Από τη Σεργούλα Φωκίδας μετανάστες στην Αμερική (1906-1920)

 

Προλεγόμενα

   Η Σεργούλα είναι ημιορεινό χωριό της Δωρίδας, του νομού Φωκίδας, σε υψόμετρο 480 μέτρων, στην πλαγιά του όρους Τρίκορφο.

   Μελετώντας τους Έλληνες μετανάστες που πήγαν στην Αμερική, εδώ και αρκετά χρόνια, κατέγραψα και όσους προήλθαν από τη Σεργούλα. Η συγκέντρωση του υλικού άρχισε πριν από χρόνια και βρέθηκαν αναλυτικά στοιχεία για 30 άτομα. Η εργασία ολοκληρώθηκε το Μάρτιο του 2021.

Σεργούλα Φωκίδας (φωτογραφία από το Διαδίκτυο)

   Για το αποτέλεσμα αυτό χρειάστηκαν πολλές μέρες και ώρες εντατικής απασχόλησης. Με βοήθησε πολύ, μέσω του Διαδικτύου, το εξαιρετικό αμερικανικό αρχείο μετανάστευσης του νησιού Έλλις (Ellis Island). Η έρευνα απέδωσε 17 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ένας μετανάστης έκανε διπλό ταξίδι) και τελικά ανευρέθηκαν 30 μετανάστες. Ίσως να διέφυγαν κάποια ονόματα που δεν εντόπισα ή μπορεί να έγραψαν άλλο τόπο γέννησης και προηγούμενης διαμονής. Θυμίζω τη (συνήθη) περίπτωση που κάποιοι, τότε στις ΗΠΑ, δήλωναν ότι γεννήθηκαν ή ότι διέμεναν στη μεγαλύτερη πόλη (π.χ. Άμφισσα, Ευπάλιο, Λαμία). Κάτι τέτοιο όμως, θα πρέπει να το συμπληρώσει κάποιος που ξέρει τα ντόπια επώνυμα, κι αν είναι μεγαλύτερης ηλικίας (με καλή μνήμη) ακόμα καλύτερα.

 

   Η εργασία-μελέτη αυτή θέλει να τιμήσει τους ανθρώπους από τη Σεργούλα, για την τόλμη και την απόφαση να φύγουν στα ξένα (μερικοί ίσως να μην ξαναδούν τον τόπο τους), θυσιάζοντας τα καλύτερά τους χρόνια για να  ζήσει η γονική οικογένεια και οι ίδιοι καλύτερα.

   Μετά από έναν αιώνα, η προσπάθεια αυτή αποτείνεται στο θυμικό όσων έζησαν ή έχουν εικόνες από τα χρόνια της μετανάστευσης στην Αμερική. Είναι όμως μια αναγκαία κατάθεση μνήμης για τους νεότερους, στους οποίους και αφιερώνεται.

  Κωνσταντίνος  Αθαν. Μπαλωμένος

                  φυσικός

 

 ---

Αυτοδιοικητικά

Οικισμός Σεργούλας

    Από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, ο οικισμός Σεργούλα υπαγόταν στο δήμο Ευπαλίου, του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος.

   Στις 31 Αυγούστου 1912, ο οικισμός Σεργούλα αποσπάστηκε από το δήμο Ευπαλίου. Έγινε σύσταση κοινότητας Σεργούλας, με ομώνυμη έδρα. Στις 16 Οκτωβρίου 1940 προσαρτήθηκε στην κοινότητα Σεργούλας και ο οικισμός Παλαιοχώρι[1], που αποσπάστηκε από το δήμο Ευπαλίου. Επίσης αναγνωρίστηκε ως οικισμός και η Παραλία Σεργούλας η οποία και προσαρτήθηκε στην κοινότητα Σεργούλας.

   Από τις 31 Μαρτίου 1943, η Κοινότητα Σεργούλας υπάγεται πλέον στο νομό Φωκίδας.

   Στις 4 Δεκεμβρίου 1997 (με το σχέδιο “Καποδίστριας”) η κοινότητα Σεργούλας καταργήθηκε και ο οικισμός Σεργούλας υπάγεται στο δήμο Ευπαλίου.

   Από το 2010, ανήκει πλέον στο δήμο Δωρίδος.

   Ο πληθυσμός της (χωριό) στην απογραφή του 2011 ήταν 50 κάτοικοι. Η παραλία Σεργούλας είχε 315 κατοίκους. Ο οικισμός Παλαιοχώρι είχε 2 κατοίκους.

 

 

1.  Στοιχεία για τη μετανάστευση στην Αμερική[2]

    Από τους 30 μετανάστες που τελικά εντόπισε η παρούσα εργασία, οι περισσότεροι (8) έφυγαν το έτος 1913 (ποσοστό 27 %). Συνολικά έγιναν 17 μεταναστευτικά ταξίδια πλοίων (ομαδικά και μεμονωμένα). Βρέθηκε 1 μετανάστης που έκανε διπλό ταξίδι.

   Το ποσοστό που μετανάστευσε ήταν 12 % του πληθυσμού, που είναι 1½ φορά μεγαλύτερο από το γενικό μέσο όρο της ελληνικής μετανάστευσης (ήταν 8 %). Η περιοχή είχε κυρίως κτηνοτροφία, ήταν ορεινή και δυσκόλευε τη ζωή[3] των κατοίκων της.

    Οι μετανάστες ήταν μόνον άρρενες. Μελετώντας την ηλικιακή κατανομή συμπεραίνουμε ότι κυριάρχησαν οι μικρότερες ηλικίες έως και 20 ετών (με 18 άτομα). Ακολούθησαν οι παραγωγικές ηλικίες 21-30 ετών (με 8 άτομα) και μετά οι μεγαλύτερες ηλικίες 31-40 ετών (με 4 άτομα). Η κατανομή σε ομάδες ηλικιών των μεταναστών από τη Σεργούλα, δίνεται στον πίνακα 3.

Μικρότερες ηλικίες μεταναστών :

(α) Γκανιάτσος Αριστείδης, ετών 17 (πήγε το 1912)

(β) Καρμανιόλας Γεώργιος, ετών 17 (πήγε το 1913)

(γ) Μάνδαλος Νικόλαος, ετών 17 (πήγε το 1909)

(δ) Χαΐρης Αθανάσιος, ετών 17 (πήγε το 1914)

(ε) Ψυχογιάννης Απόστολος., ετών 17 (πήγε το 1913)

 

     Μεγαλύτερες ηλικίες μεταναστών :

(α) Μακρανδρέας …………, ετών 40 (πήγε το 1907)

(β) Χαΐρης Παναγιώτης, ετών 40  (πήγε το 1914)

   Ο μέσος όρος ηλικιών όλων των μεταναστών είναι 23 έτη.

   Οι περισσότεροι μετανάστες από τη Σεργούλα ήταν άγαμοι. Πιο συγκεκριμένα, από τους 30 μετανάστες, οι 25 ήταν άγαμοι (ποσοστό 83 %) και οι υπόλοιποι 5 ήταν έγγαμοι.

   Από τις οικογένειες του χωριού, τα περισσότερα (αριθμητικά) ταξίδια των μεταναστών στην Αμερική κατέγραψαν τα επώνυμα :

 

   Συνολικά έγιναν 17 ταξίδια πλοίων, που διακίνησαν τους 30 μετανάστες από τη Σεργούλα. Οι περισσότεροι μετανάστες (28 άτομα) έφυγαν το λιμάνι της Πάτρας (ποσοστό 93 %), ενώ από το λιμάνι του Πειραιά έφυγε μόνο ένας! Άλλος ένα έφυγε από το λιμάνι της Καλαμάτας, με μετεπιβίβαση (βλ. πίνακα 5). Τα ταξίδια διαρκούσαν 2-3 εβδομάδες, ανάλογα με το πλοίο.

  Η επιλογή του πλοίου δεν είχε κάποια ιδιαίτερη σημασία, εκτός από το κόστος του εισιτηρίου και την πυκνότητα των δρομολογίων. Τα ελληνόκτητα πλοία ήταν λιγότερα σε σχέση με τα ξένα. Στην προκείμενη περίπτωση οι περισσότεροι μετανάστες από τη Σεργούλα (21 άτομα) έφυγαν με ξένα πλοία. Με ελληνικά πλοία έφυγαν 9 άτομα.

   Σε ένα ταξίδι, από το λιμάνι της Πάτρας, το 1912 έφυγαν 4 μετανάστες προερχόμενοι από τη Σεργούλα με το πλοίο “Martha Washington”. Το 1913 από το ίδιο λιμάνι της Πάτρας, σε ένα ταξίδι έφυγαν άλλοι 4 μετανάστες με το ίδιο πλοίο “Martha Washington”. Σε σύγκριση, τα μεμονωμένα ταξίδια ήταν λιγότερα από τα ομαδικά. Συγκεκριμένα, έγιναν 8 μεμονωμένα και 9 ομαδικά ταξίδια.

   Αναλυτικά στοιχεία για τα πλοία δίνονται στον Πίνακα 6, που παρατίθεται.

   Φτάνοντας στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, οι μετανάστες περνούσαν από υγειονομικό έλεγχο επάνω στο πλοίο. Μετά κατέβαιναν και μαζί με τις αποσκευές τους περίμεναν στη σειρά για την τελική καταγραφή και έλεγχο της υπηρεσίας Μετανάστευσης, στο κτίριο του Ellis Island (νησιού Έλλις), που οι Έλληνες το έλεγαν «Καστιγγάρι».

   Οι άρρωστοι, όσοι είχαν κάποια καταδίκη (κλοπή ή έγκλημα), όσοι δεν είχαν συγγενείς ή φίλους στην Αμερική κι όσοι δεν είχαν λίγα χρήματα για εισιτήριο στον τόπο προορισμού, υποχρεωτικά επέστρεφαν στο πλοίο για επαναπατρισμό.

   Στη Νέα Υόρκη δεν έμεναν πολύ (ήταν πολύ ακριβή πόλη). Με ένα ποσό γύρω στα 20 δολάρια, αγόραζαν το εισιτήριο και έτρωγαν κάτι στη διαδρομή μέχρι τον τόπο προορισμού.

   Οι πολιτείες προορισμού που επέλεξαν οι μετανάστες από τη  Σεργούλα φαίνονται στον Πίνακα 7. Κυριάρχησε σε προτίμηση η πολιτεία του Ουισκόνσιν. Συγκεκριμένα η πόλη του Μιλγουώκι ήταν προορισμός για 19 μετανάστες. Ακολούθησαν οι πολιτείες της Νέας Υόρκης και η πρωτεύουσα Ουάσινγκτον DC. Υπήρξαν και μεμονωμένες προτιμήσεις. Τα αριθμητικά στοιχεία των προορισμών φαίνονται στον παρατιθέμενο πίνακα 7.

   Αναλυτικά, οι μετανάστες επέλεξαν τους επόμενους τόπους (σε παρένθεση είναι ο αριθμός μεταναστών) :

 

ΠΟΛΙΤΕΙΑ	ΤΟΠΟΙ
Ουισκόνσιν (Wis.)	Milwaukee (19)
Νέα Υόρκη (N.Y.)	New York (6)
Ουάσινγκτον DC	Ουάσινγκτον DC (2)
Μασαχουσέτη (Mass.)	Fitchburg (1)
Καλιφόρνια (Cal.)	San Francisco {1}
δ. α.	1
ΣΥΝΟΛΟ	30

 

2.  Επαγγέλματα των μεταναστών

   Ο μεγάλος όγκος των μεταναστών με 24 άτομα (ή ποσοστό 80 %) δήλωσε εργάτης (laborer, worker, workman). Εκτός όμως των ανειδίκευτων εργατών, δηλώθηκαν: εργάτες σε φάρμα, 1 υπάλληλος και 1 σερβιτόρος. Στοιχεία αυτών ακολουθούν:

 

επάγγελμα	αριθ.
εργάτης (laborer, workman, worker)	24
εργάτης σε φάρμα (farm laborer)	3
υπάλληλος (clerk)	1
σερβιτόρος (waiter)	1
δ. α.	1
ΣΥΝΟΛΟ	30

 

Υπάλληλος : Αθανάσιος Σκούρας

Σερβιτόρος : Χρήστος Γκανιάτσος

 

3.  Διπλό ταξίδι στην Αμερική

    Από το σύνολο των μεταναστών, εντοπίστηκε μόνο 1 άτομο που έκανε διπλό ταξίδι στην Αμερική. Ο συνήθης λόγος που επέστρεφαν ήταν η στράτευση για τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-13 και μετά έφυγαν πάλι, ή για οικογενειακούς λόγους.

   Πιο συγκεκριμένα ήταν ο :

Χρήστος Γκανιάτσος :  Το α’  ταξίδι έγινε την περίοδο 1906-13 στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνιας. Το β’ ταξίδι έγινε το 1915 πάλι στον ίδιο προορισμό.

 

4.  Αλφαβητικός πίνακας των μεταναστών από τη Σεργούλα

    Από το αμερικανικό αρχείο του νησιού Έλλις (Ellis island) μέσω του Διαδικτύου (internet) βρέθηκαν οι περισσότεροι μετανάστες από τη Σεργούλα που έφτασαν στις Η.Π.Α. και καταγράφηκαν. Από το 1892 έως το 1924, περισσότεροι από 22 εκατομμύρια μετανάστες, επιβάτες, και μέλη πληρώματος των πλοίων ήρθαν στις ΗΠΑ μέσω του νησιού Ellis και του λιμένα της Νέας Υόρκης και έχουν καταγραφεί[4]. Τα βασικά στοιχεία των μεταναστών της Σεργούλας δίνονται συνοπτικά στον παρακάτω πίνακα (με αλφαβητική σειρά και έτσι ακριβώς, όπως τα κατέγραψαν στην Υπηρεσία Μετανάστευσης των ΗΠΑ):

 

α/α        Ονοματεπώνυμο                χρ. άφιξης   ηλικία  έγγαμος  Πλοίο που ταξιδιού  Λιμάνι αναχ.

1        Ανδρίτσος Δημήτριος            22-3-1914      25       όχι        Carpathia                  Πάτρα

2        Ανδρίτσος Κων/νος              4-4-1911        19       όχι        Themistocles             Πάτρα

3        Ανδρίτσος Κων/νος              20-5-1912      20       όχι        Martha Washington     Πάτρα

4        Γκανιάτσος Αριστείδης          31-8-1912      17       όχι        Kaiser Franz Josef I    Πάτρα

5        Γκανιάτσος Γεώργιος           17-7-1907      18       όχι        Laura                       Πάτρα

6        Γκανιάτσος Παναγιώτης        17-7-1907      23       όχι        Laura                       Πάτρα

7        Γκανιάτσος Χρήστος             18-10-1906     19       όχι        Gerty                       Πάτρα

8        Γκανιάτσος Χρήστος             7-7-1915        27       όχι        Athinai                      Καλαμάτα

9        Έλληνας Αθανάσιος              1-5-1913        18       όχι        Martha Washington     Πάτρα

10       Καρμανιόλας Γεώργιος         1-5-1913        17       όχι        Martha Washington     Πάτρα

11       Καρμανιόλας Γεώργιος         16-3-1914      18       όχι        Martha Washington     Πάτρα

12       Μακρανδρέας ……………..       29-6-1907      40       ναι        Giulia                       Πάτρα

13       Μάνδαλος Ιωάννης               3-5-1907        22       όχι        Giulia                       Πάτρα

14       Μάνδαλος Νικόλαος             3-6-1909        17       όχι        Athinai                      Πάτρα

15       Μποζινίκης Κων/νος             20-5-1912      35       ναι        Martha Washington     Πάτρα

16       Μποζνίκης Ευθύμιος             4-4-1911        24       όχι        Themistocles             Πάτρα

17       Μπουζνέκης Ευθύμιος          5-10-1913      38       ναι        Patris                       Πάτρα

18       Παπαδημητρίου Δημήτρ.       11-9-1912      18       όχι        Alice                        Πάτρα

19       Πέτρου Ευστάθιος                5-10-1913      18       όχι        Patris                       Πάτρα

20       Σεπεντζής Ηλίας                  14-7-1913      18       όχι        Athinai                      Πάτρα

21       Σκαντζής Ευθύμιος              26-4-1911      24       ναι        Martha Washington     Πάτρα

22       Σκαντζής Ηλίας                   1-5-1913        18       όχι        Martha Washington     Πάτρα

23       Σκαντζής Κων/νος Γ.            20-5-1912      20       όχι        Martha Washington     Πάτρα

24       Σκούρας Αθανάσιος             14-7-1913      18       όχι        Athinai                      Πάτρα

25       Σκούρας Χαράλαμπος          22-6-1920      28       όχι        Megali Hellas             Πειραιάς

26       Χαΐρης Αθανάσιος                22-3-1914      17       όχι        Carpathia                  Πάτρα

27       Χαΐρης Παναγιώτης              20-5-1912      20       όχι        Martha Washington     Πάτρα

28       Χαΐρης Παναγιώτης              22-3-1914      40       ναι        Carpathia                  Πάτρα

29       Ψυχογιάννης Απόστολος       1-5-1913        17       όχι        Martha Washington     Πάτρα

30       Ψυχογιάννης Χαράλαμπος     26-4-1911      24       όχι        Martha Washington     Πάτρα

 

 

5.  Χρονικό της μετανάστευσης από τη Σεργούλα Φωκίδας

 

i.    Ο πρωτοπόρος του 1906

   Ο άνθρωπος του χωριού που προηγήθηκε και “άνοιξε το δρόμο” για την Αμερική ήταν ο Χρήστος Γκανιάτσος. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 25 Σεπτεμβρίου 1906, αναχώρησε με το πλοίο “Gerty” και στις 18 Οκτωβρίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν τότε 19 ετών. Με 12 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Παπαρίτης.

 

ii.   Η θαρρετή συνέχεια στο 1907

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν τρία ταξίδια (1 ομαδικό και άλλα 2 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 4 άτομα της Σεργούλας. Πιο συγκεκριμένα :

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον Ιωάννη Μάνδαλο. Στις 11 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το πλοίο “Giulia” και στις 3 Μαΐου αφίχθηκε στις ΗΠΑ. Ήταν 22 ετών. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 12 $ μαζί του, στη Νέα Υόρκη, κοντά στον ξάδερφό του Αθαν. Παπαγεωργίου.

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1907 έγινε από τον …………… Μακρανδρέα[5]. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 9 Ιουνίου ταξίδεψε με το πλοίο “Giulia” και στις 29 Ιουνίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Με 10 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Π. Σεπεντζής.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1907 έγινε από δύο άτομα, τους Γεώρ. και Παν. Γκανιάτσο. Στις 29 Ιουνίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Laura” και στις 17 Ιουλίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα διαθέσιμα στοιχεία στου αρχείου μας γνωρίζουν επιπλέον ότι :

·         Ο Γεώργιος Γκανιάτσος ήταν 18 ετών. Προορισμός του (με 60 $) για δουλειά ήταν η Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Παν. Σεπεντζής.

·         Ο Παναγιώτης Γκανιάτσος ήταν 23 ετών. Γεννήθηκε στη Σεργούλα, αλλά ως τόπο διαμονής δήλωσε το Ευπάλιο. Με 50 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος του Παν. Σεπεντζής.

 

Ατμόπλοιο Laura (Photo: Peabody Essex Museum)

iii. Μία μεμονωμένη αναχώρηση στο 1909

   Έγινε από το Νικόλαο Μάνδαλο[6]. Στις 15 Μαΐου, από το λιμάνι της Πάτρας έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Athinai” και στις 3 Ιουνίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του στη Σεργούλα λεγόταν Λουκάς. Αναζητούσε δουλειά, με 10 $ μαζί του στην πόλη Φίτσμπουργκ της Μασαχουσέτης, κοντά στον αδερφό του Ιωάννη Μάνδαλο.

 

 iv. Νέα αύξηση του αριθμού μεταναστών στο 1911

   Στη διάρκεια του έτους έγιναν 2 ομαδικά ταξίδια προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 4 άτομα της Σεργούλας. Αναλυτικά έχουμε :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από   δύο άτομα, τους : Κων. Ανδρίτσο και Ευθ. Μποζνίκη. Στις 18 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο ελληνόκτητο πλοίο “Themistocles” και στις 4 Απριλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Το υπάρχον αρχειακό υλικό μας αναφέρει ότι :

·         Ο Κωνσταντίνος Ανδρίτσος ήταν 19 ετών. Στο χωριό είχε τη μητέρα του Σοφία. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στην πρωτεύουσα Ουάσινγκτον (Washington D.C.), κοντά στο συμπατριώτη του Σπύρο Βλάχο.

·         Ο Ευθύμιος Μποζνίκης (Boznikis) ήταν 24 ετών. Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Κωνσταντίνος. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν η πρωτεύουσα Ουάσινγκτον (Washington D.C.), όπου ήταν ο φίλος του Σπύρος Βλάχος.

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1911 έγινε από  δύο άτομα, τους Ευθ. Σκαντζή και Χαρ. Ψυχογιάννη. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 10 Απριλίου ανέβηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 26 Απριλίου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Επιπλέον στοιχεία μας πληροφορούν ότι:

·         Ο Ευθύμιος Σκαντζής ήταν 24 ετών, αναλφάβητος και παντρεμένος. Η γυναίκα του στη Σεργούλα λεγόταν Παρασκευή. Με 25 $ για τα αναγκαία πρώτα έξοδα, πήγαινε για δουλειά εργάτη σε φάρμα το Μιλγουώκι (Milwaukee) του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Ι. Ευσταθίου.

·         Ο Χαράλαμπος Ψυχογιάννης ήταν 24 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ευθυμία. Αναζητούσε δουλειά εργάτη σε φάρμα, με 25 $ μαζί του, στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Γεώργιος Παπαδής[7].

 

Ατμόπλοιο “Martha Washington”  (Photo: Richard Faber Collection)

 

v.  Αύξηση του μεταναστευτικού ρεύματος στο 1912

    Στη διάρκεια του έτους έγιναν 4 ταξίδια πλοίων (1 ομαδικό και 3 από μεμονωμένους) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 6 άτομα της Σεργούλας. Πιο συγκεκριμένα:

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1912 αριθμούσε τέσσερα άτομα. Ήταν οι : Κων. Ανδρίτσος, Κων. Μποζινίκης, Κων. Σκαντζής και Παν. Χαΐρης. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 6 Μαΐου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και στις 20 Μαΐου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Τα στοιχεία του αρχείου μάς αναφέρουν ακόμη ότι:

·         Ο Κωνσταντίνος Ανδρίτσος ήταν 20 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Σοφία. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Μουρνταλάς.

·         Ο Κωνσταντίνος Μποζινίκης (Bozinikis) ήταν 35 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Αγγελική. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Χάρης Μάνδαλος.

·         Ο Κωνσταντίνος Σκαντζής ήταν 20 ετών και αναλφάβητος. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο φίλος του Ιωάννης Μάνδαλος.

·         Ο Παναγιώτης Χαΐρης ήταν 20 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στο φίλο του Χάρη Μάνδαλο.

   Η πρώτη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από τον Αριστείδη Γκανιάτσο. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 18 Αυγούστου έφυγε με το πλοίο “Kaiser Franz Josef I” και στις 31 Αυγούστου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν τότε 17 ετών. Άλλα στοιχεία δεν είναι αναγνώσιμα (κακογραμμένο το φύλλο καταγραφής στοιχείων).

   Η δεύτερη μεμονωμένη αναχώρηση στο 1912 έγινε από το Δημήτριο Παπαδημητρίου. Στις 26 Αυγούστου, από το λιμάνι της Πάτρας πήρε το πλοίο “Alice” και στις 11 Σεπτεμβρίου “πάτησε πόδι” στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Αθανάσιος. Με 20 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στο θείο του Ιωάννη Μάνδαλο.

 

vi.    Κορύφωση της μετανάστευσης στο 1913

    Στη διάρκεια του έτους έγιναν 3 ομαδικά ταξίδια πλοίων προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 8 άνθρωποι της Σεργούλας. Αναλυτικά :

   Η πρώτη ομαδική αναχώρηση στο 1913 αριθμούσε τέσσερα άτομα και περιλάμβανε τους: Αθαν. Έλληνα, Γεώρ. Καρμανιόλα, Ηλ. Σκαντζή και Απ. Ψυχογιάννη. Στις 14 Απριλίου, από το λιμάνι της Πάτρας ανέβηκαν στο πλοίο “Martha Washington” και την 1^η Μαΐου κατέβηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Για τους μετανάστες αυτούς γνωρίζουμε ακόμη ότι :

·         Ο Αθανάσιος Έλληνας ήταν 18 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή στη Σεργούλα δήλωσε τον αδερφό του Κώστα. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Γκας (Κωνσταντίνο) Ανδρίτσο.

·         Ο Γεώργιος Καρμανιόλας ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του στο χωριό λεγόταν Κωνσταντίνος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο ξάδερφός του Τζέιμς Παπαδής.

·         Ο Ηλίας Σκαντζής ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Γεώργιος. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στο θείο του Πέτρο Μπουσινέκη.

·         Ο Απόστολος Ψυχογιάννης ήταν 17 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Ιωάννης. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στον ξάδερφό του Τζέιμς Παπαδή.

 

Ατμόπλοιο “Athinai” (1910)

   Η δεύτερη ομαδική αναχώρηση στο 1913 έγινε από δύο άτομα, τους Ηλ. Σεπεντζή και Αθ. Σκούρα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 25 Ιουνίου επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Athinai” και στις 14 Ιουλίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι:

·         Ο Ηλίας Σεπεντζής ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν το Μιλγουώκι (Milwaukee) του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο ξάδερφός του Κωνσταντίνος Ανδρίτσος.

·         Ο Αθανάσιος Σκούρας ήταν 18 ετών. Δήλωσε υπάλληλος (clerk). Ο πατέρας του στην πατρίδα λεγόταν Νικόλαος. Με 25 $ για τα πρώτα του έξοδα, πήγαινε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, κοντά στο ξάδερφό του Παναγιώτη Χαΐρη.

Ατμόπλοιο “Πατρίς” (Patris)

 

    Η τρίτη ομαδική αναχώρηση στο 1913 έγινε από διμελή ομάδα, με τους : Ευθ. Μπουζνέκη και Ευστ. Πέτρου. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 4 Σεπτεμβρίου ταξίδεψαν με το ελληνόκτητο πλοίο “Patris” και στις 5 Οκτωβρίου έφτασαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από το υλικό του αρχείου πληροφορούμαστε επίσης ότι:

·         Ο Ευθύμιος Μπουζνέκης (Boujnekis) ήταν 38 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του λεγόταν Ελένη. Αναζητούσε δουλειά, με 25 $ μαζί του, στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο ξάδερφός του Παναγ. Μητρόπουλος.

·         Ο Ευστάθιος Πέτρου ήταν 18 ετών. Η μητέρα του λεγόταν Ευθυμία. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο ξάδερφός του Τζέιμς Λουκόπουλος.

vii.   Μείωση του αριθμού μεταναστών στο 1914  

    Στη διάρκεια του έτους έγιναν 2 μεταναστευτικά ταξίδια (1 ομαδικό και 1 μεμονωμένα) προς την Αμερική. Συνολικά έφυγαν 4 άτομα της Σεργούλας. Συγκεκριμένα :

Η μεμονωμένη αναχώρηση στο 1914 έγινε από το Γεώργιο Καρμανιόλα. Από το λιμάνι της Πάτρας, στις 2 Μαρτίου ταξίδεψε με το πλοίο “Martha Washington” και στις 16 Μαρτίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 18 ετών. Ο πατέρας του λεγόταν Κωνσταντίνος. Προορισμός του (με 25 $) για δουλειά ήταν το Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ένας θείος[8] του.

   Η ομαδική αναχώρηση στο 1914 αριθμούσε τρία άτομα και περιλάμβανε τους : Δημ. Ανδρίτσο, Αθ. Χαΐρη και Παν. Χαΐρη. Στις 6 Μαρτίου, από το λιμάνι της Πάτρας επιβιβάστηκαν στο πλοίο “Carpathia” και στις 22 Μαρτίου αποβιβάστηκαν στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ξέρουμε ακόμη ότι:

·         Ο Δημήτριος Ανδρίτσος ήταν 25 ετών. Ως πλησιέστερο συγγενή του στη Σεργούλα δήλωσε το θείο του Παναγιώτη Ανδρίτσο. Με 22 $ για τα πρώτα του έξοδα πήγαινε για δουλειά στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου είχε ένα φίλο[9] του.

·         Ο Παναγιώτης Χαΐρης ήταν 40 ετών και παντρεμένος. Η γυναίκα του στο χωριό λεγόταν Ασπασία. Αναζητούσε δουλειά, με 50 $ μαζί του (για τον εαυτό του και το γιο του) στο Μιλγουώκι του Ουισκόνσιν, όπου ήταν ο ανεψιός του Παναγιώτης Χαΐρης.

·         Ο Αθανάσιος Χαΐρης ήταν 17 ετών, γιος του προαναφερθέντος. Μαζί με τον πατέρα του πήγαινε για δουλειά στον ίδιο προορισμό.

 

Ατμόπλοιο “Carpathia”  (Photo: Richard Faber Collection)

 viii.  Μεμονωμένη αναχώρηση στο 1915  

    Έγινε από το Χρήστο Γκανιάτσο. Στις 17 Ιουνίου 1915, από το λιμάνι της Καλαμάτας, ταξίδεψε με το πλοίο “Athinai” και στις 7 Ιουλίου αφίχθηκε στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Ήταν 27 ετών. Το επάγγελμα που δήλωσε ήταν σερβιτόρος (waiter). Προορισμός του, με 100 $ μαζί του, ήταν το Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνιας, όπου ήταν και ο αδερφός του Γεώργιος Γκανιάτσος. Είχε ξαναπάει στην Αμερική ο Χρήστος Γκανιάτσος την περίοδο 1906-13 και εργάστηκε πάλι στον ίδιο προορισμό.

 

ix.    Μεταναστευτικός επίλογος στο 1920

   Έγινε με μία μεμονωμένη αναχώρηση από τον Χαράλαμπο Σκούρα. Από το λιμάνι του Πειραιά, στις 8 Ιουνίου έφυγε με το ελληνόκτητο πλοίο “Megali Hellas” και στις 22 Ιουνίου έφτασε στην Αμερική. Ήταν 28 ετών. Ο πατέρας του στη Σεργούλα λεγόταν Νικόλαος. Με 25 $ στην τσέπη, έψαχνε για δουλειά στη Νέα Υόρκη, όπου ήταν ο φίλος Νικόλαος Έλληνας.

Πλοίο Megali Hellas (Photo: Richard Faber Collection)

 

 ----------------------------

 

Βιβλιογραφία-Αναφορές-Ιστοσελίδες

1.    Αρχείο EllisIsland, της Υπηρεσίας Μετανάστευσης των ΗΠΑ.

2.    Β.Δ.  3/15-12-1833

3.    Διάταγμα 29-8-1912 (ΦΕΚ 261/1912)

4.    Απογραφές πληθυσμού 1889, 1896, 1920.

5.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “ Μετανάστες στην Αμερική από την περιοχή Λαμίας (1902-1922)” / Περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ετών 2012-2013, Λαμία. Αναρτήθηκε στο μπλογκ  amfictyon.blogspot.gt από τις 7-7-2014 (α’ μέρος) και 14-7-2014 (β’ μέρος).

6.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από την περιοχή Δωρίδας, μετανάστες στην Αμερική (1897-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από το Μάρτιο 2016. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr από τις 20-3-2016 (Α’ & Β’ μέρη).

7.    Κωνσταντίνου Αθ. Μπαλωμένου : “Από την Άμφισσα Φωκίδας, μετανάστες στην Αμερική (1894-1921)”. Ανέκδοτη εργασία από το Φεβρουάριο 2017. Αναρτήθηκε στο amfictyon.blogspot.gr στις 25 Φεβ. 2017.

8.    Ιστοσελίδα :  www.amfictyon.blogspot.gr

9.    Ιστοσελίδα https://www.eetaa.gr

10.  περ. «Οικονομικός Ταχυδρόμος», ειδικό τεύχος, σελ. 54, 1997.

11.  εφ. Η ΕΠΑΡΧΙΑ, ετών 1927-1934, Λαμίας.

12.  «Οδηγός του Μετανάστου», 1910, Αθήνα.

13.  Θ.  Ανθογαλίδου  «Η ελληνική μετανάστευση στις ΗΠΑ (1900-1925)», στην ηλεκτρονική διεύθυνση:  http://www.auth.gr/virtualschool/1.2/Praxis/BoravouProject.html

14.  Θανάση Καλαφάτη «1880-1920, η πρώτη εν Αμερική μετανάστευσις»,  2-5-2004, από το Διαδίκτυο.

15.  Ιστοσελίδα : https://www.lamia.gr

16.  Βικιπαίδεια

 

------------------

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

 

---

[1] Το 1920, ο οικισμός Παληοχώρι είχε πληθυσμό  72 άρρενες και 65 θήλεις.

[2] Όταν λέμε Αμερική εννοούμε τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).

[3] Στο σύνολο των 30 μεταναστών από τη  Σεργούλα, βρέθηκαν 2 αναλφάβητοι (ποσοστό 7 %).

[4] Δεν καταγράφηκαν και  δεν περιλαμβάνονται σ’ αυτή την εργασία όσοι μετανάστες ήρθαν στις ΗΠΑ, αλλά από άλλα λιμάνια της.

[5] Το φύλλο καταγραφής στοιχείων (Ship Manifest) είναι σχισμένο στο σημείο του ονόματος.

[6] Βρέθηκαν άλλες 2 καταγραφές γι’ αυτόν. Η πρώτη ήταν για το πλοίο “Martha Washington” με άφιξη στις 4 Μαΐου 1909 και η δεύτερη ήταν με το πλοίο “Alice” με άφιξη στις 9 Απριλίου 1909. Τελικά ταξίδεψε με το πλοίο “Athinai”.

[7] Πιθανά από το Μαραθιά. Πήγε στην Αμερική το 1910, σε ηλικία 28 ετών και παντρεμένος. Αρχικός  προορισμός του ήταν η Νέα Υόρκη.

[8] Το επώνυμο δεν είναι αναγνώσιμο από το φύλλο καταγραφής.

[9] ό. π.