοιποι.

   Το Σύνταγμα Πεδινού Πυροβολικού που είχε λάβει εντολή να καταστρέψει τα πυροβόλα του στο Μπράλο, διατάχθηκε να τα μετακινήσει νοτιότερα, μαζί με 30 βλήματα για καθένα. Είχαν όμως μείνει λιγότερα, γι’ αυτό ελάττωσαν τις βολές με 1 βολή κάθε 5 λεπτά, για να δηλώνεται η παρουσία τους στους Γερμανούς. Τα τμήματα της 19ης Ταξιαρχίας κινήθηκαν νότια, κυρίως τη νύχτα με αναμμένα φώτα και περνώντας από τη Μάνδρα, το πρωί της 25ης Απριλίου έφτασαν στα Μέγαρα.

   Στις 27 Απριλίου οι Γερμανοί εισήλθαν στην Αθήνα.

 

4.    Αποτίμηση της προσπάθειας

   Ο Ιωάννης Μεταξάς ήθελε να αποφύγει τη γερμανική επίθεση στην Ελλάδα και το ίδιο προσπάθησε ο Αλέξ. Κορυζής (με σύμφωνο τον Αλέξ. Παπάγο) ή τουλάχιστον να διασφαλίσουν την επαρκή άμυνα. Η Βρετανική στήριξη ήταν ελλιπέστατη και παρ’ όλα αυτά ο Τσώρτσιλ, με την πίεση του τότε βασιλιά Γεωργίου Β’ υποχρέωσαν στην αθέλητη συμφωνία, που έφερε τα γνωστά αποτελέσματα.

   Το Βρετανικό Εκστρατευτικό Σώμα, όπου τάχθηκε, αγωνίστηκε με τον καλύτερο τρόπο, αλλά σε έναν αγώνα χαμένο εξαρχής. Έτσι, η προσπάθεια έγινε ένας επιβραδυντικός αγώνας για να διασφαλιστεί λίγος χρόνος διαφυγής, για διάσωση του Στρατεύματος. Κερδήθηκαν 3 περίπου ημέρες, ώστε ο μεγάλος όγκος στρατού, από λιμάνια της Στερεάς ή της Πελοποννήσου, έφυγε για την Αίγυπτο. Οι απώλειες του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος εκτιμήθηκαν σε 3.000 άτομα, ενώ οι αντίστοιχες γερμανικές απώλειες ήταν 5.000 άτομα. Οι υλικές απώλειες των Βρετανών ήταν μεγάλες (όλα τα πυροβόλα και 8.000 οχήματα). Το υλικό αυτό και άλλο στρατιωτικό υλικό περιήλθε στα χέρια των Γερμανών.

   Το βαρύ τίμημα για την Ελλάδα όμως ήταν η Κατοχή που ακολούθησε. Επίσης η Ελλάδα υποχρεώθηκε να δεχτεί και την ιταλική κατοχή από μία χώρα που ηττήθηκε στο αλβανικό μέτωπο. Επιπλέον η ανατολική Μακεδονία υπέστη και την κατοχή των Βουλγάρων. Έτσι το σχέδιο Τσώρτσιλ για ένα Βαλκανικό μέτωπο στη Γερμανία, έγινε ένας εφιάλτης και μια καταστροφή για την Ελλάδα.

    Το ερώτημα ήδη έχει τεθεί και ποιος θα το απαντήσει. Ποιο ήταν τελικά το όφελος από την προσπάθεια του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος στην Ελλάδα ;

                -----------

                 Βιβλιογραφία

1.    Από τα αρχεία του ΓΕΣ: “Ο Ελληνικός Στρατός, κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο”(Το τέλος μιας εποποιίας), Μέρος Β’, Αθήναι, 1959. Επανέκδοση της εφ. ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ, 2021.

2.   Ρόμπιν Χάιαμ : “Ημερολόγιο μιας καταστροφής – Βρετανική βοήθεια στην Ελλάδα, 1940-41”, έκδοση Γ.Ε.Σ., 1996, Αθήνα. Επίσης το ίδιο, από εκδόσεις Γκοβόστης, 2008, Αθήνα.

3.   Ιστοσελίδα  https://www.historical-quest.com

4.   Edward Santi, ένας άγνωστος ήρωας της μάχης των Θερμοπυλών : Ανάρτηση Παναγιώτη Σωτηρίου “Παλιά Λαμία”, στις 21 Οκτ. 2022, σε facebook.

5.   Βικιπαίδεια.

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1]Προήλθε από το αντίστοιχο στρατιωτικό σώμα Αυστραλών και Νεοζηλανδών, που πολέμησε το 1915 στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά την απόβαση στη χερσόνησο της Καλλίπολης.

[2]από τις 21 Σεπτεμβρίου 1940 είχε προσχωρήσει ουσιαστικά στον Άξονα, αποσπώντας τη Δοβρουτσά από τη Ρουμανία και λαμβάνοντας την υπόσχεση για παραχώρηση της ανατολικής Μακεδονίας και της δυτικής Θράκης.

[3]Είχαν προηγηθεί κατ' ιδίαν συναντήσεις με τους Anthony Eden (Βρετανό υπουργό Εξωτερικών) και Weavel (αρχιστράτηγο Μέσης Ανατολής),

[4]βλ. The Mediterranean and the Middle East, Vol. II, σε. 104-105. Οι συνολικές Βρετανικές απώλειες ήταν 12.000 άτομα. Επιπλέον 163 άτομα της αεροπορίας (33 ιπτάμενοι).

[5]Υπάρχει αμφισβήτηση για την εκδοχή της αυτοκτονίας. Για τα ακριβή αίτια του θανάτου δεν έχει υπάρξει επίσημη γραπτή νεκροψία.

[6]Από βομβαρδισμό των Γερμανών στο Μώλο, στις 20 Απριλίου 1941, σκοτώθηκε ο στρατιώτης Ιωάννης Τηλ. Μακρόπουλος, 31ετών.

[7]Μέχρι τις 25 Απριλίου είχε παραμείνει στα Γιάννενα.

[8]Mediterranean and Middle East, Vol. II, σελ. 105.

[9]Από τις 7 Απριλίου έφυγε από τη Σόφια της Βουλγαρίας, μετά στη Νύσσα της Γιουγκοσλαβίας και στις 13 Απριλίου έφτασε στο Μοναστήρι. Μετά 3 μέρες έφτασε στα Γρεβενά και στις 18 Απριλίου πέρασε την Καλαμπάκα και μέσω Καρδίτσας στις 23 Απριλίου έφτασε στη Λαμία (έδρα της 6ης Ορεινής Μεραρχίας).

[10]Γεννήθηκε στο Wellington της Νέας Ζηλανδίας τον Δεκέμβριο του 1917. Σκοτώθηκε στη μάχη της Κρήτης. Είχε ταφεί στο Στρατιωτικό  Νεκροταφείο του Φαλήρου. (Πηγή: Australian war memorial)

[11]Δημοσιεύτηκε τον Ιούλιο 1945, στην εφ. “Journal of the Royal Artillery”.

[12]Στο σημείο αυτό, πριν λίγα χρόνια, τοποθετήθηκε τιμητική αναμνηστική πλάκα.